Giáo trình Vẽ hình họa chân dung và bán thân người thật - Trường Cao đẳng Lào Cai

UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MƠN HỌC: VẼ HÌNH HỌA CHÂN DUNG
VÀ BÁN THÂN NGƯỜI THẬT
NGÀNH: HỘI HỌA

Lào Cai, năm 2019


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được
phép dùng ngun bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.


LỜI NĨI ĐẦU
Hình họa là mơn học cơ bản, có vai trò trong học tập, rèn luyện và sáng
tạo nghệ thuật. Mơn hình họa có nhiệm vụ nghiên cứu về cấu trúc, hình dáng, tỷ
lệ, tương quan đậm nhạt, sáng tối của con người và cảnh vật tự nhiên, bằng
nhiều kỹ thuật vẽ khác nhau. Nói một cách khác, đối với hội họa và điêu khắc.
Hình họa là cánh cửa đầu tiên để người học nghiên cứu và khám phá, ln có
mặt tác động tích cực đến các mơn học khác của chuyên nghành. Thực tế cho
thấy các họa sỹ nổi tiếng trên thế giới và trong nước, dù ở thời đại nào cũng có
trình độ vẽ hình họa rất tốt.
Ngày nay, mặc dù công nghệ thông tin đã đạt tới đỉnh cao, hỗ trợ rất nhiều
cho học tập và sáng tạo của họa sỹ, song việc học tập, nghiên cứu hình họa cơ
bản một cách nghiêm túc, thấu đáo luôn được các cơ sở đào tạo chuyên ngành
Mỹ thuật đề cao và chiếm khoảng thời gian khá lớn trong cấu tạo chương trình

Giáo trình này được biên soạn từng bài, mẫu nam, nữ từ trẻ, trung, già.
Chúng tôi đã sử dụng tài liệu tham khảo chính là cuốn Hình Họa - Triệu Khắc
Lễ chúng tơi có đưa vào một số bài hình họa cơ bản.
Mong rằng Giáo trình này là tài liệu học tập, giảng dạy sẽ giúp cho các
học sinh những kiến thức cơ bản Hình họa để học các mơn chun ngành, sau
này có thể nghiên cứu sâu hơn trong các lĩnh vực khác của Mỹ thuật.
NGƯỜI BIÊN SOẠN

Nguyễn Văn Lê


MỤC LỤC
BÀI MỞ ĐẦU: VẼ CHÂN DUNG NGƯỜI THẬT ................................................................................ 7
I. Mục tiêu ............................................................................................................................................ 7
II. Nội dung chi tiết .............................................................................................................................. 8
1. Mục đích của vẽ chân dung người thật ........................................................................................ 8
2. Mối quan hệ giữa vẽ tượng chân dung thạch cao với cấu tạo chân dung con người- .................. 8
3. So sánh khối cơ bản- tượng- người .............................................................................................. 9
4. Phương pháp xây dựng hình vẽ ..................................................................................................10
5. Tiêu chí cần đạt ..........................................................................................................................11
BÀI 1: VẼ CHÂN DUNG NAM GIÀ ..................................................................................................12
I. Mục tiêu ..........................................................................................................................................12
II. Nội dung chi tiết ................................................................................................................................13
1. Quan sát nhận xét .......................................................................................................................13
2. Bố cục dựng hình: .....................................................................................................................13
3. Vẽ tương quan lớn.....................................................................................................................14
4. Vẽ sâu........................................................................................................................................14
5. Hồn chỉnh bài vẽ.......................................................................................................................15
6. Hình minh họa ............................................................................................................................16
BÀI 2 : VẼ CHÂN DUNG NAM NAM TRẺ ......................................................................................17

I. Mục tiêu ..........................................................................................................................................17
II. Nội dung ........................................................................................................................................17
1. Quan sát nhận xét ......................................................................................................................17
2. Bố cục dựng hình .......................................................................................................................18
3. Vẽ tương quan lớn.....................................................................................................................18
4. Vẽ sâu.........................................................................................................................................18
5. Hồn chỉnh bài vẽ.......................................................................................................................19
6. Tiêu chí cần đạt ..........................................................................................................................19
BÀI 3: VẼ CHÂN DUNG NỮ TRẺ ......................................................................................................21


I. Mục tiêu ..........................................................................................................................................21
II. Nội dung ........................................................................................................................................21
1. Quan sát nhận xét ......................................................................................................................21
2. Bố cục dựng hình .......................................................................................................................22
3. Vẽ tương quan lớn......................................................................................................................22
4. Vẽ sâu.........................................................................................................................................23
5. Tiêu chí cần đạt ..........................................................................................................................23
6. Hình minh họa ............................................................................................................................24
BÀI MỞ ĐẦU: VỀ VẼ BÁN THÂN NGƯỜI THẬT ...........................................................................25
I. Mục tiêu ..........................................................................................................................................25
II. Nội dung chi tiết ............................................................................................................................25
1. Giới thiệu cấu trúc, tỉ lệ bán thân người .....................................................................................25
2- Yêu cầu đạt: ...............................................................................................................................26
BÀI 4: VẼ BÁN THÂN NAM GIÀ ....................................................................................................27
I. Mục tiêu ..........................................................................................................................................27
II. Nội dung ........................................................................................................................................27
1. Quan sát nhận xét.......................................................................................................................27
2. Bố cục dựng hình .......................................................................................................................28
3. Vẽ tương quan lớn......................................................................................................................28

4. Vẽ sâu.........................................................................................................................................29
5. Hoàn chỉnh bài vẽ......................................................................................................................29
6- Yêu cầu cần đạt. .........................................................................................................................30
BÀI 5: VẼ BÁN THÂN NAM TRẺ .....................................................................................................31
I. Mục tiêu: ........................................................................................................................................31
II. Nội dung chi tiết ..........................................................................................................................31
1. Quan sát nhận xét .......................................................................................................................31
2. Bố cục dựng hình .......................................................................................................................31
3. Vẽ tương quan lớn......................................................................................................................32


4. Vẽ sâu........................................................................................................................................32
5. Hoàn chỉnh bài vẽ.......................................................................................................................32
6. Yêu cầu cần đạt ..........................................................................................................................33
BÀI 6: VẼ BÁN THÂN NAM TRUNG ...............................................................................................35
I. Mục tiêu bài học .............................................................................................................................35
II. Nội dung chi tiết ............................................................................................................................35
1. Quan sát nhận xét ...........................................................................................................................35
2. Bố cục dựng hình .......................................................................................................................36
3. Vẽ tương quan lớn......................................................................................................................36
4. Vẽ sâu.........................................................................................................................................36
5. Hoàn chỉnh bài vẽ.......................................................................................................................37
6. Yêu cầu cần đạt ..........................................................................................................................37
TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................................................................39
[1] Triệu Khắc Lễ, Hình họa 1.2.3 (Dự án đào tạo giáo viên THCS), NXB ĐHSP, 2006 ...................39
*Tài liệu tham khảo .............................................................................................................................39
[1]. Lê Thanh Lộc (biên soạn) - Hình họa căn bản, NXBVHTT, 1999. ................................................39


BÀI MỞ ĐẦU: VẼ CHÂN DUNG NGƯỜI THẬT

LÝ THUYẾT CHUNG

I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Sinh viên trình bày được mục đích của vẽ chân dung
- Mơ tả được tỷ lệ, cấu trúc, hình thái con người. nâng cao thêm một bước
trong bố cục, khả năng quan sát và so sánh về hình dáng, tỷ lệ khi vẽ thật
- Phân tích được vẻ đẹp của cấu tạo hình khối, đường nét tỷ lệ cấu tạo ngũ
quan và mối quan hệ giữa chúng.


2. Kỹ năng
- Vẽ được bài chân dung người đúng mẫu, đúng đường trục và có đặc
điểm của mẫu vẽ.
- SV có kỹ năng trình bày, phân tích, so sánh giữa trượng thạch cao - chân
dung người nhanh, gọn, đúng trọng tâm và hiệu quả.
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
- Thể hiện thái độ nhiệt tình, tự tin, tích cực, say mê trong học tập
II. Nội dung chi tiết
1. Mục đích của vẽ chân dung người thật
Con người là sản phẩm hoàn hảo nhất đẹp nhất của giới tự nhiên với sự
cân đối của hình khối, cấu trúc và tỷ lệ. Con người lại luôn sống động nhất là
các giác quan trên khuôn mặt người. Đối với họa sỹ, nghiên cứu và sáng tạo
hình thể con người; lấy cơ thể con người thơng qua những hình thái, động tác để
miêu tả biểu hiện tư tưởng và tìn cảm nội tâm của tác giả trước hiện thực cuộc
sống ln được coi trọng. Hình họa vẽ người cũng là một yêu cầu cơ bản của
chương trình mỹ thuật.
Tuy nhiên, vẽ được hình mẫu chuẩn xác là rất khó, con người là một thực
thể sống luôn chuyển động, xê dịch. Người mới học vẽ sẽ khó khăn trong việc
quan sát , so sánh, phân tích và xây dựng hình vẽ nếu như không thành thục

những kỹ năng cơ bản, nắm vững được cấu tạo hình khối, tỷ lệ và những trạng
thái tâm lý được biểu hiện trên khuôn mặt.
2. Mối quan hệ giữa vẽ tượng chân dung thạch cao với cấu tạo chân dung con
ngườiNhững bức tượng dùng để làm mẫu vẽ được nghiên cứu và sáng tạo
thông qua cái nhìn và tình cảm của nhà điêu khắc. Vì thế cấu trúc hình khối, tỷ
lệ và trạng thái biểu cảm của mẫu đã được sàng lọc, lựa chọn kỹ khi thể hiện.
Các mẫu tượng dùng để vẽ nghiên cứu, luyện tập hình họa được sáng tác
theo phong cách hiện thực và cơ bản. Tuy nhiên, vì là một tác phẩm nghệ thuật


được nâng cao theo quan niệm sáng tạo của người sáng tác. Nhân vật được chọn
phải là những mẫu người có cấu tạo cân đối, đẹp cả về tâm hồn lẫn thể xác và
gây được những cảm xúc cho người sáng tạo ra nó. Vì thế, các bức tượng có
hồn, có sức sống.
Mẫu tượng thạch cao trắng lại được đặt trong một không gian tĩnh, ổn
định giống như các vật mẫu trong khối hình cơ bản, đồ vật nên dễ cho quan sát,
nhận xét các kiên thức đã học trong quá trình thực hành vẽ màu của tượng sáng,
đơn sắc tạo điều kiện thuận lợi rất nhiều cho người học trong việc diễn tả đường
nét, hình khối đậm nhạt để tạo không gian.
Các bài vẽ chân dung người được thực hiện theo yêu cầu từ đơn giản đến phức
tạp, từ thấp đến cao, các bộ phận được chi tiết tổng thể để người học khơng bị
bỡ ngỡ, hẫng hụt, có điều kiện tiếp thu và thể hiện theo từng bước cơ bản và
chắc chắn.
3. So sánh khối cơ bản- tượng- người
- Sự giống nhau
Tượng chân dung và chân dung người đều có kết cấu hình thể với đường
nét, hình mảng và khối giống nhau.
Đường trục dọc của mặt cũng phụ thuộc vào vị trí và hướng nhìn của mắt,
chuyển động của khối đầu.
- Sự khác nhau

Tượng chân dung được tái tạo lại thơng qua bàn tay và khối óc của nhà
điêu khắc – là mẫu tĩnh và đơn sắc. Mẫu người thật chuyển động, sự chuyển sắc
độ trên khuôn mặt rất tinh tế, linh hoạt
Khi vẽ mẫu người thật có sự giao lưu giữa người vẽ và người mẫu với
những trạng thái tình cảm khác nhau nên rất khó trong q trình thể hiện. Vẽ
tượng chân dung khơng có sự giao lưu giữa mẫu và người vẽ.


4. Phương pháp xây dựng hình vẽ
4.1. Yêu cầu chung
- Phải hiểu được cấu trúc của xương sọ, các cơ và nhất là các giác quan: mắt,
mũi, miệng, tai.
- Gắn kết và thể hiện được trên những chân dung cụ thể
- Hiểu và nắm chắc cấu tạo, tương quan tỷ lệ đậm nhạt và của các bài vẽ với
mẫu là các chi tiết của đầu người sẽ giúp rất nhiều khi tiến hành các bài vẽ chân
dung.
4.2. Chọn tượng và bày mẫu
- Chọn chân dung có cách diễn tả khối đơn giản , rõ ràng và đảm bảo các yêu
cầu cơ bản của cấu trúc có đặc tính của nhân vật.
- Nên diễn tả chất da thịt mà không bôi dưới bất kỳ hình thức nào để dễ quan
sát, so sánh và phân tích trong q trình vẽ.
- Xếp mẫu ngang với tầm mắt người vẽ, nền sau nên để màu ghi sáng, đậm hơn
màu da để tạo không gian nhẹ, trong trẻo.
- Nên để một nguồn sáng chiếu vào , tốt nhất là góc trái với độ nghiêng 45o
4.3. Quan sát, nhận xét
- Chọn vị trí, góc nhìn thích hp vi s trng, nng lc, trỡnh : nghiờng ẵ;
ắ, ngược sáng. Ở góc nào cũng có thể vẽ đẹp nếu giải quyết tốt tương quan và
yêu cầu của bài hình họa.
- Phân tích kỹ mẫu trước khi vẽ
4.4. Bố cục dựng hình

- Phác hình, tìm bố cục
- Tìm đường trục
- Sử dụng que đo, dây dọi kết hợp với nhìn cho chính xác
- Quan sát, phân tích mẫu và quy vào các hình cơ bản để phác hình và phân
diện sáng tối.


4.5. Vẽ tương quan lớn
- Việc phân độ chi tiết các mảng sáng tối có thể làm vỡ hoặc rối hình nên rất cần
phân tích các độ đậm nhạt nhưng khơng làm mất đi tính bao qt chung của
mảng bóng.
- Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của tượng.
4.6. Vẽ sâu
- Quan sát thật kỹ nguồn sáng để vẽ đậm nhạt của nét.
- Kiểm tra lại bài vẽ, bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến tổng thể
ánh sáng, đậm nhạt không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối chính,
phụ, độ dày, mỏng của khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại khi
quan sát mẫu là phương pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên mẫu
trong q trình đánh bóng.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quang ánh
sáng trong vùng tối của mẫu.
4.7. Hoàn chỉnh bài vẽ
Do tính chất phức tạp của bài vẽ nên lên hình rất quan trọng. Có thể hình
vẽ đúng về cấu trúc hình dáng, tỷ lệ và hợp lý trong bố cục, song chỉ cần một sai
sót trong đậm nhạt hoặc diễn tả bóng cũng làm cho bức vẽ khơng đạt u cầu.
Vì vậy phải bình tĩnh, thận trọng và cân nhắc thật kỹ lưỡng trước khi dặt bút vẽ
hoặc sửa chữa.
5. Tiêu chí cần đạt
- Hình, khối, tỷ lệ đúng
- Tạo được không gian

- Diễn tả được đặc tính của mẫu
- Diễn tả được chất da thịt của người


BÀI 1: VẼ CHÂN DUNG NAM GIÀ
Khổ giấy: 40x60 cm, chất liệu chì đen,
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Sinh viên nêu được đặc điểm cấu tạo chân dung nam già
- Hiểu và phân tích được cấu tạo của trục hướng mặt khi nhìn ở các vị trí
khác nhau
2. Kỹ năng
-Vẽ được chân dung nam già theo đúng phương pháp
- Bài vẽ có bố cục cân đối trên giấy vẽ đúng về tỷ lệ, hình
- Đậm nhạt bài vẽ ổn định, theo hướng trọng tâm sáng/ đậm


- Tả được giống mẫu, vẽ được đặc điểm riêng của mẫu chân dung nam già
3. Về năng lực tự chủ trách nhiệm
- Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựng hình, đậm nhạt và tả chất
II. Nội dung chi tiết
1. Quan sát nhận xét
Cấu tạo đầu người già có đặc điểm khác so với thanh niên. Hình thái của
xương đầu người già có những đặc điểm tương tự như xương đầu trẻ em. Đó là
chiều dài của mặt ngắn lại vì răng rụng, xương hàm dưới bị cơ nhai co lên làm
cằm nhơ về phía trước. mơi khơng cịn chỗ dựa nên có xu hướng thụt vào trong
miệng tạo cảm giác mỏng đi.
Người càng già, răng rụng nhiều thì độ thụt vào càng nhiều, tạo cảm giác phần
dưới của mặt ngắn lại và độ lồi, lõm nhiều. Ngoài ra cịn có những biến đổi khác
ở mắt, ở trán và các nếp nhăn hằn sâu và râu ở cằm.

Bài vẽ chân dung nam già nhưng còn khoẻ mạnh bởi khuân mặt quắc thước và
kiên nghị với các cơ nổi căng, các tỷ lệ, tương quan chung đảm bảo đúng cấu tạo
đầu người. Mẫu người cao hơn tầm mắt người vẽ, nhìn góc chéo 2/3 khn mặt
với nguồn chiếu sáng phía bên trái.
Chú ý đến đặc điểm khác biệt trong chân dung ơng lão so với nam thanh
niên (hình khối, chi tiết mắt, mũi, miệng…), tỷ lệ chung của mẫu.
Tìm đặc điểm nổi bật của mẫu.
2. Bố cục dựng hình:
Xuất phát từ hình dáng khn mặt người mẫu, có thể tìm một hình chữ
nhật đứng có chiều ngang và chiều cao tương ứng với tỷ lệ.
Đo các tỷ lệ, sau đó phác khung hình chung, xác định vị trí các bộ phận
(khối của mắt, mũi, miệng, tai), đường trục chính của mẫu.
Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban
đầu. Vừa phác hình, vừa quan sát những tương quan của các bộ phận trên nét
mặt cùng chiều huowowngscuar các đường trục dọc và đường trục ngang.


3. Vẽ tương quan lớn
Do vị trí quan trọng của đầu người nên bước vẽ chi tiết trên mặt là tương
đối khó khăn. Đặc trưng của mỗi người khác nhau và được thể hiện trong cấu
tạo của mắt, mũi, miệng, tai. thậm chí các chi tieetsnhuw tóc, râu, mi của người
già cũng góp phần khơng nhỏ tạo nên những đặc điểm riêng độc đáo của nhân
vật.
Khác với vẽ đầu tượng người, vẽ chân dung phải nắm được các diện sáng
tối lớn để tạo khối. Trong những mảng sáng tối đó lại có sự chuyển biến về màu,
về độ đậm nhạt cũng như độ cứng, mềm khi diễn tả bởi có chỗ là xương ( như
gị má, trán) có chỗ là thớ thịt... /rồi các nơi tiếp giáp như tròng mắt, làn mơi,
dốc mũi, chân cằm để có thể tùy từng chỗ mà di tay nặng nhẹ hoặc nhấn đậm
trên các mảng bóng. Từ độ tối chuyển sang sáng là hàng loạt là các sắc điệu
khác nhau của bóng tạo hình. Việc phân độ chi tiết các mảng sáng tối có thể

làm vỡ hoặc rối hình nên rất cần phân tích các độ đậm nhạt nhưng khơng làm
mất đi tính bao quát chung của mảng bóng.
Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của tượng.
4. Vẽ sâu
- Trước tiên đẩy sâu hình vẽ bằng nét, vẫn sử dụng các nét phác theo hình kỷ hà
nhưng ngắn hơn và gần với hình của mẫu hơn (chú ý đỉnh tiếp giáp giữa các
mảng).
- Quan sát thật kỹ nguồn sáng để vẽ đậm nhạt của nét.
- Kiểm tra lại bài vẽ, bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến tổng thể
ánh sáng, đậm nhạt không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối chính,
phụ, độ dày, mỏng của khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại khi
quan sát mẫu là phương pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên mẫu
trong q trình đánh bóng.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quang ánh
sáng trong vùng tối của mẫu.


- Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh với
mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét của gờ hốc mắt, hốc mũi, chân cằm
cho sát với thực tế của mẫu.
- Phân tích, đánh bóng diễn tả đặc điểm người già (các nếp nhăn, độ lồi, lõm
của khối) khác với thanh niên như thế nào, giải quyết khối cơ bản nhất trên tổng
thể thống nhất.
- Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Hồn chỉnh bài vẽ
So sánh, phân tích giữa bài vẽ và người mẫu, sửa chữa những điểm thật sự
cần thiết nhằm làm tăng hiệu quả diễn tả của bức chân dung. Khi đã tự cảm thấy
đạt rồi thì dừng lại, không vẽ nữa. Đây là giai đoạn người học có thể tự đánh giá
được năng lực vẽ của bản thân nên rất cần sự bình tĩnh và phân tích kỹ lưỡng để
rút ra bài học.

*. Tiêu chí cần đạt
- Bài này là một mẫu nam già, có nhiều đặc điểm nên cần vẽ sát hình dáng, cấu
tạo của mẫu.
- Có đặc điểm và thần thái của mẫu.
- Cách vẽ linh hoạt , xử lý các nét bút chì có hiệu quả tốt. Hình khối và bóng
thống nhất, khơng ròi rạc và tách rời nhau.
- Diễn tả được chất da thịt
- Bài vẽ có tính bao qt chung.


6. Hình minh họa

* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Dựng hình chân dung nam già, nữ già theo các hướng khác nhau: thẳng,
nghiêng ½; nghiêng ¾


BÀI 2 : VẼ CHÂN DUNG NAM NAM TRẺ
Khổ giấy: 40x60 cm, chất liệu chì đen,
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Người học trình bày được đặc điểm cấu tạo chân dung tượng nam trẻ
- Hiểu và phân tích được cấu tạo của trục hướng mặt khi nhìn ở các vị trí khác
nhau
2. Kỹ năng
- Vẽ được chân dung nam trẻ theo đúng phương pháp
- Tả được giống mẫu, vẽ được đặc điểm riêng của mẫu chân dung nam trẻ
- Vẽ được chất liệu của da thịt
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
- Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựnghình, đậm nhạt và tả chất

II. Nội dung
1. Quan sát nhận xét
Đầu người có cấu tạo phức tạp nhất, cũng là là bộ phận đẹp nhất trong
diễn tả hình khối cấu trúc tỷ lệ, màu sắc, chất cảm của người vẽ với mẫu. Mỗi
đặc trưng câu tạo trên khuân mặt cũng mang một nét điển hình của vẻ đẹp hay
tính cách như, mắt lá răm, lơng mày lá liễu; khuân mặt trái xoan hoặc vuông chữ
điền; đầu cá trên, mắt ốc nhồi, mũi sư tử, mồm cá ngão... trên cơ sở những nhận
xét có tính khái qt đó có thể xác định thêm đặc ddiemr của người mẫu cụ thể
trong quá trình tiến hành bài vẽ chân dung.
Chú ý đến cách diễn tả đặc điểm của khuôn mặt thơng qua mắt, mũi,
miệng.
Quan sát thật kỹ hướng nhìn của mẫu cũng như góc nhìn của người vẽ
đối với mẫu.


2. Bố cục dựng hình
Xuất phát từ hình dáng khuân mặt người mẫu, có thể tìm một hình chữ
nhật đứng có chiều ngang và chiều cao tương ứng với tỷ lệ.
Đo các tỷ lệ, sau đó phác khung hình chung, xác định vị trí các bộ phận
(khối của mắt, mũi, miệng, tai), đường trục chính của mẫu.
Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban
đầu. Vừa phác hình, vừa quan sát những tương quan của các bộ phận trên nét
mặt cùng chiều hướng của các đường trục dọc và đường trục ngang.
Đo các tỷ lệ, sau đó phác khung hình chung, xác định vị trí các bộ phận
(khối của mắt, mũi, miệng, tai).
- Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban đầu.
3. Vẽ tương quan lớn
Vẽ chân dung phải nắm được các diện sáng tối lớn để tạo khối. Trong
những mảng sáng tối đó lại có sự chuyển biến về màu, về độ đậm nhạt cũng như
độ cứng, mềm khi diễn tả bởi có chỗ là xương ( như gị má, trán) có chỗ là thớ

thịt... rồi các nơi tiếp giáp như trịng mắt, làn mơi, dốc mũi, chân cằm để có thể
tùy từng chỗ mà di tay nặng nhẹ hoặc nhấn đậm trên các mảng bóng. Từ độ tối
chuyển sang sáng là hàng loạt là các sắc điệu khác nhau của bóng tạo hình. Việc
phân độ chi tiết các mảng sáng tối có thể làm vỡ hoặc rối hình nên rất cần phân
tích các độ đậm nhạt nhưng khơng làm mất đi tính bao qt chung của mảng
bóng.
4. Vẽ sâu
Cấu tạo Của nam giới trưởng thành đầy đặn và ít gồ nghề hơn người già,
các diện hình khối, sáng tối cũng khỗng rõ ràng vì thế khó khăn trong khi vẽ.
Quan sát và phân tích thật kỹ nguồn sáng để vẽ giải quyết tương quan
đậm nhạt của mẫu.
Kiểm tra lại bài vẽ, bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến
tổng thể ánh sáng, đậm nhạt không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối


chính, phụ, độ dày, mỏng của khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại
khi quan sát mẫu là phương pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên
mẫu trong q trình đánh bóng.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quan ánh
sáng trong vùng tối của mẫu.
=> Khơng như tượng khi diễn tả mái tóc và các chi tiết bóng của mắt, mũi,
miệng cần chú ý đến chiều hướng của nét bút và sự linh hoạt trong cách vẽ để
tạo sự sinh động cho bài vẽ cũng như "Tả chất" da thịt, tóc… và độ căng, tròn
của khối.
- Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh với
mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét của gờ hốc mắt, hốc mũi, chân cằm
cho sát với thực tế của mẫu.
- Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Hồn chỉnh bài vẽ
6. Tiêu chí cần đạt

- Bố cục bài vè hài hòa, hợp lý
- Đảm bảo tốt tỷ lệ chung ủa mẫu; phân chia đúng tỷ lệ và các đường
hướng cấu tạo trên khuân mặt người.
- Thể hiện được không gian thực của mẫu, diễn tả được đủ tương quan hình
khối, đậm nhạt và gợi được chất da thịt.
- Bài vẽ có tính bao qt chung, sinh động
Hình vẽ minh hoạ


* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Dựng hình tượng nữ trẻ theo các hướng khác nhau: thng, nghiờng ẵ; nghiờng
ắ


BÀI 3: VẼ CHÂN DUNG NỮ TRẺ
Khổ giấy 40x60 cm, chất liệu chì đen

I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Người học nêu được đặc điểm cấu tạo đầu chân dung tượng nữ trẻ
- Hiểu và phân tích được cấu tạo của trục hướng mặt khi nhìn ở các vị trí
khác nhau
2. Kỹ năng
- Vẽ được chân dung nữ trẻ theo đúng phương pháp
- Vẽ được giống mẫu, đặc điểm riêng của mẫu chân dung nữ trẻ
- Tạo được chất liệu của da thịt
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
- Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựnghình, đậm nhạt và tả chất
II. Nội dung chi tiết
1. Quan sát nhận xét

Về cấu tạo đầu người, phụ nữ thường có khuân mặt trái xoan, xương hàm
dưới thon thả nên cằm không bị gãy, không bành ra như của nam giới. Do cấu
tạo của các cơ tháp mũi, cơ tiếp lớn, cơ nâng chung quanh cánh mũi và môi trên
đầy đặn nên da má thường căng mịn, tròn nẳn tạo nên cảm giác gị má khơng
nhơ cao như gị má của nam giới. Vẽ chân dung nữ khó hơn bởi “ Khuân trăng
đầy đặn” vốn là nét đẹp thiên phú của người phụ nữ. Đặc điểm này nếu không
lưu ý kĩ sẽ rất khó khăn trong q trình tiến hành bài vẽ . Khn mặt phụ nữ ít
có cơ sở để làm điển hình so sánh , sự phân diện sáng tối của bóng cũng khơng
rõ ràng, mạch lạc mà được đan xen, chuyển sắc rất tinh tế. Nếu chỉ vờn bóng
theo đường viền của chu vi sẽ khơng đạt u cầu vì khơng lột tả được thần thái
và khơng gian của mẫu, bài vẽ khô cứng vô hồn. Phụ nữ có mái tóc đa rạng và
dày. Việc để tóc theo kiểu nào làm tăng vẻ đẹp của khuân mặt đòi hỏi trình độ


thẩm mỹ của mỗi người. song với vẽ chân dung cần lưu ý cấu tạo và tỉ lệ khuân
mặt.
Chú ý đến sự thống nhất trong cấu trúc, cân đối trong tỷ lệ của mẫu và
đặc điểm nổi bật của mẫu.
2. Bố cục dựng hình
Xuất phát từ hình dáng khuân mặt người mẫu, có thể tìm một hình chữ
nhật đứng có chiều ngang và chiều cao tương ứng với tỷ lệ.
Đo các tỷ lệ, sau đó phác khung hình chung, xác định vị trí các bộ phận
(khối của mắt, mũi, miệng, tai).
Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban
đầu. Trong q trình vẽ phác chi tiết phải xác định các độ đạm nhạt thực của
mẫu để nhấn đậm hoặc buôn lơi tránh lối nhận đậm theo thói quen vì như thế
hình vẽ sẽ bị nát ngay từ khi phác hình. Khi vẽ nét ln quan sát đến phương
hướng của tồn bộ khuân mặt, tránh lối vẽ đường viền đơn điệu, cứng đờ. Các
nét vẽ đậm nhạt, thô, sắc phải xuất phát tuef hiện thức của mẫu và liền mạch với
nhau trong hình vẽ.

3. Vẽ tương quan lớn
Xác định hướng nhìn của mẫu và độ nghiêng do vị trí người vẽ quan sát
mẫu. Vẽ đường trục chính ( trục dọc) làm cơ sở để định vị vị trí các chi tiết của
mặt. Đồng thời, gợi một số nét tóc bằng nét chì mềm mại tạo cho khuân mặt
mềm đi . Các nét phác được nhấn đậm, nhất là phần tóc tạo nên sự tách bạch
giữa tóc và khuân mặt. Đồng thời đẩy sâu vào các chi tiết như mắt, mũi, miệng,
tai và nhất chú ý đến độ lồi lõm thao cấu tạo giải phẫu của khuan mặt. Độ nhấn
ở cằm và dưới má tạo nên độ cách giữa đầu và cổ.
- Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của chân dung nữ


4. Vẽ sâu
Trước tiên đẩy sâu hình vẽ bằng nét, vẫn sử dụng các nét phác theo hình
kỷ hà nhưng ngắn hơn và gần với hình của mẫu hơn (chú ý đỉnh tiếp giáp giữa
các mảng).
Chú ý vì đây là mẫu nữ thanh niên nên sẽ có rất nhiều đường cong, cần
nhấn các nét vẽ cho phù hợp với đặc điểm này sẽ diễn tả gần với mẫu hơn.
Quan sát thật kỹ nguồn sáng để vẽ đậm nhạt của nét cũng như giải quyết
tương quan sáng tối.
Kiểm tra lại bài vẽ, bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến
tổng thể ánh sáng, đậm nhạt không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối
chính, phụ, độ dày, mỏng của khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại
khi quan sát mẫu là phương pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên
mẫu trong q trình đánh bóng. Linh hoạt trong nét vẽ để tránh việc diễn tả
khối quá cứng không đúng với mẫu.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quan ánh
sáng trong vùng tối của mẫu, diễn tả các khối căng tròn một cách mềm mại sát
với đặc điểm mẫu.
Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh
với mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét, nếu cần thiết nên buông thả các

nét ngoài sáng để tạo sự chân thật, nhẹ nhàng so với mẫu.
Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Tiêu chí cần đạt
- Diễn tả được đúng đạm nhạt, tạo được không gian thực của mẫu.Qua cách
diễn, cảm nhận được chất da thịt
- Bài vẽ có mạch sáng tối, đậm nhạt đúng, có đặc tính của mẫu
- Có tính bao qt chung, hình và bóng hịa quyện với nhau đem lại hiệu quả cao
- Cách sử dụng bút chì linh hoạt, sáng tạo
- Bài vẽ có tổng thể chung, tạo được khơng gian
- Cách diễn đạt có nét riêng, tình cảm


6. Hình minh họa

* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
1. Nêu những nét cơ bản trong cấu tạo đầu người trưởng thành, người già, trẻ
em ? Tại sao lại có những điểm khác nhau đó?
2. Phương pháp cơ bản trong vẽ chân dung người thật
4. Rút ra các yêu cầu chung trong vẽ chân dung người


BÀI MỞ ĐẦU: VỀ VẼ BÁN THÂN NGƯỜI THẬT
LÝ THUYẾT CHUNG
I. Mục tiêu
1. Kiến thức: Sau bài học người học có khả năng:
- Mơ tả được vẻ đẹp và sự cân đối trong cấu tạo hình thể con người;
- Phân tích được kiến thức giải phẫu tạo hình vào bài vẽ;
- Phân biệt được sự giống và khác nhau giữa tượng người và người.
2. Kĩ năng:
- Nhận diện được cấu tạo hình thể của người bán thân, tồn thân.

- Vẽ minh họa được bài hình họa người bán thân
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm:
- Mạnh dạn, tự giác, tích cực, tự tin, hợp tác, sáng tạo.
- Trân trọng vẻ đẹp của cơ thể con người và tác phẩm nghệ thuật
II. Nội dung chi tiết
1. Giới thiệu cấu trúc, tỉ lệ bán thân người
1.1. Giới thiệu mẫu.
- Bao bọc bên ngoài xương đầu là các cơ, chia làm ba khối là: Khối cơ da
sọ (các cơ này mỏng, dính liền với da), khối cơ bám da mắt (khi hoạt động tạo
nên những nếp nhăn, biểu hiện tình cảm của con người) và khối cơ cử động hàm
dưới. Nằm trong các khối cơ đó là các cơ cụ thể, (trong chương trình Giải phẫu
tạo hình đã học).
1.2. Phân tích mẫu.
- Nhìn chính diện, bán thân da nằm trong khối hình chữ nhật. Các chi tiết
khơng rõ ràng như ở xương đầu người, song lại có nhiều sự thay đổi về hình
dáng và cấu tạo của các cơ. Đặc biệt, cần chú ý đến các cơ tiếp nối từ đầu, cổ
đến ngực như cơ thang, cơ ức đòn chũm và cơ tam giác vai. Nhìn chung, các cơ
có ít nhiều chuyển động khi vị trí đầu người thay đổi.