Giáo trình Vẽ hình họa chân dung và bán thân tượng người - Trường Cao đẳng Lào Cai

UBND TỈNH LÀO CAI
TRƯỜNG CAO ĐẲNG LÀO CAI

GIÁO TRÌNH NỘI BỘ
MƠN HỌC: VẼ HÌNH HỌA CHÂN DUNG
VÀ BÁN THÂN TƯỢNG NGƯỜI
NGÀNH: HỘI HỌA

Lào Cai, năm 2019


TUYÊN BỐ BẢN QUYỀN
Tài liệu này thuộc sách giáo trình nên các nguồn thơng tin có thể được phép
dùng ngun bản hoặc trích dùng cho các đào tạo và tham khảo.
Mọi mục đích khác mang tính lệch lạc hoặc sử dụng với mục đích kinh
doanh thiếu lành mạnh sẽ bị nghiêm cấm.


Lời nói đầu
Hình họa là mơn học cơ bản có vai trò quan trọng trong học tập, rèn luyện và sáng
tạo nghệ thuật. Học phần vẽ hình họa chân dung và bán thân tượng người
bằng chất liệu thạch cao là bước nối tiếp giữa vẽ đồ vật sang tượng đến người thật.
Tập bài giảng Học phần Vẽ hình họa chân dung và bán thân tượng người
nhằm phục vụ cho công tác đào tạo sinh viên hệ trung cấp Hội họa của trường Cao
đẳng Lào Cai. Tập bài giảng được biên soạn theo Chương trình mơn học được hội
đồng khoa học nhà trường phê duyệt.
Tập bài giảng học phần Vẽ tượng chân dung đen trắng được chia làm 3 chương
Phần I. Vẽ tượng chân dung
Phần II. Vẽ bán thân tượng người
Thông qua các bài học, cùng với học phần giải phẫu tạo hình, sinh viên sẽ hiểu và
thực hiện được các bài vẽ về cấu tạo các giác quan, chân dung người, rất tốt cho

việc nghiên cứu sâu về vẽ người thật sau này.
Các bài tập được thiết kế theo đề cương chi tiết của học phần: cụ thể, dễ hiểu, khoa
học và có hình minh họa kèm theo.
Dù đã rất cố gắng, song quá trình biên soạn tập bài giảng khó tránh khỏi những
thiếu khuyết. Vì vậy, tơi rất mong sự góp ý của các nhà chun mơn, các bạn đồng
nghiệp để tập bài giảng được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!


MỤC LỤC
BÀI MỞ ĐẦU : VẼ TƯỢNG ĐẦU NGƯỜI CƠ BẢN ..................................... 8
I. Mục tiêu ................................................................................................................................................. 8
II. Nội dung chi tiết ................................................................................................................................... 8
1. Mục đích của vẽ tượng thạch cao ...................................................................................................... 8
2. Mối quan hệ giữa vẽ khối cơ bản với cấu tạo con người- tượng thạch cao....................................... 9
3. So sánh khối cơ bản- tượng- người ................................................................................................... 9
4. Phương pháp xây dựng hình vẽ .......................................................................................................11
4.3. Quan sát, nhận xét ........................................................................................................................12
4.4. Bố cục dựng hình .........................................................................................................................12
4.6. Vẽ sâu ...........................................................................................................................................12
4.7. Hồn chỉnh bài vẽ .........................................................................................................................12
5. Tiêu chí cần đạt ...............................................................................................................................12

BÀI 1. VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG PHẠT MẢNG ......................................... 14
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................14
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................14
1. Quan sát nhận xét: ...........................................................................................................................14
2. Bố cục dựng hình: ...........................................................................................................................15
3. Vẽ tương quan lớn: .........................................................................................................................15
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................16

5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................16
6. Yêu cầu cần đạt ...............................................................................................................................17

BÀI 2: VẼ TƯỢNG SỌ .................................................................................. 18
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................18
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................18
1. Quan sát, nhận xét ...........................................................................................................................18
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................19


3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................20
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................20
5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................20
6. Các yêu cầu cần đạt .........................................................................................................................21

BÀI 3. VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG LỘT DA .................................................. 22
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................22
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................22
1. Quan sát nhận xét ............................................................................................................................22
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................22
3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................23
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................24
5. Hoàn chỉnh bài ................................................................................................................................24
6. Yêu cầu cần đạt ..............................................................................................................................24

BÀI 4. VẼ ĐẦU TƯỢNG CHÂN DUNG NAM GIÀ ..................................... 26
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................26
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................26
1. Quan nhận xét..................................................................................................................................26
2. Bố cục dựng hình: ...........................................................................................................................27

3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................27
4 . Vẽ sâu .............................................................................................................................................28
5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................28
6. Yêu cầu cần đạt ..............................................................................................................................29

BÀI 5. VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG NAM NAM TRẺ .................................... 31
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................31
II. Nội dung .............................................................................................................................................31
1. Quan sát nhận xét ............................................................................................................................31
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................32


3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................32
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................33
5. Hoàn chỉnh bài ................................................................................................................................33

BÀI 6: VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG NỮ TRẺ ................................................. 35
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................35
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................35
1. Quan sát nhận xét ...........................................................................................................................35
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................36
3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................36
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................37
5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................37
6. Tiêu chí cần đạt ...............................................................................................................................38

BÀI MỞ ĐẦU : VẼ TƯỢNG NGƯỜI BÁN THÂN ...................................... 39
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................39
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................39
2- Yêu cầu đạt: ....................................................................................................................................40

BÀI 7: VẼ TƯỢNG BÁN THÂN NAM TRUNG........................................... 42
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................42
II. Nội dung chi tiết .................................................................................................................................42
1. Quan sát nhận xét ............................................................................................................................42
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................43
3. Vẽ tương quan lớn ...........................................................................................................................43
4. Vẽ sâu .............................................................................................................................................43
5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................44
6. Yêu cầu cần đạt. ..............................................................................................................................44

BÀI 8: VẼ TƯỢNG BÁN THÂN NAM GIÀ .................................................. 46
I. Mục tiêu ...............................................................................................................................................46


II. Nội dung bài học ................................................................................................................................46
1. Quan sát nhận xét ............................................................................................................................46
2. Bố cục dựng hình ............................................................................................................................47
3. Vẽ tương quan lớn. ..........................................................................................................................47
4. Vẽ sâu ..............................................................................................................................................47
5. Hoàn chỉnh bài vẽ............................................................................................................................48
6. Yêu cầu bài vẽ .................................................................................................................................48

LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 50
[1] Triệu Khắc Lễ, Hình họa 1.2.3 (Dự án đào tạo giáo viên THCS), NXB
ĐHSP, 2006 ..................................................................................................... 50
*Tài liệu tham khảo ........................................................................................ 50
[1]. Lê Thanh Lộc (biên soạn) - Hình họa căn bản, NXBVHTT, 1999. .......... 50

BÀI MỞ ĐẦU : VẼ TƯỢNG ĐẦU NGƯỜI CƠ BẢN
LÝ THUYẾT CHUNG
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Người học trình bày được mục đích của vẽ tượng thạch cao
- Chỉ rõ được mối quan hệ giữa vẽ khối cơ bản với cấu tạo con người tượng thạch cao
- So sánh được khối cơ bản- tượng- người
- Trình bày được phương pháp xây dựng hình vẽ
2. Kỹ năng
SV có kỹ năng trình bày, phân tích, so sánh giữa trượng thạch cao - chân
dung người nhanh, gọn, đúng trọng tâm và hiệu quả.
- Người học vẽ được đầu tượng thạnh cao chuẩn
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
Thể hiện thái độ nhiệt tình, tự tin, tích cực, say mê trong học tập
II. Nội dung chi tiết
1. Mục đích của vẽ tượng thạch cao
- Con người là sản phẩm hoàn hảo nhất đẹp nhất của giới tự nhiên với sự cân đối
của hình khối, cấu trúc và tỷ lệ. Con người lại luôn sống động nhất là các giác quan
trên khuôn mặt người. Đối với họa sỹ, nghiên cứu và sáng tạo hình thể con người;
lấy cơ thể con người thơng qua những hình thái, động tác để miêu tả biểu hiện tư
tưởng và tìn cảm nội tâm của tác giả trước hiện thực cuộc sống ln được coi
trọng. Hình họa vẽ người cũng là một yêu cầu cơ bản của chương trình mỹ thuật.
- Tuy nhiên, vẽ được hình mẫu chuẩn xác là rất khó, con người là một thực thể
sống luôn chuyển động, xê dịch. Người mới học vẽ sẽ khó khăn trong việc quan sát
, so sánh, phân tích và xây dựng hình vẽ nếu như khơng thành thục những kỹ năng
cơ bản, nắm vững được cấu tạo hình khối, tỷ lệ và những trạng thái tâm lý được


biểu hiện trên khuôn mặt. Để tạo đực sự chuyển biến đó, vẽ đầu tượng trước khi vẽ
chân dung người sẽ tạo điều kiện thuận lợi rất cho sự tiếp thu kiến thức cơ bản cuả

người học vẽ.
2. Mối quan hệ giữa vẽ khối cơ bản với cấu tạo con người- tượng thạch cao
- Những bức tượng dùng để làm mẫu vẽ được nghiên cứu và sáng tạo thông qua cái
nhìn và tình cảm của nhà điêu khắc. Vì thế cấu trúc hình khối, tỷ lệ và trạng thái
biểu cảm của mẫu đã được sàng lọc, lựa chọn kỹ khi thể hiện.
- Các mẫu tượng dùng để vẽ nghiên cứu, luyện tập hình họa được sáng tác theo
phong cách hiện thực và cơ bản. Tuy nhiên, vì là một tác phẩm nghệ thuật được
nâng cao theo quan niệm sáng tạo của người sáng tác. Nhân vật được chọn phải là
những mẫu người có cấu tạo cân đối, đẹp cả về tâm hồn lẫn thể xác và gây được
những cảm xúc cho người sáng tạo ra nó. Vì thế, các bức tượng có hồn, có sức
sống.
- Mẫu tượng thạch cao trắng lại được đặt trong một không gian tĩnh, ổn định giống
như các vật mẫu trong khối hình cơ bản, đồ vật nên dễ cho quan sát, nhận xét
cáckiên thức đã học trong quá trình thực hành vẽ màu của tượng sáng, đơn sắc tạo
điều kiện thuận lợi rất nhiều cho người học trong việc diễn tả đường nét, hình khối
đậm nhạt để tạo không gian.
Các bài vẽ đầu tượng thạch cao được thực hiện theo yêu cầu từ đơn giản đến phức
tạp, từ thấp đến cao, các bộ phận được chi tiết tổng thể để người học không bị bỡ
ngỡ, hẫng hụt, có điều kiện tiếp thu và thể hiện theo từng bước cơ bản và chắc
chắn.
3. So sánh khối cơ bản- tượng- người
3.1. Sự giống nhau giữa khối hình cơ bản và tượng
Nếu vẽ tốt các hình khối cơ bản và biến dạng sẽ thuận lợi cho các bài vẽ đầu tượng
người. Bởi vì tất cả cảnh vật trong giới tự nhiên đều được cấu tạo từ khối các hình
cơ bản, dù đơn giản hay tinh vi phức tạp.


Tượng chân dung là tập hợp của các hình khối cơ bản nếu phân tích theo hình học.
Do đó phương pháp dựng hình, cách diễn tả bóng khối có nét tương đồng nhưng
phức tạp hơn nhiều

Khối hình cơ bản và chân dung đều tĩnh và đơn sắc, khơng có những thay đổi
tương quan khi nguồn sáng chiếu vào nên thuận lợi cho so sánh, phân tích và thể
hiện.
Tuy nhiên vẽ khối cơ bản đơn giản hơn nhiều vì cấu trúc hình rõ ràng, mạch lạc,
việc diễn tả khơng gian cũng khơng phức tạp, cac mẫu vẽ có độ lớn ngang nhau
nên tìm tỷ lệ thuận tiện. Cịn ở tượng đầu người lại phức tạp, các khối HCB và
thường là các tập hợp của khối, hỗ trợ bổ sung, hoàn thiện lẫn nhau.
3.1.1. Sự giống nhau
- Về phương pháp dựng hình, cách diễn tả bóng khối có nét tương đồng tuy phức
tạp hơn nhiều.
- Khối hình cơ bản và tượng chân dung đều tĩnh và đơn sắc, khơng có những thay
đổi tương quan khi nguồn sáng chiếu vào nên thuận lợi cho so sánh, phân tích và
thể hiện.
3.1.2 Sự khác nhau
- Khối hình cơ bản có cấu trúc, hình thể rõ ràng, mạch lạc nên tìm tương quan, tỷ
lệ thuận lợi. Khối tượng đầu người có cấu trúc phức tạp nên việc xác định vị trí
của các chi tiết, xác định chiều hướng và các đường trục dọc, trục ngang tương đối
khó khăn.
- Khối hình cơ bản sử dụng que đo, dây dọi ở mức độ vừa phải. Khối tượng đầu
người sử dụng que đo dây dọi rất cần thiết và là phương tiện hỗ trợ hiệu quả nhất
cho mắt nhìn được chính xác hơn.
3.2. Sự giống nhau giữa khối hình tượng và người
3.2.1. Sự giống nhau
- Tượng chân dung và chân dung người đều có kết cấu hình thể với đường nét,
hình mảng và khối giống nhau.


- Đường trục dọc của mặt cũng phụ thuộc vào vị trí và hướng nhìn của mắt, chuyển
động của khối đầu.
3.2.2. Sự khác nhau

- Tượng chân dung được tái tạo lại thơng qua bàn tay và khối óc của nhà điêu khắc
– là mẫu tĩnh và đơn sắc. Mẫu người thật chuyển động, sự chuyển sắc độ trên
khuôn mặt rất tinh tế, linh hoạt
- Khi vẽ mẫu người thật có sự giao lưu giữa người vẽ và người mẫu với những
trạng thái tình cảm khác nhau nên rất khó trong q trình thể hiện. Vẽ tượng chân
dung khơng có sự giao lưu giữa mẫu và người vẽ.
4. Phương pháp xây dựng hình vẽ
4.1.Yêu cầu chung
- Phải hiểu được cấu trúc của xương sọ, các cơ và nhất là các giác quan: mắt, mũi,
miệng, tai.
- Gắn kết và thể hiện được trên những tượng chân dung cụ thể
- Hiểu và nắm chắc cấu tạo, tương quan tỷ lệ đậm nhạt và của các bài vẽ với mẫu
là các chi tiết của đầu người sẽ giúp rất nhiều khi tiến hành các bài vẽ tượng chân
dung.
4.2. Chọn tượng và bày mẫu
- Chọn tượng có cách diễn tả khối đơn giản , rõ ràng và đảm bảo các yêu cầu cơ
bản của cấu trúc đầu người (đã được khái quát hóa các chi tiết), có đặc tính của
nhân vật.
- Nên để ngun màu trắng của thạch cao mà không bôi dưới bất kỳ hình thức nào
để dễ quan sát, so sánh và phân tích trong q trình vẽ.
- mẫu bày trên bàn, ngang với tầm mắt người vẽ, nền sau nên để màu ghi sáng,
đậm hơn màu tượng để tạo không gian nhẹ, trong trẻo.
- Nên để một nguồn sáng chiếu vào , tốt nhất là góc trái với độ nghiêng 45o


4.3. Quan sát, nhận xét
- Chọn vị trí, góc nhìn thích hợp với sở trường, năng lực, trình độ: nghiêng ½; ¾,
ngược sáng. Ở góc nào cũng có thể vẽ đẹp nếu giải quyết tốt tương quan và yêu
cầu của bài hình họa.
- Phân tích kỹ mẫu trước khi vẽ

4.4. Bố cục dựng hình
- Phác hình, tìm bố cục
- Tìm đường trục
- Sử dụng que đo, dây dọi kết hợp với nhìn cho chính xác
- Quan sát, phân tích mẫu và quy vào các hình cơ bản để phác hình và phân diện
sáng tối.
4.5. Vẽ tương quan lớn
- Khái quát toàn bộ mẫu vẽ gợi tương quan sáng tối lớn tạo không gian cơ bản
- Gợi chi tiết các cấu trúc của toàn bộ mẫu
4.6. Vẽ sâu
- Trên cơ sở tương quan tồn bộ mẫu người vẽ tìm chi tiết đơn giản hóa đặc điểm
của các bộ phận
- Điều chỉnh trên cơ sở toàn bộ tương quan, chất của mẫu
4.7. Hồn chỉnh bài vẽ
Do tính chất phức tạp của bài vẽ nên lên hình rất quan trọng. Có thể hình vẽ
đúng về cấu trúc hình dáng, tỷ lệ và hợp lý trong bố cục, song chỉ cần một sai sót
trong đậm nhạt hoặc diễn tả bóng cũng làm cho bức vẽ khơng đạt u cầu. Vì vậy
phải bình tĩnh, thận trọng và cân nhắc thật kỹ lưỡng trước khi dặt bút vẽ hoặc sửa
chữa.
5. Tiêu chí cần đạt
- Hình, khối, tỷ lệ đúng
- Tạo được không gian
- Diễn tả được đặc tính của mẫu


- Diễn tả được chất thạch cao
* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Thảo luận
Các bước tiến hành một bài vẽ tượng theo phương pháp cơ bản

BÀI 1. VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG PHẠT MẢNG
Chất liệu thạch cao
Khổ giấy: 40x60 cm, chất liệu chì đen

I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Người học trình bày được đặc điểm cấu tạo tượng phạt mảng
- Chỉ rõ được các mảng cơ được khái quát bằng mảng trên tượng
2. Kỹ năng
- Vẽ được tượng phác mảng (vạt mảng) theo đúng phương pháp dựng hình
- Dựng hình chính xác,đúng tỷ lệ đáp ứng các yêu cầu cơ bản về hình khối,
tỷ lệ và cấu trúc bên trong của mẫu.
- Bài vẽ có bố cục cân đối trên giấy vẽ đúng về tỷ lệ, hình
- Đậm nhạt bài vẽ ổn định
- Diễn tả được chất thạch cao.
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
- Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựnghình, đậm nhạt và tả chất
II. Nội dung chi tiết
1. Quan sát nhận xét:
Tượng vạt mảng là cầu nối cuối cùng của các bài vẽ hình hoạ giữa các khối
hình cơ bản và vẽ đầu tượng người. Tượng được lược bỏ những chi tiết của hình
thái bên ngồi để quy vào khối hình cơ bản song vẫn đáp ứng yêu cầu về hình
khối, tỷ lệ và cấu trúc bên trong. Những cơ sở đó giúp người học vẽ liên tưởng đến
khối hình cơ bản, vận dụng kiến thức đã học vào bài vẽ và dễ dàng khi chuyển tiếp
sang vẽ đấu tượng.
Chú ý đến sự thống nhất trong cấu trúc, cân đối trong tỷ lệ của mẫu.


Tìm đặc điểm nổi bật của mẫu. Đây là tượng chân dung nam thanh niên, vầng trán

cao, khuôn mặt cương nghị đã được phác mảng quy vào những mảng, hình khối rõ
ràng khúc chiết và các diện sáng tối cụ thể. Chú ý phần cổ, sự ăn nhập giữa đầu
tượng và cổ đúng sẽ tạo độ vững vàng, cân đối cho bài vẽ.
2. Bố cục dựng hình:
Xuất phát từ hình dáng tượng phạt mảng, có thể tìm một hình chữ nhật đứng
có chiều ngang và chiều cao tương ứng với tỷ lệ.
Quan sát, nhận xét: xem mẫu đặt ở vị trí nào, trên hay dưới tầm mắt. Bài vẽ
này mẫu đặt ngang tầm mắt, nguồn ánh sáng được chiếu từ góc trên phía phải.
Hướng nhìn gần chính diện. Đường trục ngang chia đơi xương đầu chạy giữa hai
hốc mắt. Tìm trục dọc và trục ngang chính để tìm các vị trí khác trên cấu tạo khn
mặt và các tỷ lệ chính.
Sau đó xác định vị trí các bộ phận (khối của mắt, mũi, miệng, tai) và đánh
dấu các vị trí đo được, dựa vào độ lõm của hốc mắt, hốc mũi và gị nhơ cao của
xương gị má để phác hình chung.
Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban
đầu.
3. Vẽ tương quan lớn:
Sử dụng que đo kết hợp mắt nhìn để kiểm tra. Chú ý cấu tạo xương đầu để
tạo khối hình cầu. Dựa vào vị trí gờ cao và hình dáng cấu trúc của xương mặt, ụ
mày xương trán và độ vòng cung của xương thái dương để gợi nét.
Ngồi ra chú ý vị trí và hình dạng của hố mắt, hố mũi và cả xương hàm dưới
tuy không rõ nhưng cũng quan trọng trong diễn tả khối. Lúc này, các nét đã gợi
đậm nhạt và gần mẫu hơn.
Kiểm tra tỷ lệ của mẫu bằng cách sử dụng kiểm tra dây dọi các điểm như:
đường trục dọc chính, điểm nhô của các hốc mắt và tiếp điểm của hốc mũi, xương
gò má ranh gới đường chu vi của xương sọ…


Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của tượng, nên dùng ức là
đường dọi chính để so sánh (vẽ mẫu người cũng vậy) vì ức ln là điểm cố định dù

đầu và cổ có chuyển động (Có thể lợi dụng các thành dọc của khối hình hộp làm bệ
tượng làm cơ sở để kiểm tra bằng đường dọi). Nheo mắt xác định sáng tối lớn.
4. Vẽ sâu
Trước tiên đẩy sâu hình vẽ bằng nét, vẫn sử dụng các nét phác theo hình kỷ
hà nhưng ngắn hơn và gần với hình của mẫu hơn (chú ý đỉnh tiếp giáp giữa các
mảng).
Quan sát thật kỹ nguồn sáng để vẽ đậm nhạt của nét.
Kiểm tra lại bài vẽ, bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến tổng
thể ánh sáng, đậm nhạt không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối chính,
phụ, độ dày, mỏng của khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại khi quan
sát mẫu là phương pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên mẫu trong q
trình đánh bóng.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quan ánh sáng
trong vùng tối của mẫu.
- Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh với
mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét của gờ hốc mắt, hốc mũi, chân cằm cho
sát với thực tế của mẫu.
- Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Hoàn chỉnh bài vẽ
Sau khi đẩy sâu đước các độ đậm nhạt hoàn thiện bài vẽ so sánh sợ hơn
kém của các mảng sáng tối, nhất là các độ trung gian của bóng vì nó khơng đồng
nhất với nhau. Để một khoảng thời gian vừa đủ để so sánh với mẫu thật, nhấn
mạnh các độ bằng nét hoặc có độ giao tiếp của gờ hốc mắt, hốc mũi, đường chân
cằm cho sát thực. Tao không gian theo hiện thực của mẫu, tránh lối quen tay, bóng
bên sáng đậm và bên tối sáng, vì như thế bài vẽ sẽ bị thủng không gian giả.


6. Yêu cầu cần đạt
- Bố cục thuận mắt hợp lý
- Vẽ đúng tỷ lệ, hình khối chung và riêng của đầu tượng lột da

- Vẽ đúng chiều hướng cáu tạo của các cơ, không bị lệch trục
- Diễn tả đậm nhạt đúng, tạo được không gian của mẫu
- Bài vẽ có tính bao qt chung
- Vẽ được đúng đường hướng cấu tạo của mẫu, diễn tả được sự phong phú hinh
hoạt của bóng
-. Các mảng khối ăn nhập với nhau
- Diễn tả được chiều sâu của mẫu.
* Hình vẽ minh hoạ

* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Vẽ hình tượng vạt mảng theo các hướng khác nhau trên giấy vẽ


BÀI 2: VẼ TƯỢNG SỌ
Chất liệu thạch cao
Khổ giấy: 40x60 cm, chất liệu chì đen
I. Mục tiêu
1. Kiến thức
- Người học trình bày được đặc điểm cấu tạo xương đầu
- Trình bày được 2 xương chính: sọ và mặt tạo nên xương đầu
2. Kỹ năng
- Vẽ được xương sọ theo đúng phương pháp dựng hình
- Bài vẽ có bố cục cân đối trên giấy vẽ đúng về tỷ lệ, hình
- Đậm nhạt bài vẽ ổn định
- Tạo được chất liệu của thạch cao
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựnghình, đậm nhạt và tả chất
II. Nội dung chi tiết
1. Quan sát, nhận xét
Xương đầu người cũng ví như cái cốt đề xây dựng một cơng trình kiến trúc,

cốt có vững nhà mới an tồn, có hình thái rõ rệt bên ngồi tạo nên đặc điểm sọ và
mặt.
Nắm vững cấu tạo xương đầu sẽ tạo điều kiện thuận lợi vẽ đúng hình trong
các bài đầu tượng người. Đây là điểm yếu mà người mới học vẽ thường mắc phải:
thừa hoặc thiếu sọ, trán và không đúng cấu tạo khuôn mặt.
Bày mẫu ở vị trí ngang tầm mắt , nguồn sáng chiếu vào bên trái, phái tùy
chọn, đánh dấu các vị trí đo được, dựa vào độ õm của hốc mắt , hốc mũi và gờ nhơ
cao của xương gị má để phác hình chung.


2. Bố cục dựng hình
Xuất phát từ hình dáng sọ, có thể tìm một hình chữ nhật đứng có chiều
ngang và chiều cao tương ứng với tỷ lệ.
Quan sát, nhận xét: xem mẫu đặt ở vị trí nào, trên hay dưới tầm mắt. Bài vẽ
này mẫu đặt ngang tầm mắt, nguồn ánh sáng được chiếu từ góc trên phía phải.
Hướng nhìn gần chính diện. Đường trục ngang chia đơi xương đầu chạy giữa hai
hốc mắt. Tìm trục dọc và trục ngang chính để tìm các vị trí khác trên cấu tạo khn
mặt và các tỷ lệ chính.
Sau đó xác định vị trí các bộ phận (hốc mắt, hốc mũi, hàm rằng ) và đánh
dấu các vị trí đo được, dựa vào độ lõm của hốc mắt, hốc mũi và gò nhơ cao của
xương gị má để phác hình chung.
Khi phác hình chú ý chỉ dùng các đường kỷ hà để có sơ bộ hình mẫu ban
đầu. Kết hợp que đo mắt nhìn để kiểm tra phác lại bằng nét có đậm nhạt để gần
mẫu hơn
Sử dụng que đo kết hợp mắt nhìn để kiểm tra. Chú ý cấu tạo đầu sọ để tạo
khối hình cầu. Dựa vào vị trí gờ cao và hình dáng cấu trúc của xương mặt, ụ mày
xương trán và độ vòng cung của xương thái dương để gợi nét.
Ngồi ra chú ý vị trí và hình dạng của hố mắt, hố mũi và cả xương hàm dưới
tuy không rõ nhưng cũng quan trọng trong diễn tả khối. Lúc này, các nét đã gợi
đậm nhạt và gần mẫu hơn.

Kiểm tra tỷ lệ của mẫu bằng cách sử dụng kiểm tra dây dọi các điểm như:
đường trục dọc chính, điểm nhơ của các hốc mắt và tiếp điểm của hốc mũi, xương
gò má ranh gới đường chu vi của xương sọ…
Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của tượng, nên dùng ức là
đường dọi chính để so sánh . Có thể lợi dụng các thành dọc của khối hình hộp làm
bệ tượng làm cơ sở để kiểm tra bằng đường dọi). Nheo mắt xác định sáng tối lớn.


3. Vẽ tương quan lớn
Sử dụng que đo kết hợp mắt nhìn để kiểm tra. Chú ý cấu tạo xương đầu để
tạo khối hình cầu. Dựa vào vị trí gờ cao và hình dáng cấu trúc của xương mặt, ụ
mày xương trán và độ vòng cung của xương thái dương để gợi nét.
Ngồi ra chú ý vị trí và hình dạng của hố mắt, hố mũi và cả xương hàm dưới
tuy không rõ nhưng cũng quan trọng trong diễn tả khối. Lúc này, các nét đã gợi
đậm nhạt và gần mẫu hơn.
Kiểm tra tỷ lệ của mẫu bằng cách sử dụng kiểm tra dây dọi các điểm như:
đường trục dọc chính, điểm nhơ của các hốc mắt và tiếp điểm của hốc mũi, xương
gò má ranh gới đường chu vi của xương sọ…
4. Vẽ sâu
Trước tiên đẩy sâu hình vẽ bằng nét, vẫn sử dụng các nét phác theo hình kỷ
hà nhưng ngắn hơn và gần với hình của mẫu hơn (chú ý đỉnh tiếp giáp giữa các
mảng).
Quan sát thật kỹ nguồn sáng để vẽ đậm nhạt của nét. Kiểm tra lại bài vẽ,
bắt đầu tiến hành đánh bóng, tạo khối. Chú ý đến tổng thể ánh sáng, đậm nhạt
không sa vào chi tiết, cần xác định các mảng khối chính, phụ, độ dày, mỏng của
khối, các vị trí sáng nhất và tối nhất. Nheo mắt lại khi quan sát mẫu là phương
pháp tối ưu nhất để dễ dàng nhìn rõ sáng tối trên mẫu trong q trình đánh bóng.
- Chú ý các mặt tiếp giáp giữa các khối với nhau, cũng như độ phản quan ánh sáng
trong vùng tối của mẫu.
- Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh với

mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét của gờ hốc mắt, hốc mũi, chân cằm cho
sát với thực tế của mẫu.
- Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Hoàn chỉnh bài vẽ
Sau khi đẩy sâu đước các độ đậm nhạt hoàn thiện bài vẽ so sánh sợ hơn
kém của các mảng sáng tối, nhất là các độ trung gian của bóng vì nó khơng đồng


nhất với nhau. Để một khoảng thời gian vừa đủ để so sánh với mẫu thật, nhấn
mạnh các độ bằng nét hoặc có độ giao tiếp của gờ hốc mắt, hốc mũi, đường chân
cằm cho sát thực. Tao không gian theo hiện thực của mẫu, tránh lối quen tay, bóng
bên sáng đậm và bên tối sáng, vì như thế bài vẽ sẽ bị thủng khơng gian giả.
Kiểm tra tồn bộ bài: sáng – tối; bóng phản quang để có thể diễn tả chất
thạch cao
6. Các yêu cầu cần đạt
- Đảm bảo đúng tỷ lệ tương quan tỷ lệ của xương đầu người
- Cấu trúc hình thể chung tốt, khơng bị sai lệch, méo mó.
- Diễn tả được đậm nhạt tốt, đúng tương quan thật của mẫu; tả được chất và
màu thạch cao
- Bài vẽ có tính bao qt chung, bóng khơng bị nhọ hoặc khơ cứng.
4. Hình minh họa

* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Cách vẽ xương sọ theo các hướng: chính diện; nghiêng ½; nghiêng 3/4


BÀI 3. VẼ TƯỢNG CHÂN DUNG LỘT DA
Chất liệu thạch cao
Khổ giấy: 40x60 cm, chất liệu chì đen
I. Mục tiêu

1. Kiến thức
- Người học trình bầy và phân tích được cấu tạo hình thái của cơ để hiểu rõ
hơn cấu tạo và tác dụng của chúng với diện mạo khuôn mặt.
2. Kỹ năng
-Vẽ được tượng lột da theo đúng phương pháp
- Bài vẽ có bố cục cân đối trên giấy vẽ đúng về tỷ lệ, hình
- Đậm nhạt bài vẽ ổn định
- Tạo được chất liệu của thạch cao
3. Về năng lực tự chủ và trách nhiệm
- Tích cực, tự tin, say mê nghiên cứu dựnghình, đậm nhạt và tả chất
II. Nội dung chi tiết
1. Quan sát nhận xét
Bao bọc bên ngoài xương đầu là các cơ, chia làm 3 khối là: khối cơ da sọ
mỏng, dính liền với da); cơ bám da mắt (khi hoạt động tạo nên những nếp nhăn,
biểu hiện tình cảm của con người); khối cơ cửđộng hàm dưới nằm trong các khối
đó là các cơ cụ thể đã học giải phẫu tạo hình.
Nhìn chính diện, đầu tượng lột da nằm trong khối hình quả trứng; các chi tiết
không rõ ràng như ở đầu xương người, song lại có nhiều thay đổi về hình dáng
diện mạo các cơ đều có ít nhiều chuyển động khi vị trí đầu người thay đổi.
2. Bố cục dựng hình
Nhìn tổng thể có thể xác định một hình chữ nhật đứng có chiều ngang và
chiều cao tương ứng với tỷ lệ tượng.


Xác định trên hay dưới tầm mắt. Bài vẽ này mẫu đặt ngang tầm mắt, nguồn
ánh sáng được chiếu từ góc trên phía phải. Hướng nhìn gần chính diện. Đường trục
ngang chia đôi xương đầu chạy giữa hai hốc mắt. Tìm trục dọc và trục ngang chính
để tìm các vị trí khác trên cấu tạo khn mặt và các tỷ lệ chính.
Sau đó xác định vị trí các bộ phận (hốc mắt, hốc mũi, hàm rằng ) và đánh
dấu các vị trí đo được, dựa vào độ lõm của hốc mắt, hốc mũi và gị nhơ cao của

xương gị má để phác hình chung.
Sử dụng các đường kỷ hà phác hình để có sơ bộ hình mẫu ban đầu kết hợp
que đo, mắt nhìn để kiểm tra. Dựa vào vị trí gờ cao và hình dáng cấu trúc của
xương mặt, ụ mày xương trán và độ vòng cung của xương thái dương để gợi nét.
Ngồi ra chú ý vị trí và hình dạng của hố mắt, hố mũi và cả xương hàm dưới
tuy không rõ nhưng cũng quan trọng trong diễn tả khối. Lúc này, các nét đã gợi
đậm nhạt và gần mẫu hơn.
Kiểm tra các đường trục dọc, các diện và điểm của tượng, nên dùng ức là
đường dọi chính để so sánh . Có thể lợi dụng các thành dọc của khối hình hộp làm
bệ tượng làm cơ sở để kiểm tra bằng đường dọi). Nheo mắt xác định sáng tối lớn.
Xác định các tỷ lệ nhỏ, đường trục ngang, đẩy sâu nét vẽ cho gần mẫu
* Chú ý: Các cơ đầu tạo nên diện mạo khuân mặt. hơn nữa, các cơ đầu còn
là nơi biểu cẩm trạng thái tâm lí con người. Sự phong phú vơ hạn của những biểu
hiện trên nét mặt thuộc về hoạt động của các vùng cơ mặt.
Khối cơ da sọ rất mỏng, tuy khơng có hình thái rõ rệt ở mặt ngồi da song
nó lại tạo nên các nếp nhăn trên trán để biểu hiện tình cảm khi suy nghĩ và chú ý
khi kinh ngạc. Khối cơ bám da mặt như: các cơ mi mắt, mũi, miệng và mơi lại có
tác dụng biểu hiện trạng thái khi vui, buồn... rất đa dạng, cịn khối cơ hàm dưới, về
mặt tình cảm, các cơ này biểu hiện sự dũng cảm và nghị lực.
3. Vẽ tương quan lớn
Xác định phom tổng thể gợi sáng tối lớn của tổng thể bài đẩy nét tiếp giáp
phần xương đậm nhạt lớn của toàn bộ tượng. Sử dụng que đo kết hợp mắt nhìn để
kiểm tra. Xác định vị trí và hình dạng của hố mắt, hố mũi và cả xương hàm dưới


trong diễn tả khối. Lúc này, các nét đã gợi đậm nhạt và gần mẫu hơn. Kiểm tra que
đo, dây dọi kết hợp mắt nhìn và sửa chữa lại hình vẽ gạt bóng bằng đậm nhạt lớn,
gợi khơng gian của mẫu chú ý đến cơ cổ là cơ chuyển động theo chiều hướng của
đầu
4. Vẽ sâu

Tiếp tục kiểm tra, đẩy sâu các mảng bóng chú ý tới mỗi cơ khác nhau, ngay
trong từng cơ cũng có đậm nhạt khác nhau vì độ nơng sâu và chiều hướng nhận
ánh sáng, các cơ cổ là cơ chuyển động theo chiều hướng của đầu. Gợi không gian
của mẫu.
Tiếp theo đẩy sâu vào chi tiết và gợi tả không gian thật của mẫu. So sánh
với mẫu thật, nhấn mạnh các độ đậm bằng nét của gờ hốc mắt, hốc mũi, chân cằm
cho sát với thực tế của mẫu.
Tập trung quan sát toàn bộ bài vẽ so với mẫu thật để hoàn tất bài vẽ.
5. Hoàn chỉnh bài
Hoàn thiện bài vẽ của các mảng sáng tối, nhất là các độ trung gian của bóng
vì. Để một khoảng thời gian vừa đủ để so sánh với mẫu thật, nhấn mạnh các độ
bằng nét hoặc có độ giao tiếp của gờ hốc mắt, hốc mũi, đường chân cằm cho sát
thực. Tao không gian theo hiện thực của mẫu, tránh lối quen tay, bóng bên sáng
đậm và bên tối sáng.
Kiểm tra tồn bộ bài: sáng – tối; bóng phản quang để có thể diễn tả chất
thạch cao của tượng.
6. Yêu cầu cần đạt
- Bố cục thuận mắt hợp lý
- Vẽ đúng tỷ lệ, hình khối chung và riêng của đầu tượng lột da
- Vẽ đúng chiều hướng cấu tạo của các cơ, không bị lệch trục
- Diễn tả đậm nhạt đúng, tạo được không gian của mẫu
- Bài vẽ có tính bao qt chung
* Hình minh họa


* Câu hỏi, bài tập, nội dung ôn tập và thảo luận
Vẽ tượng thay đổi theo hướng chính diện, nghiêng ½, nghiêng 3/4