Luận văn thạc sĩ thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh đắk lắk

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN XUÂN QUÝ

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI
NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CƠNG

ĐẮK LẮK , Năm 2019


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN XUÂN QUÝ

THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI
NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK

Ngành: Chính sách cơng
Mã số: 8340402

LUẬN VĂN THẠC SĨ CHÍNH SÁCH CƠNG
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. BÙI NHẬT QUANG

ĐẮK LẮK, Năm 2019

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng nội dung của bản luận văn này chưa đuợc nộp cho
bất kỳ một chương trình cấp bằng cao học nào, cũng như một chương trình đào
tạo cấp bằng nào khác.
Tơi xin cam đoan các kết quả, phân tích và kết luận nghiên cứu trong luận
văn thạc sĩ Chính sách cơng về “Thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” (ngồi các phần được trích dẫn) đều là kết
quả làm việc của cá nhân tôi với sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Bùi Nhật
Quang.
Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm về lời cam đoan này.
Tác giả luậnvăn

Nguyễn Xuân Quý


LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn này, ngồi sự nỗ lực của bản
thân, tơi đã nhận được sự giúp đỡ, chỉ bảo tận tình của các thầy, cô giáo và của
nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân.
Trước hết tôi xin gửi tới các thầy giáo, cô giáo Học viện Khoa học xã hội,
Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Namlời chào trân trọng, lời chúc sức khỏe
và lời cảm ơn sâu sắc. Với sự quan tâm, giảng dạy, chỉ bảo tận tình, chu đáo của
các thầy cơ, đến nay tơi đã hồn thành luận văn, đề tài: “Thực hiện chính sách
đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk”.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS Bùi Nhật
Quang đã quan tâm giúp đỡ, tận tình hướng dẫn tơi hồn thành luận văn này
trong thời gian qua.
Tơi xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo Học viện Khoa học xã hội, Khoa

Chính sách cơng, các Khoa, Phòng chức năng đã trực tiếp và gián tiếp giúp đỡ
tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu đề tài luận văn.
Không thể không nhắc tới sự quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ của Ban
Giám đốc và các đồng nghiệp Sở Lao động – Thương binh và Xã hội tỉnh Đắk
Lắk, các Sở, ngành, cùng sự giúp đỡ nhiệt tình của gia đình, các bạn trong lớp
trong suốt quá trình học tập cũng như thực hiện luận văn này.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Đắk Lắk, tháng 08 năm 2019
Học viên

Nguyễn Xuân Quý


MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... 4
DANH MỤC BẢNG ............................................................................................ 9
PHẦN MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1
2. Tình hình nghiên cứu đề tài ............................................................................ 2
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................. 7
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 7
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................. 8
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ...................................................... 9
7. Kết cấu của luận văn ...................................................................................... 9
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI
NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY............................................................................. 10
1.1. Các khái niệm chung về ma tuý ................................................................... 10
1.1.1. Chất ma túy ............................................................................................... 10
1.1.2. Nghiện ma túy ........................................................................................... 10
1.1.3. Điều trị nghiện ma túy............................................................................... 11

1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trị của chính sách cơng ................................... 11
1.2.1. Khái niệm chính sách cơng ....................................................................... 11
1.2.2. Khái niệm thực hiện chính sách cơng ....................................................... 12
1.2.3. Đặc điểm của chính sách cơng .................................................................. 13
1.2.4. Vai trị của thực hiện chính sách cơng: ..................................................... 14
1.3. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ..................................... 15
1.3.1. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy .................................. 15
1.3.2. Vai trị thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ....................... 17
1.3.3. Quy trình thực hiện chính sách người cai nghiện ma túy ......................... 21


1.3.4. Tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện chính sách người cai nghiện ............ 23
1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
............................................................................................................................. 25
1.5. Kinh nghiệm thực hiện chính sách ở một số tỉnh và bài học cho tỉnh Đắk
Lắk ....................................................................................................................... 27
1.5.1. Mơ hình tổ chức cai nghiện 3 giai đoạn ở Tun Quang .......................... 27
1.5.2. Mơ hình tổ chức quản lý, dạy nghề, giải quyết việc làm cho người sau cai
nghiện ở thành phố Hồ Chí Minh........................................................................ 29
1.5.3. Mơ hình quản lý, giúp đỡ người sau cai nghiện ma túy tại cộng đồng ở Hà
Nội (Câu lạc bộ B93) .......................................................................................... 30
1.5.4. Bài học cho tỉnh Đắk Lắk trong thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy .................................................................................................................. 31
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI
NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK................ 33
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội tỉnh Đắk Lắk ......................................... 33
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên tỉnh Đắk Lắk ............................................................... 33
2.1.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội tỉnh Đắk Lắk ..................................................... 34
2.1.3. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Đắk Lắk đến
thực hiện chính sách người người nghiện ma túy ............................................... 35

2.2. Thực trạng diễn biến tình hình người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk ....................................................................................................................... 36
2.2.1. Số liệu người nghiện ma túy tỉnh Đắk Lắk ............................................... 37
2.2.2. Đặc điểm người nghiện ma túy tỉnh Đắk Lắk ........................................... 38
2.3. Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở tỉnh Đắk
Lắk ....................................................................................................................... 42
2.3.1. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tại gia đình, cai nghiện tại cộng
đồng ..................................................................................................................... 42


2.3.2. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy bắt buộc tại các cơ sở cai nghiện
công lập ............................................................................................................... 44
2.3.3. Thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tự nguyện theo Hợp đồng dân sự
tại các cơ sở cai nghiện ....................................................................................... 45
2.4. Đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy ở
tỉnh Đắk Lắk ........................................................................................................ 46
2.4.1. Đáp ứng của Đắk Lắk với chính sách cai nghiện ma túy ......................... 46
2.4.2. Người nghiện ma túy tham gia cai nghiện, điều trị nghiện....................... 50
2.4.3. Tổng quan những ưu điểm và hạn chế trong thực hiện chính sách đối với
người nghiện ma túy ở tỉnh Đắk Lắk .................................................................. 51
2.4.4. Đánh giá về thực hiện chính sách cai nghiện ma túy tại Đắk Lắk ............ 53
CHƯƠNG 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM NÂNG
CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI
NGHIỆN MA TÚY TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK............................... 65
3.1. Quan điểm, cách tiếp cận của Quốc tế đối với chính sách cai nghiện ma túy
............................................................................................................................. 65
3.2. Quan điểm hiện nay của Đảng và Nhà nước đối với chính sách cai nghiện
ma túy .................................................................................................................. 65
3.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đối với người nghiện ma
tuý trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .............................................................................. 68

3.3.1. Nhóm các chính sách định hướng ............................................................ 68
3.3.2. Nhóm các cơng cụ luật pháp ..................................................................... 72
3.3.3. Nhóm các giải pháp kinh tế...................................................................... 73
3.3.4. Nhóm các giải pháp xã hội ....................................................................... 75
3.3.5. Giải pháp y tế trong giảm cầu, giảm tác hại.............................................. 77
3.4. Một số kiến nghị về chính sách pháp luật áp dụng đối với người nghiện ma
túy ........................................................................................................................ 80
3.4.1. Về Luật Phòng, chống ma túy .................................................................. 81


3.4.2. Các luật có liên quan ................................................................................. 82
KẾT LUẬN ........................................................................................................ 84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................... 86


DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.4. Bảng tổng hợp nguồn lực thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma tuý tỉnh Đắk Lắk ....................................................................... trang 50
Bảng 2.5: Bảng tổng hợp số liệu người cai nghiện ma túy giai đoạn năm
2015-2019................................................................................................... trang 50


PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã và đang
thực hiện đường lối đổi mới và đã thu được những thành tựu quan trọng: kinh tế
đất nước luôn tăng trưởng ở mức cao và ổn định, đời sống của nhân dân từng
bước được cải thiện, chính trị ổn định, an ninh quốc phòng được giữ vững, quan
hệ với nước ngoài được mở rộng, an sinh xã hội được thực hiện ngày một tốt
hơn. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, dưới tác động của mặt trái

kinh tế thị trường, của việc mở của hội nhập và xu hướng tồn cầu hóa đã nảy
sinh nhiều vấn đề phức tạp trong đời sống xã hội, trong đó tệ nạn ma túy là một
trong những vấn đề nhức nhối đang được toàn xã hội quan tâm. Ma túy làm gia
tăng tội phạm, khánh kiệt kinh tế, phá hoại hạnh phúc gia đình, suy thối nịi
giống dân tộc, cầu nối cho căn bệnh thế kỉ HIV/AIDS.
Đắk Lắk là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hố và xã hội của vùng Tây
Nguyên. Cùng với sự phát triển về mọi mặt thì tình hình tệ nạn xã hội cũng diễn
biến khá phức tạp làm ảnh hưởng, tác động xấu đến tình hình an ninh trật tự trên
địa bàn. Trong những năm qua các cấp ủy Đảng, chính quyền, đồn thể từ tỉnh
đến cơ sở thường xuyên quan tâm chỉ đạo, bắt tay vào cơng tác phịng, chống tệ
nạn xã hội. Nhờ đó, bước đầu cơng tác này cũng đã thu được thành công nhất
định như: tốc độ gia tăng người nghiện ma t mới có phần chậm lại, khơng để
phát sinh điểm nóng, phức tạp về ma túy... Tuy nhiên, kết quả đó cũng cịn khá
khiêm tốn so với yêu cầu đặt ra. Số lượng người nghiện ma tuý vẫn đang có
chiều hướng gia tăng, độ tuổi người nghiện ma tuý nghiện mới đang trẻ hoá, số
người nghiện được tiếp cận với các dịch vụ tư vấn, điều trị cịn ít, … đó là
những thử thách lớn, địi hỏi phải cần sự nổ lực, sự đồng thuận hơn nữa của tồn
bộ hệ thống chính quyền, đồn thể, nhân dân trong cơng tác phịng, chống tệ nạn
xã hội nói chung.

1


Việc nghiên cứu các phương pháp cai nghiện ma túy, các hình thức cai
nghiện, cách thức quản lý và tổ chức thực hiện việc cai nghiện ma túy đã được
các nhà khoa học, các nhà quản lý quan tâm, đầu tư nghiên cứu nhằm đưa ra các
phương pháp tốt nhất để giúp người nghiện ma túy cai nghiện thành công. Mặc
dù có sự quan tâm và đẩu tư lớn cả về trí tuệ, con người và kinh phí của các cơ
quan quản lý Nhà nước nhưng tình hình người nghiện và tái nghiện trên cả nước
nói chung và địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng vẫn diễn biến phức tạp.

Với một thực trạng đáng lo ngại đó, với sự mong muốn và hy vọng tìm ra
những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả về công tác cai nghiện
ma túy. Từ thực tiễn của một người làm công tác chuyên môn về cai nghiện ma
túy, đồng thời qua tham khảo, học tập kinh nghiệm từ các đồng nghiệp trong và
ngồi tỉnh, qua tìm hiểu tài liệu chun mơn liên quan đến ma túy, với kiến thức
và sự hiểu biết về lĩnh vực chun mơn trên, để đóng góp vào việc thực hiện
công tác cai nghiện vả sau cai nghiện tại địa bàn tỉnh với nhu cầu cần có một hệ
thống phân tích, đánh giá xác thực thực trạng về tình hình nghiện ma túy, việc tổ
chức cai nghiện từ đó đề ra các giải pháp thiết thực, phù hợp với thực tế. Thơng
qua đề tài “Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk” là yêu cầu cấp thiết đối với địa phương trong tình hình hiện nay.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm vừa qua đã có một số cơng trình nghiên cứu liên quan
đến thay đổi quan điểm về nghiện ma túy, mơ hình, chính sách, các dịch vụ điều
trị nghiện ma túy. Trong đó, có thể kể tới các nghiên cứu sau:
- Chính sách về ma túy của Việt Nam trong tương lai (Simom Bldwin,
FHI360, 2014), báo cáo này đã phân tích, tổng hợp các nguồn cứ liệu khác nhau
về chính sách ma túy, báo cáo đi sâu đánh giá về khía cạnh kinh tế, xã hội, y tế,
các khuyến nghị chính sách của các nước phát triển để đề xuất đổi mới mơ hình
cung cấp dịch vụ cho người nghiện ma túy chuyển từ các cơ sở điều trị nghiện

2


chun nghiệp sang phát triển mơ hình chăm sóc tại cộng đồng cho Việt Nam,
lồng ghép các dịch vụ tại cộng đồng và việc tham gia tự nguyện của người
nghiện ma túy. Báo cáo đã phân tích và đề xuất mơ hình phối hợp giữa các bộ
ngành có liên quan đến cơng tác phịng, chống ma túy để có giải pháp phù hợp
đối với từng nhóm người sử dụng, người nghiện ma túy. Báo cáo cũng đưa ra
nhiều giải pháp nhằm giảm số lượng cung cấp ma túy bất hợp pháp, đẩy mạnh

chương trình dự phịng nghiện ma túy… Tuy nhiên, do báo cáo phục vụ phát
triển Dự án về chương trình phát triển điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện
bằng thuốc thay thế Methadone ở Việt Nam nên chỉ mới nghiên cứu ở mức độ
làm thế nào để đẩy mạnh chương trình điều trị thay thế, khi đề xuất các giải
pháp, báo cáo không nêu cụ thể cần điều chỉnh những chính sách cụ thể nào
trong điều kiện và pháp luật của Việt Nam?
- Ma túy, não bộ và hành vi, khoa học về nghiện (NIDA, 2014), trong
cuốn sách đã đề cập đến bằng chứng khoa học quan trọng chứng minh “nghiện
mà túy là một bệnh về não có thể điều trị được” điều đó khơng có nghĩa là
khẳng định “có thể chữa khỏi nghiện hồn tồn” mà là khơng phải lúc nào cũng
có thể chữa khỏi hồn toàn. Việc cuốn sách đưa ra các bằng chứng khoa học về
nghiện rất quan trọng trong việc xây dựng chính sách về cung cấp dịch vụ điều
trị nghiện dựa trên bằng chứng khoa học.
- Nghiên cứu về chính sách việc làm dành cho người nghiện ma túy
(Dennis M. L., Karuntzos G. T., McDougal G. L., French M. T., Hubbard R. L,
1993). Nghiên cứu này đã nhấn mạnh việc lồng ghép điều trị bằng thuốc và các
chính sách tạo việc làm cho người sử dụng mà túy là những giải pháp hữu hiệu
đối trong tiến trình trị liệu. Đặc biệt người sử dụng ma tuý thiếu kỹ năng làm
việc và thiếu cơ hội việc làm sẽ đóng góp vào nguy cơ tái nghiện và gia tăng
hành vi phạm tội. Có một cơng việc ổn định sẽ giúp người nghiện tái hồ nhập
cộng đồng bền vững. Một công việc ổn định sẽ mang lại những tác động tích

3


cực về tâm lý xã hội cho người nghiện. Nghiên cứu cũng chỉ ra những bất cập từ
những chính sách đã lỗi thời và không phù hợp như là rào cản tiếp cận việc làm
của người nghiện. Có thể nói, cách tiếp cận nghiên cứu chính sách hỗ trợngười
nghiện ma túy đã vẽ lên một bức tranh thực trạng về sự cần thiết của việc làm
trong quá trình hỗ trợ điều trị.

Tuy nhiên nghiên cứu này chỉ tập trung vào đánh giá những hạn chế về
khả năng tìm kiếm việc làm của người sử dụng ma tuý mà chưa đề cập đến việc
phát triển các dịch vụ để hỗ trợ cho người nghiện ma tuý nhận được nhiều dịch
vụ hỗ trợ nhất.
- Chính sách ma túy của Malaysia (Pascal Tanguay, Liên minh quốc tế
các tổ chức hoạt động về chính sách ma túy, 2011). Báo cáo đánh giá sự thay đổi
chính sách về ma túy của Malaysia từ năm 2003 đến năm 2010, báo cáo đã đề
cập đến việc cung cấp dịch vụ điều trị thay thế bằng methadone cho những
người nghiện Heroin tại cơ sở điều trị ma túy và trong nhà tù. Việc khuyến nghị
tăng quy mô cung cấp dịch vụ y tế công cộng, giảm tác hại; chuyển đổi các
trung tâm điều trị phục hồi bắt buộc thành các trung tâm chăm sóc và điều trị tự
nguyện dựa vào cộng đồng… cũng là khuyến nghị phù hợp với một số tổ chức
đã khuyến nghị Việt Nam trong thời gian qua.
- Phân tích về khía cạnh kinh tế và y tế công cộng về các đáp ứng của cơ
sở và cộng đồng đối với việc tiêm chích ma túy và HIV/AIDS ở Việt Nam
(Molisa, 2008), trên cơ sở phân tích số liệu về chi phí cho điều trị ở 2 Trung tâm
điều trị phục hồi của Hà Nội và Yên Bái nghiên cứu đã đưa ra những dự báo cho
phạm vi hai tỉnh về chi phí cho cơng tác điều trị phục hồi tại các Trung tâm, dự
báo về cơ cấu kinh phí cũng như những tác động của chi phí đầu tư cho cơng tác
điều trị đối với tình hình nghiện chích ở Việt Nam. Báo cáo chưa đề cập đến
việc đổi mới chính sách để cung cấp dịch vụ cho người nghiện ma túy.
- Nghiên cứu, dự báo sự phát triển của các hình thức điều trị, tái hòa nhập

4


cộng đồng cho người nghiện ma túy (Nguyễn Thị Vân (2012) đề tài cấp Bộ). Đề
tài đi sâu vào phân tích tình hình nghiện ma túy ở Việt Nam, dự báo tình hình
nghiện ma túy trong tương lai và sự phát triển các hình thức điều trị ma túy, một
số đề xuất trong đề tài đã được thực hiện trong Đề án đổi mới công tác điều trị

ma túy ở Việt Nam đến năm 2020. Tuy nhiên, đề tài cũng đang nằm ở phạm vi
đề xuất những chính sách chung, khơng đề xuất cụ thể thay đổi chính sách nào
hiện hành để cung cấp dịch vụ điều trị nghiện ma túy.
- Các giải pháp chuyển đổi mơ hình cung cấp dịch vụ cơng lập sang mơ
hình cung cấp dịch vụ ngồi cơng lập đối với các cơ sở điều trị ma túy (Ngô
Đồng Hoan (2008) đề tài cấp Bộ). Nghiên cứu được thực hiện trên phạm vi cả
nước nhưng chủ yếu nghiên cứu về các hệ thống điều trị ma túy tập trung cả
công lập và dân lập, đưa ra các dự báo về khả năng chuyển đổi mơ hình cũng
khuyến nghị về lộ trình thực hiện chuyển đổi và các giải pháp hỗ trợ việc
chuyển đổi mơ hình.Thực tế ở Việt Nam, dịch vụ điều trị nghiện ma túy là rất
khó xã hội hóa, chủ yếu là dịch vụ cơng do Chính phủ cung cấp, đề tài chưa đề
cập đến những dịch vụ cụ thể và giải pháp cụ thể để đổi mới cơ chế cung cấp
dịch vụ điều trị nghiện ma túy ở Việt Nam.
- Dịch vụ công tác xã hội đối với người nghiện ma túy tại cộng đồng từ
thực tiễn tỉnh Khánh Hòa (Lê Phương Thảo, 2017), nghiên cứu đã tìm hiểu
những vấn đề lý luận, thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ công tác
xã hội với người nghiện ma túy. Từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hoạt
động dịch vụ công tác xã hội với người nghiện. Kết quả của nghiên cứu nội
dung của dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma túy tại cộng đồng bao
gồm: Hoạt động tư vấn, hoạt động chăm sóc sức khoẻ, hoạt động hỗ trợ, hoạt
động kết nối, đây là những mảng hoạt động được thực hiện và có ở tỉnh Khánh
Hồ. Bên cạnh đó nghiên cứu cũng tìm hiều các yếu tố ảnh hưởng đến dịch vụ
công tác xã hội với người nghiện ma tuý. Như các yếu tố chủ quan: Tự tin, mặc

5


cảm; sức khoẻ; Thiếu những kỹ năng xã hội cần thiết, thiếu thông tin, thiếu tay
nghề. Những yếu tố khách quan: Định kiến xã hội, môi trường sinh hoạt, Các tổ
chức, đơn vị làm dịch vụ công tác xã hội với người nghiện ma túy, năng lực của

đội ngũ cán bộ, cơ chế chính sách. Đây là một nghiện cứu khá đầy đủ về các
dịch vụ công tác xã hội cho người nghiện ma tuý và sự cần thiết của việc sử
dụng các dịch vụ công tác xã hội để hỗ trợ cho người nghiện ma tuý hạn chế
được tỷ tái nghiện cũng như thực trạng của người nghiện ma t của Khánh Hồ
tham gia vào các dịch vụ cơng tác xã hội hiện nay.
Tóm lại, các cơng trình nghiên cứu của các tác giả có liên quan đến lĩnh
vực điều trị, cai nghiện ma túy ở trên thế giới và Việt Nam chúng ta có thể thấy
các nghiên cứu chủ yếu đề cập đến dịch vụ xã hội chủ yếu dịch vụ hỗ trợ việc
làm để giảm bớt gánh nặng cho xã hội, tạo điều kiện tái hòa nhập cho người
nghiện, qua các chương trình hỗ trợ việc làm, thiết lập trật tự xã hợi. Một số
nghiên cứu thì đưa ra bằng chứng khoa học về nghiện từ đó sẽ nghiên cứu xây
dựng chính sách cung cấp dịch vụ trên quan điểm là người bệnh, ngoài ra, các
nghiên cứu cịn đề xuất định hướng các mơ hình cần thay đổi, đề cập đến khía
cạnh tâm lý nhằm giải quyết vấn đề tái hòa nhập xã hội, đem lại sự cân bằng về
mặt tâm lý cho người nghiện, đề xuất cung cấp dịch vụ điều trị thay thế, phát
triển điều trị nghiện ma túy dựa vào cộng đồng.
Tuy nhiên, ngoài các cơng trình nghiên cứu có liên quan nên trên, qua tra
cứu, tác giả nhận thấy: chưa có một cơng trình nghiên cứu nào đề cập đến thực
hiện chính sách đối với người nghiện ma túy một cách có hệ thống từ cả khía
cạnh lý luận lẫn thực tiễn; đặc biệt là việc nghiên cứu trong phạm vi thực tiễn tại
địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Do đó, tác giả hi vọng, Luận văn sẽ là cơng trình nghiên
cứu một cách có hệ thống trên cả phương diện lý luận và thực tiễn về việc thực
hiện chính sách đối với người nghiện ma túy, có giá trị tham khảo về mặt lý
luận, cũng như góp phần nâng cao hiệu quả thực hiện về thực hiện chính sách

6


đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng, trên phạm vi
cả nước nói chung, góp phần ngăn chặn, đẩy lùi tệ nạn ma túy ra khỏi đời sống

xã hội.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận và thực trạng thực hiện chính sách
đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk; luận văn đề xuất những
giải pháp góp phần hồn thiện thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy
- Nghiên cứu, phân tích và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Là những vấn đề lý luận và thực
tiễn, các quan điểm, giải pháp bảo đảm việc thực hiện chính sách đối với người
nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Trong đó phạm vi của Luận văn, chủ
yếu tập trung vào thực trạng thực hiện chính sáchvề cai nghiện ma túy và các
giải pháp nhằm bảo đảm hiệu quả thực hiện chính sách cai nghiện đối với người
nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về
thực hiện chính sách về cai nghiện đối với người nghiện ma túy, thực trạng thực
hiện chính sách cai nghiện đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk
Lắk trong giai đoạn từ năm 2015 đến 6 tháng đầu năm 2019.

7


5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

5.1. Phương pháp luận
Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp duy vật biện chứng và
duy vật lịch sử; quan điểm của Đảng và Nhà nước về thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện được nhiệm vụ nghiên cứu, tác giả sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau:
- Phương pháp nghiên cứu định tính: được sử dụng nhằm thu thập các ý
kiến của một số đối tượng nghiện ma túy và gia đình có người nghiện ma túy về
thực hiện chính sách tại địa bàn tỉnh; phân tích thống kê, mơ tả nhằm làm rõ
thực trạng tình hình thực hiện chính sách trên địa bàn tỉnh. Đồng thời, kết hợp
quan sát ghi chép hiện trường, nghiên cứu thực địa thông qua điền dã làm cơ sở
để đánh giá thực tiễn.
- Phương pháp nghiên cứu định lượng: khảo sát bằng bảng hỏi 50 người
nghiện ma túy là đối tượng thụ hưởng các chính sách của nhà nước đối với
người nghiện ma túy trên địa bàn một số phường, xã, thị trấn thuộc tỉnh, nhằm
tìm hiểu thực trạng việc thực hiện chính sách tại địa phương cũng như đối chiếu
với tình hình, phân tích kết quả kết quả thực hiện chính sách để đưa ra đánh giá
chung; trao đổi, phỏng vấn trực tiếp đối với một số cán bộ, công chức cấp tỉnh,
huyện và xã phụ trách về công tác cai nghiện ma túy để thu thập thơng tin và
đánh giá việc thực hiện chính sách từ phía người thực thi chính sách.
- Dựa trên phương pháp khác như: Phương pháp so sánh, diễn giải, quy
nạp làm cơ sở cho q trình nghiên cứu.
Ngồi ra, trong q trình nghiên cứu, luận văn có sử dụng và kế thừa kết
quả nghiên cứu của các cơng trình nghiên cứu đã thực hiện trong nước và nước
ngồi có liên quan để làm sáng tỏ vấn đề mà mục đích nghiên cứu đã đề ra.

8

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Về mặt lý luận: Hệ thống hóa được một số cơ sở lý luận về thực hiện
chính đối với người nghiện ma túy như: Khái niệm chính sách, thực hiện chính
sách, nghiện ma túy và xây dựng khái niệm mới đó là thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy.
- Về mặt thực tiễn: Đánh giá được thực trạng thực hiện chính sách đối với
người nghiện ma túy và đề xuất những giải pháp phù hợp với tình hình của tỉnh
Đắk Lắk dựa trên những nguyên nhân phân tích nhằm góp phần tăng cường
cơng tác thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh
Đắk Lắk.
Luận văn có thể dung làm tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu khoa
học giảng dạy và học tập tại Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam….. và là
tài liệu tham khảo đối với đội ngũ cơng chức, viên chức thực hiện chính sách đối
với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, luận
văn gồm 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách đối với người nghiện
ma túy.
Chương 2: Thực trạng thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Chương 3: Quan điểm, giải pháp, đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả thực
hiện chính sách đối với người nghiện ma túy trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

9


Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH
ĐỐI VỚI NGƯỜI NGHIỆN MA TÚY

1.1. Các khái niệm chung về ma tuý
1.1.1. Chất ma túy

Theo Luật phòng, chống ma túy năm 2000: (1) Chất ma tuý là các chất
gây nghiện, chất hướng thần được quy định trong các danh mục do Chính phủ
ban hành; (2) Chất gây nghiện là chất kích thích hoặc ức chế thần kinh, dễ gây
tình trạng nghiện đối với người sử dụng; (3) Chất hướng thần là chất kích thích,
ức chế thần kinh hoặc gây ảo giác, nếu sử dụng nhiều lần có thể dẫn tới tình
trạng nghiện đối với người sử dụng.
Theo Tổ chức Y Tế Thế Giới, chất gây nghiện là “chất hóa học sau khi
được hấp thu sẽ làm thay đổi chức năng thực thể và tâm lý của người sử dụng”.
1.1.2. Nghiện ma túy
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO): Nghiện ma túy là tình trạng nhiễm độc
mãn tính hay chu kỳ do sử dụng nhiều lần chất ma túy, với những đặc điểm cơ
bản là:
- Không cưỡng lại được nhu cầu sử dụng ma túy và sẽ tìm mọi cách để có
ma túy;
- Liều dùng tăng dần;
- Nghiện chất ma tuý cả về thể chất và tâm thần (lệ thuộc kép): Nghiện về
thể chất sẽ gây ra hội chứng cai; Nghiện về tâm lí sẽ gây ra cơn thèm nhớ và
dùng bất chấp tác hại của ma túy.
Theo Viện nghiên cứu quốc gia Hoa Kỳ về lạm dụng ma túy (NIDA):
Nghiện là một bệnh não mạn tính, tái phát làm cho người nghiện buộc phải tìm
và sử dụng ma túy, bất chấp các hậu quả đối với họ và những người xung quanh.
Như vậy, nghiện ma túy được coi là bệnh mạn tính tái phát của não bộ vì

10


nó làm thay đổi cấu trúc, chức năng và cơ chế hoạt động của não. Sự thay đổi ở

não bộ thường kéo dài làm người sử dụng không tự kiểm soát được bản thân,
mất khả năng cưỡng lại sự thèm muốn sử dụng ma túy và có xu hướng tìm và sử
dụng chất ma túy bất chấp hậu quả đối với cá nhân, cộng đồng và xã hội.
1.1.3. Điều trị nghiện ma túy

Báo cáo Công bố kỹ thuật lần thứ 30 của Ủy ban các chuyên gia của Tổ
chức Y tế Thế giới về các trường hợp lệ thuộc vào ma túy thì khái niệm “điều trị
nghiện ma túy” dùng để mơ tả “q trình trong đó bắt đầu khi người lạm dụng
các chất kích thích thần kinh tới gặp các cơ quan y tế hoặc bất cứ dịch vụ cộng
đồng nào khác và có thể tiếp tục thơng qua hàng loạt những ứng dụng thành
công các liệu pháp can thiệp đặc thù cho tới khi người bệnh có được tình trạng
sức khỏe ổn định tốt nhất hay phục hồi hồn tồn”.
1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trị của chính sách cơng
1.2.1. Khái niệm chính sách cơng

Có nhiều quan niệm khác nhau về chính sách cơng, như:
- Chính sách cơng bao gồm các hoạt động thực tế do chính phủ tiến hành
(Peter Aucoin, 1971).
- Chính sách cơng là một tập hợp các quyết định có liên quan lẫn nhau của
một nhà chính trị hay một nhóm các nhà chính trị gắn liền với việc lựa chọn các
mục tiêu và các giải pháp để đạt các mục tiêu đó (William Jenkin, 1978).
- Chính sách cơng là cái mà chính phủ lựa chọn làm hay không làm
(Thomas R. Dye, 1984). (4). Nói cách đơn giản nhất, chính sách cơng là tổng
hợp các hoạt động của chính phủ/chính quyền, trực tiếp hoặc thơng qua tác nhân
bởi vì nó có ảnh hưởng tới đời sống của công dân (B. Guy Peters, 1999).
Như vậy, chính sách cơng là một tập hợp các quyết định liên quan với
nhau do nhà nước ban hành, bao gồm các mục tiêu và giải pháp để giải quyết
một vấn đề công nhằm đạt được các mục tiêu phát triển.

11

1.2.2. Khái niệm thực hiện chính sách cơng

Thực hiện chính sách cơng có thể được định nghĩa theo nhiều cách khác
nhau:
- Theo Daniel A.Mazmanian và Paul A.Sabatier:
“Thực hiện là thực hiện một quyết định chính sách cơ sở, thường được thể
hiện trong một đạo luật, nhưng cũng có thể được thể hiện dưới hình thức các
quyết định quan trọng của cơ quan hành pháp.
- Theo Amy DeGroff, Margaret Cargo, “Thực hiện chính sách cơng phản
ánh một q trình thay đổi phức tạp mà các quyết định của nhà nước được
chuyển thành các chương trình, thủ tục, các quy định, hoặc các hoạt động nhằm
đạt được những cải thiện xã hội”.
- Judith M. Ottoson và Lawrence W.Green cho rằng “Thực hiện là một
q trình lặp đi lặp lại trong đó các ý tưởng được thể hiện trong chính sách cơng,
được biến đổi thành hành vi, được thể hiện thành hành động xã hội.
- Theo Thomas Dye, “thực hiện bao gồm tất cả các hoạt động được thiết
kế để thực hiện các chính sách cơng đã được thơng qua bởi cơ quan lập pháp. William Dunn cho rằng “Các hành động chính sách cơng có hai mục đích chính:
điều chỉnh và phân bổ”.
Như vậy, theo các định nghĩa trên, Thực hiện chính sách công không đơn
giản chỉ là sự tổ chức thực hiện các giải pháp chính sách cơng cụ thể mà bao
gồm:
Một là, ban hành các văn bản quy định chi tiết, quy định các biện pháp,
các thủ tục thực hiện chính sách cơng (sau đây gọi là văn bản thực hiện chính
sách cơng) và thi hành các văn bản đó;
Hai là, thiết lập các chương trình, dự án để thực hiện chính sách cơng (sau
đây gọi là chương trình, dự án thực hiện chính sách cơng), và tổ chức thực hiện
các chương trình, dự án đó.
Từ những điều phân tích trên ta có thể hiểu:

12


- Thực hiện chính sách cơng là q trình đưa chính sách vào thực tiễn đời
sống xã hội nhằm hiện thực hố các mục tiêu chính sách
- Là q trình đưa chính sách vào thực tiễn đời sống xã hội thơng qua việc
ban hành các văn bản, chương trình, dự án thực thi chính sách cơng và tổ chức
thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu chính sách.
1.2.3. Đặc điểm của chính sách cơng

- Thứ nhất, về thẩm quyền - do nhà nước ban hành. Chính sách cơng bắt
nguồn từ các quyết định do nhà nước ban hành và nội dung của chính sách cơng
được thể hiện trong các văn bản quyết định của Nhà nước;
- Thứ hai, về đặc điểm: chính sách cơng bao gồm một tập hợp các quyết
định được ban hành qua một giai đoạn dài và kéo dài sang cả giai đoạn thực thi
chính sách cơng;
- Thứ ba, về mục đích và đối tượng điều chỉnh: chính sách cơng hướng tới
giải quyết một vấn đề cơng; và tác động đến lợi ích của một hoặc nhiều nhóm
người trong xã hội; - Thứ tư, về cấu trúc: chính sách cơng bao gồm hai bộ phận
cấu thành là mục tiêu và giải pháp chính sách cơng;
+ Mục tiêu là cái đích mà chính sách cơng muốn hướng tới..
+ Giải pháp là cách thức thực hiện chính sách để đạt hay có được kết quả
mà mục đích của chính sách đã đề ra.
- Thứ năm, về mục tiêu của chính sách cơng: là tạo ra những thay đổi
(thay đổi hành vi của đối tượng hoặc thay đổi hiện trạng vấn đề) và nhằm đạt
được các mục tiêu phát triển của đất nước hoặc địa phương;
- Thứ sáu, chính sách công luôn luôn thay đổi theo thời gian để nhằm
hướng tới một mục tiêu cụ thể và phù hợp với từng giai đoạn, thời kỳ nhất định;
- Thứ bảy, về cơ bản chính sách cơng được xem là đầu ra của quá trình

quản lý nhà nước, là sản phẩm trí tuệ của đội ngũ cán bộ, cơng chức nhà nước
và của cả xã hội.

13


1.2.4. Vai trị của thực hiện chính sách cơng:

Thực hiện chính sách cơng là một giai đoạn rất quan trọng của chu trình
chính sách cơng vì sự thành cơng của một chính sách cơng phụ thuộc vào kết
quả của thực hiện chính sách cơng.
- Theo Wayne Hayes, có bốn khả năng xảy ra:(1) Chính sách cơng tốt và
thực hiện tốt dẫn đến thành cơng. (2) Chính sách cơng tốt, nhưng thực hiện tồi
dẫn đến thất bại. (3) Chính sách cơng tồi, nhưng thực hiện tốt dẫn đến thành
cơng. (4) Chính sách công tồi và thực hiện tồi dẫn đến thất bại kép.
Như vậy, thực hiện chính sách cơng có vị trí đặc biệt quan trọng trong chu
trình chính sách cơng, là giai đoạn hiện thực hố mục tiêu chính sách cơng. Vai
trị của thực hiện chính sách cơng trong chu trình chính sách cơng được thể hiện
ở những phương diện dưới đây:
+ Từng bước hiện thực hố mục tiêu chính sách và mục tiêu chung
+ Khẳng định, kiểm định tính đúng đắn của chính sách + thực hiện chính
sách cơng giúp chính sách cơng ngày càng hồn thiện hơn.
+ Từng bước hiện thực hố mục tiêu chính sách và mục tiêu chung
+ Khẳng định, kiểm định tính đúng đắn của chính sách
Q trình hoạch định chính sách cơng cho ra đời một chính sách. Tuy
nhiên, chính sách đó có thực sự đúng đắn hay khơng chỉ có thể được nhận thức
đầy đủ hơn trong giai đoạn thực hiện chính sách công cung cấp những bằng
chứng thực tiễn về mục tiêu chính sách cơng có thích hợp hay khơng, và các giải
pháp chính sách có phù hợp với vấn đề mà nó hướng tới giải quyết hay khơng.
Về phương diện lý thuyết, một chính sách được ban hành phải đáp ứng

đầy đủ những tiêu chuẩn của một chính sách cơng tốt mới được các chủ thể ban
hành, nhưng khi triển khai vào thực tiễn đời sống xã hội, thì tính đúng đắn của
chính sách mới được xã hội và đối tượng thụ hưởng chính sách khẳng định một
cách chắc chắn.

14


+ Thực hiện chính sách cơng giúp chính sách cơng càng hồn thiện hơn.
Chính sách cơng được ban hành ban đầu hay chính chính sách cơ sở
thường chỉ mang tính định hướng về mục tiêu và giải pháp để giải quyết vấn đề
cơng. Chính sách cơng này sẽ được cụ thể hoá cho phù hợp với bối cảnh và điều
kiện cụ thể trong quá trình thực hiện của các cơ quan nhà nước các cấp.
Căn cứ vào mục tiêu và giải pháp chính sách ban đầu, tùy theo thẩm
quyền các cơ quan nhà nước thiết kế, ban hành các quy định, thủ tục hoặc
chương trình, dự án để cụ thể hoá các mục tiêu và giải pháp cho phù hợp với bối
cảnh và điều kiện thực hiện chính sách cơng cụ thể.
+ Thực hiện chính sách cơng giúp chính sách cơng ngày càng hồn thiện
hơn.
Hơn nữa, thơng qua thực hiện chính sách cơng, người thực hiện đưa ra
những đề xuất điều chỉnh chính sách cơng cho phù hợp với thực tiễn đời sống xã
hội và rút ra những bài học kinh nghiệm cho thiết kế chính sách cơng trong
tương lai. Chính vì vậy, giai đoạn hoạch định chính sách và thực hiện chính sách
cơng có mối quan hệ biện chứng và nhân quả.
Thực hiện chính sách cơng là cụ thể hóa mục tiêu, khẳng định tính đúng
đắn của chính sách cơng và hồn thiện chính sách cơng, bởi chính sách công
luôn là một hệ thống, luôn tiếp nối cho sự phát triển của mỗi quốc gia và đều
phục vụ mục đích là vì con người đó chính là vai trị và là mục tiêu của chính
sách cơng.
1.3. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy

1.3.1. Thực hiện chính sách đối với người nghiện ma túy
Thực hiện chính sách là tất yếu khách quan để duy trì sự tồn tại của cơng
cụ chính sách theo u cầu quản lý của Nhà nước và cũng là để đạt mục tiêu đề
ra của chính sách. Thực hiện chính sách là trung tâm kết nối các bước trong chu
trình chính sách thành một hệ thống, nhất là với hoạch định chính sách, có vị trí

15


đặc biệt quan trọng.
Thực hiện chính sách là giai đoạn đưa chính sách vào thực tiễn trong đời
sống. Đây là giai đoạn tổ chức thực hiện các giải pháp chính sách đã lựa chọn và
đánh giá, kiểm tra việc thực hiện. Có thể nói giai đoạn này có ý nghĩa quyết định
đến sự thành bại của một chính sách, thực hiện chính sách là một khâu hợp
thành của chu trình chính sách nếu thiếu vắng cơng đoạn này thì chu trình chính
sách khơng thể tồn tại. Thực hiện chính sách chính là giai đoạn biến ý đồ chính
sách thành hiện thực, từng bước thực hiện các mục tiêu chính sách và mục tiêu
chung, qua đó khẳng định tính đúng đắn của chính sách và giúp chính sách ngày
càng hồn chỉnh.
Chính sách là một dạng thức vật chất đặc biệt nên nó cũng cần thực hiện
những chức năng để tồn tại, phát triển. Song muốn thực hiện được chức năng,
chính sách phải tham gia vào quá tŕnh vận động như các vật chất khác. Nghĩa là
sau khi ban hành chính sách phải được triển khai thực hiện trong đời sống xã
hội. Thực hiện chính sách cơng có thể hiểu là q trình đưa chính sách cơng vào
thực tiễn đời sống xã hội thơng qua việc ban hành các quy định, trình tự thủ tục,
chương trình hoặc đề án, dự án và thực hiện chúng nhằm hiện thực hóa mục tiêu
chính sách. Hay nói cách khác là tồn bộ q trình chuyển ý chí của chủ thể
trong chính sách thành hiện thực với các đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu
định hướng.
Từ quan điểm nêu trên theo tác giả: Thực hiện chính sách đối với người

nghiện ma túy là q trình tổ chức thực hiện các quy định của Nhà nước về áp
dụng các hình thức, biện pháp điều trị nghiện cai nghiện, chính sách dự phịng
giảm tác hại, chế độ bảo đảm, hỗ trợ, chính sách khuyến khích người nghiện ma
túy chủ động tham gia các chương trình điều trị và cả chế độ thu hút, ưu đãi cá
nhân, tổ chức chung tay hỗ trợ người nghiện ma túy nhằm giúp đỡ, hỗ trợ họ cả
về vật chất cũng như tinh thần để cải thiện sức khỏe, phục hồi hành vi, nhân

16