Một số biện pháp quản lý nhăm nâng cao chất lượng dạy học môn toán ở các trường trung học cơ sở trên địa bàn huyện tân hồng, tỉnh đồng tháp luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục

1

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_________________________

VÕ HỮU TÀI

MỘT SÔ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MƠN TỐN Ở
CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN TÂN HỒNG TỈNH ĐỒNG THÁP

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Nghệ An, 2012


2

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
_________________________

VÕ HỮU TÀI

MỘT SÔ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM NÂNG
CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MƠN TỐN Ở

CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA
BÀN HUYỆN TÂN HỒNG TỈNH ĐỒNG THÁP

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.05

LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS.NGÔ SỸ TÙNG
Nghệ An, 2012


3

LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tác giả đã
nhận được sự động viên giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi của các cấp
lãnh đạo, nhiều thầy cô giáo, các đồng nghiệp .
Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đối với :
- Hội đồng khoa học, Khoa Sau đại học trường Đại học Vinh;
- Các thầy cô giáo trực tiếp giảng dạy cho tôi trong suốt thời gian học
tập ở lớp Cao học Quản lí giáo dục khóa 17;
- TS Ngơ Sỹ Tùng - người thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ
bảo và giúp đỡ tơi trong suốt q trình nghiên cứu để hồn thành luận văn này.
Đồng thời tơi xin chân thành cảm ơn :
- Lãnh đạo và các phòng ban chuyên môn Sở GD-ĐT Đồng Tháp;
- Lãnh đạo Huyện ủy, UBND và các phòng, ban chức năng của huyện
Tân Hồng;
- Lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD-ĐT huyện Tân Hồng;

- Các đồng chí cán bộ quản lí, giáo viên, nhân viên các trường THCS
huyện Tân Hồng;
- Gia đình và bạn bè đồng nghiệp đã ln động viên, khích lệ, đóng góp
ý kiến, cung cấp tài liệu và hết lịng giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập,
nghiên cứu để hoàn thành luận văn.
Bản thân đã hết sức cố gắng, nhưng chắc chắn luận văn tốt nghiệp cũng
không thể tránh khỏi những sai sót, tác giả rất mong nhận được nhiều ý kiến
góp ý, chỉ dẫn và giúp đỡ.
Nghệ An, tháng 2 năm 2012
Tác giả
Võ Hữu Tài


4

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài...................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.............................................................................4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu.......................................................4
4. Giả thuyết khoa học...............................................................................4
5. Nhiệm vụ nghiên cứu.............................................................................4
6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài...........................................5
7. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................5
8. Cấu trúc của luận văn............................................................................6
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ.................7
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề .................................................................7
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài....................................................8
1.2.1. Khái niệm quá trình dạy học.....................................................8

1.2.2. Bản chất của quá trình dạy học.................................................10
1.2.3. Chất lượng giáo dục, chất lượng dạy học và chất lượng dạy học
mơn tốn..........................................................................................................12
1.2.4. Khái niệm quản lý, quản lý chất lượng dạy học và quản lý chất
lượng dạy học mơn Tốn THCS......................................................................15
1.2.5. Các khái niệm biện pháp, biện pháp quản lý chất lượng và biện
pháp quản lý nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn THCS.........................21
1.3. Các tiêu chí để đánh giá chất lượng dạy học mơn Tốn.....................23
1.3.1. Chất lượng giảng dạy của giáo viên..........................................23
1.3.2. Chất lượng học tập của học sinh...............................................26
1.4. Đặc điểm của hoạt động dạy học ở trường THCS..............................28


5

1.4.1. Mục tiêu đào tạo của trường THCS..........................................28
1.4.2. Nội dung dạy học......................................................................29
1.4.3. Phương pháp dạy học................................................................31
1.5. Ý nghĩa của việc quản lý nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn
trường trung học cơ sở.....................................................................................32
1.5.1. Yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thơng........................................32
1.5.2. u cầu đổi mới nội dung, chương trình, sách giáo khoa và phương
pháp dạy học ở trường trung học cơ sở nói chung và mơn Tốn nói riêng...........32
1.5.3. Ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn.............33
Kết luận chương 1......................................................................................37
Chương 2. THỰC TRẠNG CƠNG TÁC QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
DẠY HỌC MƠN TỐN Ở CÁC TRƯỜNG THCS TẠI HUYỆN TÂN
HỒNG TỈNH ĐỒNG THÁP........................................................................35
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, văn hóa - xã hội huyện Tân
Hồng................................................................................................................35

2.1.1. Vị trí địa lý................................................................................35
2.1.2. Tình hình phát triển văn hố - xã hội........................................37
2.1.3. Tình hình phát triển kinh tế.......................................................38
2.2. Khái quát tình hình giáo dục huyện Tân Hồng...................................38
2.2.1. Quy mô trường, lớp các trường THCS huyện Tân Hồng..........38
2.2.2. Cơ sở vật chất - Thiết bị dạy học các trường THCS huyện Tân
Hồng................................................................................................................39
2.2.3. Đội ngũ giáo viên THCS ..........................................................40
2.2.4. Đội ngũ cán bộ quản lý các trường THCS huyện Tân Hồng....41
2.2.5. Chất lượng giáo dục các trường THCS huyện Tân Hồng.........42


6

2.3. Thực trạng về việc quản lý hoạt động dạy học mơn Tốn ở huyện Tân
Hồng - tỉnh Đồng Tháp...................................................................................46
2.3.1. Nhận thức của cán bộ quản lý về việc nâng cao chất lượng dạy
học...................................................................................................................46
2.3.2. Thực trạng về công tác quản lý nội dung, chương trình, kế
hoạch dạy học mơn Tốn.................................................................................47
2.3.3. Thực trạng về việc QL sự chuẩn bị giáo án của giáo viên........47
2.3.4. Thực trạng về việc QL giờ lên lớp của giáo viên......................48
2.3.5. Thực trạng về công tác quản lý phương pháp, hình thức tổ chức
dạy học mơn Tốn...........................................................................................49
2.3.6. Thực trạng quản lý việc kiểm tra kết quả dạy học mơn Tốn...50
2.4. Đánh giá chung về thực trạng quản lý chất lượng dạy học mơn Tốn.......51
2.4.1. Mặt mạnh chủ yếu.....................................................................51
2.4.2. Những mặt hạn chế...................................................................52
2.4.3. Nguyên nhân của thực trạng......................................................53
Kết luận chương 2......................................................................................54

Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC
MƠN TỐN Ở CÁC TRƯỜNG THCS HUYỆN TÂN HỒNG, TỈNH
ĐỒNG THÁP.................................................................................................55
3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp...................................................55
3.2. Một số biện pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học mơn
Tốn ở các trường THCS huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.........................56
3.2.1. Nhóm biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động dạy học ở
các trường THCS.............................................................................................56
3.2.2. Nhóm các biện pháp tổ chức - chỉ đạo trong quản lý hoạt động
dạy học mơn Tốn...........................................................................................69


7

3.2.3 Nhóm các biện pháp quản lý các điều kiện để nâng cao chất
lượng mơn Tốn..............................................................................................76
3.3. Thăm dị tính hiệu quả của các biện pháp đã đề xuất............................86
Kết luận chương 3......................................................................................88
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.......................................................................89
1. Kết luận..................................................................................................89
2. Kiến nghị...............................................................................................90
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................92
PHỤ LỤC.......................................................................................................
Phụ lục 1..........................................................................................................
Phụ lục 2..........................................................................................................


8

BẢNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

1. CBQL

Cán bộ quản lí

2. GV

Giáo viên

3. HS

Học sinh

4. QL

Quản lí

5. PPDH

Phương pháp dạy học

6. CSVC:

Cơ sở vật chất

7. KT-XH

Kinh tế xã hội

8. GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

9. QLDH

Quản lý dạy học

10. QLGD

Quản lí giáo dục

11. THCS

Trung học cơ sở

12. PHHS

Phụ huynh học sinh

13. NXB

Nhà xuất bản

14. THPT

Trung học phổ thông

15. SGK

Sách giáo khoa

16. CT

Chương trình

17. TBDH

Thiết bị dạy học.

18. HĐDH

Hoạt động dạy học


9

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Ngày nay, Khoa học - Công nghệ đã trở thành động lực cơ bản của sự
phát triển kinh tế - xã hội. Giáo dục được coi là nền tảng của sự phát triển
khoa học - công nghệ, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu của xã hội
và đem lại sự phồn vinh cho nền kinh tế quốc dân. Vì vậy, giáo dục và khoa
học cơng nghệ đóng vai trị quyết định trong việc thực hiện CNH - HĐH đất
nước và hội nhập kinh tế khu vực cũng như thế giới của nước ta. Đảng, Nhà
nước và nhân dân ta ngày càng coi trọng vai trò của giáo dục, quan tâm nhiều
hơn và đòi hỏi giáo dục phải đổi mới và phát triển để đáp ứng yêu cầu ngày
càng cao của xã hội.
Dạy học là nội dung cơ bản và quan trọng nhất trong nhà trường, nó có
ý nghĩa quyết định đến chất lượng của một nhà trường, nhất là trong giai đoạn
hiện nay. Để đáp ứng yêu cầu và sự phát triển xã hội, thì việc nâng cao chất

lượng dạy học
Sự cần thiết của việc nâng cao chất lượng giáo dục trong đó nâng cao
chất lượng dạy học là nhiệm vụ quan trọng nhất của nhà trường, đó là điều
kiện để nhà trường tồn tại và phát triển.
Đổi mới quản lý giáo dục, quản lý nhà trường để nâng cao chất lượng
dạy học nói chung và chất lượng dạy mơn Tốn nói riêng rất cấp bách. Hiện
nay lực lượng giáo viên môn Toán tương đối đầy đủ và nguồn tuyển phong
phú từ các trường cao đẳng, đại học song đa số còn thiếu kinh nghiệm, điều
kiện và mơi trường làm việc cịn nhiều hạn chế, giáo viên được đào tạo ở nhiều
loại hình trường, lớp nên chất lượng khơng đồng đều, lại nhiều tác động của
cơ chế thị trường nên có lúc chưa thực sự đáp ứng được nhiệm vụ cải cách


10

giáo dục, yêu cầu của công cuộc đổi mới kinh tế - xã hội, xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, thực hiện CNH - HĐH đất nước theo định hướng XHCN
Trên thế giới ngày nay, khi xu thế hội nhập kinh tế quốc tế phát triển
mạnh mẽ thì nhu cầu về nguồn nhân lực có trình độ cao ngày càng lớn. Giáo
dục và Đào tạo có vai trị rất to lớn đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của
mỗi quốc gia.
Chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy học nói riêng là vấn đề
quan tâm của tất cả các nước trên thế giới. Hiện nay nước ta đã là thành viên
chính thức của tổ chức thương mại thế giới WTO; có nhiều thuận lợi nhưng
cũng khơng ít thách thức. Giáo dục nước ta cần phải có những bước phát triển
mới để từng bước tiến kịp giáo dục của các nước tiên tiến trên thế giới.
Đảng và Nhà nước ta rất quan tâm đến sự phát triển của Giáo dục và
Đào tạo. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII Đảng cộng sản Việt Nam đã
xác định: “Cùng với khoa học công nghệ, giáo dục và đào tạo là quốc sách
hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho sự

nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” và “Tập trung sức nâng cao
chất lượng dạy và học, trang bị đủ kiến thức cần thiết đi đôi với tạo ra năng
lực tự học, sáng tạo của học sinh”. Đại hội đã định hướng chiến lược phát
triển Giáo dục - Đào tạo trong thời kỳ đổi mới đất nước.
Luật Giáo dục năm 2005 đã chỉ rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thơng
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù hợp
với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả
năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”.
Vì thế, đổi mới cơng tác quản lý trong hoạt động dạy học nói chung và quản
lý chất lượng dạy học mơn Tốn nói riêng là yếu tố rất quan trọng, mang tính
chủ động của Ngành Giáo dục và Đào tạo nói chung trong việc nâng cao chất


11

lượng giáo dục. Khi nói đến nhà trường là nói đến hoạt động dạy và học; đó là
hoạt động chủ đạo, là nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường. Quản lý nhà trường
thực chất là quản lý hoạt động dạy và học. Trước yêu cầu đổi mới của giáo
dục phổ thơng, việc nâng cao chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng dạy
học mơn Tốn nói riêng là u cầu cấp bách, trong đó việc đổi mới cơng tác
quản lý chất lượng dạy mơn Tốn có vai trị rất quan trọng trong hoạt động
dạy học.
Tân Hồng là huyện nghèo của tỉnh Đồng Tháp, đời sống kinh tế chủ
yếu dựa vào nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản. Nhận thức được giáo dục là
một trong những động lực để thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện
cho nên trong những năm qua việc nâng cao chất lượng dạy học ở các trường
THCS trong huyện được nhiều ban ngành hữu quan quan tâm. Mơn Tốn là
mơn có số tiết học cao trong tuần và là môn mà mọi người rất quan tâm. Vì
vậy việc dạy học mơn Tốn rất được chú trọng ở các trường trung học cơ sở

huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
Trên cơ sở các chủ trương, đường lối, chỉ thị, nghị quyết của cấp trên
về việc đổi mới chương trình giáo dục trung học phổ thông, đổi mới phương
pháp dạy học, đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học thì cơng
tác quản lý chất lượng dạy học nói chung, quản lý chất lượng dạy học mơn
Tốn nói riêng ở các trường trung học cơ sở huyện Tân Hồng đã có những
bước chuyển biến tích cực và đã đạt được một số kết quả nhất định.
Tuy nhiên, công tác quản lý việc đổi mới phương pháp, hình thức tổ
chức dạy học tiến hành còn chậm và việc kiểm tra đánh giá kết quả dạy học
chưa đáp ứng được yêu cầu của đổi mới dạy học.
Với những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài nghiên cứu: “Một số biện
pháp quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn ở các trường
trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp”.


12

Từ những nhận thức lý luận trong quá trình giảng dạy mơn Tốn và
cơng tác quản lý của bản thân, chúng tơi hy vọng đề tài này sẽ tìm được một
số biện pháp có tính khả thi trong cơng tác quản lý hoạt động dạy học mơn
Tốn ở các trường THCS huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp, trên cơ sở đó có
thể vận dụng cho các mơn học cịn lại.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các biện pháp quản
lý chất lượng dạy học mơn Tốn ở các trường trung học cơ sở.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Vấn đề quản lý chất lượng dạy học mơn Tốn ở trường THCS trên địa
bàn huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
3.2. Đối tượng nghiên cứu

Một số biện quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn ở
các trường trung học cở sở trên địa bàn huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp đề xuất có tính khoa học, khả thi và thực hiện đờng
bợ các biện pháp thì có thể nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn ở các
trường THCS trên địa bàn huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy
học nói chung và mơn Tốn nói riêng ở các trường THCS.
5.2. Tìm hiểu thực trạng của vấn đề quản lý chất lượng dạy học nói
chung và chất lượng dạy mơn Tốn nói riêng ở một số trường trung học cơ sở
trên địa bàn huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý chất lượng dạy học môn Toán ở các
trường trung học cơ sở trên địa bàn Huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.


13

6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài
Do những hạn chế về thời gian và nguồn lực, đề tài chỉ tập trung khảo
sát hoạt động dạy môn Toán và chỉ nghiên cứu tại 11 trường trung học cơ sở
thuộc huyện Tân Hồng trong hai năm học: 2009-2010 và 2010-2011.
7. Phương pháp nghiên cứu.
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
- Nghiên cứu tài liệu, các văn bản Nhà nước, Nghị quyết của Đảng về
quản lý Giáo dục và quản lý dạy học ở trường phổ thông.
- Tham khảo một số cơng trình nghiên cứu, các sách báo có liên quan
đến đề tài.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn.
7.2.1.Phương pháp chuyên gia: Gặp gỡ, trực tiếp trao đổi, toạ đàm

hoặc thảo luận qua email với những chuyên gia, các nhà Quản lý giáo dục ở
các cấp trong tỉnh và ngoài tỉnh Đồng Tháp
7.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát: Lập bảng hỏi để hỏi ý kiến giáo
viên và cán bộ quản lý đang dạy học ở các trường trung học cơ sở tại huyện
Tân Hồng trong việc đánh giá thực trạng Quản lý giáo dục tại cơ sở của mình
và thăm dị tính cấp thiết và tính khả thi của những pháp đề xuất.
7.2.3. Phương pháp quan sát: Quan sát hoạt động dạy học về phương
pháp giảng dạy được sử dụng, về phương pháp học của học sinh, về hoạt động
quản lý quá trình dạy học trong các trường trung học cơ sở.
7.3 Phương pháp nghiên cứu bổ trợ: Dùng phương pháp thống kê
toán học, phương pháp so sánh để xử lý các dữ liệu tìm được về phương
diện định lượng.


14

8. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận văn
có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận của vấn đề quản lý dạy học của Hiệu trưởng
nhằm nâng cao chất lượng dạy học mơn Tốn ở trường trung học cơ sở.
Chương 2. Thực trạng công tác quản lý dạy học của Hiệu trưởng và
quản lý chất lượng dạy học môn Toán ở các trường trung học cơ sở huyện Tân
Hồng, tỉnh Đồng Tháp.
Chương 3. Một số biện pháp quản lý chất lượng dạy học mơn Tốn ở
các trường THCS huyện Tân Hồng, tỉnh Đồng Tháp.


15

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG
DẠY HỌC MƠN TỐN Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Giáo dục và đào tạo là một lĩnh vực quan trọng của đời sống xã hội. Thời
đại ngày nay là thời đại của nền kinh tế tri thức, vai trò của giáo dục đối với
sự phát triển của mỗi quốc gia đòi hỏi phải có sự quản lý phù hợp với sự phát
triển của Giáo dục - Đào tạo mà xã hội yêu cầu. Đã có nhiều cơng trình
nghiên cứu về quản lý giáo dục ở trong nước và ngồi nước.
Với những cơng trình nghiên cứu có tính chất tổng quan về quản lý giáo
dục thì các cơng trình nghiên cứu về nhà trường, quản lý nhà trường có ý
nghĩa rất quan trọng và thiết thực. Nhà trường được thừa nhận rộng rãi như
một thiết chế chuyên biệt của xã hội để giáo dục, đào tạo thế hệ trẻ trở thành
những cơng dân có ích cho xã hội.
Trong quản lý nhà trường thì việc quản lý quá trình dạy học, quản lý chất
lượng dạy học là một bộ phận cấu thành chủ yếu của tồn bộ hệ thống quản lý
q trình Giáo dục - Đào tạo. Nói đến nhà trường là nói đến dạy và học; đã có
nhiều cơng trình nghiên cứu về vấn đề quản lý chất lượng dạy học.
Ở nước ta có nhiều cơng trình nghiên cứu về quản lý nhà trường nói
chung và quản lý hoạt động dạy học nói riêng như cơng trình của các tác giả
Hà Sỹ Hồ, Lê Tuấn, Nguyễn Ngọc Quang, Phạm Viết Vượng... Các cơng
trình khoa học của các tác giả trên đã được áp dụng rộng rãi và mang lại
những hiệu quả trong việc quản lý nhưng phần lớn các cơng trình đó chủ yếu
đi sâu nghiên cứu lý luận có tính chất tổng quan về quản lý giáo dục, quản lý
nhà trường, còn về các biện pháp cụ thể để quản lý chất lượng dạy học bộ
mơn Tốn chưa được đề cập. Chính vì vậy nghiên cứu một cách khoa học, hệ


16

thống các nhu cầu của các trường trung học cơ sở về đổi mới nội dung,
phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học bộ mơn Tốn ở các
trường trung học cơ sở là một việc làm rất cần thiết. Tuy nhiên theo chúng tơi
có ít cơng trình đi sâu nghiên cứu các biện pháp quản lý chất lượng dạy học
mơn Tốn ở trường trung học cơ sở.
1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Khái niệm quá trình dạy học
1.2.1.1. Khái niệm dạy học
Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là quá trình tác
động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền thụ và lĩnh hội những tri
thức khoa học, những kỹ năng, kỹ xảo hoạt động nhận thức và thực tiễn, để
trên cơ sở đó phát triển năng lực tư duy và hình thành thế giới quan khoa học.
Hoạt động dạy học có ý nghĩa vô cùng to lớn:
- Dạy học là con đường thuận lợi nhất giúp học sinh trong khoảng thời
gian ngắn có thể nắm được một lượng khối lượng tri thức nhất định.
- Dạy học là con đường quan trọng nhất, giúp học sinh phát triển một
cách có hệ thống năng lực hoạt động trí tuệ nói chung và đặc biệt là năng lực
tư duy sáng tạo.
- Dạy học là một trong những con đường chủ yếu góp phần giáo dục cho
học sinh thế giới quan khoa học và những phẩm chất đạo đức.
Như vậy dạy học là hoạt động đặc trưng nhất, chủ yếu nhất của nhà
trường. Hoạt động này diễn ra theo một quá trình nhất định gọi là quá trình
dạy học.
1.2.1.2. Quá trình dạy học
- Khái niệm: Quá trình dạy học là toàn bộ hoạt động của giáo viên và học
sinh do giáo viên hướng dẫn nhằm giúp cho học sinh nắm vững hệ thống kiến


17

thức, kỹ năng, kỹ xảo và trong q trình đó phát triển được năng lực nhận
thức, năng lực hành động, hình thành những cơ sở của thế giới quan khoa học.
- Cấu trúc của quá trình dạy học: Quá trình dạy học với tư cách là một hệ
thống bao gồm nhiều thành tố cấu trúc như: Mục đích và nhiệm vụ dạy học;
nội dung dạy học; thầy với hoạt động dạy; trò với hoạt động học; phương
pháp và phương tiện dạy học; kết quả dạy học.
Tất cả các thành tố cấu trúc của quá trình dạy học tồn tại trong mối quan
hệ tác động qua lại và thống nhất với nhau. Tồn bộ q trình này diễn ra
trong mơi trường kinh tế - xã hội và môi trường khoa học - cơng nghệ. Mục
đích và nhiệm vụ dạy học phản ánh một cách tập trung những yêu cầu của xã
hội đối với quá trình dạy học. Cụ thể là quá trình dạy học phải hướng tới mục
tiêu: Đào tạo con người Việt Nam phát triển tồn diện, có đạo đức, tri thức,
sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc
chủ nghĩa xã hội, hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực
của công dân, đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Mục tiêu này
được cụ thể hóa qua các nhiệm vụ dạy học vì thế mục đích và nhiệm vụ dạy
học là nhân tố giữ vị trí hàng đầu và có chức năng định hướng cho sự vận
động và phát triển của tồn bộ q trình dạy học.
Nội dung dạy học bao gồm: Hệ thống tri thức, kỹ năng kỹ xảo mà học
sinh cần nắm vững trong quá trình dạy học. Nội dung dạy học bị chi phối bởi
mục đích, nhiệm vụ dạy học nhưng đồng thời nó lại quy định việc lựa chọn
các phương pháp, phương tiện dạy học.
Các phương pháp, phương tiện dạy học là con đường, cách thức hoạt
động của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ dạy học.
Trong quá trình dạy học, người thầy giáo với hoạt động dạy có chức
năng tổ chức, lãnh đạo, điều khiển hoạt động học tập của học sinh. Tuy nhiên
mọi tác động của người dạy chỉ là những tác động bên ngoài. Chất lượng và


18

hiệu quả dạy học phụ thuộc vào chính hoạt động chiếm lĩnh tri thức và kỹ
năng của người học. Tất cả các nhân tố cấu trúc của quá trình dạy học tồn tại
trong mối quan hệ qua lại thống nhất với nhau.
1.2.2. Bản chất của quá trình dạy học
1.2.2.1. Những cơ sở để xác định bản chất của quá trình dạy học
+ Mối quan hệ giữa nhận thức và dạy học.
Để tồn tại và phát triển con người không ngừng nhận thức thế giới khách
quan xung quanh mình, dần dần tích lũy, hệ thống hóa và khái qt hóa
những tri thức đã thu lượm được. Hệ thống tri thức này được truyền lại cho
các thế hệ sau và không ngừng được làm sâu sắc và phong phú thêm.
Quá trình truyền thụ tri thức cho các thế hệ trẻ được gọi là quá trình
dạy học.
Như vậy trong xã hội diễn ra hoạt động nhận thức của loài người và hoạt
động dạy học cho thế hệ trẻ trong đó hoạt động nhận thức đi trước hoạt động
dạy học.
+ Mối quan hệ giữa dạy và học, giữa thầy và trị.
Q trình dạy học là một hệ thống bao gồm các nhân tố: Mục đích dạy
học, nội dung dạy học, phương pháp dạy học, phương tiện dạy học, giáo viên
với hoạt động dạy, học sinh với hoạt động học và kết quả của quá trình dạy
học. Trong đó các nhân tố mục đích, nội dung, phương pháp và phương tiện
dạy học nếu không thông qua thầy và trị thì sẽ khơng phát huy được tác dụng
gì hết. Chính vì vậy thầy với hoạt động dạy và trò với hoạt động học được
xem là hai nhân tố trung tâm của quá trình dạy học. Hai hoạt động này thống
nhất với nhau và phản ánh tính chất hai mặt của quá trình dạy học. Vì thế
chúng ta có thể tìm thấy bản chất của q trình dạy học ở hai nhân tố này.
Trong hệ thống D H, sự tác động qua lại, nhất là sự tác động của hoạt
động dạy mà thầy là chủ thể, xét cho đến cùng là nhằm thực hiện tốt sự tác

19

động qua lại trong hệ thống con HS

TLHT(tài liệu học tập) nhằm thúc đẩy

hoạt động nhận thức mà học sinh là chủ thể. Từ đó chúng ta có thể nhận xét
rằng, kết quả dạy học được phản ánh tập trung ở kết quả nhận thức của học
sinh. Vì thế, chỉ có thể tìm thấy bản chất của q trình dạy học trong mối
quan hệ giữa học sinh và tài liệu học tập, ở hoạt động nhận thức của bản thân
học sinh.
1.2.2.2. Quá trình dạy học, về bản chất là quá trình nhận thức của học
sinh
Quá trình nhận thức của học sinh có những nét tương tự như q trình
nhận thức của lồi người.
+ Cũng là q trình phản ánh thế giới khách quan vào ý thức con người.
+ Cũng diễn ra theo quy luật nhận thức chung: Từ trực quan sinh động
đến tư duy trừu tượng, từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn.
+ Cũng dựa trên sự huy động cao các thao tác tư duy.
+ Cũng làm cho vốn hiểu biết của chủ thể được phong phú thêm.
Tuy nhiên q trình nhận thức của học sinh lại có những nét độc đáo so
với quá trình nhận thức chung của loài người:
+ Học sinh chỉ phải nhận thức những cái mới đối với bản thân, những
tri thức phổ thông, cơ bản, hiện đại phù hợp với thực tiễn đất nước, được rút
ra từ kinh nghiệm chung của loài người và được gia công về mặt sư phạm
dưới sự chỉ đạo của giáo viên. Vì vậy quá trình nhận thức của học sinh diễn ra
theo đường thẳng không trải qua những bước quanh co khúc khuỷu, đầy khó
khăn, gian khổ như các nhà khoa học tìm ra cái mới cho nhân loại.
+ Q trình nhận thức của học sinh có chứa đựng các khâu: Củng cố,
kiểm tra và đánh giá tri thức, kỹ năng, kỹ xảo nhằm biến chúng thành “tài sản

riêng” của học sinh.


20

Đồng thời quá trình nhận thức của học sinh phải có tính giáo dục,
nghĩa là thơng qua dạy chữ để dạy người. Trong khi đó những nét đặc trưng
này khơng thấy có trong q trình nhận thức của các nhà khoa học.
Trên cơ sở tính đến những nét tương tự và những nét độc đáo của quá
trình nhận thức của học sinh so với q trình nhận thức của lồi người trong
q trình dạy học giáo viên cần có những biện pháp hợp lý để tổ chức, điều
khiển hoạt động nhận thức của học sinh đạt được kết quả tối ưu. Tuyệt đối
khơng được cường điệu hóa những nét tương tự và những nét khác biệt giữa
hai quá trình nhận thức đó.
1.2.3. Chất lượng giáo dục, chất lượng dạy học và chất lượng dạy
học mơn Tốn
1.2.3.1. Chất lượng giáo dục
- Khái niệm chất lượng
Theo Từ điển Tiếng Việt thông dụng: “Chất lượng là cái làm nên phẩm
chất, giá trị của sự vật, cái tạo nên bản chất sự vật, làm cho sự vật này khác
với sự vật kia, phân biệt với số lượng, tăng trưởng số lượng đến mức nào đó
thì làm thay đổi chất lượng” [41- 196].
- Chất lượng giáo dục.
Với vai trị chủ đạo trong q trình GD & ĐT ở các trường, các cơ sở
GD-ĐT, chất lượng CMNV của đội ngũ GV tác động trực tiếp đến GD-ĐT.
Muốn có trị giỏi phải có thầy giỏi. Khâu then chốt của chiến lược phát triển
GD - ĐT là đội ngũ những người thầy giáo làm nhiệm vụ giảng dạy và quản
lý GD. Sinh thời, Chủ tịch Hồ chí Minh đã nói “thầy tốt thì ảnh hưởng tốt,
thầy xấu thì ảnh hưởng xấu”. Khơng thể trị giỏi nếu thiếu thầy giỏi. Nghị
quyết Trung ương 2 (khoá VII): “Giáo viên là nhân tố quyết định chất lượng

giáo dục”. Bởi vậy ngành GD-ĐT coi việc xây dựng đội ngũ GV, nâng cao


21

chât lượng chuyên môn nghiệp vụ là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của
nền GD nước nhà.
Giáo dục - đào tạo ngày nay được tiến hành trong điều kiện cuộc cách
mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ phát triển cao, là thời đại của những
văn nhân văn hoá tốt đẹp, của trí tuệ và “bàn tay vàng”, nguồn lực trực tiếp
tạo ra của cải vật chất, văn hoá, tinh thần có chất lượng cao.
Sự nghiệp cơng nghiệp hố - hiện đại hố của nước ta hiện nay địi hỏi
phải có những con người rất mực trung thành với lý tưởng XHCN, giàu lịng
u nước, có trình độ kiến thức, có kỹ năng thành thạo, có năng lực sáng tạo
và làm ra những sản phẩm đủ sức cạnh tranh với thị trường thế giới. Để tạo ra
nguồn lực con người có những sản phẩm và nhân cách như vậy, khâu then
chốt trong GD-ĐT là phải nâng cao chuyên môn cho đội ngũ GV.
Viện nghiên cứu phát triển GD, Bộ GD&ĐT (1998) cho rằng: trong
quá trình phát triển GD-ĐT, đội ngũ GV ở tất cả các ngành học, bậc học ngày
càng lớn mạnh cả về số lượng, chất lượng và trình độ chun mơn nghiệp vụ.
Tuy nhiên so với u cầu phát triển GD-ĐT thì đội ngũ GV hầu hết các bậc
học, các ngành ĐT thiếu GV giảng dạy có trình độ cao và các chuyên gia đầu
ngành cũng như bất cập về cơ cấu.
Như vậy chúng ta thừa nhận rằng một nền GD không phát triển cao
hơn tầm GV làm việc cho nó. Thầy giáo có vị trí cực kỳ quan trọng, nhất
là trong tình hình GD phải hướng vào phục vụ u cầu cơng nghiệp hố hiện đại hố để đưa đất nước đi tới hành trình “đi tắt - đón đầu” để đuổi
kịp các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, trong đó vấn đề xây
dựng các biện pháp nhằm nâng cao chất lượng chuyên môn nghiệp vụ cho
đội ngũ GV trong chiến lược phát triển GD-ĐT có ý nghĩa, tầm quan
trọng và tính cấp bách đặc biệt.

22

Như vậy chất lượng giáo dục là trình độ hiện thực hóa mục tiêu giáo
dục, thể hiện sự đổi mới giáo dục theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
1.2.3.2. Chất lượng dạy học
Chất lượng dạy học là mức độ đạt được về kiến thức, kỹ năng và thái
độ của học sinh so với mục tiêu dạy học.
Các yêu cầu về chất lượng giáo dục, chất lượng dạy học trong nhà
trường phổ thông:
- Làm cho học sinh nắm được một hệ thống tri thức phổ thơng, tồn
diện, theo kịp trình độ của các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới,
trong đó có kế thừa và phát huy những truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
- Hình thành kỹ năng lao động, kỹ năng thích ứng nghề nghiệp trong
thời kỳ đất nước đổi mới và hội nhập Quốc tế.
- Hình thành động cơ học tập vì ngày mai lập nghiệp, góp phần tích cực
vào cơng cuộc đổi mới đất nước.
Để đánh giá chất lượng dạy học cần căn cứ vào các tiêu chí:
- Chất lượng giảng dạy của giáo viên.
- Chất lượng học tập của học sinh.
1.2.3.3. Chất lượng dạy học mơn Tốn
* Khái qt về mơn Tốn ở trường THCS:
Theo Từ điển Tiếng Việt thơng dụng: “Tốn học là mơn học nghiên
cứu các con số, các hình dạng và cách thức đo của chúng” [41, 146].
Mơn Tốn có tính hệ thống, chặt chẽ và trừu tượng.
Trong nhà trường THCS, mơn Tốn giữ vị trí rất quan trọng. Việc học
tập mơn Tốn cịn là cơng cụ để học tập một số môn học khác đồng thời là
công cụ để tiến hành các hoạt động trong cuộc sống hàng ngày.
Ngoài kiến thức về Tốn học, việc học tập mơn Tốn cịn giúp hình

thành ở học sinh những kỹ năng như kỹ năng tính tốn, vẽ hình, đo đạc, ước


23

lượng..., hình thành, phát triển phương pháp tư duy khoa học, phương thức
quyết những vấn đề nảy sinh trong thực tế cuộc sống...
Mơn Tốn cịn góp phần giúp học sinh phát triển nhân cách. Ngoài việc
cung cấp cho học sinh những kiến thức và kỹ năng Toán học, việc học tập
mơn Tốn cịn góp phần phát triển ở học sinh những năng lực trí tuệ như tổng
hợp, phân tích, khái qt hóa, trừu tượng hóa...
* Chất lượng dạy học mơn Tốn
Chất lượng dạy học mơn Tốn là mức độ đạt được về kiến thức, kỹ
năng và thái độ của học sinh so với mục tiêu dạy học mơn Tốn.
1.2.4. Khái niệm quản lý, quản lý chất lượng dạy học và quản lý
chất lượng dạy học mơn Tốn THCS.
1.2.4.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục, quản lý trường học.
Khái niệm quản lý
Khái niệm “quản lý” đã được nhiều nhà nghiên cứu đưa ra các định
nghĩa khác nhau. Xin được đưa ra một vài định nghĩa như sau:
Đặt quản lý trong vai trò một động từ, Từ điển Tiếng Việt (1992) đã
định nghĩa: “Quản lý là trông coi và giữ gìn theo những yêu cầu nhất định; là
tổ chức và điều khiển các hoạt động theo những yêu cầu nhất định”[22-798]
Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể người lao động. Nói chung là
khách thể quản lý nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [24-24]
Tác giả Hà Sỹ Hồ cho rằng: “Quản lý là q trình tác động có định
hướng, có tổ chức, lựa chọn trong số các tác động có thể có, dựa trên các
thơng tin về tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm giữ sự vận
hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã

định” [17-34]


24

Qua các chức năng hoạt động quản lý, các tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc
và Nguyễn Quốc Chí cho rằng: “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của
chức năng bằng cách vận dụng các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo
và kiểm tra” [8-2]
Với cách tiếp cận quản lý là hai q trình tích hợp vào nhau, Nguyễn
Đình Chỉnh và Phạm Ngọc Uyển cho rằng: “Quản lý là lý luận về sự cai quản.
Chức trách của quản lý là lãnh đạo, tham mưu và thừa hành” [9-34]
Từ các khái niệm trên, ta có thể hiểu là: “Quản lý là tác động có định
hướng, có chủ định của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý
(người bị quản lý) trong một tổ chức, nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt
được mục đích của tổ chức” và “Quản lý là q trình đạt đến mục tiêu của tổ
chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch, tổ chức, chỉ
đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [21-1]
Nói cách khác, quản lý là sự phối hợp nỗ lực của nhiều người, sao cho
mục tiêu của mỗi cá nhân biến thành thành tựu của xã hội. Quản lý vừa là một
khoa học vừa là một nghệ thuật.
Các khái niệm trên cho thấy:
- Quản lý được tiến hành trong một tổ chức hay một nhóm xã hội.
- Quản lý gồm những cơng việc chỉ huy và tạo điều kiện cho những
người khác thực hiện cơng việc và đạt mục đích của nhóm.
Như vậy chúng ta có thể hiểu: Quản lý là sự tác động có mục đích,
có kế hoạch của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm đạt được mục
tiêu đề ra.
Khái niệm quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục (QLGD) là một loại hình quản lý thường được qui

định theo những cấp độ khác nhau. Trong phạm vi đề tài này, QLGD được
xem là quản lý quá trình giáo dục ở các nhà trường. Xin được nêu ra một số


25

định nghĩa tiêu biểu: Nhà lý luận Xô viết Mechti-zade đã chỉ rõ: “Quản lý
giáo dục là tập hợp những biện pháp (tổ chức, phương pháp cán bộ, giáo dục,
kế hoạch hóa, tài chính,...) nhằm đảm bảo sự vận hành bình thường của các cơ
quan trong hệ thống giáo dục, bảo đảm sự tiếp tục phát triển và mở rộng hệ
thống cả về mặt số lượng cũng như chất lượng”
“Quản lý giáo dục (và nói riêng là quản lý trường học) là hệ thống tác
động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm
cho hệ thống giáo dục vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của
Đảng thực hiện được tính chất của nhà trường XHCN Việt Nam, mà trên
điểm hội tụ là quá trình dạy học- giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục
tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất.” [1-35].
“Quản lý giáo dục, quản lý trường học có thể hiểu là một chuỗi tác
động hợp lý (có mục đích tự giác, hệ thống, có kế hoạch) mang tính chất sư
phạm của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên và học sinh, đến những lực
lượng trong và ngoài nhà trường làm cho quy trình này vận hành tới việc hồn
thành những mục tiêu dự kiến” [38-107]
Các định nghĩa trên đều phản ánh bản chất của hoạt động quản lý
giáo dục. Các cơ sở giáo dục là hệ thống các tác động có mục đích, có định
hướng, có ý thức của người quản lý giáo dục tới các đối tượng bị quản lý
theo những quy luật khách quan nhằm đưa hệ thống giáo dục đạt tới mục
tiêu mong muốn.
Khái niệm về quản lý trường học
Trường học là tổ chức cơ sở giáo dục của hệ thống giáo dục quốc dân,
là hệ thống con của hệ thống xã hội. Nói cách khác trường học là tế bào của

hệ thống giáo dục các cấp từ Trung ương đến địa phương, là một trong những
thành tố cơ bản của tất cả các cấp quản lý giáo dục, đồng thời nó cũng là một
hệ thống độc lập, tự quản của xã hội.