5 sai lầm lớn nhất của lãnh đạo khi diễn thuyết (phần 1)
Hầu hết các lãnh đạo không thể truyền cảm hứng. Đó là một sự thật. Trong khi, trớ trêu
thay, họ lại phải là người biết "nói" và truyền cảm hứng, tạo động lực cho người khác. Rất
nhiều vị lãnh đạo đã mạo hiểm và trở thành những nhà truyền thông tài ba bằng cách diễn
thuyết mà không có nhiều sự trợ giúp khi đứng trước đám đông. Đó là cách duy nhất để
mạo hiểm, và để phát triển, và nó xứng đáng với mọi nỗ lực bỏ ra. Hãy nhìn Luther King,
Steve Jobs, Chuck Schwab và Bill Clinton, đó là một vài ví dụ điển hình.
Truyền đạt một cách tài ba và sinh động là một kỹ năng được
đào tạo. Nó có tính chất thiết yếu đối với việc lãnh đạo và tạo
động lực - nhiệm vụ tối cao của một vị lãnh đạo. Tuy nhiên, các
lãnh đạo cũng dễ dàng mắc phải 5 lỗi dưới đây khi diễn thuyết.
Lỗi thứ nhất: Đọc bài diễn văn
Lỗi này được xếp lên hàng đầu bởi vì nó quá phổ biến. Cũng có thể bởi vì cách làm này an toàn và
"truyền thống". Nhưng nó không hiệu quả. Chúng ta nghĩ rằng việc "nói" chỉ đơn giản là một hình
thức truyền tải những gì được viết nên. Tuy nhiên, chúng lại là một hình thức khác biệt và đem lại
kết quả hoàn toàn khác nhau.
Các lãnh đạo hay phó mặc các bài diễn văn là vì một số lý do. Có thể (và thường là) có người
khác viết bài diễn văn cho họ, hoặc có thể họ kiên quyết đảm bảo tính chính xác tuyệt đối của văn
bản. Vấn đề ở đây là cách làm này không đem lại hiểu quả. Chúng ta biết rằng: nếu chúng ta "nói"
ra những từ ngữ, thì mọi người sẽ đạt được thông điệp, nhưng điều này không chính xác trong
các trường hợp sau:
- Bạn đang chăm chăm vào việc đọc quá nhiều nên không có mối liên hệ với người nghe từ sự
"liên hệ qua những ánh mắt"
- Giọng nói của bạn có xu hướng đều đều bởi vì bạn đang ĐỌC, chứ không phải là NÓI và BIỂU
CẢM từ chính trái tim của mình.
- Bạn bị "đóng đinh" vào bục diễn thuyết, thường là để "thoát nợ" (nếu bạn sợ phải nói trước đám
đông), và không di chuyển một cách tự nhiên, và có cử chỉ đầy sức sống.
Việc đọc "diễn văn" thường không thể nào làm toát lên được cái "thần" trong văn bản, nên cách
bạn nói thường vô cảm.
Đừng đọc diễn văn! Cách làm đó có thể dễ dàng hơn, và cảm thấy an toàn hơn, nhưng nó không
thể truyền đạt tốt, và lại còn không thể truyền cảm hứng và tạo được động lực.
Nếu như bạn không định đọc bản diễn thuyết, có một cách tốt hơn cả là: tạo ra thông điệp của bạn
bằng cách ghi ra các khái niệm chính, "công não" và sắp xếp vào một mẩu giấy.
Lỗi thứ hai: Không kể chuyện
Trước khi có email, trước khi có máy tính, thậm chí trước khi có tờ báo của Guttenberg thì đã có
nhiều hình thức truyền thông và cả các bài diễn thuyết. Và, trong các bài diễn thuyết đó đều có
CÁC CÂU CHUYỆN. Chúng lan tỏa sức mạnh và cảm xúc.
Các lãnh đạo - cũng giống như hầu hết chúng ta - vẫn bị tràn ngập với các sự kiện và con số. Họ
chịu sức ép với các chi tiết vụn vặt hàng ngày - do đó, họ có xu hướng nghĩ về các sự kiện, các
nhiệm vụ, các khái niệm, con số... Vấn đề là, các con số và sự kiện không thể nào được nhớ hết
nổi, và chúng thường tẻ nhạt. Hãy tận dụng chúng khi viết, khi bạn đang cố gắng để truyền thông
tin, chứ không phải khi gây ảnh hưởng.
Điều quan trọng thứ nhất cần lưu ý là công việc thực sự của lãnh đạo là gây ảnh hưởng, chứ
không phải là truyền đạt thông tin. Họ luôn luôn gây ảnh hưởng vì họ là người tạo ra tầm nhìn. Và
tầm nhìn được tạo nên từ tập hợp các khát vọng, nỗ lực và chiến thắng của con người của tổ
chức đó. Và thứ luôn tràn ngập sức sống, sự yêu thích, và hấp dẫn chính là các câu chuyện.
Điều quan trọng thứ hai là các câu chuyện lại rất dễ kể. Nó sẽ khiến cho bài diễn văn trở nên dễ
chịu hơn. Tại một công ty, có một CEO mới được bầu nên sau khi vị trí này bỏ trống một thời gian.
Vị CEO này phải có mặt tại trụ sở chính khoảng 1 tháng trước khi ông chính thức bắt đầu công
việc, và ông sẽ có một cuộc họp với toàn bộ nhân viên trong công ty.
Vị lãnh đạo tạm quyền đã ngỏ ý nếu như ông muốn bỏ qua bài phát biểu, tuy nhiên vị CEO mới đã
nhìn thấy một cơ hội - không phải cho bài diễn thuyết trang trọng mà là để nói vài lời - để có sự
làm quen với mọi người. Ông nghĩ rất nhanh. Sau đó, ông chỉ phát biểu trong vòng 8 phút, trong đó
6 phút là một câu chuyện về ấn tượng (tích cực) đầu tiên của ông với công ty. Mọi người rất thích
câu chuyện và vị CEO mới đó, cho dù câu chuyện của ông không có nội dung gì đặc biệt. Một câu
chuyện không chỉ dễ dàng để kể, mà còn tạo được sự liên hệ với mọi người. Đôi khi, đó mới là
điều quan trọng nhất.
Các câu chuyện là cách để chúng ta giữ được nếp nghĩ và kế thừa sự hiểu biết trong các năm
trước đó. Chúng ta có các phương tiện viễn thông và truyền hình nhanh chóng hơn trong ngày
hôm nay, điều đó không có nghĩa là chúng ta quên đi phương tiện truyền tải hữu hiệu nhất này.
Hãy nhớ rằng, nhiều người từng được coi là nhà truyền thông vĩ đại trong lịch sử CHỈ "nói" trong
những câu chuyện và chuyện ngụ ngôn. Đó là nhà lãnh đạo của mười, hoặc trăm người, và của
hàng triệu người, và anh ta không tận dụng được gì từ những người viết diễn văn, hoặc được cả
một tổ chức rộng lớn hỗ trợ, hoặc đòn bẩy của các phương tiện thông tin đại chúng cho vấn đề đó.
Jesus đã làm được mọi việc bằng cách "kể" các câu chuyện.
Do đó, bạn hãy trở thành người kể chuyện. Và đó không chỉ là việc nên làm đối với các lãnh đạo,
mà là với toàn bộ chúng ta. Các cuộc trò chuyện bắt đầu vào bữa ăn, hội nghị và các bữa tiệc. Các
câu chuyện luôn diễn ra quanh chúng ta - và chúng ta vẫn chưa tận dụng được chúng. Có những
câu chuyện của riêng chúng ta, và có những câu chuyện của các nhân viên và khách hàng.
Đừng bao giờ quên đi sức mạnh từ những kinh nghiệm của người khác. Điều này thậm chí còn
hiệu quả hơn khi bạn muốn tạo ra điểm nhấn bằng cách tạo dựng, hoặc nhấn mạnh vào người
khác hơn là bản thân bạn. Hãy nghĩ về các câu chuyện khơi nguồn cảm hứng và lắng nghe chúng
hàng ngày nếu chúng ta chịu khó lắng nghe và quan sát. Đó là một ý tưởng - và có thể mở rộng
thành một câu chuyện về các sự kiện và hoàn cảnh, con vật, thiên nhiên, và thậm chí khôi hài, ngụ
ngôn...
Hãy tạo thói quen đó - và trở thành người kể chuyện vĩ đại.
sai lầm lớn nhất của lãnh đạo khi diễn thuyết (phần 2)
Một trong những vấn đề hàng đầu có thể thấy ở hầu hết các bài phát biểu của lãnh đạo (và
của mọi người) là sự cứng nhắc tới mức "đờ cả người". Một trong những lãnh đạo cao cấp
thường bị chỉ trích là Al Gore - cựu Phó Tổng thống Mỹ. Nếu như ông cởi mở hơn và biểu
cảm hơn trong khi giao tiếp, ông có thể đã trở thành Tổng thống.
Lỗi thứ ba: Quá cứng nhắc
Chúng ta nhìn thấy thường xuyên một lãnh đạo đặt cả hai tay vào bục (cho rảnh nợ) mỗi khi phải
phát biểu. Điều này không tốt chút nào. Trước nhất, tại sao các lãnh đạo lại đặt tay như vậy (hoặc
có vẻ làm như vậy)? Họ là nhà lãnh đạo, và họ không nên căng thẳng trong mọi trường hợp. Vậy,
tại sao họ không thể hiện sức sống, nhiệt tình và sự sôi nổi về thông điệp của họ?
Việc giao tiếp luôn có sức sống, nhưng quá nhiều người mất đi sự tự nhiên và diễn cảm vào thời
điểm quan trọng nhất - khi mà phát biểu trước hàng trăm hay hàng ngàn người. Họ nhấn mạnh
vào nội dung, và nghĩ rằng: "Nếu tôi nói mọi người sẽ nghe". Vấn đề không phải như vậy.
Theo nghiên cứu của Giáo sư Albert Mehrabian, khi bạn đưa ra một thông điệp đầy mâu thuẫn,
mọi người sẽ tin tưởng vào những gì họ nhìn thấy và nghe được, chứ không đặt nhiều niềm tin
vào những gì bạn nói. Những nghiên cứu và kinh nghiệm đều đi đến kết luận: hãy bày tỏ sự nhiệt
tình của bạn!
Vấn đề chính yếu trong cách hành xử của lãnh đạo khi phát biểu đó là họ không:
- Di chuyển
- Cử chỉ
Al Gore - cựu Phó Tổng thống Mỹ - người
vẫn bị chỉ trích vì cách nói chuyện cứng
nhắc.
- Cười
Cần phải làm gì:
Trước tiên là phải học (cũng giống như một vận động viên điền kinh). Nếu như một lãnh đạo có thể
nghĩ giống như một vận động viên điền kinh, họ có thể tạo ra một thói quen là "luôn ở vị trí sẵn
sàng". Đôi chân của bạn, cũng giống như của vận động viên điền kinh, luôn sẵn sàng để di
chuyển. Nếu bạn tiến về phía trước, bạn muốn tiến về phía trước, cả về mặt thể chất và tâm lý.
Sau đó, bạn có thể rời khỏi cái bục mà bạn đang đứng, và di chuyển xung quanh căn phòng. Một
cách hoàn toàn tự nhiên. Đừng có đứng "đóng đinh" và "đờ người" ra tại một vị trí duy nhất.
Hãy để đôi tay làm việc. Vấn đề ở chỗ, chúng ta có xu hướng có các cử chỉ biểu lộ sự căng thẳng
và chúng ta cảm thấy thoải mái với các cử chỉ đó. Đừng để sự thoải mái đó của bạn trở thành chỉ
dẫn, hãy giúp cho khán thính giả trở nên hài lòng với bạn khi bạn biểu lộ sự tự tin và chắc chắn
trong các cử chỉ.
Tỏa sáng. Hãy nhìn vào nụ cười - nó có sức ảnh hưởng to lớn không kém gì hàng triệu USD.
Tự ghi hình. Chúng ta phải nhìn thấy bản thân mình để biết được thực sự thì chúng ta xuất hiện
trong bộ dạng như thế nào, và nhìn thấy cả những điểm mạnh cũng như điểm yếu. Các lãnh đạo
thường nhẩm lại nội dung của bài diễn văn, nhưng chỉ có vài người "sáng suốt" mới diễn tập các
kỹ năng về mặt cử chỉ. Giống như các vận động viên điền kinh chuyên nghiệp, họ cần phải luyện
tập liên tục và liên tục, có sự hướng dẫn và phản hồi. Đặc biệt là các video phản hồi.
Hãy quan sát các thay đổi trong cử chỉ.
Lỗi thứ tư: Lãnh đạo không thường xuyên sáng tạo
Tất cả chúng ta đều quá bận rộn, và càng leo lên các nấc thang cao hơn, càng nhiều người đặt
gánh nặng lên đôi vai của chúng ta. Do đó, các lãnh đạo thường xuyên bận rộn - nhưng đó là cuộc
sống, và không có lý do gì để không thực hiện một trong các chức năng quan trọng nhất của họ -
là tạo ra truyền thông. Lãnh đạo không chỉ tạo ra một tầm nhìn và văn hóa, mà còn khuyến khích
một môi trường của sự sáng tạo trong tổ chức của họ. (Bài học này cũng có thể áp dụng cho tất cả
chúng ta).
Vấn đề số 1: Các lãnh đạo bị mắc vào cách nghĩ hàn lâm truyền thống, tư duy phân tích và theo
tuyến. Các con số và sự kiện, sức ép tài chính, các nhiệm vụ và quyết định, mọi người gây sức ép
về các quyết định.
Giải pháp cho vấn đề số 1:
Mở rộng tư duy vượt ra khỏi vùng "dễ chịu" của bạn - tự "công não" trước các vấn đề. Không may
thay, chúng ta hiếm khi được dạy về "công não" tại trường học, và điều đó không thể đủ cho công
việc sau này.
Dưới đây là 3 nguyên tắc của việc "công não"
- Số lượng không phải là chất lượng
- Đặt ra một giới hạn thời gian từ 3-5 phút để "ép" đầu óc sáng tạo thật nhanh chóng
- Không biên tập trước - hãy để cho các ý tưởng "tấn công" lẫn nhau
Thật là kinh ngạc khi mà bạn có thể đặt ra vấn đề thảo luận trong một thời gian ngắn, và có những
ý tưởng mà bạn sẽ không bao giờ nghĩ ra theo một cách truyền thống của việc "sáng tạo". "Công
não" cũng ngăn ngừa được các rào cản của những thư ký (và rào cản của việc tạo ra thông điệp).
Vấn đề số 2:
Các bài diễn văn của lãnh đạo luôn do những người khác viết nên. Điểm then chốt ở đây chính là,
lãnh đạo (và tất cả chúng ta) phải tạo ra các "điểm nhấn" khi khơi dậy sự say mê của chúng ta nếu
như chúng ta muốn trở thành đáng tin cậy và hiệu quả.
Giải pháp cho vấn đề số 2:
Luôn tạo ra các thông điệp và sử dụng các ý tưởng của riêng bạn. Hãy nghĩ tới các câu chuyện, và
các nguyên tắc mới về SHARP(*) xung quanh những thứ quan trọng đối với tầm nhìn và quyết
định của tổ chức. Liên tục tạo ra ý tưởng. Ghi vào một cuốn sổ các câu chuyện cười.
Vấn đề số 3:
Với một số ít ngoại lệ, các tổ chức càng lớn, thì tư duy quan liêu lại càng nặng nề. Và bóp nghẹt
sự sáng tạo ra các ý tưởng mới. Và quá nhiều lãnh đạo đang dẫn dắt cả một bộ máy quan liêu,
được bảo hộ bởi những cấp dưới tại nơi mà công việc (và khả năng tồn tại) thực sự diễn ra.
Giải pháp cho vấn đề số 3:
Chỉ đạo nhiệm vụ sáng tạo. Tạo động lực cho mọi người sáng tạo liên tục. Dưới đây là gợi ý về
một số cách thức:
- Giảm bớt các cuộc họp không cần thiết
- Chủ trương "công não" trong các cuộc họp thường xuyên
- Có các cuộc họp bất thường ở bên ngoài
- Tạo ra một nếp nghĩ mới khi trả lời cho câu hỏi: "đó có phải là cái tốt nhất mà chúng ta có thể
làm?"
- Sáng tạo theo mẫu hình, chứ không phải là quan liêu
Chúng ta nghĩ tới Steve Jobs(*) - nhà truyền thông xuất sắc nhất của năm 2005 vì nhiều lý do,
nhưng một điều khác mà chúng ta không đề cập tới đó là, Jobs luôn là người truyền cảm hứng cho
người khác để vươn lên các tầm cao mới trong sáng tạo khi nói: "Đây là phiên bản cuối cùng của
bạn?". Điều đó không có nghĩa là anh ta sẽ dễ dàng hơn trong việc xem xét các vấn đề, nhưng nó
sẽ khiến cho mọi người tìm kiếm giải pháp mới hơn, sáng tạo hơn, tốt nhất và đầy sáng kiến trước
khi họ mang tới cho anh ta. Bài học là ở đó.
5 sai lầm lớn nhất của lãnh đạo khi diễn thuyết (phần
cuối)