Hoc tot van 9 tap 2

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (664.72 KB, 117 trang )

(1)häc tèt ng÷ v¨n 9 (tËp hai). lêi nãi ®Çu Thực hiện chơng trình Trung học cơ sở (ban hành kèm theo Quyết định số 03/QĐBGD&ĐT ngày 24/1/2002 của Bộ trởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), môn Ngữ văn đợc triển khai d¹y häc theo nguyªn t¾c tÝch hîp (v¨n häc, tiÕng ViÖt vµ lµm v¨n), ph¸t huy tÝnh chñ động tích cực của học sinh. Nhằm giúp các em học sinh có thêm tài liệu tham khảo để tăng cờng khả năng tự học, chúng tôi biên soạn bộ sách Học tốt Ngữ văn Trung học cơ sở. Theo đó, cuốn Học tốt Ngữ văn 9 – tập hai sẽ đợc trình bày theo thứ tự tích hợp các phân môn: - V¨n - TiÕng ViÖt - Lµm v¨n C¸ch tæ chøc mçi bµi trong cuèn s¸ch sÏ gåm hai phÇn chÝnh: I. KiÕn thøc c¬ b¶n II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Néi dung phÇn KiÕn thøc c¬ b¶n víi nhiÖm vô cñng cè vµ kh¾c s©u kiÕn thøc sÏ giúp học sinh tiếp cận với những vấn đề thể loại, giới thiệu những điều nổi bật về tác giả, t¸c phÈm (víi phÇn v¨n); giíi thiÖu mét sè kh¸i niÖm, yªu cÇu cÇn thiÕt mµ häc sinh cÇn nắm để có thể vận dụng đợc khi thực hành. Néi dung phÇn RÌn luyÖn kÜ n¨ng ®a ra mét sè híng dÉn vÒ thao t¸c thùc hµnh kiÕn thøc (ch¼ng h¹n: LuyÖn tËp sö dông mét sè biÖn ph¸p nghÖ thuËt trong v¨n b¶n thuyÕt minh, LuyÖn tËp tãm t¾t mét v¨n b¶n tù sù, TËp lµm th¬ t¸m ch÷, LuyÖn tËp viÕt ®o¹n v¨n tù sù cã sö dông yÕu tè nghÞ luËn, LuyÖn nãi: Tù sù kÕt hîp víi biÓu c¶m, nghÞ luËn vµ chuyển đổi ngôi kể, ...). Mỗi tình huống thực hành trong phần này đặt ra một yêu cầu học sinh ph¶i th«ng hiÓu kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc; ngîc l¹i, qua c«ng viÖc thùc hµnh, kiÕn thức lí thuyết cũng có thêm một dịp đợc cũng cố. Vì thế, giữa lí thuyết và thực hành có mèi quan hÖ võa nh©n qu¶ võa t¬ng hç rÊt chÆt chÏ. Ngoài các nhiệm vụ trên, ở một mức độ nhất định, nội dung cuốn sách còn hớng tới viÖc më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh líp 9. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua c¸ch tæ chøc kiÕn thøc trong tõng bµi, c¸ch híng dÉn thùc hµnh còng nh giíi thiÖu c¸c vÝ dô, c¸c bµi viÕt tham kh¶o. Cuốn sách chắc sẽ còn những khiếm khuyết. Chúng tôi rất mong nhận đợc ý kiến đóng góp để có thể nâng cao chất lợng trong những lần in sau. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n. nhãm biªn so¹n.

(2) bàn về đọc sách Chu Quang TiÒm i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Chu Quang TiÒm (1897-1968) lµ nhµ mÜ häc vµ lý luËn v¨n häc næi tiÕng cña Trung Quốc. Trong bài viết này, ông bàn về sự cần thiết của việc đọc sách và phơng pháp đọc s¸ch qua nh÷ng luËn ®iÓm s©u s¾c vµ giµu søc thuyÕt phôc. §©y lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh tÝch luü kinh nghiÖm, lµ nh÷ng lêi bµn t©m huyÕt cña ngêi ®i tríc muèn truyÒn l¹i cho thÕ hÖ sau. 2. Bàn về việc đọc sách, cụ thể là bàn về ý nghĩa của việc đọc sách và phơng pháp đọc sách, tác giả đã triển khai vấn đề qua các luận điểm nh sau:  Tầm quan trọng, ý nghĩa của việc đọc sách.  Các khó khăn, các nguy hại dễ gặp của việc đọc sách trong tình hình hiện nay.  Cách lựa chọn sách cần đọc và cách đọc nh thế nào cho hiệu quả. 3.  Sách có tầm quan trọng vô cùng to lớn đối với cuộc sống con ngời nói riêng và xã héi nãi chung. Muèn ph¸t triÓn vµ trëng thµnh, con ngêi ph¶i tiÕp thu, kÕ thõa cã s¸ng t¹o những tri thức, kinh nghiệm, thành tựu mà loài ngời đã tìm tòi, tích luỹ đợc trong suốt quá tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö. S¸ch lµ kho tµng kinh nghiÖm, lµ di s¶n tinh thÇn quý b¸u cña loµi ngêi.  Đối với mỗi con ngời, đọc sách là cách tốt nhất để tiếp thu kinh nghiệm xã hội, kinh nghiệm sống. Đọc sách còn là sự chuẩn bị để tiến hành cuộc trờng chinh vạn dặm trên con đờng học vấn, tích luỹ tri thức, khám phá và chinh phục thế giới. 4. Sự phát triển nh vũ bão của khoa học kỹ thuật đã tạo nên sự bùng nổ thông tin. Lợng s¸ch in ra ngµy cµng nhiÒu, nÕu kh«ng cã sù lùa chän, xö lý th«ng tin khoa häc, con ngêi dễ bối rối trớc kho tàng tri thức khổng lồ mà nhân loại đã tích luỹ đợc. Chu Quang Tiềm đã chỉ ra một cách xác đáng những nguy hại thờng gặp:  S¸ch nhiÒu khiÕn cho ngêi ta kh«ng chuyªn s©u, dÔ sa vµo lèi "¨n t¬i nuèt sèng" chø kh«ng kÞp tiªu ho¸, kh«ng biÕt nghiÒn ngÉm.  Sách nhiều khiến ngời đọc khó chọn lựa, lãng phí thời gian và sức lực với những cuốn kh«ng thËt cã Ých. Theo tác giả, cần phải lựa chọn sách mà đọc:  Không tham đọc nhiều, đọc lung tung mà phải chọn cho tinh, đọc cho kỹ những quyÓn s¸ch thùc sù cã gi¸ trÞ, cã Ých cho m×nh.  Cần đọc kỹ các cuốn sách, tài liệu cơ bản thuộc lĩnh vực chuyên môn, chuyên sâu của m×nh.  Trong khi đọc chuyên sâu, không nên xem thờng những loại sách thờng thức, gần gũi với chuyên môn của mình. Tác giả khẳng định: "Trên đời không có học vấn nào là cô lập, kh«ng cã liªn hÖ kÕ cËn", v× thÕ "kh«ng biÕt th«ng th× kh«ng thÓ chuyªn, kh«ng biÕt réng thì không thể nắm gọn. Trớc biết rộng rồi sau mới nắm chắc, đó là trình tự để nắm vững bÊt cø häc vÊn nµo". 5. Việc lựa chọn sách đọc là một yếu tố vô cùng quan trọng trong phơng pháp đọc sách. Lời bàn của Chu Quang Tiềm về phơng pháp đọc sách rất sâu sắc mà cũng rất gần gũi, dễ hiểu, tựu chung đợc thể hiện ở mấy điểm sau:  Không nên đọc lớt qua, vừa đọc phải vừa suy ngẫm, "trầm ngâm tích luỹ tởng tợng",.

(3) nhÊt lµ víi c¸c cuèn s¸ch cã gi¸ trÞ.  Không nên đọc một cách tràn lan, quyển nào có cũng đọc mà phải đọc một cách có kế hoạch và hệ thống. Có thể coi đọc sách là một công việc rèn luyện, một cuộc chuẩn bị ©m thÇm vµ gian khæ. Cũng theo tác giả, đọc sách không chỉ là việc học tập tri thức mà còn là chuyện rèn luyÖn tÝnh c¸ch, chuyÖn häc lµm ngêi. 6. Sức thuyết phục của bài văn đợc tạo nên bởi các yếu tố cơ bản:  Từ nội dung bài viết cho đến cách trình bày của tác giả đều đạt lý, thấu tình. Các ý kiến nhận xét đa ra thật xác đáng, có lý lẽ chặt chẽ, vừa sinh động vừa dễ hiểu.  Bài viết có bố cục chặt chẽ, hợp lý, các ý đợc dẫn dắt rất tự nhiên.  ViÖc t¸c gi¶ sö dông nhiÒu h×nh ¶nh qua c¸ch vÝ von võa cô thÓ võa thó vÞ còng lµ mét yÕu tè quan träng lµm nªn søc thuyÕt phôc cña bµi. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc rµnh m¹ch. 2. Häc c¸ch lËp luËn râ rµng, chÆt chÏ, thuyÕt phôc.. Khëi ng÷ I. KiÕn thøc c¬ b¶n Giúp HS nắm đợc đặc điểm và công dụng của khởi ngữ trong câu. 1. Xác định thành phần chủ ngữ trong các câu có từ ngữ in đậm dới đây: a) Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh không ghìm nổi xúc động. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Giµu, t«i còng giµu råi. (Nguyễn Công Hoan, Bớc đờng cùng) c) VÒ c¸c thÓ v¨n trong lÜnh vùc v¨n nghÖ, chóng ta cã thÓ tin ë tiÕng ta, kh«ng sî nã thiếu giàu và đẹp […] (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng ViÖt) Gîi ý: Cßn anh, động.. anh. kh«ng gh×m næi xóc. CN Giµu, t«i còng giµu råi. CN VÒ c¸c thÓ v¨n trong lÜnh vùc v¨n nghÖ, chóng ta cã thÓ tin ë tiÕng ta CN 2. So sánh giữa chủ ngữ trong các câu trên với những từ ngữ in đậm đứng trớc nó..

(4) Gîi ý: - Về vị trí trong câu: các từ ngữ in đậm đứng trớc chủ ngữ. - VÒ quan hÖ víi vÞ ng÷: c¸c tõ ng÷ in ®Ëm kh«ng ph¶i lµ chñ ng÷ trong c©u, kh«ng cã quan hÖ víi thµnh phÇn vÞ ng÷ nh lµ chñ ng÷. 3. Các từ ngữ in đậm trong các câu trên là thành phần khởi ngữ. Nh vậy, khởi ngữ đứng ë vÞ trÝ nµo vµ cã nhiÖm vô g× trong c©u? Gợi ý: Khởi ngữ đứng trớc vị ngữ và có nhiệm vụ nêu lên đề tài đợc nói đến trong câu. 4. Những từ nào thờng đứng kèm trớc khởi ngữ? Gợi ý: Đứng kèm trớc khởi ngữ thờng là các quan hệ từ nh về, đối với. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. T×m khëi ng÷ trong c¸c ®o¹n trÝch díi ®©y: a) Ông cứ đứng vờ vờ xem tranh ảnh chờ ngời khác đọc rồi nghe lỏm. Điều này ông khæ t©m hÕt søc. (Kim L©n, Lµng) b) – V©ng! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lµ sung síng. (Nam Cao, L·o H¹c) c) Một mình thì anh bạn trên trạm đỉnh Phan-xi-păng ba nghìn một trăm bốn mơi hai mÐt kia míi mét m×nh h¬n ch¸u. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) d) Làm khí tợng, ở đợc cao thế mới là lí tởng chứ. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e) Đối với cháu, thật là đột ngột […]. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: - Chú ý vị trí của khởi ngữ để xác định, phân biệt với chủ ngữ: khởi ngữ đứng trớc chủ ng÷. - C¸c khëi ng÷: (a) - §iÒu nµy; (b) - §èi víi chóng m×nh; (c) – Mét m×nh; (d) – Lµm khÝ tîng; (e) - §èi víi ch¸u. 2. Các từ ngữ in đậm trong những câu dới đây đóng vai trò gì trong câu? a) Anh Êy lµm bµi cÈn thËn l¾m. b) Tôi hiểu rồi nhng tôi cha giải đợc. Gợi ý: Cụm từ làm bài trong câu (a), từ hiểu, giải trong câu (b) đóng vai trò trung tâm vÞ ng÷ cña c©u. 3. H·y viÕt l¹i hai c©u trong bµi tËp trªn b»ng c¸ch chuyÓn phÇn in ®Ëm thµnh khëi ng÷ (cã thÓ thªm trî tõ th×). Gîi ý: - Lµm bµi, anh Êy cÈn thËn l¾m. - Hiểu thì tôi hiểu rồi, nhng giải thì tôi cha giải đợc..

(5) PhÐp ph©n tÝch vµ tæng hîp I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. V¨n b¶n sau ®©y cã mÊy phÇn? Néi dung cña tõng phÇn lµ g×? Trang phôc Không kể trên đờng tuần tra, nơi rừng rậm hay suối sâu,… phải cởi giày ra đi chân đất, th«ng thêng trong doanh tr¹i hay n¬i c«ng céng, cã lÏ kh«ng ai mÆc quÇn ¸o chØnh tÒ mµ lại đi chân đất, hoặc đi giày có bít tất đầy đủ nhng phanh hết cúc áo, lộ cả da thịt ra trớc mÆt mäi ngêi. Ngời ta nói: “ăn cho mình, mặc cho ngời”, có lẽ nhiều phần đúng. Cô gái một mình trong hang sâu chắc không váy xoè váy ngắn, không mắt xanh môi đỏ, không tô đỏ chót móng chân móng tay. Anh thanh niên đi tát nớc hay câu cá ngoài cánh đồng vắng chắc kh«ng ch¶i ®Çu mît b»ng s¸p th¬m, ¸o s¬-mi lµ ph¼ng t¾p… Trang phôc kh«ng cã ph¸p luật nào can thiệp, nhng có những quy tắc ngầm phải tuân thủ, đó là văn hoá xã hội. Đi đám cới không thể lôi thôi lếch thếch, mặt nhọ nhem, chân tay lấm bùn. Đi dự đám tang không đợc mặc áo quần loè loẹt, nói cời oang oang. Ngời xa đã dạy: “Y phục xứng kì đức”. Ăn mặc sao cũng phải phù hợp với hoàn cảnh riêng của mình và hoàn cảnh chung nơi công cộng hay toàn xã hội. Dù mặc đẹp đến đâu, sang đến đâu mà không phù hợp thì cũng chỉ làm trò cời cho thiên hạ, làm mình tự xấu đi mà thôi. Xa nay, cái đẹp bao giờ cũng đi với cái giản dị, nhất là phù hợp với môi trờng. Ngời có văn hoá, biết ứng xử chính là ngời biết tự hoà mình vào cộng đồng nh thế, không kể hình thức còn phải đi với nội dung, tức là con ngời phải có trình độ, có hiểu biết. Một nhà văn đã nói: “Nếu có một cô gái khen tôi chỉ vì bộ quần áo đẹp mà không khen tôi có bộ óc thông minh thì tôi chẳng có gì đáng hãnh diện”. Chí lí thay! Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trờng mới là trang phục đẹp. (Theo Băng Sơn, Giao tiếp đời thờng) Gợi ý: Bài văn trên đợc bố cục thành 3 phần. ở phần đầu (Mở bài), tác giả nêu ra đòi hỏi của việc cân nhắc trong ăn mặc ở cộng đồng xã hội. ở hai đoạn tiếp (Thân bài), tác giả bàn đến vấn đề phải ăn mặc sao cho hợp văn hoá, đạo đức, hợp với môi trờng. Trong câu cuối bài (Kết bài), tác giả rút ra nhận định về trang phục đẹp. 2. ë ®o¹n më ®Çu, t¸c gi¶ nªu ra mét lo¹t dÉn chøng vÒ c¸ch ¨n mÆc nh»m nãi lªn ®iÒu g×? Gợi ý: Tác giả nêu ra các dẫn chứng về ăn mặc nhằm gợi ra vấn đề về tính chỉnh tề, đồng bộ, thích hợp trong sử dụng trang phục. 3. Xác định 2 luận điểm chính của văn bản. Tác giả đã làm nh thế nào để diễn đạt hai luận điểm đó? Gîi ý: Hai luËn ®iÓm chÝnh cña bµi v¨n lµ: (1) ¡n mÆc ph¶i phï hîp víi hoµn c¶nh chung vµ thÝch hîp víi tõng c«ng viÖc, tõng hoµn c¶nh cô thÓ. (2) Ăn mặc phải phù hợp với đạo đức, giản dị, hoà mình với cộng đồng. Các luận điểm trên đợc diễn đạt bằng phép lập luận phân tích. 4. Tác giả đã phân tích những biểu hiện khác nhau của “quy tắc ngầm” trong sử dụng trang phục từ đó kết luận vấn đề. Hãy cho biết tác giả đã triển khai kết luận bằng cách nµo?.

(6) Gîi ý: Tõ viÖc ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ cña nh÷ng “quy t¾c ngÇm” trong ¨n mặc, tác giả đã kết lại vấn đề bằng phơng thức lập luận tổng hợp: Thế mới biết, trang phục hợp văn hoá, hợp đạo đức, hợp môi trờng mới là trang phục đẹp. Phần lập luận tổng hợp thờng đợc đặt ở cuối đoạn hoặc cuối bài. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Đọc lại văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm, chú ý việc sử dụng phép lập luËn ph©n tÝch cña t¸c gi¶. 2. Tác giả đã phân tích nh thế nào để làm rõ luận điểm: “Học vấn không chỉ là chuyện đọc sách, nhng đọc sách vẫn là một con đờng quan trọng của học vấn”? Gîi ý: NhËn xÐt vÒ viÖc tr×nh bµy c¸c ý ph©n tÝch theo tr×nh tù chÆt chÏ. §Ó tr¶ lêi c©u hỏi “Tại sao đọc sách là một con đờng quan trọng của học vấn?”, tác giả đã lần lợt triển khai ph©n tÝch c¸c ý: - Häc vÊn lµ cña nh©n lo¹i; - Học vấn đợc tích luỹ, lu truyền trong sách; - Muốn tiến lên thì phải nắm vững những học vấn đã đợc lu truyền; - Nếu không tận dụng những thành quả đã đợc lu truyền thì sẽ lạc hậu, tụt hậu. 3. Nhận xét về việc phân tích lí do phải chọn sách mà đọc của tác giả. Gợi ý: Tác giả đã phân tích lí do phải chọn sách mà đọc bằng các ý: - Sè lîng s¸ch nhiÒu, chÊt lîng l¹i kh¸c nhau; - Søc ngêi cã h¹n; - Cã s¸ch chuyªn m«n, cã s¸ch thêng thøc; gi÷a tri thøc chuyªn m«n vµ tri thøc thêng thøc l¹i cã quan hÖ víi nhau. 4. Tầm quan trọng của cách đọc sách đợc tác giả phân tích nh thế nào? Gîi ý: C¸c ý trong lËp luËn ph©n tÝch cña t¸c gi¶: - §äc s¸ch th× míi cã ®iÓm xuÊt ph¸t cao; - Muốn tiếp cận tri thức một cách nhanh nhất thì phải đọc sách. - Đọc sách mà không chọn lọc thì đọc không xuể, kém hiệu quả. - §äc kÜ míi cã hiÖu qu¶. 5. NhËn xÐt vÒ t¸c dông cña phÐp ph©n tÝch. Gợi ý: Phép phân tích giúp chúng ta hiểu sâu sắc, cụ thể các đặc điểm của đối tợng mà chúng ta đang quan tâm. Kết quả của việc phân tích sẽ là cơ sở để tiến tới kết luận một vấn đề nào đó. Không có sự phân tích đúng đắn thì sẽ làm mất đi tính thuyết phục của kết luận.. LuyÖn tËp ph©n tÝch vµ tæng hîp 1. Trong các đoạn văn dới đây, những phép lập luận nào đã đợc sử dụng? a) Th¬ hay lµ hay c¶ hån lÉn x¸c, hay c¶ bµi [ …] kh«ng thÓ tãm t¾t th¬ ® îc, mµ ph¶i đọc lại. Cái thú vị của bài “Thu điếu” ở các điệu xanh: xanh ao, xanh bờ, xanh sóng, xanh tre, xanh trêi, xanh bÌo, cã mét mµu vµng ®©m ngang cña chiÕc l¸ thu r¬i; ë nh÷ng cö động: chiếc thuyền con lâu lâu mới nhích, sóng gợn tí, lá đa vèo, tầng mây lơ lửng, ngõ trúc quanh, chiếc cần buông, con cá động; ở các vần thơ: không phải chỉ giỏi vì là những tử vận hiểm hóc, mà chính hay vì kết hợp với từ, với nghĩa chữ, đến một cách thoải mái.

(7) đúng chỗ, do một nhà nghệ sĩ cao tay; cả bài thơ không non ép một chữ nào, nhất là hai c©u 3, 4: Sãng biÕc theo lµn h¬i gîn tÝ, đối với: L¸ vµng tríc giã khÏ ®a vÌo. thật tài tình; nhà thơ đã tìm đợc cái tốc độ bay của lá: vèo, để tơng xứng với cái mức độ gîn cña sãng: tÝ. (Toµn tËp Xu©n DiÖu, tËp 6) b) Mấu chốt của thành đạt là ở đâu? Có ngời nói thành đạt là do gặp thời, có ngời lại cho lµ do hoµn c¶nh bøc b¸ch, cã ngêi cho lµ do cã ®iÒu kiÖn häc tËp, cã ngêi l¹i cho lµ do có tài năng trời cho. Các ý kiến đó mỗi ý chỉ nói đến một nguyên nhân, mà lại đều là nguyªn nh©n kh¸ch quan, hä quªn mÊt nguyªn nh©n chñ quan cña con ngêi. ThËt vËy. GÆp thêi tøc lµ gÆp may, cã c¬ héi, nhng nÕu chñ quan kh«ng chuÈn bÞ th× c¬ héi còng sÏ qua ®i. Hoµn c¶nh bøc b¸ch tøc lµ hoµn c¶nh khã kh¨n buéc ph¶i kh¾c phôc. Nhng gÆp hoµn c¶nh Êy cã ngêi bi quan, thÊt väng, ch¸n n¶n, thèi chÝ; cã ngêi l¹i gång mình vợt qua. Điều kiện học tập cũng vậy, có ngời đợc cha mẹ tạo cho mọi điều kiện thuận lîi, nhng l¹i m¶i ch¬i, ¨n diÖn, kÕt qu¶ häc tËp rÊt b×nh thêng. Nãi tíi tµi n¨ng th× ai còng có chút tài, nhng đó chỉ mới là một khả năng tiềm tàng, nếu không tìm cách phát huy thì nó cũng bị thui chột. Rút cuộc mấu chốt của thạnh đạt là ở bản thân chủ quan mỗi ngời, ở tinh thần kiên trì phấn đấu, học tập không mệt mỏi, lại phải trau dồi đạo đức cho tốt đẹp. Không nên quên rằng, thành đạt tức là làm đợc một cái gì có ích cho mọi ngời, cho xã hội, đợc xã hội thừa nhận. (Nguyªn H¬ng, Trß chuyÖn víi b¹n trÎ) Gîi ý: - Trong đoạn văn (a), ngời viết sử dụng phép lập luận phân tích để làm rõ cái hay của bµi th¬ Thu ®iÕu. - Trong ®o¹n v¨n (b), ngêi viÕt sö dông chñ yÕu phÐp lËp luËn ph©n tÝch, cã kÕt hîp víi tæng hîp. 2. NhËn xÐt vÒ c¸ch sö dông c¸c phÐp lËp luËn ph©n tÝch, tæng hîp trong hai ®o¹n v¨n trªn. Gîi ý: - Cái hay của bài thơ Thu điếu đợc phân tích theo các ý: “các điệu xanh” – “những cử động” – “vần thơ”. - Các nguyên nhân khách quan của thành đạt đợc phân tích để từ đó đi đến bác bỏ nguyên nhân khách quan, khẳng định nguyên nhân chủ quan. Câu “Rút cuộc…” là biểu hiÖn cña phÐp lËp luËn tæng hîp. 3. Học qua loa, đối phó, không học thật sự sẽ gây ra nhiều tác hại. Em hãy phân tích bản chất của lối học đối phó để nêu lên những tác hại của nó. Gîi ý: - Học nh thế nào đợc xem là học đối phó? Có những biểu hiện nào của lối học đối phó mµ em thêng gÆp? H·y ph©n tÝch. - Từ những biểu hiện cụ thể của lối học đối phó đã phân tích, hãy sử dụng phép tổng hợp để rút ra những tác hại của lối học này. 4. Dựa vào văn bản Bàn về đọc sách của Chu Quang Tiềm, em hãy phân tích các lí do.

(8) khiến mọi ngời phải đọc sách. Gîi ý: - Vì những lí do nào mà mọi ngời phải đọc sách? - Phân tích từng lí do, chú ý đến mối liên hệ giữa các lí do để phân tích cho chặt chẽ. 5. Viết một đoạn văn tổng hợp lại những điều đã phân tích trong bài Bàn về đọc sách. Gợi ý: Bài văn Bàn về đọc sách gồm những luận điểm chính nào? (Tầm quan trọng của việc đọc sách; Phải chọn sách mà đọc; Phải biết kết hợp giữa đọc sách chuyên môn và sách thờng thức…). Đoạn văn phải thâu tóm đợc những luận điểm chính đã phân tích để rút ra nhận định chung về việc đọc sách.. tiÕng nãi cña v¨n nghÖ NguyÔn §×nh Thi i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. NguyÔn §×nh Thi (1924-2003) lµ mét nghÖ sÜ cã tµi n¨ng vÒ nhiÒu mÆt. Kh«ng chØ næi tiÕng víi nh÷ng t¸c phÈm th¬, v¨n, nh¹c, kÞch, «ng cßn lµ mét c©y bót lý luËn phª b×nh sắc sảo. Ông tham gia vào các hoạt động văn nghệ từ khá sớm, trên mỗi lĩnh vực đều để lại nh÷ng t¸c phÈm næi tiÕng: §Êt níc (th¬), Ngêi Hµ Néi (nh¹c)... 2. Tiểu luận Tiếng nói của văn nghệ đợc Nguyễn Đình Thi viết năm 1948, in trong cuốn Mấy vấn đề văn học (lý luận phê bình, xuất bản năm 1956), có nội dung lý luận sâu sắc, đợc thể hiện qua những rung cảm chân thành của một trái tim nghệ sĩ. 3. Bài viết có bố cục khá chặt chẽ, đợc thể hiện qua hệ thống luận điểm lô gích, mạch l¹c. Gi÷a c¸c luËn ®iÓm võa cã sù tiÕp nèi tù nhiªn võa bæ sung, gi¶i thÝch cho nhau:  V¨n nghÖ kh«ng chØ ph¶n ¸nh thùc t¹i kh¸ch quan mµ cßn lµ nhËn thøc míi mÎ, lµ t tëng, t×nh c¶m cña c¸ nh©n nghÖ sÜ.  TiÕng nãi cña v¨n nghÖ rÊt cÇn thiÕt víi cuéc sèng cña con ngêi, nhÊt lµ trong hoµn c¶nh nh÷ng n¨m ®Çu kh¸ng chiÕn.  Văn nghệ có khả năng cảm hoá, có sức lôi cuốn thật kỳ diệu bởi đó là tiếng nói của tình cảm, tác động tới con ngời qua những rung cảm sâu xa. 4. Nội dung chủ yếu của văn nghệ là hiện thực mang tính cụ thể, sinh động, là đời sống t×nh c¶m cña con ngêi qua c¸i nh×n vµ t×nh c¶m cña ngêi nghÖ sÜ. Kh¸c víi c¸c bé m«n khoa häc nh d©n téc häc, x· héi häc, lÞch sö häc, triÕt häc... thêng kh¸m ph¸, miªu t¶ vµ đúc kết các bộ mặt tự nhiên hay xã hội thành những quy luật khách quan, văn nghệ tập trung kh¸m ph¸, thÓ hiÖn chiÒu s©u cuéc sèng trong c¸c quan hÖ, kh¸m ph¸ tÝnh c¸ch, sè phận con ngời. Nội dung của văn nghệ đợc thể hiện chủ yếu qua những đặc điểm sau:  Tác phẩm nghệ thuật phản ánh đời sống khách quan nhng đó không phải là sự sao chép giản đơn, "chụp ảnh" nguyên xi thực tại. Trong sự phản ánh của văn nghệ có cách nhìn, cách đánh giá cuộc sống, đồng thời đó cũng là t tởng, là tấm lòng của ngời nghệ sĩ gửi gắm trong đó.  Tác phẩm văn nghệ có tính giáo dục, tác động mạnh mẽ đến ngời đọc nhng đó không phải là những lời thuyết lý khô khan mà ngợc lại, khả năng tác động của văn nghệ bắt nguån tõ nh÷ng t×nh c¶m s©u s¾c, nh÷ng say sa, vui buån, yªu ghÐt... cña ngêi nghÖ sÜ. Nã khiến ta rung động trớc những vẻ đẹp của cuộc sống, từ đó làm thay đổi t tởng, tình cảm, thËm chÝ c¶ quan ®iÓm sèng, lèi sèng cña ta..

(9)  Nội dung của văn nghệ còn là những rung cảm, nhận thức của từng ngời tiếp nhận, đợc mở rộng, lan truyền từ ngời này sang ngời khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. 5. Qua các dẫn chứng đợc lấy từ các tác phẩm, qua những câu chuyện cụ thể, sinh động, Nguyễn Đình Thi đã phân tích một cách thấm thía sự cần thiết của văn nghệ đối với con ngêi:  Văn nghệ giúp chúng ta sống đầy đủ hơn, phong phú hơn trên phơng diện tinh thần.  Trong những trờng hợp con ngời bị ngăn cách đối với đời sống, văn nghệ là sợi dây liên hệ giữa ngời đó với thế giới bên ngoài.  Văn nghệ góp phần làm cho đời sống của chúng ta ngày càng đẹp đẽ, đáng yêu hơn. Mét t¸c phÈm v¨n nghÖ hay gióp con ngêi c¶m thÊy yªu tin cuéc sèng, biÕt rung c¶m vµ íc mơ trớc cái đẹp. 6. Văn nghệ tác động đến con ngời qua nội dung của nó và đặc biệt là còn đờng mà nó đến với ngời đọc, ngời nghe:  T×nh c¶m lµ mét yÕu tè then chèt cña v¨n nghÖ. Dï ph¶n ¸nh cuéc sèng nµo th× mét t¸c phÈm lín lu«n chan chøa nh÷ng t×nh c¶m s©u xa cña ngêi viÕt. Kh«ng cã nh÷ng t×nh cảm sâu sắc, mãnh liệt đối với đời sống, một tác phẩm dù đề cập đến những vấn đề rộng lớn đến đâu cũng sẽ trở nên vô nghĩa, ngay cả đối với bản thân ngời sáng tác.  Sự tác động của văn nghệ đối với con ngời chủ yếu cũng qua con đờng tình cảm. Những xúc cảm, tâm sự của tác giả đối với đời sống làm lay động cảm xúc của ng ời đọc, ngời nghe. Bạn đọc đợc sống cuộc sống mà nhà văn miêu tả, đợc yêu, ghét, vui, buồn cùng các nhân vật trong đó, dần dần thay đổi suy nghĩ, quan niệm về đời sống, thậm chí thay đổi cả cách ứng xử đối với những ngời xung quanh. Văn nghệ khiến cho ta cảm thấy yêu cuộc sống hơn, đồng thời muốn đóng góp công sức của mình để làm cho cuộc sống ngày càng đẹp hơn. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. C¸ch lËp luËn: V¨n nghÞ luËn còng lµ mét thÓ lo¹i quen thuéc trong c¸c s¸ng t¸c cña NguyÔn §×nh Thi. TiÕng nãi cña v¨n nghÖ cã thÓ coi lµ t¸c phÈm tiªu biÓu cho c¸c s¸ng t¸c thuéc thÓ lo¹i nµy:  Bố cục của văn bản rất chặt chẽ, hợp lý, mọi vấn đề đều đợc dẫn dắt tự nhiên.  Cách viết giàu hình ảnh với những dẫn chứng sinh động, hấp dẫn, cả trong văn chơng cũng nh trong đời sống. 2. Cách đọc: ThÓ hiÖn giäng v¨n ch©n thµnh, say sa, thÓ hiÖn nh÷ng xóc c¶m m¹nh mÏ cña ngêi viÕt.. C¸c thµnh phÇn biÖt lËp I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Thµnh phÇn t×nh th¸i a) Nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c c©u sau (trÝch tõ truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng) thÓ hiÖn ®iÒu g×? (1) Víi lßng mong nhí cña anh, ch¾c anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. (2) Anh quay lại nhìn con vừa khe khẽ lắc đầu vừa cời. Có lẽ vì khổ tâm đến nỗi không.

(10) khóc đợc, nên anh phải cời vậy thôi. Gợi ý: Các từ ngữ in đậm trong những câu trên thể hiện nhận định của ngời nói đối với sù viÖc nªu ë trong c©u. - (1) – chắc: thể hiện độ tin cậy cao của ngời nói (ngời kể chuyện) đối với nội dung đợc nói đến trong câu (ý nghĩ của nhân vật). - (2) – Có lẽ: cũng thể hiện độ tin cậy cao của ngời nói (ngời kể chuyện) đối với nội dung đợc nói đến trong câu (tâm trạng, cử chỉ của nhân vật), nhng ở một mức độ không cao nh tõ ch¾c. b) Thö lîc bá c¸c tõ ng÷ in ®Ëm (thµnh phÇn t×nh th¸i) trong nh÷ng c©u trªn vµ cho biết nội dung cơ bản của câu có thay đổi không. Vì sao? Gợi ý: Thành phần tình thái không quyết định đến nghĩa sự việc của câu. Cho nên khi bỏ đi các từ ngữ chắc, có lẽ thì nội dung cơ bản của những câu trên không thay đổi. 2. Thµnh phÇn c¶m th¸n a) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u díi ®©y cã chØ sù vËt hay sù viÖc g× kh«ng? (1) ồ, sao mà độ ấy vui thế. (Kim L©n, Lµng) (2) Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót! (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: C¸c tõ ng÷ å, trêi ¬i trong hai c©u nµy kh«ng chØ sù vËt hay sù viÖc cô thÓ nµo. §©y lµ thµnh phÇn c¶m th¸n, cã t¸c dông béc lé t©m lÝ cña ngêi nãi. b) Căn cứ vào những từ ngữ nào trong câu để chúng ta hiểu đợc tại sao ngời nói kêu ồ hoÆc trêi ¬i? Gợi ý: Nhờ những phần tiếp theo của câu mà chúng ta có thể hiểu đợc ý nghĩa cảm th¸n cña tõng c©u, r»ng t¹i sao ngêi nãi l¹i kªu lªn å vµ trêi ¬i. 3. Các thành phần tình thái và cảm thán không tham gia vào việc diễn đạt nghĩa sự việc của câu cho nên chúng đợc gọi là thành phần biệt lập. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc c¸c c©u sau ®©y vµ chØ ra nh÷ng thµnh phÇn t×nh th¸i, c¶m th¸n: a) Nhng cßn c¸i nµy n÷a mµ «ng sî, cã lÏ cßn ghª rîn h¬n c¶ nh÷ng tiÕng kia nhiÒu. (Kim L©n, Lµng) b) Chao «i, b¾t gÆp mét con ngêi nh anh ta lµ mét c¬ héi h·n h÷u cho s¸ng t¸c, nhng hoàn thành sáng tác còn là một chặng đờng dài. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) Trong giờ phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại điều gì, hình nh chỉ có tình cha con là không thể chết đợc, anh đa tay vào túi, móc cây lợc, đa cho tôi và nhìn tôi mét håi l©u. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) d) Ông lão bỗng ngừng lại, ngờ ngợ nh lời mình không đợc đúng lắm. Chả nhẽ cái bọn ở làng lại đốn đến thế đợc. (Kim L©n, Lµng) Gîi ý:.

(11) - C¸c thµnh phÇn t×nh th¸i: cã lÏ, h×nh nh, ch¶ nhÏ - C¸c thµnh phÇn c¶m th¸n: chao «i 2. Hãy sắp xếp các từ ngữ sau đây theo trình tự tăng dần độ tin cậy (hay độ chắc chắn): ch¾c lµ, dêng nh, ch¾c ch¾n, cã lÏ, ch¾c h¼n, h×nh nh, cã vÎ nh. Gợi ý: Có thể có những từ ngữ có mức độ tin cậy (hay chắc chắn) ngang hàng nhau, chØ kh¸c nhau vÒ thãi quen hay hoµn c¶nh sö dông. - dêng nh / h×nh nh / cã vÎ nh  cã lÏ  ch¾c lµ  ch¾c h¼n  ch¾c ch¾n 3. LÇn lît thay c¸c tõ ch¾c / h×nh nh / ch¾c ch¾n vµo chç trèng trong c©u sau ®©y vµ cho biÕt víi tõ nµo th× ngêi nãi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cao nhÊt (vµ víi tõ nµo th× tr¸ch nhiệm đó thấp nhất) về độ tin cậy của sự việc do mình nói ra. Tại sao nhà văn Nguyễn Quang S¸ng l¹i chän tõ ch¾c? Víi lßng mong nhí cña anh, …… anh nghÜ r»ng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh. Gîi ý: Trong sè 3 tõ, víi tõ ch¾c ch¾n, ngêi nãi sÏ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm cao nhÊt vÒ độ tin cậy của sự việc do mình nói ra; với từ hình nh, trách nhiệm về độ tin cậy mà ngời nãi ph¶i chÞu thÊp nhÊt. Nhµ v¨n chän tõ ch¾c lµ chÝnh x¸c nhÊt. §©y lµ lêi cña ngêi kÓ chuyện nói về suy nghĩ của nhân vật (anh). Cho nên, nếu dùng từ với mức độ tin cậy cao (nh ch¾c ch¾n) th× sÏ gi¶m tÝnh kh¸ch quan cho lêi kÓ, bëi v× dï sao th× ngêi kÓ vµ nh©n vật cũng là những chủ thể khác nhau, chỉ có thể khẳng định chắc chắn khi suy nghĩ ấy là của chính mình. Nếu dùng từ hình nh thì độ tin cậy không đủ để tạo ra sức thuyết phục cho lời kể, khi đó ngời kể hoàn toàn tách rời với nhân vật. 4. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n, cã sö dông c©u chøa thµnh phÇn c¶m th¸n hoÆc t×nh th¸i, nói về cảm xúc của em khi đợc thởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tîng,…). Gîi ý: - Những yếu tố tình thái thờng đợc sử dụng: chắc chắn, chắc hẳn, chắc là, hình nh, dờng nh, hầu nh, có vẻ nh… - Những yếu tố cảm thán thờng đợc sử dụng: ôi, chao ôi, than ôi, chà, trời ơi…. Nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống I. KiÕn thøc c¬ b¶n Em hãy thực hiện các yêu cầu sau đây để hiểu thế nào là một bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống. 1. Bài văn sau đây bàn đến sự việc, hiện tợng gì của đời sống? Vấn đề đợc bàn bạc có ý nghĩa đối với đời sống xã hội không? BÖnh lÒ mÒ Trong đời sống hiện nay có một hiện tợng khá phổ biến, mọi ngời đều thấy, nhng thờng bỏ qua. Đó là bệnh lề mề mà coi thờng giờ giấc là một biểu hiện. Cuộc họp ấn định vào lúc 8 giờ sáng mà 9 giờ mới có ngời đến. Giấy mời hội thảo ghi 14 giờ mà mãi đến 15 giê mäi ngêi míi cã mÆt. HiÖn tîng nµy xuÊt hiÖn trong nhiÒu c¬ quan, ®oµn thÓ, trë thµnh mét bÖnh khã ch÷a. Những ngời lề mề ấy, khi ra sân bay, lên tàu hoả, đi nhà hát chắc không dám đến muộn, bởi đến muộn là có hại ngay đến quyền lợi thiết thân của họ. Nhng đi họp, hội thảo.

(12) là việc chung, có đến muộn cũng không thiệt gì. Thế là hết chậm lần này đến chậm lần khác, và bệnh lề mề không sửa đợc. BÖnh lÒ mÒ suy cho cïng lµ do mét sè ngêi thiÕu tù träng vµ cha biÕt t«n träng ngêi kh¸c t¹o ra. Hä chØ quý thêi gian cña m×nh mµ kh«ng t«n träng thêi gian cña ngêi kh¸c. Họ không coi mình là ngời có trách nhiệm đối với công việc chung của mọi ngời. Bệnh lề mề gây hại cho tập thể. Đi họp muộn, nhiều vấn đề không đợc bàn bạc thấu đáo, hoặc khi cần lại phải kéo dài thời gian. Bệnh lề mề gây hại cho những ngời biết tôn trọng giờ giấc. Ai đến đúng giờ lại cứ phải đợi ngời đến muộn. Bệnh lề mề còn tạo ra tập quán không tốt: Muốn ngời dự đến đúng giờ nh mong muốn, giấy mời thờng phải ghi giờ khai m¹c sím h¬n 30 phót hay 1 giê! Cuộc sống văn minh hiện đại đòi hỏi mọi ngời phải tôn trọng lẫn nhau và hợp tác với nhau. Nh÷ng cuéc häp kh«ng thËt cÇn thiÕt th× kh«ng nªn tæ chøc. Nhng nh÷ng cuéc häp cần thiết thì mọi ngời cần tự giác tham dự đúng giờ. Làm việc đúng giờ là tác phong của ngêi cã v¨n ho¸. (Ph¬ng Th¶o) Gợi ý: Nghị luận về một sự việc, hiện tợng trong đời sống xã hội là bàn bạc về một sự việc, hiện tợng có có ý nghĩa đối với xã hội. Sự việc, hiện tợng đó có thể là đáng khen, đáng chê hay có vấn đề cần suy nghĩ. Bệnh lề mề là một hiện tợng thờng thấy của xã hội, nhất là ở những nớc kém phát triển hoặc đang phát triển. Bệnh lề mề rất có hại cho đời sống xã hội, bàn đến, chỉ ra những biểu hiện cũng nh cái hại của nó nhằm phê phán là một viÖc lµm rÊt cã ý nghÜa, gióp x· héi tiÕn bé h¬n. 2. Tác giả đã làm thế nào để ngời đọc nhận ra bệnh lề mề? Hiện tợng này có những biểu hiện nh thế nào? Tác giả có nêu rõ đợc vấn đề đáng quan tâm của hiện đó không? Gợi ý: Để ngời đọc nhận ra bệnh lề mề, ngời viết đã chỉ ra những biểu hiện của hiện tợng này (coi thờng giờ giấc, đến muộn so với giờ hẹn,…). Bài viết đã nêu đ ợc biểu hiện phổ biến, đáng quan tâm của một hiện tợng tiêu cực của xã hội. 3. Bài văn có chỉ ra đợc nguyên nhân của bệnh lề mề không? Đó là những nguyên nh©n nµo? Gợi ý: Các nguyên nhân của bệnh lề mề đợc chỉ ra trong bài văn: thiếu trách nhiệm, kh«ng coi träng viÖc chung; thiÕu tù träng, kh«ng t«n träng ngêi kh¸c. 4. Ngời viết đã phân tích những tác hại của bệnh lề mề nh thế nào? Gợi ý: Ngời viết đã chỉ ra những tác hại của bệnh lề mề: gây hại cho tập thể, lãng phí thêi gian, lµm mÊt thêi gian cña ngêi kh¸c, lµm cho c«ng viÖc tr× trÖ, g©y ra tËp qu¸n kh«ng tèt… 5. Ngời viết đã bộc lộ thái độ đánh giá của mình trớc hiện tợng đợc bàn đến nh thế nµo? Gợi ý: Ngời viết tỏ rõ thái độ phê phán đối với hiện tợng lề mề coi thờng giờ giấc, xem đây nh một thứ bệnh gây tác hại đối với sự tiến bộ của xã hội. 6. Bài viết đợc bố cục nh thế nào? Bố cục nh thế có mạch lạc và chặt chẽ không? Vì sao? Gîi ý: Bè côc cña bµi viÕt m¹ch l¹c vµ chÆt chÏ (cã thÓ chia thµnh 3 phÇn t¬ng øng víi Mở bài, Thân bài, Kết bài). Mở đầu, tác giả chỉ ra hiện tợng cần bàn bạc. Tiếp đến, tác giả ph©n tÝch nh÷ng t¸c h¹i cña hiÖn tîng. Cuèi cïng, t¸c gi¶ ®a ra gi¶i ph¸p kh¾c phôc. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng.

(13) 1. Hãy nêu ra các sự việc, hiện tợng tốt, đáng biểu dơng mà em thấy ở trờng của mình hoÆc ë ngoµi x· héi. Gợi ý: Chú ý quan sát, hoặc nhớ lại những sự việc, hiện tợng tốt đáng biểu dơng của c¸c b¹n cïng líp, cïng trêng hay ngoµi x· héi, trong cuéc sèng sinh ho¹t h»ng ngµy (cã thể là việc làm tốt, gơng học tập đáng noi theo, ý thức vơn lên, ý thức giữ nền nếp tốt…). 2. Theo em, trong số các sự việc, hiện tợng tốt, đáng biểu dơng vừa nêu, sự việc, hiện tợng nào đáng để viết một bài nghị luận xã hội và sự việc, hiện tợng nào không cần viết? V× sao? Gợi ý: Sự việc, hiện tợng đợc đem ra nghị luận phải là những sự việc nổi bật, có ý nghĩa đối với mọi ngời hoặc là những sự việc, hiện tợng có nhiều điều cần phải suy nghĩ. 3. Cã mét hiÖn tîng nh sau: Theo một cuộc điều tra 2 000 thanh niên nam ở Hà Nội năm 1981 cho thấy: từ 11 đến 15 tuổi, 25% các em đã hút thuốc lá; từ 16 đến 20: 52%; trên 20 tuổi: 80%. Tỉ lệ này ngang với các nớc châu uÂ . Trong số các em hút thuốc lá, có đến 80% lâu lâu có triệu chứng nh ho hen, khạc đờm, đau ngực, còn trong số những em không hút chỉ có không đến 1% có c¸c triÖu chøng Êy. (Theo NguyÔn Kh¾c ViÖn) Hãy cho biết hiện tợng này có thể trở thành đối tợng để viết một bài văn nghị luận xã hội không? V× sao?. Gợi ý: Muốn biết hiện tợng này có thể trở thành đối tợng để viết một bài văn nghị luận x· héi kh«ng, h·y tr¶ lêi c¸c c©u hái sau: - Đây có phải là hiện tợng có thực của đời sống xã hội không? - HiÖn tîng nµy cã phæ biÕn, bøc xóc kh«ng? - HiÖn tîng nµy cã t¸c h¹i nhiÒu hay Ýt? - Bàn đến hiện tợng này thì có tác dụng gì?. C¸ch lµm bµi nghÞ luËn về một sự việc, hiện tợng đời sống I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Đề bài nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống a) Đọc và so sánh các đề bài sau: §Ò 1: §Êt níc ta cã nhiÒu tÊm g¬ng häc sinh nghÌo vît khã, häc giái. Em h·y tr×nh bày một số tấm gơng đó và nêu suy nghĩ của mình. Đề 2: Chất độc màu da cam mà đế quốc Mĩ đã rải xuống các cánh rừng miền Nam thời chiến tranh đã để lại di hoạ nặng nề cho hàng chục vạn gia đình. Hàng chục vạn ngời đã chết. Hàng vạn trẻ em chịu tật nguyền suốt đời. Cả nớc đã lập quỹ giúp đỡ các nạn nhân nh»m phÇn nµo c¶i thiÖn cuéc sèng vµ xoa dÞu nçi ®au cho hä. Em h·y nªu suy nghÜ cña mình về các sự kiện đó. §Ò 3: Trß ch¬i ®iÖn tö lµ mãn tiªu khiÓn hÊp dÉn. NhiÒu b¹n v× m¶i ch¬i mµ sao nh·ng học tập và còn phạm những sai lầm khác. Hãy nêu ý kiến của em về hiện tợng đó. §Ò 4: §äc mÈu chuyÖn sau ®©y vµ nªu nh÷ng nhËn xÐt, suy nghÜ cña em vÒ con ngêi và thái độ học tập của nhân vật. NguyÔn HiÒn nhµ rÊt nghÌo, ph¶i xin lµm chó tiÓu trong chïa. ViÖc chÝnh lµ quÐt l¸ vµ dän dÑp vÖ sinh. Nhng cËu rÊt th«ng minh vµ ham häc. Nh÷ng buæi thÇy gi¶ng kinh, cËu đều nép bên cửa lắng nghe, rồi chỗ nào cha hiểu, cậu hỏi thầy giảng thêm. Thấy Nguyễn.

(14) HiÒn th«ng minh, mau hiÓu, thÇy d¹y cho cËu häc ch÷. Kh«ng cã giÊy, NguyÔn HiÒn lÊy l¸ để viết chữ, rồi lấy que tre xâu thành từng xâu ghim xuống đất. Mỗi ghim là một bài. Mét h«m NguyÔn HiÒn xin thÇy cho ®i thi. ThÇy ng¹c nhiªn b¶o: - Con đã học tập đợc bao nhiêu mà dám thi thố với thiên hạ? - Con xin thi thử xem sức học của mình đến đâu. Năm ấy, Nguyễn Hiền đã đỗ trạng nguyên. Vua Trần cho Nguyễn Hiền còn nhỏ quá, míi 12 tuæi, nªn kh«ng bæ dông. Mét thêi gian sau, vua cã viÖc tiÕp sø gi¶ níc ngoµi, cho gäi NguyÔn HiÒn vÒ triÒu. NguyÒn HiÒn b¶o: - Đón trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thøc. Vua đành cho các quan mang võng lọng rớc quan Trạng tí hon về kinh.. (Theo Cöu Thä, Mét tr¨m g¬ng tèt thiÕu nhi ViÖt Nam, NXB TrÎ, TPHCM, 1999) b) Chỉ ra những điểm giống nhau giữa các đề bài trên. Gợi ý: Một đề bài văn nghị luận về sự việc, hiện tợng đời sống thờng có phần: nêu sự viÖc, hiÖn tîng cÇn bµn vµ nªu yªu cÇu cÇn thùc hiÖn. c) Em thử nghĩ ra những đề bài tơng tự nh các đề bài trên. Gîi ý: - Sự việc, hiện tợng nghị luận có thể là sự việc, hiện tợng tốt đáng ca ngợi, biểu dơng; còng cã thÓ lµ sù viÖc, hiÖn tîng kh«ng tèt, cÇn phª ph¸n, khuyÕn c¸o. - Sự việc, hiện tợng cần nghị luận có thể đợc nêu ra cụ thể trong đề bài hoặc chỉ gợi ý, yªu cÇu ngêi nghÞ luËn ph¶i tù h×nh dung, m« t¶. - Yêu cầu của đề bài thờng là: “nêu suy nghĩ”, “nêu ý kiến nhận xét”, “đánh giá”, “bày tỏ thái độ”… 2. Cách làm bài văn nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống Cho đề bài: B¸o ®a tin: “B¹n Ph¹m V¨n NghÜa lµ häc sinh líp 7 trêng Trung häc c¬ së B¾c S¬n, quận Gò Vấp, nhà ở Hóc Môn. Nghĩa thờngảa đồng giúp mẹ trồng trọt. Một hôm, mẹ thấy Nghĩa cầm tờ giấy hứng cái gì đó, mẹ hỏi: “Con làm gì đấy?”. NghÜa tr¶ lêi: “Con thô phÊn cho b¾p”. Vô Êy ruéng b¾p nhµ NghÜa n¨ng suÊt cao h¬n mäi n¨m. ở nhà Nghĩa còn nuôi gà, nuôi heo. Em còn làm một cái tời để mẹ kéo nớc cho đỡ mÖt. Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minhh đã phát động phong trào “Học tập Phạm Văn Nghĩa”. Phong trào ấy đợc các bạn học sinh nhiệt liệt hởng ứng”.” Em h·y nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ hiÖn tîng Êy. (1). Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề:. + §Ò thuéc lo¹i g×? + §Ò ®a ra hiÖn tîng, sù viÖc g×?.

(15) + §Ò yªu cÇu em ph¶i lµm g×? - Tìm ý: Phân tích sự việc, hiện tợng đề đa ra để tìm ý nghĩa của nó. + Nh÷ng viÖc lµm cña NghÜa cho thÊy em lµ ngêi nh thÕ nµo?. + Vì sao Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh phát động phong trào học tập Bạn NghÜa? + Nh÷ng viÖc lµm cña NghÜa cã khã kh«ng? + Nếu mọi học sinh đều có ý thức làm nh Nghĩa thì cuộc sống sẽ tốt lên nh thế nào? (2) LËp dµn bµi S¾p xÕp c¸c ý theo bè côc 3 phÇn cña bµi v¨n nghÞ luËn: a) Më bµi: - Giới thiệu hiện tợng Phạm Văn Nghĩa: Em đợc biết đến hiện tợng này qua phơng tiện th«ng tin nµo hay trùc tiÕp chøng kiÕn? Ph¹m V¨n NghÜa bao nhiªu tuæi, häc líp mÊy, tr êng nµo, quª ë ®©u? - Giới thiệu ý nghĩa tấm gơng Phạm Văn Nghĩa: Nghĩa đã làm gì, việc làm ấy có ý nghÜa thÕ nµo? (Nªu kh¸i qu¸t). b) Th©n bµi: - Ph©n tÝch ý nghÜa nh÷ng viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa; - §¸nh gi¸ viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa; - Đánh giá ý nghĩa của việc phát động học tập theo gơng Phạm Văn Nghĩa. c) KÕt bµi: - Kh¸i qu¸t ý nghÜa tÊm g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa: nªu suy nghÜ, nh¾n nhñ mäi ngêi; - Tù rót ra bµi häc cho b¶n th©n: Em sÏ häc tËp g¬ng Ph¹m V¨n NghÜa nh thÕ nµo? (làm những việc cụ thể nào để học tập gơng ấy). (3) ViÕt bµi - Chó ý mèi liªn kÕt khi viÕt c¸c phÇn (Më bµi – Th©n bµi – KÕt luËn); - Chú ý viết phần thân bài: Mỗi ý đã lập và sắp xếp trong dàn bài viết thành một đoạn v¨n. - Cần phân tích các việc làm của Nghĩa: Có thể phân tích trớc rồi từ đó rút ra ý nghĩa của từng việc làm hoặc ngợc lại. ý nghĩa chung của tấm gơng Phạm Văn Nghĩa phải đợc rót ra sau nh÷ng ph©n tÝch cô thÓ (nªu sù viÖc tríc, chØ ra ý nghÜa sau). BiÕt ®a ra nh÷ng suy nghÜ cña riªng m×nh vÒ nh÷ng viÖc lµm cña Ph¹m V¨n NghÜa còng nh ý nghÜa cña nh÷ng viÖc lµm Êy. - Chú ý cách đặt câu, lựa chọn từ ngữ. (4) §äc l¹i bµi viÕt vµ söa ch÷a - Mở bài và Kết bài đã hợp lí cha? - Chú ý sửa lỗi viết đoạn: Đoạn đã tập trung làm nổi bật đợc ý cha? Các đoạn có liên kÕt, m¹ch l¹c víi nhau kh«ng? - Söa c¸c lçi vÒ c©u, tõ ng÷, chÝnh t¶. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Lập dàn bài cho đề bài: Đọc mẩu chuyện sau đây và nêu những nhận xét, suy nghĩ của em về con ngời và thái độ học tập.

(16) cña nh©n vËt.. NguyÔn HiÒn nhµ rÊt nghÌo, ph¶i xin lµm chó tiÓu trong chïa. ViÖc chÝnh lµ quÐt l¸ vµ dän dÑp vÖ sinh. Nhng cËu rÊt th«ng minh vµ ham häc. Nh÷ng buæi thÇy gi¶ng kinh, cËu đều nép bên cửa lắng nghe, rồi chỗ nào cha hiểu, cậu hỏi thầy giảng thêm. Thấy Nguyễn HiÒn th«ng minh, mau hiÓu, thÇy d¹y cho cËu häc ch÷. Kh«ng cã giÊy, NguyÔn HiÒn lÊy l¸ để viết chữ, rồi lấy que tre xâu thành từng xâu ghim xuống đất. Mỗi ghim là một bài. Mét h«m NguyÔn HiÒn xin thÇy cho ®i thi. ThÇy ng¹c nhiªn b¶o: - Con đã học tập đợc bao nhiêu mà dám thi thố với thiên hạ? - Con xin thi thử xem sức học của mình đến đâu. Năm ấy, Nguyễn Hiền đã đỗ trạng nguyên. Vua Trần cho Nguyễn Hiền còn nhỏ quá, míi 12 tuæi, nªn kh«ng bæ dông. Mét thêi gian sau, vua cã viÖc tiÕp sø gi¶ níc ngoµi, cho gäi NguyÔn HiÒn vÒ triÒu. NguyÒn HiÒn b¶o: - Đón trạng nguyên mà không có võng lọng sao? Ông về tâu với vua xin cho đầy đủ nghi thøc. Vua đành cho các quan mang võng lọng rớc quan Trạng tí hon về kinh.. (Theo Cöu Thä, Mét tr¨m g¬ng tèt thiÕu nhi ViÖt Nam, NXB TrÎ, TPHCM, 1999) Gîi ý: Chú ý thực hiện lần lợt theo các bớc: Tìm hiểu đề  Tìm ý Lập dàn bài. - Đọc kĩ đề, xác định nội dung nghị luận (con ngời và thái độ học tập của Nguyễn Hiền trong mẩu chuyện), yêu cầu nghị luận (nêu những nhận xét, suy nghĩ sau khi đọc mÈu chuyÖn). - Tìm ý: Nguyễn Hiền đã làm những việc gì? Những việc làm của Nguyễn Hiền chứng tá ®iÒu g×? ý nghÜa cña tÊm g¬ng NguyÔn HiÒn. - LËp ý vµ s¾p xÕp theo bè côc 3 phÇn. Chơng trình địa phơng (phần Tập làm văn) Tìm hiểu, suy nghĩ và viết bài về tình hình địa phơng Yêu cầu: Tìm hiểu, suy nghĩ để viết bài nêu ý kiến riêng của mình dới dạng nghị luận về một sự việc, hiện tợng nào đó ở địa phơng. 1. Tìm và lựa chọn sự việc, hiện tợng có vấn đề ở địa phơng em: những vấn đề liên quan đến môi trờng, đời sống ngời dân, trờng học, những thành tựu mới của quê em; gia đình văn hoá, làng, xã (khu phố, phờng) văn hoá; đền ơn đáp nghĩa các gia đình có công với cách mạng, những ngời có hoàn cảnh khó khăn, những nạn nhân chất độc màu da cam, vấn đề tệ nạn xã hội… Chú ý: Sự việc, hiện tợng đợc chọn để nghị luận phải là những sự việc, hiện tợng tiêu biểu, có ý nghĩa đối với xã hội nói chung, có nhiều vấn đề đáng quan tâm suy nghĩ. 2. Suy nghĩ để đa ra những nhận định riêng của mình: - Phân tích để chỉ ra cái mặt đúng, mặt sai, tích cực, tiêu cực của sự việc, hiện t ợng. Chú ý đánh giá khách quan, đúng mức, không nói quá sự thật cũng không làm giảm đi mức độ ý nghĩa của sự việc, hiện tợng. - Bày tỏ thái độ đánh giá của mình về sự việc, hiện tợng: ý kiến đánh giá phải đứng trên lập trờng chung, tiến bộ, vì lợi ích của cộng đồng xã hội; tránh những ý kiến chỉ xuất.

(17) ph¸t tõ lîi Ých cña c¸ nh©n. 3. ViÕt bµi theo bè côc 3 phÇn: Chó ý tr×nh bµy ý râ rµng, c¸c ®o¹n liªn kiÕt, m¹ch l¹c, cã sù chuyÓn tiÕp ý; luËn ®iÓm ph¶i cã luËn cø (luËn chøng, lÝ lÏ) râ rµng, chÆt chÏ. Chú ý: Trong bài văn không nên ghi cụ thể tên thật của ngời nào đó liên quan đến sự việc, hiện tợng nghị luận để đảm bảo đúng tính chất của một bài tập làm văn. 4. Söa ch÷a, hoµn chØnh bµi viÕt.. chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Ngời Việt Nam chúng ta có nhiều phẩm chất tốt đẹp, đó là lòng yêu nớc, là đức tính cần cù, dũng cảm, là tinh thần "lá lành đùm lá rách", "thơng ngời nh thể thơng thân"... Đó là những phẩm chất không ai có thể phủ nhận bởi chúng đã đợc kiểm nghiệm và khẳng định trong lịch sử dựng nớc và giữ nớc của dân tộc. Tuy nhiên, không ai có thể toàn vẹn, cùng với những phẩm chất cần luôn đợc phát huy, ngời Việt Nam chúng ta vẫn có những mặt hạn chế cần sửa đổi. Nhận thức đợc những mặt mạnh để phát huy, đồng thời cũng nhận thức đợc những mặt còn yếu kém cần khắc phục là điều hết sức cần thiết để mỗi con ngời nói riêng và cộng đồng Việt Nam nói chung vơn lên tự hoàn thiện mình, không ngừng tiến bộ để đáp ứng những yêu cầu mới của lịch sử đất nớc. 2. Bài viết của Phó Thủ tớng Vũ Khoan trong dịp mở đầu thế kỷ mới đã nêu ra một cách chính xác và kịp thời những vấn đề thiết thực đối với con ngời Việt Nam, đặc biệt là thế hệ trẻ, lực lợng quyết định sự thành công của công cuộc xây dựng đất nớc trong thế kỷ míi. 3. Có thể xác định lại dàn ý của bài viết nh sau: Bài viết nêu ra bốn ý lớn, mỗi ý lại đợc cụ thể hoá bằng một hệ thống luận cứ, dẫn chứng khá sinh động:  ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi th× quan träng nhÊt lµ sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ngêi.  Bối cảnh của thế giới hiện nay và những mục tiêu, nhiệm vụ nặng nề của đất nớc.  Những cái mạnh, cái yếu của ngời Việt Nam cần đợc nhận thức rõ trong quá trình xây dùng nÒn kinh tÕ míi. 4. Tác giả viết bài văn này vào đầu năm 2001, khi đất nớc ta cùng toàn thế giới bớc vào n¨m ®Çu tiªn cña thÕ kû míi. §©y lµ thêi ®iÓm chuyÓn giao gi÷a hai thÕ kû, hai thiªn niªn kỷ. ở nớc ta, công cuộc đổi mới bắt đầu từ cuối thế kỷ trớc đã thu đợc những thành quả nhất định, chúng ta bớc sang thế kỷ mới với những mục tiêu vô cùng quan trọng, đó là tiếp tục phát huy những thành quả đạt đợc, kết hợp với những truyền thống văn hoá, lịch sử lâu đời để đa nớc ta tiến nhanh, tiến mạnh trên con đờng công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc. Trong bài viết này, tác giả đã nêu ra một vấn đề hệ trọng: chúng ta cần nhận thức nh thế nào và làm những việc gì để chuẩn bị hành trang vào thế kỷ mới? Vấn đề ấy không chỉ có ý nghĩa thời sự trong thời điểm chuyển giao thế kỷ mà còn có ý nghĩa lâu dài đối với cả quá trình đi lên của đất nớc bởi vì để đáp ứng những nhiệm vụ nặng nề mà lịch sử và dân tộc đã giao phó, con ngời Việt Nam nói chung và lớp trẻ Việt Nam nói riêng không thể không nhận thức rõ những mặt mạnh cũng nh những điểm còn hạn chế của mình để vừa phát huy những mặt tích cực, đồng thời khắc phục, sửa chữa những mặt còn yếu kém,.

(18) không ngừng hoàn thiện mình, xứng đáng là chủ nhân của đất nớc. 5. Trong hµnh trang vµo thÕ kû míi, sù chuÈn bÞ b¶n th©n con ngêi lµ quan träng nhÊt, bëi v×:  Con ngời bao giờ cũng là động lực phát triển của lịch sử.  Trong thêi kú nÒn kinh tÕ tri thøc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, con ngêi l¹i cµng cã vai trß næi bËt. 6. Trong sự phát triển chung của thế giới, khi khoa học, kỹ thuật có tốc độ phát triển vô cùng mạnh mẽ, sự giao thoa, hội nhập ngày càng sâu rộng giữa các nền kinh tế, đất nớc ta nói chung và các thế hệ hiện tại nói riêng đang đứng trớc những nhiệm vụ vô cùng trọng đại, đó là đồng thời giải quyết ba nhiệm vụ: thoát khỏi tình trạng nghèo nàn lạc hậu của nền kinh tế nông nghiệp, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đồng thời nhanh chóng tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ tri thøc. 7. Khi nêu ra những u điểm và nhợc điểm của ngời Việt Nam, tác giả đã không làm một phép liệt kê giản đơn từ u điểm đến nhợc điểm mà cứ mỗi khi nêu một u điểm, tác giả lại đề cập đến một nhợc điểm. Điều đáng chú ý là những u điểm và nhợc điểm đó luôn đợc đặt trong yêu cầu xây dựng và phát triển đất nớc hiện nay. Cụ thể:  Th«ng minh, nh¹y bÐn víi c¸i míi nhng l¹i thiÕu kiÕn thøc c¬ b¶n, kiÕn thøc thùc hµnh.  Cần cù, sáng tạo nhng thiếu đức tính tỉ mỉ, không coi trọng nghiêm ngặt quy trình công nghệ, cha quen với cờng độ lao động khẩn trơng.  Có tinh thần đoàn kết, đùm bọc lẫn nhau nhng đồng thời lại cũng thờng đố kị nhau trong c«ng viÖc.  B¶n tÝnh thÝch øng nhanh nhng l¹i cã nhiÒu h¹n chÕ trong thãi quen, nÕp nghÜ, quen bao cấp, rất sùng ngoại nhng có khi lại bài ngoại đến mức cực đoan, khôn vặt, ít giữ chữ "tÝn". 8. Thông thờng, trong sách báo và trong các phơng tiện thông tin đại chúng, khi nói đến phẩm chất của ngời Việt Nam, ngời ta chỉ đề cập đến cái tốt, đến yếu tố tích cực, đáng biÓu d¬ng, häc tËp. C¸ch ca ngîi mét chiÒu nh vËy kh«ng ph¶i kh«ng cã yÕu tè tÝch cùc, thËm chÝ cßn rÊt cÇn thiÕt khi chóng ta muèn ph¸t huy søc m¹nh cña d©n téc trong cuéc chiến đấu chống quân xâm lợc, thống nhất Tổ quốc. Tuy nhiên, điều đó nếu lặp đi lặp lại mãi sẽ khiến chúng ta không thể đánh giá đúng năng lực và phẩm chất của mình, dẫn đến thái độ ngộ nhận, tự thoả mãn, không chịu học hỏi ngời khác. Bài viết này đã mang đến cho bạn đọc cảm giác rất bất ngờ. Tác giả không ca ngợi một chiều, cũng không chỉ toàn phê phán một cách cực đoan mà nhìn nhận song song, đối chiếu và đánh giá những điểm m¹nh còng nh nh÷ng ®iÓm yÕu cña ngêi ViÖt Nam trong quan hÖ víi c«ng viÖc, trong yªu cầu của sự phát triển xã hội. Đó là sự đánh giá rất khách quan và khoa học, xuất phát từ thiện chí của tác giả muốn để chúng ta nhìn nhận về mình một cách đúng đắn, chân thực, ý thức đợc những mặt tốt cũng nh mặt cha tốt của mình để phát huy hoặc sửa đổi. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng Rèn kĩ năng sử dụng từ ngữ: Trong văn bản, tác giả đã sử dụng khá nhiều thành ngữ, tục ngữ: "nớc đến chân mới nhảy", "trâu buộc ghét trâu ăn", "liệu cơm gắp mắm", "bóc ng¾n c¾n dµi"... ViÖc sö dông kh¸ nhiÒu thµnh ng÷, tôc ng÷ d©n gian nh vËy khiÕn cho bµi viết thêm phần sinh động, cụ thể, giàu ý nghĩa..

(19) C¸c thµnh phÇn biÖt lËp (tiÕp theo) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Thành phần gọi - đáp a) Trong c¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë nh÷ng trÝch (tõ truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n) sau ®©y, từ ngữ nào đợc dùng để gọi, từ ngữ nào đợc dùng để đáp? (1) – Nµy, b¸c cã biÕt mÊy h«m nay sóng nã b¾n ë ®©u mµ nghe r¸t thÕ kh«ng? (2) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ? Ông Hai đặt bát nớc xuống chõng hỏi. Một ngời đàn bà mau miệng trả lời: - Tha ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Gợi ý: Từ Này dùng để gọi, cụm từ Tha ông dùng để đáp. b) Những từ ngữ dùng để gọi ngời khác hay đáp lời ngời khác nh trong các câu trên có tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu hay không? Gợi ý: Những từ ngữ dùng để gọi ngời khác hay đáp lời ngời khác không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu. Nội dung sự việc của câu (1) nằm ở phần “bác có biết mấy hôm nay sóng nã b¾n ë ®©u mµ nghe r¸t thÕ kh«ng?”; ë c©u (2), n»m ë “chóng ch¸u ë Gia L©m lên đấy ạ.”. c) Trong các từ ngữ in đậm ở những câu trên, từ ngữ nào đợc dùng để tạo lập cuộc tho¹i? Gîi ý: Tõ Nµy. d) Trong các từ ngữ in đậm ở những câu trên, từ ngữ nào đợc dùng để duy trì cuộc tho¹i ®ang diÔn ra? Gîi ý: Tõ Tha «ng. 2. Thµnh phÇn phô chó a) Thö lîc bá c¸c tõ ng÷ in ®Ëm trong nh÷ng c©u sau vµ cho biÕt nghÜa sù vËt cña c¸c câu này có thay đổi hay không. Vì sao? (1) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, cha ®Çy mét tuæi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) (2) L·o kh«ng hiÓu t«i, t«i nghÜ vËy, vµ t«i cµng buån l¾m. (Nam Cao, L·o H¹c) Gợi ý: Nghĩa sự vật của các câu trên không thay đổi khi lợc bỏ phần từ ngữ in đậm. §©y lµ thµnh phÇn phô chó cña c©u, mét trong nh÷ng thµnh phÇn biÖt lËp. Néi dung chÝnh cña c©u kh«ng n»m trong thµnh phÇn nµy. Thµnh phÇn phô chó chØ cã vai trß bæ sung ý nghÜa cho thµnh phÇn chÝnh. b) C¸c tõ ng÷ in ®Ëm ë c©u (1) bæ sung nghÜa cho côm tõ nµo? Gợi ý: Cụm từ “và cũng là đứa con duy nhất của anh” đợc thêm vào để chú thích cho cụm từ “đứa con gái đầu lòng”. c) Côm chñ – vÞ lµm thµnh phÇn phô chó trong c©u (2) bæ sung ý nghÜa g× cho c©u? Gợi ý: Câu này là lời độc thoại nội tâm của nhân vật ngời kể chuyện xng “tôi”. Cụm chủ – vị “tôi nghĩ vậy” có tác dụng báo cho độc giả biết rằng nhận định “Lão không hiểu tôi” diễn ra trong suy nghĩ của riêng “tôi”, là suy đoán chủ quan của “tôi”, chứ cha hẳn đã đúng..

(20) d) Thành phần phụ chú thờng đợc đặt giữa hai dấu gạch ngang, dấu gạch ngang và dấu phảy, hai dấu phảy hoặc hai dấu ngoặc đơn. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Tìm thành phần gọi - đáp trong đoạn trích sau đây: - Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc su, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Ngời ốm rề rề nh thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mÊy th¸ng cho hoµn hån. - Vâng, cháu cũng đã nghĩ nh cụ. Nhng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Gîi ý: C¸c tõ Nµy, V©ng 2. ở thành phần gọi - đáp trong đoạn trích trên, từ nào đợc dùng để gọi, từ nào đợc dùng để đáp? Hãy nhận xét về quan hệ giữa ngời gọi và ngời đáp. Gîi ý: - Từ Này dùng để gọi, từ Vâng dùng để đáp. - Quan hệ giữa ngời gọi với ngời đáp là quan hệ giữa ngời trên (nhiều tuổi) với ngời dới (ít tuổi). 3. Xác định thành phần gọi - đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi đáp đó hớng đến ai. BÇu ¬i th¬ng lÊy bÝ cïng, Tuy r»ng kh¸c gièng, nhng chung mét giµn. Gîi ý: - Thành phần gọi đáp: Bầu ơi - Lời gọi - đáp trong câu ca dao này không hớng đến một ngời hay riêng một đối tợng cụ thể nào. H×nh ¶nh bÇu vµ bÝ mang ý nghÜa Èn dô. 4. T×m thµnh phÇn phô chó trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y:. a) Chúng tôi, mọi ngời – kể cả anh, đều tởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và c«ng lÝ. Nh÷ng ngêi n¾m gi÷ ch×a kho¸ cña c¸nh cöa nµy – c¸c thÇy, c« gi¸o, c¸c bËc cha mẹ, đặc biệt là những ngời mẹ – gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tuỳ thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy. (Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khoá của tơng lai) c) Bíc vµo thÕ kØ míi, muèn “s¸nh vai cïng c¸c c êng quèc n¨m ch©u” th× chóng ta sÏ ph¶i lÊy ®Çy hµnh trang b»ng nh÷ng ®iÓm m¹nh, vøt bá nh÷ng ®iÓm yÕu. Muèn vËy th× khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ – những ng ời chủ thực sự của đất nớc trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ nh÷ng viÖc nhá nhÊt. (Vò Khoan, ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi) d). C« bÐ nhµ bªn (cã ai ngê). Còng vµo du kÝch.

(21) H«m gÆp t«i vÉn cêi khóc khÝch M¾t ®en trßn (th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i). (Giang Nam, Quª h¬ng) Gîi ý: - (a): kÓ c¶ anh - (b): các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những ngời mẹ - (c): những ngời chủ thực sự của đất nớc trong thế kỉ tới - (d): cã ai ngê; th¬ng th¬ng qu¸ ®i th«i 5. Các thành phần phụ chú trong những đoạn trích trên liên quan đến những từ ngữ nào trớc đó và chúng bổ sung điều gì. Gîi ý: - (a): kÓ c¶ anh - gi¶i thÝch cho côm tõ mäi ngêi; chó thÝch ph¹m vi bao qu¸t cña côm tõ nµy. - (b): các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những ngời mẹ – giải thích cho côm tõ Nh÷ng ngêi n¾m gi÷ ch×a kho¸ cña c¸nh cöa nµy; cô thÓ ho¸ ý nghÜa cho côm tõ nµy. - (c): những ngời chủ thực sự của đất nớc trong thế kỉ tới chú thích cho cụm từ lớp trẻ, mở rộng đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa về vai trò của lớp trẻ đối với tơng lai của đất nớc. - (d): có ai ngờ; thơng thơng quá đi thôi chú thích về thái độ của ngời nói đối với sự việc đợc nói đến. 6. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n tr×nh bµy suy nghÜ cña em vÒ viÖc thanh niªn chuÈn bÞ hµnh trang bớc vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú ngữ. Gîi ý: - Về nội dung: chú ý mối quan hệ giữa thành phần phụ chú ngữ với những từ ngữ đứng tríc nã. - Về hình thức: chú ý sử dụng dấu gạch ngang, dấu phảy hoặc dấu ngoặc đơn để đánh dÊu ranh giíi gi÷a thµnh phÇn phô chó ng÷ víi c¸c tõ ng÷ kh¸c trong c©u.. ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 5 – nghÞ luËn x· héi I. Tham khảo các đề bài sau Đề 1: Bác Hồ là lãnh tụ vĩ đại của nhân dân Việt Nam, anh hùng giải phóng dân tộc, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. H·y viÕt bµi v¨n nªu suy nghÜ cña em vÒ Ngêi. §Ò 2: Níc ta cã nhiÒu tÊm g¬ng vît lªn sè phËn, häc tËp thµnh c«ng (nh anh NguyÔn Ngäc KÝ bÞ háng tay, dïng ch©n viÕt ch÷; anh Hoa Xu©n Tø bÞ côt tay, dïng vai viÕt ch÷; anh Đỗ Trọng Khơi bị bại liệt đã tự học, trở thành nhà thơ; anh Trần Văn Thớc bị tai nạn lao động, liệt toàn thân đã tự học, trở thành nhà văn, …). Lấy nhan đề “Những ng ời không chÞu thua sè phËn”, em h·y viÕt bµi v¨n nªu suy nghÜ cña m×nh vÒ nh÷ng con ngêi Êy. Đề 3: Việt Nam tuy điều kiện kinh tế hạn chế, cơ sở vật chất cha phát triển, nhng đã có nhiÒu häc sinh ®o¹t huy ch¬ng vµng t¹i c¸c cuéc thi quèc tÕ vÒ to¸n, lÝ, ngo¹i ng÷, … N¨m 2004, sinh viên Việt Nam lại đoạt giải vô địch cuộc thi Robocon châu á tại Hàn Quốc. Hãy viết bài văn nêu suy nghĩ của em về hiện tợng đó..

(22) Đề 4: Một hiện tợng khá phổ biến hiện nay là vứt rác ra đờng hoặc những nơi công cộng. Ngồi bên hồ, dù là hồ đẹp nổi tiếng, ngời ta cũng tiện tay vứt rác xuống… Em hãy đặt một nhan đề gọi ra hiện tợng ấy và viết bài văn nêu suy nghĩ của mình. §Ò 5: In-t¬-nÐt rÊt tiÖn Ých trong cuéc sèng hiÖn nay. Nhng cã mét hiÖn tîng phæ biÕn trong giíi häc sinh lµ bá bÔ viÖc häc tËp, mÊt qu¸ nhiÒu thêi gian vµo nh÷ng qu¸n In-t¬-nÐt để Chat. Em hãy nêu suy nghĩ của mình về hiện tợng này. II. Mét sè ®iÓm cÇn lu ý khi lµm bµi 1. Tiến hành làm bài đúng theo các bớc: - Tìm hiểu đề - T×m ý - LËp dµn ý - ViÕt thµnh bµi v¨n - So¸t lçi vµ söa ch÷a 2. Chú ý xác định rõ sự việc, hiện tợng mà đề bài yêu cầu nghị luận. Em đặt đợc nhan đề cho bài văn tức là đã xác định đợc sự việc, hiện tợng nghị luận. 3. Huy động vốn kiến thức, hiểu biết của mình về sự việc, hiện tợng để tìm ý và lập ý. T¬ng øng víi tõng luËn ®iÓm, ph¶i cã luËn cø vµ híng lËp luËn râ rµng. Ph¶i biÕt kÕt hîp gi÷a viÖc ph©n tÝch sù viÖc, hiÖn tîng vµ nªu lªn ý nghÜa hay bµi häc tõ nh÷ng sù viÖc, hiÖn tîng Êy. 4. LËp dµn ý vµ viÕt bµi theo bè côc 3 phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi).. Nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí I. KiÕn thøc c¬ b¶n Thực hiện các yêu cầu sau đây để hiểu thế nào là một bài nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí. 1. Đọc văn bản sau và cho biết nó bàn về vấn đề gì. Tri thøc lµ søc m¹nh Nhà khoa học ngời Anh Phơ-răng-xít Bê-cơn (thế kỉ XVI – XVII) đã nói một câu nổi tiÕng: “Tri thøc lµ søc m¹nh”. Sau nµy Lª-nin, mét ngêi thÇy cña c¸ch m¹ng v« s¶n thÕ giới, lại nói cụ thể hơn: “Ai có tri thức thì ngời ấy có đợc sức mạnh”. Đó là một t tởng rất sâu sắc. Tuy vậy, không phải ai cũng hiểu đợc t tởng ấy. Tri thức đúng là sức mạnh. Ngời ta kể rằng, có một máy phát điện cỡ lớn của công ti Pho bị hỏng. Một hội đồng gồm nhiều kĩ s họp 3 tháng liền tìm không ra nguyên nhân. Ngời ta phải mời đến chuyên gia Xten-mét-xơ. Ông xem xét và làm cho máy hoạt động trở lại. Công ti phải trả cho ông 10 000 đô la. Nhiều ngời cho Xten-mét-xơ là tham, bắt bí để lấy tiền. Nhng trong giấy biên nhận, Xten-mét-xơ ghi: “Tiền vạch một đờng thẳng là 1 đô la. Tiền tìm ra chỗ để vạch đúng đờng ấy giá: 9 999 đô la.”. Rõ ràng ngời có tri thức thâm hậu có thể làm đợc những việc mà nhiều ngời khác không làm nổi. Thử hỏi, nếu không biết cách chữa thì cỗ máy kia có thể thoát khỏi số phận trở thành đống phế liệu đợc không!? Tri thøc còng lµ søc m¹nh cña c¸ch m¹ng. B¸c Hå cña chóng ta sau chuyÕn ®i Ph¸p năm 1946 trở về đã thu hút đợc nhiều nhà tri thức Việt Nam danh tiếng đi theo kháng chiÕn nh kÜ s TrÇn §¹i NghÜa, tiÕn sÜ NguyÔn V¨n Huyªn, c¸c b¸c sÜ T«n ThÊt Tïng, §Æng.

(23) Văn Ngữ, nhà toán học Tạ Quang Bửu,… Các nhà trí thức ấy đã đem tri thức của mình mà xây dựng các ngành quân giới, giáo dục, y tế, … góp phần to lớn đ a cuộc kháng chiến đến thành công. Trong cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, các giáo s Đàm Trung Đồn, Vũ Đình Cự đã huy động tri thức góp phần phá huỷ lôi nổ chậm của địch, khai thông bến cảng. Và ngày nay, các nhà khoa học nông nghiệp nh Bùi Huy Đáp, Vũ Tuyên Hoàng,… đã lai tạo giống lúa mới, góp phần tăng sản l ợng nông nghiệp, làm cho nớc ta không chỉ có đủ lơng thực mà còn trở thành một trong những nớc đứng hàng ®Çu vÒ xuÊt khÈu g¹o thÕ giíi. Tri thức có sức mạnh to lớn nh thế nhng đáng tiếc là còn không ít ngời cha biết quý trọng tri thức. Họ coi mục đích của việc học chỉ là để có mảnh bằng mong sau này tìm việc kiÕm ¨n hoÆc th¨ng quan tiÕn chøc. Hä kh«ng biÕt r»ng, muèn biÕn níc ta thµnh mét quèc gia giµu m¹nh, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, s¸nh vai cïng c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi cÇn ph¶i cã biÕt bao nhiªu nhµ trÝ thøc tµi n¨ng trªn mäi lÜnh vùc! (H¬ng T©m) Gợi ý: Bài văn bàn về vấn đề vai trò của tri thức và ngời trí thức trong đời sống xã hội. 2. Nªu bè côc cña v¨n b¶n Tri thøc lµ søc m¹nh vµ chØ ra néi dung chÝnh cña tõng phÇn. Gîi ý: Cã thÓ chia v¨n b¶n Tri thøc lµ søc m¹nh thµnh 3 phÇn: - Phần mở bài (đoạn mở đầu): đặt vấn đề “tri thức là sức mạnh”; - Phần thân bài (hai đoạn tiếp): Chứng minh tri thức đúng là sức mạnh trong công việc và khẳng định tri thức là sức mạnh cách mạng. - PhÇn kÕt bµi (®o¹n cßn l¹i): Phª ph¸n nh÷ng ngêi cha biÕt quý träng tri thøc vµ sö dụng tri thức không đúng mục đích. 3. T×m nh÷ng c©u mang luËn ®iÓm chÝnh cña bµi v¨n Tri thøc lµ søc m¹nh vµ nhËn xÐt về cách diễn đạt luận điểm của ngời viết. Gîi ý: - C¸c c©u mang luËn ®iÓm: + C¸c c©u trong ®o¹n më bµi; + “Tri thức đúng là sức mạnh.” ; “Rõ ràng ngời có tri thức thâm hậu có thể làm đợc nh÷ng viÖc mµ nhiÒu ngêi kh¸c kh«ng lµm næi.”; + “Tri thøc còng lµ søc m¹nh cña c¸ch m¹ng.”; + “Tri thức có sức mạnh to lớn nh thế nhng đáng tiếc là còn không ít ngời cha biết quý träng tri thøc.”; “Hä kh«ng biÕt r»ng, muèn biÕn níc ta thµnh mét quèc gia giµu m¹nh, c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh, s¸nh vai cïng c¸c níc trong khu vùc vµ thÕ giíi cÇn ph¶i cã biÕt bao nhiªu nhµ trÝ thøc tµi n¨ng trªn mäi lÜnh vùc!”. - Các luận điểm đợc trình bày rõ ràng, thuyết phục, thể hiện đợc luận điểm chung: Tri thøc lµ søc m¹nh. 4. V¨n b¶n Tri thøc lµ søc m¹nh chñ yÕu sö dông phÐp lËp luËn nµo? NhËn xÐt vÒ søc thuyÕt phôc cña phÐp lËp luËn Êy trong v¨n b¶n. Gîi ý: V¨n b¶n chñ yÕu sö dông phÐp lËp luËn chøng minh. Tõ nh÷ng dÉn chøng cô thể, ngời viết khẳng định sự đúng đắn của t tởng “Tri thức là sức mạnh” và “Ai có tri thức thì ngời ấy có đợc sức mạnh”, qua đó phê phán những ngời không biết quý trọng tri thức, sử dụng tri thức sai mục đích và đề cao vai trò của tri thức đối với sự phát triển của đất nớc. 5. So sánh đặc điểm của bài nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí với bài nghị luận về.

(24) một sự việc, hiện tợng đời sống. Từ đó rút ra nhận xét về điểm khác nhau giữa hai dạng bài nghÞ luËn nµy. Gîi ý: - Bài nghị luận về một sự việc, hiện tợng cuộc sống: Từ một sự việc, hiện tợng đời sống, ngời viết nêu ra vấn đề mang ý nghĩa t tởng, đạo lí. - Bài nghị luận về một vấn đề t tởng, đao lí: Bằng cách giải thích, chứng minh, so sánh, đối chiếu, phân tích… làm sáng tỏ, một vấn đề t tởng, đạo lí, chỉ ra chỗ đúng (hay chỗ sai) của nó; qua đó khẳng định t tởng của ngời viết. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. V¨n b¶n díi ®©y thuéc lo¹i nghÞ luËn nµo? Thêi gian lµ vµng. Ngạn ngữ có câu: Thời gian là vàng. Nhng vàng thì mua đợc mà thời gian không mua đợc. Thế mới biết vàng có giá trị mà thời gian là vô giá. ThËt vËy, thêi gian lµ sù sèng. B¹n vµo bÖnh viÖn mµ xem, ngêi bÖnh nÆng, nÕu kÞp thời chạy chữa thì sống, để chậm là chết. Thời gian là thắng lợi. Bạn hỏi các anh bộ đội mà xem, trong chiến đấu, biết nắm thời cơ, đánh địch đúng lúc là thắng lợi, để mất thời cơ là thất bại. Thời gian là tiền. Trong kinh doanh, sản xuất hàng hoá đúng lúc là lãi, không đúng lúc lµ lç. Thêi gian lµ tri thøc. Ph¶i thêng xuyªn häc tËp th× míi giái. Häc ngo¹i ng÷ mµ b÷a đực, bữa cái, thiếu kiên trì, thì học mấy cũng không giỏi đợc. Thế mới biết, nếu biết tận dụng thời gian thì làm đợc bao nhiêu điều cho bản thân và cho x· héi. Bá phÝ thêi gian th× cã h¹i vµ vÒ sau hèi tiÕc còng kh«ng kÞp. (Ph¬ng Liªn) Gợi ý: Văn bản Thời gian là vàng thuộc loại bài nghị luận về một t tởng, đạo lí. 2. Văn bản Thời gian là vàng nghị luận về vấn đề gì? Hãy chỉ ra hệ thống luận điểm chÝnh cña bµi v¨n nµy. Gợi ý: Văn bản nghị luận về giá trị của thời gian. Giá trị của thời gian đợc làm rõ qua c¸c luËn ®iÓm: - Thêi gian lµ sù sèng - Thêi gian lµ th¾ng lîi - Thêi gian lµ tiÒn - Thêi gian lµ tri thøc 3. Trong v¨n b¶n Thêi gian lµ vµng, ngêi viÕt chñ yÕu sö dông phÐp lËp luËn nµo? Gîi ý: Ngêi viÕt sö dông phÐp lËp luËn ph©n tÝch vµ chøng minh. 4. NhËn xÐt vÒ søc thuyÕt phôc cña c¸ch lËp luËn trong bµi v¨n Thêi gian lµ vµng. Gợi ý: Ngời viết đã phân tích giá trị của thời gian thành các luận điểm (Thời gian là sự sèng – Thêi gian lµ th¾ng lîi – Thêi gian lµ tiÒn – Thêi gian lµ tri thøc ). C¸c luËn ®iÓm này lại đợc chứng minh bằng những dẫn chứng từ thực tiễn. Mạch triển khai lập luận của bài văn đơn giản nhng cô đọng, sáng rõ và chặt chẽ..

(25) chã sãi vµ cõu trong th¬ ngô ng«n cña la-ph«ng-ten H. Ten i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Ngụ ngôn vốn là một thể loại văn học dân gian, thờng dựng chuyện về loài vật để nãi vÒ con ngêi. C¸c c©u chuyÖn ngô ng«n cã ý nghÜa x· héi, ý nghÜa gi¸o dôc rÊt s©u s¾c, chÝnh v× vËy mµ mét sè nhµ v¨n còng thêng s¸ng t¸c theo thÓ lo¹i nµy, tiªu biÓu nh E-dèp, La-ph«ng-ten... 2. Hi-pô-lít Ten (1828-1893) là triết gia, sử gia đồng thời cũng là nhà nghiên cứu văn học nổi tiếng của Pháp, Viện sĩ Viện Hàn lâm Pháp. Ông đã dành nhiều thời gian nghiên cøu vÒ truyÖn ngô ng«n cña La-ph«ng-ten. §©y lµ mét bµi nghÞ luËn v¨n ch¬ng, trÝch tõ ch¬ng II, phÇn II cña c«ng tr×nh La-ph«ng-ten vµ th¬ ngô ng«n cña «ng, in n¨m 1853. 3. V¨n b¶n cã bè côc hai phÇn:  Phần một (từ đầu đến "tốt bụng nh thế"): hình tợng con cừu trong thơ La-phông-ten.  PhÇn hai (cßn l¹i): h×nh tîng chã sãi trong th¬ La-ph«ng-ten. Trong c¶ hai ®o¹n, nh»m lµm næi bËt c¸c h×nh tîng con cõu vµ con chã sãi trong th¬ La-phông-ten, tác giả đều dẫn ra những dòng viết về hai con vật ấy của nhà khoa học Buyphông. Mạch nghị luận trong cả hai phần cũng tơng đối giống nhau, đều theo trật tự ba phần: dới ngòi bút của La-phông-ten  dới ngòi bút của Buy-phông  dới ngòi bút của Laphông-ten. Trong phần một, hình ảnh cừu trong thơ La-phông-ten đợc thể hiện qua một đoạn thơ cụ thể. Cách viết nh vậy khiến cho bài văn trở nên sinh động, hấp dẫn hơn. 4. Buy-ph«ng viÕt vÒ loµi cõu vµ loµi chã sãi tõ quan ®iÓm cña mét nhµ khoa häc, bëi vậy, các chi tiết đều giống nh trong đời thực. Ông không nói đến "sự thân thơng của loài cừu" cũng nh "nỗi bất hạnh của loài sói" bởi vì đó không phải là đặc điểm tiêu biểu của chúng. Những đặc điểm đó do con ngời "gán" cho loài vật, không thể xuất hiện trong công tr×nh nghiªn cøu cña mét nhµ khoa häc. 5. Khi xây dựng hình tợng con cừu, trớc hết, La-phông-ten đã đặt một chú cừu con trong một hoàn cảnh đặc biệt: đối mặt với chó sói bên dòng suối. Hoàn cảnh đó làm nổi bật lên tính chất hiền lành, nhút nhát  cũng là một đặc điểm tiêu biểu cho tính nết của loài cừu. Vì sáng tác theo thể loại ngụ ngôn nên La-phông-ten đã nhân cách hoá con cừu, miêu t¶ c¶ chã sãi vµ cõu nh nh÷ng con ngêi cô thÓ. 6. Hình tợng chó sói trong truyện ngụ ngôn của La-phông-ten đợc xây dựng dựa trên đặc tính vốn có của loài sói, đó là săn mồi. Từ đó, tác giả nêu ra hai luận điểm:  Chó sói là kẻ đáng cời (vì không kiếm nổi miếng ăn nên đói meo).  Chó sói còn là một kẻ đáng ghét vì nó làm hại đến ngời khác. §Ó lµm s¸ng tá hai luËn ®iÓm trªn, cã thÓ ph©n tÝch h×nh tîng chã sãi trong th¬ ngô ng«n cña La-ph«ng-ten theo nh÷ng gîi ý sau: + Con chó sói đợc nói đến trong bài thơ là một con sói cụ thể, rất sinh động (gầy giơ xơng, đi kiếm mồi, muốn ăn thịt cừu non...). + Con chó sói đợc nhân cách hoá nh hình tợng cừu dới ngòi bút phóng khoáng của nhà thơ và đặc trng của thể loại ngụ ngôn. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. KÜ n¨ng lËp luËn vµ ph©n tÝch..

(26) 2. Đọc văn bản cần chú ý giọng đọc giữa lời văn nghị luận với lời dẫn thơ.. Liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n I. KiÕn thøc c¬ b¶n §Ó hiÓu thÕ nµo lµ liªn kÕt, em h·y thùc hiÖn theo c¸c yªu cÇu: 1. Đoạn văn sau đây bàn về vấn đề gì? T¸c phÈm nghÖ thuËt nµo còng x©y dùng b»ng nh÷ng vËt liÖu mîn ë thùc t¹i (1). Nhng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ (2). Anh göi vµo t¸c phÈm mét l¸ th, mét lêi nh¾n nhñ, anh muèn ®em mét phÇn cña m×nh gãp vµo đời sống chung quanh (3). (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) Gợi ý: Đoạn văn bàn về vấn đề ngời nghệ sĩ phản ánh thực tại trong tác phẩm. 2. Chủ đề của đoạn văn trên có quan hệ nh thế nào với chủ đề chung của văn bản? Gợi ý: Chủ đề chung của văn bản là tiếng nói của văn nghệ. Chủ đề của đoạn văn trên nằm trong chủ đề chung của toàn văn bản, là một phần tạo nên chủ đề chung. 3. Néi dung chÝnh cña mçi c©u trong ®o¹n v¨n trªn lµ g×? Nh÷ng néi dung Êy cã quan hệ nh thế nào với chủ đề của đoạn văn? Các câu đã đợc sắp xếp theo trình tự nh thế nào? Gîi ý: - Nội dung chính của câu (1): Tác phẩm nghệ thuật phản ánh thực tại đời sống. - Néi dung chÝnh cña c©u (2): §iÒu quan träng lµ ngêi nghÖ sÜ ph¶i nãi c¸i míi mÎ. - Nội dung chính của câu (3): Những điều mới mẻ là sự gửi gắm của ngời nghệ sĩ đóng góp vào đời sống. Những nội dung của các câu đều xoay quanh chủ đề cách phản ánh đời sống của tác phẩm văn nghệ. Các câu đợc sắp xếp theo trình tự triển khai chủ đề của đoạn, câu sau nối tiÕp ý cña c©u tríc. 4. Mối quan hệ chặt chẽ về nội dung giữa các câu trong đoạn văn trên đợc thể hiện b»ng nh÷ng biÖn ph¸p nµo? (chó ý nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm). Gîi ý: - Sù lÆp l¹i c¸c tõ: t¸c phÈm – t¸c phÈm; - Sö dông c¸c tõ cïng trêng liªn tëng: t¸c phÈm – nghÖ sÜ, ghi l¹i – muèn nãi – göi vµo – gãp vµo; - Thay thế: những vật liệu mợn ở thực tại = cái đã có rồi, nghệ sĩ = anh; - Dïng quan hÖ tõ: nhng. 5. Nh vËy, c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n còng nh c¸c c©u trong ®o¹n v¨n ph¶i cã sù liªn kÕt víi nhau c¶ vÒ néi dung vµ h×nh thøc. VÒ néi dung, c¸c ®o¹n v¨n trong v¨n b¶n hay c¸c câu trong đoạn văn phải phục vụ chủ đề chung của văn bản hay của đoạn văn; các đoạn văn, các câu phải đợc sắp xếp theo một trình tự hợp lí. Về hình thức, các đoạn văn và các câu phải đợc liên kết với nhau bằng những biện pháp liên kết (lặp, liên tởng, thế, nối…). II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc ®o¹n v¨n sau ®©y vµ cho biÕt c¸c c©u liªn kÕt víi nhau vÒ mÆt néi dung nh thÕ.

(27) nµo. Cái mạnh của con ngời Việt Nam không chỉ chúng ta nhận biết mà cả thế giới đều thõa nhËn lµ sù th«ng minh, nh¹y bÐn víi c¸i míi. B¶n chÊt trêi phó Êy rÊt cã Ých trong x· hội ngày mai mà sự sáng tạo là một yêu cầu hàng đầu. Nhng bên cạnh cái mạnh đó cũng cßn tån t¹i kh«ng Ýt c¸i yÕu. Êy lµ nh÷ng lç hæng kiÕn thøc c¬ b¶n do thiªn híng ch¹y theo nh÷ng m«n häc “thêi thîng”, nhÊt lµ kh¶ n¨ng thùc hµnh vµ s¸ng t¹o bÞ h¹n chÕ do lèi häc chay, häc vÑt nÆng nÒ. Kh«ng nhanh chãng lÊp lç hæng nµy th× khã bÒ ph¸t huy trÝ th«ng minh vốn có và không thể thích ứng với nền kinh tế mới chứa đựng đầy tri thức cơ bản và biến đổi không ngừng. (Vò Khoan, ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi) Gợi ý: Để phân tích đợc mối liên kết về nội dung giữa các câu trong đoạn, trớc hết phải xác định đợc chủ đề của đoạn. Sau đó, xét xem nội dung của các câu trong đoạn văn phục vụ chủ đề ấy nh thế nào và các câu đợc sắp xếp theo trình tự ra sao. Chủ đề của đoạn văn trên là khẳng định t chất trí tuệ đồng thời chỉ ra điểm yếu mà ngời Việt Nam cần khắc phục để chuẩn bị cho thế kỉ mới. Các câu trong đoạn văn đều xoay quanh và triển khai chủ đề chung này. Các câu đợc sắp xếp theo một trình tự hợp lí, chặt chẽ, thể hiện đợc mạch phát triển lập luận: khẳng định thế mạnh  chỉ ra nhợc điểm  đòi hỏi phải khắc phục nhợc điểm. 2. Ph©n tÝch liªn kÕt vÒ mÆt h×nh thøc gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n v¨n trªn. Gợi ý: Trong đoạn văn trên, ngời viết đã sử dụng những phép liên kết nào để liên kết c¸c c©u víi nhau? - Thế đồng nghĩa: sự thông minh, nhạy bén với cái mới  Bản chất trời phú ấy - Nối:  Nhng bên cạnh cái mạnh đó cũng còn  ấy là - LÆp: lç hæng  lç hæng nµy; sù th«ng minh (c©u 1)  trÝ th«ng minh (c©u 5).. con cß ChÕ Lan Viªn i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn (1920-1989) tªn khai sinh lµ Phan Ngäc Hoan, quª ë Cam Lé  Quảng Trị. Trớc Cách mạng tháng Tám Chế Lan Viên đã nổi tiếng trong phong trào Thơ mới qua tập Điêu tàn. Chế Lan Viên đã có những đóng góp lớn vào những thành tựu của v¨n häc kh¸ng chiÕn, «ng lµ mét trong nh÷ng tªn tuæi hµng ®Çu cña nÒn th¬ ViÖt Nam thÕ kû XX. 2. Bài thơ Con cò đợc sáng tác năm 1962, in trong tập thơ Hoa ngày thờng, chim báo bão. Hình tợng con cò trong những câu hát ru đã thể hiện những suy nghĩ sắc sảo và chan chøa c¶m xóc cña t¸c gi¶ vÒ t×nh mÑ vµ lêi ru. 3. H×nh tîng bao trïm c¶ bµi th¬ lµ h×nh tîng con cß. §ã lµ con cß trong ca dao truyÒn thống, xuất hiện rất phổ biến và đợc dùng với nhiều ý nghĩa khác nhau, nhng ý nghĩa phổ biÕn nhÊt lµ h×nh ¶nh ngêi n«ng d©n, ngêi phô n÷ trong cuéc sèng nhiÒu vÊt v¶, nhäc nh»n nhng luôn thể hiện đợc những đức tính tốt đẹp và niềm vui sống. 4. Bài thơ đợc tác giả chia làm ba đoạn:  Đoạn 1: hình ảnh con cò qua những lời ru bắt đầu đến với tuổi ấu thơ..

(28)  §o¹n 2: h×nh ¶nh con cß ®i vµo tiÒm thøc cña tuæi th¬, trë nªn gÇn gòi vµ sÏ theo con ngời đi suốt cuộc đời.  §o¹n 3: tõ h×nh ¶nh con cß, nhµ th¬ suy ngÉm vµ triÕt lý vÒ ý nghÜa cña lêi ru vµ t×nh mẹ đối với cuộc đời mỗi con ngời. 5. Trong đoạn đầu bài thơ, tác giả đã sử dụng những câu ca dao:.  Con cß bay l¶ bay la Bay từ cổng phủ, bay ra cánh đồng.  Con cß bay l¶ bay la Bay tõ cöa phñ bay vÒ §ång §¨ng.  Con cò mày đi ăn đêm §Ëu ph¶i cµnh mÒm, lén cæ xuèng ao ¤ng ¬i «ng vít t«i nao T«i cã lßng nµo «ng h·y x¸o m¨ng Cã x¸o th× x¸o níc trong Đừng xáo nớc đục, đau lòng cò con. Trong hai bµi ca dao tríc, h×nh ¶nh con cß gîi t¶ kh«ng gian vµ khung c¶nh quen thuéc, nhÞp ®iÖu nhÑ nhµng, thong th¶ cña cuéc sèng thêi xa. Trong bµi ca dao sau (Con cß mày đi ăn đêm...), hình ảnh con cò lại tợng trng cho những con ngời, nhất là ngời phụ nữ đang nhọc nhằn, vất vả để kiếm sống nuôi con. 6. Hình tợng trung tâm trong bài thơ là cánh cò nhng cảm hứng chủ đạo lại là tình mẹ. Hình ảnh con cò đã gợi ý nghĩa biểu tợng về lòng mẹ, về sự dìu dắt, nâng đỡ đầy dịu dàng của ngời mẹ. Bởi vậy, những câu thơ mang tính khái quát trong bài đều là những câu thơ chan chøa t×nh c¶m yªu th¬ng cña ngêi mÑ: Con dï lín vÉn lµ con cña mÑ Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con. §ã lµ mét quy luËt t×nh c¶m bÒn v÷ng vµ s©u s¾c, thÓ hiÖn t×nh c¶m yªu th¬ng v« bê bến của ngời mẹ. Dù ở đâu, bên mẹ hay đến phơng trời khác, dù còn nhỏ hay đã lớn khôn thì con vẫn đợc mẹ hết lòng thơng yêu, che chở. Mét con cß th«i Con cß mÑ h¸t Cũng là cuộc đời Vç c¸nh qua n«i. Lêi ru còng lµ khóc h¸t yªu th¬ng. Sù ho¸ th©n cña ngêi mÑ vµo c¸nh cß mang nhiÒu ý nghĩa sâu xa, kết tụ những hi sinh, gian khổ, nhọc nhằn để những lời yêu thơng càng trở nên sâu sắc, đằm thắm. Câu thơ cuối là một hình ảnh rất đẹp. Cánh cò vỗ qua nôi nh dáng mÑ ®ang nghiªng xuèng chë che, ®ang nãi víi con nh÷ng lêi tha thiÕt cña lßng mÑ. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng Dựa vào đặc điểm nghệ thuật của bài thơ, có thể nhận diện: 1. VÒ thÓ th¬: Trong bài thơ này, tác giả sử dụng thể thơ tự do nhng các đoạn thờng đợc bắt đầu bằng nh÷ng c©u th¬ ng¾n, cã cÊu tróc gièng nhau, nhiÒu chç lÆp gîi ©m ®iÖu lêi ru. Tuy nhiªn, trong bµi th¬, ta cßn nhËn thÊy giäng suy ngÉm, triÕt lý..

(29) 2. VÒ h×nh ¶nh: H×nh ¶nh con cß trong ca dao trë thµnh ®iÓm tùa cho nh÷ng liªn tëng, tëng tîng cña tác giả. Những hình ảnh trong bài thơ vừa rất gần gũi, xác thực nhng đồng thời cũng giàu ý nghÜa biÓu tîng vµ s¾c th¸i biÓu c¶m.. Liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n (luyÖn tËp) 1. Trong các đoạn trích sau đây, những phép liên kết câu và liên kết đoạn văn nào đã đợc sử dụng? a) Trờng học của chúng ta là trờng học của chế độ dân chủ nhân dân, nhằm mục đích đào tạo những công dân và cán bộ tốt, những ngời chủ tơng lai của nớc nhà. Về mọi mặt, trêng häc cña chóng ta ph¶i h¬n h¼n trêng häc cña thùc d©n vµ phong kiÕn. Muốn đợc nh thế thì thầy giáo, học trò và cán bộ phải cố gắng hơn nữa để tiến bộ hơn n÷a. (Hồ Chí Minh, Về vấn đề giáo dục) b) Văn nghệ đã làm cho tâm hồn họ thực sự đợc sống. Lời gửi của văn nghệ là sự sống. Sự sống ấy toả đều cho mọi vẻ, mọi mặt của tâm hồn. Văn nghệ nói chuyện với tất cả t©m hån chóng ta, kh«ng riªng g× trÝ tuÖ, nhÊt lµ trÝ thøc. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) c) Thật ra, thời gian không phải là một mà là hai: đó vừa là một định luật tự nhiên, khách quan, bao trùm thế giới, vừa là một khái niệm chủ quan của con ngời đơn độc. Bởi v× chØ cã con ngêi míi cã ý thøc vÒ thêi gian. Con ngêi lµ sinh vËt duy nhÊt biÕt r»ng m×nh sÏ chÕt, vµ biÕt r»ng thêi gian lµ liªn tôc. (Thêi gian lµ g×? trong T¹p chÝ Tia s¸ng) d) Nh÷ng ngêi yÕu ®uèi vÉn hay hiÒn lµnh. Muèn ¸c ph¶i lµ kÎ m¹nh. (Nam Cao, ChÝ PhÌo) Gîi ý: - (a): + Liªn kÕt c©u: trêng häc  trêng häc (phÐp lÆp); + Liªn kÕt ®o¹n: trêng häc cña chóng ta ph¶i h¬n h¼n trêng häc cña thùc d©n vµ phong kiÕn.  nh thÕ (phÐp thÕ). - (b): + Liªn kÕt c©u: V¨n nghÖ  v¨n nghÖ (phÐp lÆp); + Liªn kÕt ®o¹n: sù sèng  Sù sèng; v¨n nghÖ  V¨n nghÖ (phÐp lÆp). - (c): Liªn kÕt c©u: thêi gian  thêi gian  thêi gian; con ngêi  con ngêi  Con ngêi (phÐp lÆp). - (d): Liªn kÕt c©u: yÕu ®uèi  m¹nh; hiÒn lµnh  ¸c (liªn hÖ tr¸i nghÜa). 2. T×m c¸c cÆp tõ ng÷ tr¸i nghÜa trong hai c©u v¨n sau ®©y vµ cho biÕt chóng cã t¸c dông nh thÕ nµo trong viÖc liªn kÕt c©u. Thời gian vật lí vô hình, giá lạnh, đi trên một con đờng thẳng tắp, đều đặn nh một cái m¸y (tuyÖt h¶o bëi kh«ng bao giê h), t¹o t¸c vµ ph¸ huû mäi sinh vËt, mäi hiÖn h÷u. Trong.

(30) khi đó, thời gian tâm lí lại hữu hình, nóng bỏng, quay theo một hình tròn, lúc nhanh lúc chËm víi bao kØ niÖm nhí th¬ng vÒ dÜ v·ng, còng nh bao nhiªu dù trï lo l¾ng cho t¬ng lai. (Thêi gian lµ g×?, trong T¹p chÝ Tia s¸ng) Gîi ý: - C¸c cÆp tõ ng÷ tr¸i nghÜa:. Thêi gian vËt lÝ. Thêi gian t©m lÝ. v« h×nh. H÷u h×nh. gi¸ l¹nh. nãng báng. th¼ng t¾p. H×nh trßn. đều đặn. lóc nhanh lóc chËm. - Đoạn văn có chủ đề là phân biệt thời gian vật lí và thời gian tâm lí. Trong sự diễn đạt đặc điểm của hai loại thời gian, mối liên hệ giữa các cặp từ trái nghĩa tạo ra mối liên kết chÆt chÏ gi÷a hai c©u v¨n. 3. T×m c¸c lçi vÒ liªn kÕt néi dung trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau vµ söa l¹i. a) Cắm bơi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Hai bố con cùng viết đơn xin ra mặt trận. Mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối. (DÉn theo TrÇn Ngäc Thªm) b) Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chÕt. ChÞ lµm quÇn quËt phông dìng cha mÑ chång, hÇu h¹ chång, bó mím cho con. Cã nh÷ng ngµy ng¾n ngñi c¬n bÖnh t¹m lui, chång chÞ yªu th¬ng chÞ v« cïng. (DÉn theo TrÇn Ngäc Thªm) Gîi ý: - (a): Theo sự diễn đạt này, các câu vi phạm liên kết nội dung: không cùng chung một chủ đề. Có thể sửa lại bằng cách thêm một số từ ngữ vào để tạo ra liên kết chủ đề giữa các c©u: Cắm bơi một mình trong đêm. Trận địa đại đội 2 của anh ở phía bãi bồi bên một dòng sông. Anh chợt nhớ hồi đầu mùa lạc hai bố con anh cùng viết đơn xin ra mặt trận. Bây giờ thì mùa thu hoạch lạc đã vào chặng cuối. - (b): C©u nµy vi ph¹m liªn kÕt néi dung: tr×nh tù c¸c sù viÖc nªu trong c¸c c©u kh«ng hîp lÝ. Cã thÓ ch÷a lçi liªn kÕt nµy b»ng c¸ch thªm vµo cho c©u 2 thµnh phÇn tr¹ng ng÷ chØ thời gian để làm rõ diễn biến trớc – sau của sự việc: Năm 19 tuổi chị đẻ đứa con trai, sau đó chồng mắc bệnh, ốm liền trong hai năm rồi chÕt. Suèt thêi gian anh èm, chÞ lµm quÇn quËt phông dìng cha mÑ chång, hÇu h¹ chång, bó mím cho con. Cã nh÷ng ngµy ng¾n ngñi c¬n bÖnh t¹m lui, chång chÞ yªu th¬ng chÞ v« cïng. 4. T×m vµ ch÷a c¸c lçi liªn kÕt h×nh thøc trong c¸c ®o¹n trÝch sau: a) Víi bé r¨ng khoÎ cøng, loµi nhÖn khæng lå nµy cã thÓ c¾n thñng c¶ giµy da. Mäi biện pháp chống lại nó vẫn cha có kết quả vì chúng sống sâu dới mặt đất. Hiện nay, ngời ta vẫn đang thử tìm cách bắt chúng để lấy nọc điều trị cho những ngời bị nó cắn. (B¸o) b) Tại văn phòng, đồng chí Bộ trởng đã gặp gỡ một số bà con nông dân để trao đổi ý kiến. Mỗi lúc bà con kéo đến hội trờng một đông..

(31) (B¸o) Gîi ý: - (a): Lçi thay thÕ, tõ nã trong c©u 2 kh«ng thÓ thay thÕ cho loµi nhÖn. Ch÷a: thay nã b»ng chóng. - (b): Lỗi dùng từ không thống nhất, từ hội trờng không thể đồng nghĩa với từ văn phòng cho nên không thể thay thế đợc cho nhau. Chữa: bỏ từ hội trờng trong câu 2 hoặc thay tõ nµy b»ng tõ v¨n phßng.. Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 5 Tù kiÓm tra vµ söa ch÷a l¹i bµi viÕt cña m×nh theo mét sè gîi ý sau: 1. Bài viết đã xác định đợc rõ vấn đề nghị luận cha? Sự việc, hiện tợng đợc nghị luân đã đợc trình bày đầy đủ các khía cạnh chủ yếu cha? Những điều em phân tích về sự việc, hiện tợng có đúng với thực tế không? Bài viết đã giúp ngời đọc thấy đợc rõ cái đúng, cái sai, c¸i lîi, c¸i h¹i cña sù viÖc, hiÖn tîng cha? 2. Hệ thống luận điểm của bài viết đã rõ ràng cha? Bài viết đã đa ra đợc những luận điểm chứng tỏ sự quan sát, đánh giá của riêng ngời viết cha? 3. Việc trình bày luận điểm có thuyết phục không? Luận điểm đã đợc chứng minh b»ng nh÷ng dÉn chøng vµ lÜ lÏ thÝch hîp cha? 4. Bài viết đã có bố cục hoàn chỉnh cha? Các phần của bài viết có liên kết chặt chẽ với nhau không? Mối quan hệ giữa các đoạn đã đợc diễn đạt đảm bảo mạch lạc cha? 5. Bµi viÕt cßn nh÷ng lçi chÝnh t¶, dïng tõ, viÕt c©u nµo? 6. Chó ý lêi nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o vÒ bµi viÕt cña m×nh vµ cña c¸c b¹n. 7. Tham khảo những bài viết đợc thầy, cô giáo đánh giá cao.. C¸ch lµm bµi nghÞ luËn về một vấn đề t tởng, đạo lí I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Đọc các đề bài sau, so sánh và chỉ ra những điểm giống nhau giữa chúng. Đề 1: Suy nghĩ từ truyện ngụ ngôn Đẽo cày giữa đờng. §Ò 2: §¹o lÝ Uèng níc nhí nguån. §Ò 3: Bµn vÒ tranh giµnh vµ nhêng nhÞn. §Ò 4: §øc tÝnh khiªm nhêng. §Ò 5: Cã chÝ th× nªn. §Ò 6: §øc tÝnh trung thùc. §Ò 7: Tinh thÇn tù häc. §Ò 8: Hót thuèc cã h¹i. §Ò 9: Lßng biÕt ¬n thÇy, c« gi¸o. §Ò 10: Suy nghÜ tõ c©u ca dao: C«ng cha nh nói Th¸i S¬n – NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra..

(32) Gîi ý: Những điểm giống nhau giữa các đề: - Các đề đều đa ra một vấn đề thuộc t tởng, đạo lí. - Dù có đa ra mệnh lệnh hay không thì các đề đều có điểm chung về yêu cầu: nghị luận (tức là đòi hỏi ngời viết phải nhận định, giải thích, bình luận, chứng minh). 2. Em thử nghĩ thêm một số đề bài khác tơng tự nh các đề bài trên. Gợi ý: Có thể lấy các truyện ngụ ngôn, truyện cời hoặc các câu tục ngữ mà em đã đợc học, đọc làm vấn đề nghị luận. Chú ý: Đề bài có thể đa ra mệnh lệnh hay không nhng vấn đề nghị luận thì nhất định phải có và chỉ tập trung vào một vấn đề. Phân biệt giữa vấn đề t tởng, đạo lí với vấn đề là sự việc, hiện tợng đời sống. 3. Cách làm bài nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí Chẳng hạn với đề bài: Suy nghĩ về đạo lí “Uống nớc nhớ nguồn”, các bớc làm bài sẽ là: * Bớc 1: Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề: + Đề bài đa ra vấn đề gì? (đạo lí “Uống nớc nhớ nguồn”) + §Ò bµi yªu cÇu nh thÕ nµo? (nªu suy nghÜ). + Phải huy động những tri thức nào xung quanh vấn đề nghị luận? (Hiểu biết về tục ngữ Việt Nam; Hiểu biết về đời sống có liên quan đến đạo lí Uống nớc nhớ nguồn). - T×m ý: + Tìm hiểu nội dung t tởng, đạo lí (nghĩa đen, nghĩa bóng của câu tục ngữ); + Liªn hÖ víi thùc tÕ (Néi dung c©u tôc ng÷ thÓ hiÖn truyÒn thèng ©n nghÜa nh mét nguyên tắc sống của ngời Việt Nam; Ngày nay, đạo lí Uống nớc nhớ nguồn vẫn còn nguyên giá trị và tiếp tục đợc khẳng định ở những khía cạnh mới…) * Bíc 2: LËp dµn bµi LËp dµn bµi theo bè côc 3 phÇn. (1) Më bµi - Giới thiệu t tởng, đạo lí sẽ nghị luận (Giới thiệu câu tục ngữ “Uống nớc nhớ nguồn”); - Nêu khái quát về nội dung và ý nghĩa của t tởng, đạo lí (Khái quát nội dung của câu tôc ng÷ “Uèng níc nhí nguån” vµ ý nghÜa r¨n d¹y cña nã). (2) Th©n bµi - Giải thích nội dung t tởng, đạo lí (Giải thích nội dung câu tục ngữ “Uống nớc nhớ nguån”): + Cắt nghĩa t tởng, đạo lí (nghĩa đen, nghĩa bóng của câu tục ngữ); + Phân tích những biểu hiện của t tởng, đạo lí (những điều hàm chứa trong câu tục ng÷). - Đánh giá t tởng, đạo lí (Sự đúng đắn và sâu sắc của đạo lí “Uống nớc nhớ nguồn”): + Đa dẫn chứng để chứng minh sự đúng đắn của t tởng, đạo lí (Truyền thống ân nghĩa cña ngêi ViÖt Nam); + Khẳng định sự sâu sắc, đúng đắn của t tởng, đạo lí trong đời sống xã hội hiện tại và tơng lai (Uống nớc nhớ nguồn còn là nền tảng duy trì, phát huy những giá trị đã đợc hình.

(33) thµnh trong truyÒn thèng d©n téc; lµ ý thøc tr¸ch nhiÖm víi sù nghiÖp b¶o vÖ, x©y dùng vµ ph¸t huy thµnh qu¶ cña c¸c thÕ hÖ cha «ng; nh¾c nhë nh÷ng kÎ sèng vong ©n béi nghÜa, …). (3) KÕt bµi - Khẳng định ý nghĩa của t tởng, đạo lí (Khẳng định truyền thống đạo lí Uống nớc nhớ nguồn của dân tộc, ý nghĩa sâu sắc của đạo lí này trong hiện tại và tơng lai). - Tự rút ra bài học cho bản thân từ vấn đề vừa nghị luận. * Bíc 3: ViÕt bµi Dựa trên hệ thống các ý đã sắp xếp trong dàn ý, viết thành bài văn hoàn chỉnh. * Bíc 4: §äc l¹i bµi viÕt vµ söa ch÷a II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Lập dàn bài cho đề bài: Tinh thần tự học. Gợi ý: Thực hiện đúng các bớc: - Tìm hiểu đề và tìm ý: + Tìm hiểu đề: Vấn đề nghị luận là gì? (Tinh thần tự học) Mệnh lệnh của đề là gì? (Đề bài này không có mệnh lệnh cụ thể nhng vẫn phải xác định các thao tác cụ thể khi làm bài: ph©n tÝch, gi¶i thÝch, chøng minh…). + T×m ý: Tù häc lµ g×? T¹i sao ph¶i tù häc? Tù häc cã t¸c dông, u thÕ g×? Ngêi cã tinh thần tự học là ngời nh thế nào? Em đã biết đến những tấm gơng tự học nào? Em đã có tinh thÇn tù häc cha? - Lập dàn ý: Dựa vào hớng dẫn ở phần trên để lập thành dàn ý.. mïa xu©n nho nhá Thanh H¶i i. kiÕn thøc c¬ b¶n 1. Nhµ th¬ Thanh H¶i (1930-1980) quª ë huyÖn Phong §iÒn, tØnh Thõa Thiªn  HuÕ. Ông hoạt động văn nghệ trong suốt những năm kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ và lµ mét trong sè nh÷ng c©y bót cã c«ng x©y dùng nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng ë miÒn Nam thêi kú ®Çu. 2. Bài thơ Mùa xuân nho nhỏ thể hiện niềm yêu mến thiết tha với cuộc sống, với đất nớc và ớc nguyện của tác giả về một cuộc sống ngày càng tơi đẹp hơn. 3. Từ xúc cảm trớc mùa xuân của thiên nhiên, đất trời đến mùa xuân của mỗi con ngời trong mùa xuân lớn của đất nớc, thể hiện khát vọng đợc dâng hiến "mùa xuân nho nhỏ" của mình vào mùa xuân lớn của cuộc đời chung. Có thể xác định bố cục của bài thơ gồm bốn đoạn:  Khổ đầu (6 dòng thơ): cảm xúc trớc mùa xuân của thiên nhiên, đất trời.  Hai khổ 2, 3 (từ "Mùa xuân ngời cầm súng" đến "cứ đi lên phía trớc"): hình ảnh mùa xuân đất nớc.  Hai khổ 4, 5 (từ "Ta làm con chim hót" đến "Dù là khi tóc bạc"): những suy nghĩ và ớc nguyện của nhà thơ trớc thiên nhiên đất nớc..

(34)  Khổ thơ cuối: Lời ca ngợi quê hơng, đất nớc qua điệu ca Huế. 4. Mùa xuân ở khổ thơ đầu là mùa xuân của thiên nhiên, đất trời với dòng sông xanh, b«ng hoa tÝm biÕc, tiÕng chim chiÒn chiÖn hãt vang trêi. ChØ b»ng vµi nÐt ph¸c ho¹, t¸c gi¶ đã vẽ ra cả không gian cao rộng với dòng sông, mặt đất, bầu trời bao la, với màu sắc tơi th¾m (s«ng xanh, hoa tÝm biÕc), víi nh÷ng ©m thanh vang väng (tiÕng chim chiÒn chiÖn) cña mïa xu©n. Cảm xúc của tác giả trớc cảnh mùa xuân đợc diễn tả qua hai câu thơ: Tõng giät long lanh r¬i T«i ®a tay t«i høng. Cã nhiÒu c¸ch hiÓu vÒ hai c©u th¬ nµy, tuy nhiªn cã thÓ hiÓu "tõng giät" lµ "nh÷ng giät mùa xuân", là sự chuyển đổi các cảm giác, từ màu sắc, âm thanh, hình ảnh... sang hình khối, đờng nét, một sự cụ tợng hoá những yếu tố vô hình (âm thanh, màu sắc...) thành một yếu tố hữu hình, có thể cảm nhận đợc bằng nhiều giác quan. Dù hiểu nh thế nào thì hai câu th¬ còng thÓ hiÖn niÒm say sa ng©y ngÊt cña nhµ th¬ tríc c¶nh mïa xu©n. 5. Từ cảm xúc về mùa xuân của thiên nhiên, đất trời, nhà thơ chuyển sang bày tỏ những suy ngẫm và tâm niệm về mùa xuân đất nớc. Đó là khát vọng đợc hoà nhập vào cuộc sống, đợc cống hiến phần tốt đẹp của mình cho cuộc đời chung, cho đất nớc. Điều tâm niệm ấy đợc thể hiện một cách chân thành trong những hình ảnh tự nhiên, giản dị và đẹp. Nhà thơ đã dùng những hình ảnh đẹp của thiên nhiên để nói lên ớc nguyện của mình: muốn "làm con chim hót", muốn "làm một cành hoa"... Niềm mong muốn đợc sống có ích, cống hiến cho đời là một lẽ tự nhiên nh con chim mang đến tiếng hót, nh bông hoa toả hơng sắc, mang đến vẻ đẹp cho cuộc đời. §o¹n th¬ gîi cho ta nh÷ng suy nghÜ s©u s¾c vÒ ý nghÜa cuéc sèng cña mçi con ngêi. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khi con ngời biết sống, biết chăm lo cho cuộc đời chung và có thể đóng góp những gì tốt đẹp của mình cho cuộc đời chung, cho đất nớc. 6. Bµi th¬ cã nhÞp ®iÖu trong s¸ng, thiÕt tha, gîi c¶m, gÇn gòi víi d©n ca. §Æc ®iÓm Êy có đợc là nhờ nhà thơ đã sử dụng các yếu tố nh thể thơ, cách ngắt nhịp, cách gieo vần, cách sö dông c¸c ®iÖp tõ, ®iÖp ng÷ rÊt hiÖu qu¶:  ThÓ th¬ n¨m ch÷ g¾n liÒn víi c¸c ®iÖu d©n ca, nhÊt lµ d©n ca miÒn Trung, cã ©m hëng nhÑ nhµng, tha thiÕt. C¸ch gieo vÇn liÒn gi÷a c¸c khæ th¬ còng gãp phÇn to¹ nªn sù liÒn m¹ch cho c¶m xóc.  KÕt hîp nh÷ng h×nh ¶nh tù nhiªn gi¶n dÞ (b«ng hoa tÝm, tiÕng chim hãt, v× sao...) víi các hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trng, khái quát (đất nớc nh vì sao...).  Tứ thơ xoay quanh hình ảnh mùa xuân, từ mùa xuân của đất trời đến mùa xuân của quê hơng đất nớc. Cách cấu tứ nh vậy khiến cho ý thơ luôn tập trung, cảm xúc trong thơ kh«ng bÞ dµn tr¶i.  Giọng điệu của bài thơ thể hiện đúng tâm trạng của tác giả, biến đổi phù hợp với nội dung tõng ®o¹n: vui, say sa ë ®o¹n ®Çu, trÇm l¾ng, thiÕt tha khi béc b¹ch t©m niÖm, s«i næi, tha thiÕt ë ®o¹n kÕt. 7. Nhan đề Mùa xuân nho nhỏ là một sáng tạo độc đáo của Thanh Hải. Nhiều nhà thơ đã viết về mùa xuân với những sắc thái khác nhau: mùa xuân chín (Hàn Mặc Tử), mùa xu©n xanh (NguyÔn BÝnh), xu©n ý, xu©n lßng (Tè H÷u)... Trong bµi th¬ nµy, ý nguyÖn cña tác giả là muốn làm một mùa xuân nhng chỉ là một mùa xuân nho nhỏ  đóng góp công sức nhỏ bé của mình làm đẹp thêm mùa xuân đất nớc. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng.

(35) Thể hiện giọng đọc chậm, tình cảm.. viÕng l¨ng b¸c ViÔn Ph¬ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Nhµ th¬ ViÔn Ph¬ng sinh n¨m 1928, quª ë tØnh An Giang. ¤ng lµ mét trong nh÷ng c©y bót cã mÆt sím nhÊt cña lùc lîng v¨n nghÖ gi¶i phãng ë miÒn Nam thêi kú chèng Mü cứu nớc. Thơ Viễn Phơng thờng nhỏ nhẹ, giàu tình cảm, khá quen thuộc với bạn đọc thời kháng chiến chống đế quốc Mỹ. 2. Bài thơ Viếng lăng Bác đợc viết khi lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh đợc xây dựng xong, đất nớc thống nhất, đồng bào miền Nam đã có thể thực hiện đợc mong ớc ra viếng Bác. Trong niềm xúc động vô bờ của đoàn ngời vào lăng viếng Bác, Viễn Phơng đã viết bài thơ nµy. 3. Cảm xúc bao trùm trong bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lòng biết ¬n vµ tù hµo xen lÉn nçi xãt ®au khi t¸c gi¶ vµo l¨ng viÕng B¸c. Giäng ®iÖu trong bµi th¬ lµ giäng thµnh kÝnh, trang nghiªm trong nh÷ng suy t trÇm l¾ng. Cảm xúc đó đợc thể hiện theo trình tự cuộc vào lăng viếng Bác. Mở đầu là cảm xúc về cảnh bên ngoài lăng, tiếp đó là cảm xúc trớc hình ảnh dòng ngời bất tận ngày ngày vào lăng viếng Bác. Nỗi xúc động thiêng liêng khi vào lăng đợc gợi lên từ những hình ảnh giàu ý nghÜa biÓu tîng: mÆt trêi, vÇng tr¨ng, trêi xanh. Trong khæ th¬ cuèi, t¸c gi¶ thÓ hiÖn niÒm mong íc thiÕt tha muèn tÊm lßng m×nh m·i m·i ë l¹i bªn l¨ng B¸c. 4. Hàng tre là hình ảnh đầu tiên đợc tác giả miêu tả trong bài thơ. Đây là hình ảnh thực nhng đồng thời cũng có ý nghĩa biểu tợng sâu sắc. Đó là hình ảnh thân thuộc của làng quê, của đất nớc Việt Nam, một biểu tợng của dân tộc Việt Nam kiên cờng, bất khuất, bền bỉ. Cuối bài thơ, hình ảnh hàng tre còn đợc lặp lại với ý nghĩa cây tre trung hiếu. Đó cũng là mét phÈm chÊt tiªu biÓu cña con ngêi ViÖt Nam, d©n téc ViÖt Nam. C¸ch kÕt cÊu nh vËy gọi là kết cấu đầu cuối tơng ứng, làm đậm nét hình ảnh, gây ấn tợng sâu sắc và cảm xúc đợc nâng cao lên. 5. Tình cảm của nhà thơ, của mọi ngời đối với Bác đã đợc thể hiện qua sự kết hợp giữa những hình ảnh thực với những ẩn dụ đặc sắc: Ngµy ngµy mÆt trêi ®i qua trªn l¨ng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ. Hình ảnh mặt trời trong câu thơ thứ hai vừa nói lên sự vĩ đại của Bác Hồ vừa thể hiện đợc sự thành kính của nhà thơ và của cả dân tộc đối với Bác. §Õn hai c©u tiÕp theo, h×nh ¶nh "dßng ngêi ®i trong th¬ng nhí" lµ thùc nhng "KÕt trµng hoa dâng bảy mơi chín mùa xuân" lại là một ẩn dụ đẹp và rất sáng tạo, thể hiện sâu sắc những tình cảm thành kính, thiêng liêng của nhân dân đối với Bác. §Õn khæ thø ba, dßng ngêi ®ang yªn lÆng ®i qua linh c÷u B¸c trong nçi nhí th¬ng vµ xót xa vô hạn. Không khí tĩnh lặng, khung cảnh yên tĩnh nơi đây đã khiến cho ngay cả hình ảnh thơ cũng thay đổi: B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn Hình ảnh mặt trời rực đỏ trong lăng đã đợc thay bằng vầng trăng "sáng dịu hiền". Sự.

(36) thay đổi ấy thể hiện rất nhiều ý nghĩa. Bác không chỉ là một ngời chiến sĩ cách mạng, là ngọn đuốc sáng soi đờng cho dân tộc (ý nghĩa biểu tợng từ mặt trời), Bác còn là một ngời Cha có "đôi mắt Mẹ hiền sao!". Hình ảnh vầng trăng còn gợi ta nhớ đến những bài thơ tràn ngËp ¸nh tr¨ng cña Ngêi. Đến hai câu thơ sau, mạch xúc cảm ấy đã đợc bộc lộ trực tiếp: VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i Mµ sao nghe nhãi ë trong tim. Đây là những câu thơ hết sức chân thành, mãnh liệt. Tình cảm mãnh liệt của tác giả đã khiến cho câu thơ vợt lên trên ý nghĩa biểu tợng thông thờng, đồng thời tạo nên một mạch liên kết ngầm bên trong. Hình ảnh Bác đợc ví với mặt trời rực rỡ, với mặt trăng dịu mát, êm đềm và với cả trời xanh vĩnh cửu. Đó đều là những vật thể có ý nghĩa trờng tồn gần nh là vĩnh viễn nếu so với đời sống của mỗi cá nhân con ngời. Mặc dù vậy, tác giả vẫn thốt lªn: "Mµ sao nghe nhãi ë trong tim". Đó là lời giãi bày rất thực, xuất phát từ những tình cảm mãnh liệt của nhân dân, đồng bào đối với Bác. Thông thờng, trong những hoàn cảnh tơng tự, việc sử dụng hình ảnh ẩn dụ lµ mét thñ ph¸p nh»m gi¶m nhÑ nçi ®au tinh thÇn. MÆc dï vËy, t¸c gi¶ thèt lªn: "Mµ sao nghe nhãi ë trong tim". Dêng nh nçi ®au qu¸ lín khiÕn cho nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô trë nªn kh«ng cßn ý nghÜa, chØ cã c¸ch diÔn t¶ trùc tiÕp t©m tr¹ng míi cã thÓ gióp nhµ th¬ gi·i bµy t×nh c¶m cña m×nh. Khổ thơ cuối thể hiện ớc nguyện của nhà thơ đợc mãi mãi ở bên Bác. Đã đến giờ phút ph¶i chia tay, t¸c gi¶ chØ cã thÓ biÓu hiÖn tÊm lßng m×nh b»ng íc muèn ho¸ th©n vµo nh÷ng cảnh vật, sự vật ở bên Bác: muốn làm con chim cất cao tiếng hót, muốn làm đoá hoa toả hơng đâu đây, và nhất là muốn làm cây tre trung hiếu để có thể mãi mãi ở bên Bác. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng Thể hiện giọng đọc bài này cần chú ý:  Giọng điệu trong bài thơ thể hiện rất nhiều tâm trạng: đó là giọng điệu vừa trang nghiêm, sâu lắng vừa xót xa, tha thiết lại chan chứa niềm tin và lòng tự hào, thể hiện đúng nh÷ng t©m tr¹ng bén bÒ cña bao ngêi khi vµo l¨ng viÕng B¸c.  Bµi th¬ sö dông thÓ 8 ch÷ lµ chñ yÕu nhng cã nh÷ng c©u 7 ch÷ hoÆc 9 ch÷. NhÞp ®iÖu trong th¬ chËm r·i, khoan thai, diÔn t¶ kh¸ s¸t h×nh ¶nh ®oµn ngêi ®ang nèi nhau vµo câi thiêng liêng để đợc viếng Bác, để đợc nghiêng mình thành kính trớc vong linh của một ngời Cha nhng cũng đồng thời là một vị anh hùng dân tộc.  H×nh ¶nh th¬ trong bµi rÊt s¸ng t¹o, võa cô thÓ, x¸c thùc võa giµu ý nghÜa biÓu tîng. Những hình ảnh ẩn dụ nh hàng tre, mặt trời, vầng trăng, trời xanh... tuy đã rất quen thuộc nhng khi đi vào bài thơ này đã thể hiện đợc những ý nghĩa rất mới mẻ, có sức khái quát cao đồng thời cũng chan chứa tình cảm của tác giả, của đồng bào miền Nam nói riêng và nhân dân cả nớc nói chung đối với Bác.. NghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. T×m hiÓu bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch) truyÖn §äc v¨n b¶n sau vµ thùc hiÖn c¸c yªu cÇu..

(37) Gấp lại truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”, lòng ta cứ xao xuyến, vấn v ơng trớc vẻ đẹp của nh÷ng con ngêi, tríc nh÷ng t×nh c¶m ch©n t×nh, nång hËu trong mét cuéc sèng ®Çy tin yªu. Viết về một mảng hiện thực trên miền đất Sa Pa trong giai đoạn xây dựng chủ nghĩa xã hội và chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ, thiên truyện nh muốn nói với ta rằng: Bên trong vẻ lặng lẽ của núi rừng, cuộc sống ở đây chứa bao vẻ đẹp đáng yêu, đang có không ít sự hi sinh thầm lặng. Dù đợc miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa Pa” cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tợng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm - đã để lại cho chóng ta nhiÒu Ên tîng khã phai mê. Trớc tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc l¾m gian khæ cña m×nh. Trong lêi giíi thiÖu víi «ng ho¹ sÜ già và cô gái, bác lái xe gọi anh là “ngời cô độc nhất thế gian”. Đã mấy năm nay, anh sống một mình trên đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét, bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo. Công việc hàng ngày của anh là đo gió, đo nhiệt độ, đo ma, đo nắng rồi ghi chép, rồi gọi vào máy bộ đàm báo về trung tâm. Nhiều mùa, nhiều đêm anh phải đối chọi víi giã tuyÕt vµ lÆng im. VËy mµ anh rÊt yªu c«ng viÖc cña m×nh. Chóng ta h·y nghe lêi nói của anh thanh niên với ông hoạ sĩ: “[..] khi ta làm việc, ta với công việc là đôi sao gọi là một mình đợc? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em, đồng chí dới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi, cháu buồn đến chết mất ”. Còn ®©y lµ t©m sù cña anh víi c« kÜ s trÎ: “[…] lóc nµo t«i còng cã ng êi trß chuyÖn. NghÜa lµ cã s¸ch Êy mµ!”. Tuy sèng trong ®iÒu kiÖn thiÕu thèn c¶ vËt chÊt lÉn tinh thÇn nh ng ngêi thanh niªn Êy vÉn ham mª c«ng viÖc, vÉn biÕt s¾p xÕp, lo toan cuéc sèng riªng ng¨n n¾p, ổn định. Anh nuôi gà, trồng hoa, đọc sách. Thỉnh thoảng anh xuống đờng tìm gặp bác lái xe cùng hành khách để trò chuyện cho nguôi nỗi nhớ nhà, vợi bớt cô đơn. Sống trong hoàn cảnh nh thế, sẽ có ngời dần thu mình lại trong nỗi cô đơn. Nhng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm ng ời”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến ngời khác một cách chu đáo. Ngay từ những phút gặp gỡ ban đầu, lòng mến khách, nhiệt tình của anh đã gây đợc thiện cảm tự nhiên đối với ngời hoạ sĩ già, cô kĩ s trẻ. Niềm vui đợc đón khách dào dạt trong lòng anh, toát lên trên nét mặt, qua từng cử chỉ. Anh biếu bác lái xe củ tam thất để mang về cho vợ bác mới ốm dậy. Anh mừng quýnh đón quyển sách bác mua hộ. Anh hồ hởi đón mọi ngời lên thăm “nhà” mình và hồn nhiên kể về c«ng viÖc, cuéc sèng cña m×nh, cña b¹n bÌ n¬i Sa Pa lÆng lÏ. Chóng ta khã cã thÓ quªn viÖc lµm ®Çu tiªn cña anh thanh niªn khi cã kh¸ch lªn th¨m n¬i ë cña m×nh: h¸i mét bã hoa rùc rì s¾c mµu tÆng ngêi con g¸i cha hÒ quen biÕt. “Anh con trai, rÊt tù nhiªn, nh víi một ngời bạn đã quen thân, trao bó hoa đã cắt cho ngời con gái, và cũng rất tự nhiên, cô đỡ lấy”. Củ tam thất gửi vợ bác lái xe, làn trứng, bó hoa tiễn ng ời hoạ sĩ già, cô gái trẻ tiếp tục cuộc hành trình, đó là những kỉ niệm của một tấm lòng sốt sắng, tận tình đáng quý. Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nớc nh thế nhng ngời thanh niên hiếu khách và sôi nổi ấy lại rất khiêm tốn. Anh cảm thấy đóng góp của mình bình thờng, nhỏ bé so với bao ngời khác. Bởi thế anh ngợng ngùng khi ông hoạ sĩ già phác thảo ch©n dung cña m×nh vµo cuèn sæ tay. Con ngêi khiªm tèn Êy hµo høng giíi thiÖu cho ho¹ sĩ những ngời đáng để vẽ hơn mình. Đó là ông kĩ s ở vờn rau dới Sa Pa vợt qua bao khó khăn, vất vả để tạo ra những củ su hào to hơn, ngon hơn cho nhân dân toàn miền Bắc, là anh c¸n bé khÝ tîng díi trung t©m suèt mêi mét n¨m nay chuyªn t©m nghiªn cøu vµ thiÕt lập một bản đồ sét. Dù còn trẻ tuổi, anh thấm thía cái nghĩa, cái tình của mảnh đất Sa Pa mà mình đợc sinh ra, lớn lên, thấm thía sự hi sinh lặng thầm của những con ngời ngày đêm làm việc, lo nghĩ cho đất nớc. B»ng mét cèt truyÖn kh¸ nhÑ nhµng, nh÷ng chi tiÕt ch©n thùc, tinh tÕ, b»ng ng«n ng÷.

(38) đối thoại sinh động, Nguyễn Thành Long đã kể lại một cuộc gặp gỡ tình cờ mà thú vị nới Sa Pa lÆng lÏ. Cha ®Çy ba moi phót tiÕp xóc víi anh thanh niªn khiÕn ngêi ho¹ sÜ giµ thªm suy ngẫm về vẻ đẹp cuộc đời mà mình không bao giờ thể hiện hết đợc, khiến cô kĩ s trẻ lßng bao c¶m mÕn, b©ng khu©ng. Víi truyÖn ng¾n nµy, ph¶i ch¨ng nhµ v¨n muèn kh¼ng định: Cuộc sống của chúng ta đợc làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng? Những con ngời cần mẫn, nhiệt thành nh anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. (Quúnh T©m) a) Văn bản này nghị luận về vấn đề gì? Gợi ý: Văn bản nghị luận về vẻ đẹp của nhân vật anh thanh niên làm công tác khí tợng kiêm vật lí địa cầu trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long. b) Từ vấn đề nghị luận đã rút ra, hãy đặt nhan đề cho văn bản trên. Gợi ý: Có thể đặt tên cho văn bản là: Con ngời của Sa Pa lặng lẽ hay Hình ảnh anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long, hoÆc Søc sèng Sa Pa… c) Vấn đề nghị luận đợc ngời viết triển khi bằng những luận điểm nào? Tìm những câu v¨n thÓ hiÖn luËn ®iÓm cña bµi v¨n. Gợi ý: Dựa vào những câu thể hiện luận điểm chính của bài văn để hình dung về hệ thèng luËn ®iÓm cña néi dung nghÞ luËn: - Dù đợc miêu tả nhiều hay ít, trực tiếp hay gián tiếp, nhân vật nào của “Lặng lẽ Sa Pa” cũng hiện lên với nét cao quý đáng khâm phục. Trong đó, anh thanh niên làm công tác khí tợng kiêm vật lí địa cầu – nhân vật chính của tác phẩm - đã để lại cho chúng ta nhiều Ên tîng khã phai mê. - Trớc tiên, nhân vật anh thanh niên này đẹp ở tấm lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần tr¸ch nhiÖm cao víi c«ng viÖc l¾m gian khæ cña m×nh. - Nhng anh thanh niên này thật đáng yêu ở nỗi “thèm ng ời”, lòng hiếu khách đến nồng nhiệt, ở sự quan tâm đến ngời khác một cách chu đáo. - Công việc vất vả, có những đóng góp quan trọng cho đất nớc nh thế nhng ngời thanh niªn hiÕu kh¸ch vµ s«i næi Êy l¹i rÊt khiªm tèn. - Cuộc sống của chúng ta đợc làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lớn lao và thầm lặng? Những con ngời cần mẫn, nhiệt thành nh anh thanh niên ấy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu. d) Nhận xét về cách diễn đạt luận điểm của bài viết. Gợi ý: Các luận điểm đợc diễn đạt rõ ràng, làm nổi bật đợc vấn đề nghị luận. e) Ngời viết đã làm nh thế nào để khẳng định luận điểm? Nhận xét về những luận cứ đợc ngời viết đa ra để làm sáng tỏ cho từng luận điểm. Gợi ý: Các luận điểm đợc phân tích và chứng minh bằng những dẫn chứng cụ thể trong tác phẩm. Ngời viết đã tập trung vào những chi tiết, hình ảnh đặc sắc của tác phẩm để khái qu¸t luËn ®iÓm, chøng minh cho luËn ®iÓm. g) NhËn xÐt vÒ c¸ch dÉn d¾t, lËp luËn cña bµi v¨n. Gîi ý:.

(39) Nêu vấn đề nghị luận: Anh thanh niên thể hiện rõ nét vẻ đẹp cao quý đáng khâm phục. LuËn ®iÓm 1 Yêu đời, yêu nghÒ, tr¸ch nhiÖm víi c«ng viÖc: Chøng minh b»ng dÉn chøng cô thÓ trong t¸c phÈm. LuËn ®iÓm 2 HiÕu kh¸ch nång nhiÖt, quan tâm đến ngêi kh¸c: Chøng minh b»ng dÉn chøng cô thÓ trong t¸c phÈm. LuËn ®iÓm 3 Khiªm tèn: Chøng minh b»ng dÉn chøng cô thÓ trong t¸c phÈm. Chốt lại, nâng cao vấn đề: Cuộc sống của chúng ta đợc làm nên từ bao phấn đấu, hi sinh lín lao vµ thÇm lÆng? Nh÷ng con ngêi cÇn mÉn, nhiÖt thµnh nh anh thanh niªn Êy thật đáng trân trọng, thật đáng tin yêu.. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Vấn đề nghị luận của đoạn văn dới đây là gì? Từ việc miêu tả hoạt động của các nhân vật, Nam Cao đã gián tiếp đa ra một tình thế lựa chọn đối với lão Hạc mà các dấu hiệu của nó đã đợc chuẩn bị ngay từ đầu. Đó là việc giải quyết cái sống và cái chết: sống liệu có giữ đợc mảnh vờn cho con mà vẫn có cái để mà ăn hay không (bán mất mảnh vờn sẽ là một trọng tội không thể tha thứ đợc của lão đối với ngời vợ đã khuất và đứa con đang ở xa); hay là chết thì sẽ giữ đợc mảnh vờn, lơng tâm yªn æn? Nhng nÕu chÕt th× ph¶i chÕt nh thÕ nµo, chuÈn bÞ cho nã ra sao?… Cuèi cïng, l·o Hạc lựa chọn cái chết. Đầu tiên lão để cho cậu vàng chết trớc. Sau đó mới đến mình. Lão âm thầm chuẩn bị, dọn dẹp chu tất một con đờng sạch sẽ để bớc đến nhà mồ (nhờ ông giáo giữ vờn để khỏi ai tranh chiếm, nhòm ngó, gửi cầm 30 đồng bạc để cậy bà con lo liệu ma chay nếu mình có mệnh hệ gì). Lão đã chọn cái chết trong còn hơn phải sống khổ, sống nhục. Lão đã chết một cách cao ngạo và thảm khốc. Chỉ có bằng cách này lão mới khỏi phạm vào mảnh đất thiêng dành cho con mình, mới có thể chấm dứt kiếp sống lay lắt, héo úa. Cái chết của lão Hạc khiến ta đau đớn nhận ra một tình phụ tử thiêng liêng và thăm thẳm. Tội nghiệp cho lão, chắc hẳn lão nung nấu ý định chết từ lâu rồi, từ cái ngày ®Çu sang nãi chuyÖn b¸n cËu vµng víi «ng gi¸o, râ nhÊt lµ c¸i h«m l·o sang göi vên vµ tiền. Chả thế mà câu chuyện của lão rề rà, vòng vo, nặng nhọc, nhức nhối một điều gì đó thật khó nói; tâm can lão bị đè nặng bởi ý định tự tử phải giấu. Lão đã làm tất cả những gì có thể làm đợc trớc khi đi đến cái chết, tuy lặng lẽ, âm thầm mà thật dứt khoát, quyết liệt. Để bảo toàn nhân cách của mình, lão không có con đờng nào khác là phải chủ động tìm đến cái chết. Lão Hạc đã dùng cái chết của mình để cấy cái sống cho đứa con trai đang đi phu đồn điền biền biệt. Đó là một lựa chọn tột cùng đau đớn cuả thân phận con ng ời. ý nghĩa câu chuyện chủ yếu đợc phát sáng từ điểm then chốt này. (Theo V¨n Gi¸, ChiÒu s©u truyÖn “L·o H¹c”).

(40) Gợi ý: Đoạn văn nghị luận về sự lựa chọn nghiệt ngã của nhân vật lão Hạc qua đó thấy đợc vẻ đẹp nhân cách của nhân vật này trong truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao. 2. Đoạn văn đã triển khai vấn đề nghị luận bằng những ý nào? Gîi ý: C¸c ý cña ®o¹n v¨n: - L·o H¹c ph¶i lùa chän gi÷a sèng vµ chÕt; - Lão Hạc đã chọn cái chết trong còn hơn sống khổ, sống nhục. 3. Ngời viết đã làm gì để tạo ra sức thuyết phục cho ý kiến của mình? Gîi ý: Qua nh÷ng chi tiÕt cô thÓ trong t¸c phÈm, ngêi viÕt tËp trung ph©n tÝch nh÷ng diÔn biÕn t©m lÝ cña nh©n vËt l·o H¹c trong t×nh thÕ lùa chän nghiÖt ng· cña sè phËn.. C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Chỉ ra vấn đề nghị luận trong các đề bài sau: §Ò 1: Suy nghÜ vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ trong x· héi cò qua nh©n vËt Vò N¬ng ë ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷. §Ò 2: Ph©n tÝch diÔn biÕn cèt truyÖn trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n. §Ò 3: Suy nghÜ vÒ th©n phËn Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cña NguyÔn Du. Đề 4: Suy nghĩ về đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng. Gîi ý: NghÞ luËn vÒ: - Th©n phËn ngêi phô n÷ trong x· héi cò qua nh©n vËt Vò N¬ng ë ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷. - DiÔn biÕn cèt truyÖn trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n. - Th©n phËn Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cña NguyÔn Du. - Đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lợc ngà của NguyÔn Quang S¸ng. 2. So sánh yêu cầu của từng đề bài trên. Gợi ý: Sự khác nhau về yêu cầu (mệnh lệnh) trong các đề bài trên thể hiện ở hai từ ph©n tÝch vµ suy nghÜ: - Phân tích: Phân tích tác phẩm hoặc một phơng diện nào đó của tác phẩm để đa ra nhận định về giá trị của tác phẩm. - Suy nghĩ: Đa ra nhận định, đánh giá về tác phẩm theo một khía cạnh, góc nhìn hay vấn đề nào đó. Trong bµi v¨n tr×nh bµy suy nghÜ vÒ t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch) cã thÓ sö dông nhiÒu thao tác, trong đó có cả phân tích. 3. So sánh đề bài sau với các đề bài trên. Con ngêi trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long. Gợi ý: Đề bài này không đa ra mệnh lệnh cụ thể (phân tích hay nêu suy nghĩ); dạng đề.

(41) bài này có tính chất mở, đòi hỏi ngời viết phải tự vận dụng tổng hợp các thao tác cho có hiÖu qu¶ nhÊt. 4. Tìm hiểu các bớc làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) với đề bµi: Suy nghÜ vÒ nh©n vËt «ng Hai trong truyÖn ng¾n “Lµng” cña Kim L©n. Bớc 1: Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề: Đọc kĩ đề bài để: + Xác định vấn đề nghị luận: nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của Kim Lân; + Xác định yêu cầu (mệnh lệnh) của đề bài: nêu suy nghĩ. - Tìm ý: Vấn đề nghị luận biểu hiện trong tác phẩm (hoặc đoạn trích) nh thế nào? Nội dung nào là trọng tâm của vấn đề nghị luận? Em cần đa ra suy nghĩ của mình về những nội dung nào của vấn đề nghị luận? Cần chứng minh cho nhận định của mình bằng những hình ¶nh, chi tiÕt nµo trong t¸c phÈm (hoÆc ®o¹n trÝch)? Ch¼ng h¹n: + ë nh©n vËt «ng Hai, t×nh yªu lµng hoµ quyÖn víi lßng yªu níc nh thÕ nµo? + Nhân vật ông Hai có đặc điểm gì nổi bật nhất? + Tình yêu làng, yêu nớc của ông Hai đợc bộc lộ trong tình huống nào? + Những hình ảnh, chi tiết nào cho thấy một cách sinh động tình yêu làng, yêu nớc của nhân vật này? (tâm trạng, cử chỉ, hành động, lời nói…). Bíc 2: LËp dµn bµi S¾p xÕp c¸c ý theo bè côc 3 phÇn: (1) Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác phẩm (hoặc đoạn trích) và vấn đề nghị luận: - Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ Kim L©n vµ truyÖn ng¾n Lµng; - Giíi thiÖu nh©n vËt chÝnh cña truyÖn - «ng Hai; - Đa ra nhận định chung về nhân vật này. (2) Thân bài: Triển khai vấn đề nghị luận thành những luận điểm, thể hiện những nội dung khác nhau của vấn đề nghị luận, chứng minh bằng những luận cứ cụ thể trong tác phẩm (hoặc đoạn trích); trình bày nhận định của mình về từng nội dung của vấn đề nghị luËn. - T×nh yªu lµng, yªu níc ë nh©n vËt «ng Hai: + ë n¬i t¶n c, «ng Hai lu«n nhí vÒ c¸i lµng cña m×nh; + ¤ng Hai thêng xuyªn theo dâi tin tøc kh¸ng chiÕn; + T©m tr¹ng «ng Hai khi nghe tin lµng m×nh theo T©y; + Tâm trạng ông Hai khi tin đồn đợc cải chính. - §Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: + Đặt nhân vật vào tình huống giàu kịch tính để khắc hoạ tính cách; + Nghệ thuật miêu tả nhân vật: nội tâm, cử chỉ, hành động, ngôn ngữ… + Nghệ thuật kể chuyện: khắc hoạ nhân vật qua đối thoại, độc thoại… (3) KÕt bµi - Đánh giá khái quát về ý nghĩa của vấn đề nghị luận: + Qua hình tợng nhân vật ông Hai, nhà văn Kim Lân ngợi ca tình yêu quê hơng đất nớc cña ngêi n«ng d©n..

(42) + Nhà văn đã xây dựng thành công nhân vật. - Mở rộng liên hệ, trình bày suy nghĩ, bài học từ vấn đề vừa nghị luận: Tình yêu làng, yªu níc cña «ng Hai gióp em hiÓu thªm ®iÒu g×? Bíc 3: ViÕt bµi Dựa theo dàn bài đã xây dựng, viết thành bài văn hoàn chỉnh. Chú ý viết đoạn văn phải thể hiện đợc nổi bật luận điểm và chứng minh bằng những luËn cø râ rµng. C¸c ®o¹n ph¶i cã liªn kÕt, chuyÓn tiÕp nhau. Ngoài việc viết đúng, cần rèn luyện để lời văn giàu hình ảnh, gợi cảm. Bíc 4: §äc l¹i bµi viÕt vµ söa ch÷a - Kiểm tra xem bố cục bài viết đã hoàn chỉnh cha; - Các luận điểm trình bày nh thế đã rõ cha? Luận cứ đã thuyết phục cha? Có cần bổ sung dÉn chøng kh«ng? - So¸t xem cã m¾c c¸c lçi chÝnh t¶, dïng tõ, c©u nµo kh«ng? II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Cho đề bài: Suy nghĩ của em về truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao. 1. H·y lËp dµn bµi. Gợi ý: Thực hiện theo trình tự các bớc từ tìm hiểu đề, tìm ý đến lập dàn bài. Chú ý: Với vấn đề nghị luận là truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, cần trình bày suy nghÜ cña m×nh vÒ nh÷ng ph¬ng diÖn sau: - Cốt truyện: Tóm tắt đợc cốt truyện và nêu đợc ý nghĩa của câu chuyện; - Nh©n vËt: TËp trung vµo nh©n vËt chÝnh – l·o H¹c. + Nhà văn đã phản ánh sinh động, sâu sắc bi kịch của ngời nông dân trong xã hội thực dân nửa phong kiến, qua đó ngợi ca vẻ đẹp nhân cách, lòng tự trọng của con ngời. + Nghệ thuật xây dựng nhân vật: miêu tả nội tâm, ngoại hình, cử chỉ, hành động, lời nãi… - Nghệ thuật kể chuyện: Câu chuyện về số phận của Lão Hạc đợc kể qua nhân vật ông gi¸o – xng “t«i”. C¸ch dÉn d¾t truyÖn bÊt ngê, giµu kÞch tÝnh. Ng«n ng÷ s¾c s¶o, sinh động. Em đa ra những suy nghĩ của mình từ những phơng diện trên. Cuối cùng, phải đánh giá đợc giá trị của toàn bộ tác phẩm. 2. Viết phần mở bài, và một đoạn thân bài cho bài văn với đề bài trên. Gîi ý: - Cã nhiÒu c¸ch më bµi: + Đi từ khái quát đến cụ thể, từ chung đến riêng: Giới thiệu về tác giả Nam Cao  giới thiệu về truyện ngắn Lão Hạc  nêu khái quát nhận định của mình về tác phẩm. + Giới thiệu trực tiếp vào truyện: Giới thiệu truyện ngắn Lão Hạc  nêu nhận định khái qu¸t vÒ gi¸ trÞ cña t¸c phÈm. - Mỗi đoạn văn thể hiện trọn vẹn một ý, em nên chọn một trong các ý của dàn bài để viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n. Chó ý: §a ra luËn ®iÓm  Chøng minh b»ng luËn cø cô thÓ trong t¸c phÈm  Chèt l¹i ®o¹n, vµ chuyÓn ý (sang ®o¹n tiÕp theo)..

(43) LuyÖn tËp lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch) I. Híng dÉn chuÈn bÞ ë nhµ 1. ôn lại để nắm vững cách làm bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích): - Nhận diện đợc đề bài nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích), phân biệt với đề bài nghị luận về sự việc, hiện tợng đời sống và nghị luận về một t tởng, đạo lí. - N¾m v÷ng c¸c bíc lµm bµi nghÞ luËn vÒ t¸c phÈm truyÖn (hoÆc ®o¹n trÝch). - BiÕt s¾p xÕp ý cña bµi v¨n theo bè côc 3 phÇn: Më bµi cã vai trß g×? Th©n bµi cã vai trß g×? KÕt bµi cã vai trß g×? 2. §äc l¹i ®o¹n trÝch truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng, chó ý suy nghÜ trªn tõng ph¬ng diÖn: cèt truyÖn, nh©n vËt, nghÖ thuËt kÓ chuyÖn. II. Híng dÉn luyÖn tËp trªn líp Hãy lập dàn ý chi tiết cho bài văn nghị luận với đề bài: Cảm nhận của em về đoạn trÝch truyÖn “ChiÕc lîc ngµ” cña NguyÔn Quang S¸ng. 1. Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề: + Xác định vấn đề nghị luận: Đoạn trích Chiếc lợc ngà của Nguyễn Quang Sáng. + Yªu cÇu: tr×nh bµy c¶m nhËn. - Tìm ý: Em dự định trình bày cảm nhận của mình về những nội dung nào của đoạn trÝch ChiÕc lîc ngµ? + C©u chuyÖn vÒ t×nh cha con s©u nÆng cña truyÖn lÊy bèi c¶nh vµo thêi k× nµo? CÇn cã hiểu biết nhất định về hoàn cảnh lịch sử của miền Nam giai đoạn kháng chiến chống Mĩ để thÊy r»ng t×nh c¶nh cña cha con «ng S¸u lµ phæ biÕn. Nªu c¶m nhËn cña em vÒ hoµn c¶nh c©u chuyÖn. + Cảm nhận về tình cha con sâu nặng, cảm động: Cảm nhận của em về tình yêu thơng con vô hạn của ông Sáu, những mất mát, hi sinh mà ông đã gánh chịu. Cảm nhận của em vÒ tÝnh c¸ch cña bÐ Thu… + Tình cảm giữa ông Sáu và bé Thu đợc thể hiện qua những chi tiết, hình ảnh tiêu biểu, đặc sắc nào? (Cử chỉ, hành động, lời nói, diễn biến tâm trạng của ông Sáu và của bé Thu). + Câu chuyện cảm động ở điểm nào? Tác giả đã xây dựng tình huống truyện eo le ra sao, x©y dùng lêi kÓ gi¶n dÞ, tù nhiªn nh thÕ nµo? 2. LËp dµn bµi chi tiÕt a) Em dự định Mở bài nh thế nào? b) ở phần Thân bài, em dự định triển khai vấn đề thành những luận điểm nào (mỗi luận điểm viết thành một câu văn hoàn chỉnh). Em lựa chọn những chi tiết, hình ảnh nào để chøng minh cho luËn ®iÓm cña m×nh? (chó ý s¾p xÕp c¸c dÉn chøng t¬ng øng víi tõng luËn ®iÓm). c) Em sẽ khẳng định điều gì ở phần Kết bài? Nên suy nghĩ để mở rộng liên hệ với đời sèng hiÖn t¹i..

(44) ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 6 – nghÞ luËn v¨n häc (lµm ë nhµ) I. Tham khảo các đề bài sau §Ò 1: Suy nghÜ cña em vÒ t×nh mÉu tö trong ®o¹n trÝch Trong lßng mÑ (Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång). §Ò 2: TruyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g× vÌ nh÷ng chuyÓn biÕn míi trong t×nh c¶m cña ngêi n«ng d©n ViÖt Nam thêi kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p? §Ò 3: Suy nghÜ vÒ th©n phËn ngêi phô n÷ trong x· héi cò qua nh©n vËt Vò N¬ng ë ChuyÖn ngêi con g¸i Nam X¬ng cña NguyÔn D÷. §Ò 4: Ph©n tÝch diÔn biÕn cèt truyÖn trong truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n. §Ò 5: Suy nghÜ vÒ th©n phËn Thuý KiÒu trong ®o¹n trÝch M· Gi¸m Sinh mua KiÒu cña NguyÔn Du. Đề 6: Suy nghĩ về đời sống tình cảm gia đình trong chiến tranh qua truyện ngắn Chiếc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng. §Ò 7: C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh anh thanh niªn lµm c«ng t¸c khÝ tîng trong truyÖn ng¾n LÆng lÏ Sa Pa cña NguyÔn Thµnh Long. II. Híng dÉn chung 1. Đọc lại các tác phẩm (hoặc đoạn trích) liên quan trực tiếp đến vấn đề nghị luận mà đề bài đa ra. Nhớ lại những kiến thức đã học dựa vào hệ thống câu hỏi hớng dẫn Đọc – hiÓu v¨n b¶n t¬ng øng víi mçi bµi. 2. Tiến hành làm bài đúng theo các bớc làm bài nghị luận về tác phẩm (hoặc đoạn trích) đã đợc học. 3. Sau khi làm bài, có thể đọc tham khảo các bài viết hay để so sánh, đối chiếu từ đó tự rót ra kinh nghiÖm cho c¸ch lµm bµi cña m×nh.. SANG THU H÷u ThØnh I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Nhà thơ Hữu Thỉnh sinh năm 1942, quê ở huyện Tam Dơng, tỉnh Vĩnh Phúc. Ông đã tõng nhËp ngò, vµo binh chñng T¨ng  ThiÕt gi¸p råi trë thµnh c¸n bé v¨n ho¸ tuyªn truyÒn của quân đội. Từ năm 2000, Hữu Thỉnh đợc bầu làm Tổng th ký Hội Nhà văn Việt Nam. H÷u ThØnh rÊt g¾n bã víi cuéc sèng n«ng th«n. ¤ng cã nhiÒu bµi th¬ hay vÒ con ngêi vµ cuéc sèng n«ng th«n. 2. Bài thơ Sang thu đợc tác giả sáng tác năm 1977. 3. Sự biến đổi của đất trời sang thu đợc nhà thơ cảm nhận bắt đầu từ những tín hiệu chuyển mùa: ngọn gió se mang theo hơng ổi. Những sự biến đổi đó mang đến tâm trạng ngỡ ngàng, bâng khuâng đợc thể hiện qua các từ bỗng, hình nh... 4. Sự biến chuyển của trời đất lúc thu sang đợc nhà thơ cảm nhận qua nhiều yếu tố, bằng nhiều giác quan và sự rung động tinh tế:.

(45)  H¬ng æi ph¶ vµo trong giã se.  Giã thu gi¨ng m¾c chÇm chËm.  Dßng s«ng dÒnh dµng tr«i.  Nh÷ng c¸nh chim b¾t ®Çu véi v· (chuÈn bÞ cho chuyÕn ®i tr¸nh rÐt).  Đám mây mùa hạ đã "vắt nửa mình sang thu".  Nắng cuối hạ vẫn còn nhiều nhng đã vơi dần những cơn ma... Nh÷ng tõ ng÷ diÔn t¶ c¶m gi¸c, tr¹ng th¸i (bçng, ph¶i vµo, chïng ch×nh, dÒnh dµng, vắt nửa mình...) đợc nhà thơ sử dụng rất tinh tế. Một mặt, chúng cho thấy trạng thái biến đổi của sự vật, mặt khác, chúng diễn tả tâm trạng bâng khuâng, xôn xao của tâm hồn trong thời khắc biến chuyển của đất trời. 5. Hai câu thơ cuối có cách diễn tả thật độc đáo: SÊm còng bít bÊt ngê Trên hàng cây đứng tuổi. Xét về ý nghĩa tả thực, hai câu thơ này có thể đợc hiểu rằng: Những tiếng sấm không còn bất ngờ nữa, thực chất là đã ít đi những tiếng sấm gắn liền với những cơn ma mùa hạ quen thuộc. Một hiện tợng không có gì đặc biệt, thậm chí có thể coi là hiển nhiên nhng cái hay của câu thơ nằm ở cách diễn đạt. Có cái gì đó thật ngộ nghĩnh, hồn nhiên trong cách c¶m nhËn vµ quan s¸t nhng l¹i còng rÊt giµ dÆn, tõng tr¶i trong c¸ch miªu t¶ vµ biÓu hiÖn. SÊm lµ mét hiÖn tîng thiªn nhiªn cã tÝnh bÊt thêng. Trong hai c©u nµy, dêng nh sÊm cßn lµ biểu tợng cho những vang động của cuộc sống sôi nổi. Mùa hè vốn đầy ắp âm thanh và mµu s¾c, mïa thu, tr¸i l¹i, yªn tÜnh vµ s©u l¾ng h¬n. Chi tiÕt "sÊm còng bít bÊt ngê" còng là một tín hiệu cho thấy mùa thu đang đến. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Bài thơ thể hiện sự cảm nhận tinh tế của tác giả trớc biến thái thiên nhiên, do đó cần đọc bằng giọng nhẹ nhàng,. nãi víi con Y Ph¬ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Y Ph¬ng lµ mét nhµ th¬ d©n téc Tµy. ¤ng sinh n¨m 1948, quª ë huyÖn Trïng Kh¸nh, tØnh Cao B»ng. Y Ph¬ng tõng cã thêi gian trong qu©n ngò tõ 1968 - 1981. Tõ n¨m 1993, Y Ph¬ng lµ Chñ tÞch Héi V¨n häc nghÖ thuËt tØnh Cao B»ng. HiÖn «ng sèng t¹i Hµ Néi. 2. Th¬ Y Ph¬ng lµ tiÕng lßng cña mét t©m hån ch©n thËt, m¹nh mÏ vµ trong s¸ng. 3. Mợn lời một ngời cha nói với con, bài thơ gợi về cội nguồn của mỗi con ngời, đồng thêi béc lé niÒm tù hµo tríc søc sèng m¹nh mÏ, bÒn bØ cña quª h¬ng m×nh. Bè côc cña bµi thơ thể hiện ý tởng đó theo hai đoạn:  Đoạn 1 (từ đầu đến câu "Ngày đầu tiên đẹp nhất trên đời"): con lớn lên trong tình yêu th¬ng cña cha mÑ vµ quª h¬ng.  Đoạn 2 (còn lại): lòng tự hào với sức sống mạnh mẽ, bền bỉ, với truyền thống cao đẹp cña quª h¬ng. Theo bố cục, nhất là theo diễn biến tâm trạng của nhà thơ, có thể thấy nhà thơ đã mở.

(46) rộng từ tình cảm gia đình đến tình cảm quê hơng, từ những kỷ niệm gần gũi, thiết tha mà n©ng lªn thµnh lÏ sèng. 4. Trong bốn câu thơ đầu, bằng những hình ảnh cụ thể, Y Phơng đã tạo đợc không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt. Từng bớc đi, từng tiếng nói tiếng cời của con đợc cha mẹ mừng vui đón nhận: Ch©n ph¶i bíc tíi cha Ch©n tr¸i bíc tíi mÑ Mét bíc ch¹m tiÕng nãi Hai bíc tíi tiÕng cêi. Những câu thơ có cách diễn đạt thật độc đáo đã cho thấy tình yêu thơng của cha mẹ đối với con. Con lớn lên hàng ngày trong tình yêu thơng ấy, trong sự nâng niu, mong chờ cña cha mÑ. Kh«ng chØ cã t×nh yªu th¬ng cña cha mÑ. Thêi gian tr«i qua, con trëng thµnh trong cuộc sống lao động, trong thiên nhiên thơ mộng và nghĩa tình của quê hơng. Đó là cuộc sống của những "ngời đồng mình", rất cần cù và tơi vui. Những từ ngữ giàu sắc thái biểu hiện (cài nan hoa, ken câu hát) đã miêu tả cụ thể cuộc sống ấy đồng thời thể hiện tình cảm g¾n bã, quÊn quýt cña con ngêi quª h¬ng. Rõng nói quª h¬ng th¬ méng vµ tr÷ t×nh còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè nu«i con kh«n lớn, nâng đỡ tâm hồn con. Thiên nhiên với những sông, suối, ghềnh, thác... đã nuôi dỡng con ngời cả về tâm hồn và lối sống: "Rừng cho hoa, con đờng cho những tấm lòng". 5. Ngời cha nói với con về những đức tính cao đẹp của "ngời đồng mình": không lo cực nhọc, sống vất vả mà gần gũi, khoáng đạt, gắn bó với quê hơng dẫu còn cực nhọc, đói nghèo... Từ những phẩm chất ấy, có thể thấy "ngời đồng mình" (ngời quê mình) thật đẹp, thật đáng ca ngợi. Đó cũng chính là vẻ đẹp của quê hơng. Là một thành viên của quê hơng, con cần phải biết kế tục, phát huy một cách xứng đáng truyền thống ấy. 6. Qua những lời ngời cha nói với con, có thể thấy tình cảm của ngời cha đối với con thËt tr×u mÕn, thiÕt tha vµ tin tëng. §iÒu lín lao nhÊt mµ ngêi cha muèn nãi víi con chÝnh là niềm tự hào với sức sống mạnh mẽ bền bỉ của quê hơng và niềm tin khi bớc vào đời. 7. Bài thơ có nhiều nét đặc sắc về nghệ thuật, tuy nhiên, độc đáo nhất và đặc sắc nhất lµ c¸ch thÓ hiÖn, diÔn t¶ t×nh c¶m. Nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh trong bµi rÊt méc m¹c nhng đồng thời cũng rất giàu hình ảnh gợi tả, vừa cụ thể vừa có sức khái quát cao. Ngoài ra, còn có thể kể đến bố cục chặt chẽ, cách dẫn dắt rất tự nhiên của tác giả. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Chú ý đọc các chú thích. 2. §äc chËm, thÓ hiÖn giäng thñ thØ t©m t×nh cña t¸c gi¶.. NghÜa têng minh vµ hµm ý I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Ph©n biÖt nghÜa têng minh vµ hµm ý a) §äc ®o¹n trÝch sau ®©y vµ cho biÕt khi nãi “Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót!”, cã ph¶i anh thanh niªn chØ muèn th«ng b¸o vÒ thêi gian hay kh«ng, nÕu kh«ng th× anh muèn nãi ®iÒu g×? - Trêi ¬i, chØ cßn cã n¨m phót!.

(47) ChÝnh lµ anh thanh niªn giËt m×nh nãi to, giäng cêi nhng ®Çy tiÕc rÎ. Anh ch¹y ra nhµ phía sau, rồi trở vào liền, tay cầm một chiếc làn. Nhà hoạ sĩ tặc lỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế, thong thả đi đến chỗ bác già. - ¤! C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nµy! Anh thanh niªn võa vµo, kªu lªn. §Ó ngêi con g¸i khái trë l¹i bµn, anh lÊy chiÕc kh¨n tay còn vo tròn cặp giữa cuốn sách tới trả cho cô gái. Cô kĩ s mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc kh¨n vµ véi quay ®i. (Theo NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: C©u nãi kh«ng chØ th«ng b¸o vÒ thêi gian mµ cßn ngô ý: “T«i rÊt tiÕc.”. §©y lµ c©u mang nghÜa hµm ý. 2. T¹i sao anh thanh niªn kh«ng nãi th¼ng ý m×nh (T«i rÊt tiÕc) cho «ng ho¹ sÜ vµ c« g¸i? Gîi ý: Cã thÓ v× ng¹i ngïng, kh«ng muèn ngêi kh¸c thÊy t×nh c¶m cña m×nh; cã thÓ v× tÕ nhÞ hay do c¸ch nãi. 3. C©u nãi thø hai cña anh thanh niªn (- ¤! C« cßn quªn chiÕc mïi xoa ®©y nµy!) cã Èn ý g× kh«ng? Gîi ý: C©u nµy kh«ng chøa Èn ý, lµ c©u mang nghÜa têng minh. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Đọc lại đoạn trích truyện Lặng lẽ Sa Pa đã dẫn ra ở phần trên và cho biết: a) C©u v¨n nµo cho thÊy «ng ho¹ sÜ còng cha muèn chia tay anh thanh niªn? C¨n cø vào đâu để khẳng định nh vậy? Gợi ý: Câu “Nhà hoạ sĩ tặc lỡi đứng dậy.”, đặc biệt là cụm từ tặc lỡi. Ngời kể chuyện không nói rõ là ngời hoạ sĩ cũng cha muốn chia tay, nhng qua hình ảnh này, ngời đọc hiểu đợc điều đó. b) Những từ ngữ nào miêu tả thái độ của cô gái trong câu cuối đoạn văn. Từ thái độ ấy, em đoán ra điều gì liên quan đến chiếc mùi soa? Gîi ý: - Thái độ của cô gái đợc miêu tả qua các từ ngữ: mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn, vội quay đi. Những từ ngữ này cho thấy cô gái rất ngợng, đành phải nhận lại chiếc khăn và muèn dÊu ®i sù xÊu hæ cña m×nh. - Thì ra, vì cảm mến, cô gái định để lại chiếc khăn mùi soa lại cho ngời thanh niên làm kỉ vật nhng anh ta không nghĩ ra, tởng cô bỏ quên nên đã thật thà đem trả lại. Những điều này đợc tác giả khéo léo ngụ ý. 2. NhËn xÐt vÒ c©u in ®Ëm trong ®o¹n trÝch díi ®©y: - §©y, t«i giíi thiÖu víi anh mét ho¹ sÜ l·o thµnh nhÐ. Vµ ®©y lµ c« kÜ s n«ng nghiÖp. Anh ®a kh¸ch vÒ nhµ ®i. Tuæi giµ cÇn níc chÌ: ë Lµo Cai ®i sím qu¸. Anh h·y ®a ra c¸i mãn chÌ pha níc ma th¬m nh níc hoa cña Yªn S¬n nhµ anh. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: §©y lµ c©u cã hµm ý, cã thÓ hiÓu lµ: Khi ®i, «ng ho¹ sÜ cha kÞp uèng níc chÌ. 3. Trong ®o¹n trÝch sau ®©y, c©u nµo lµ c©u chøa hµm ý? Néi dung cña hµm ý Êy lµ g×? Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhng lại nói trổng: - V« ¨n c¬m!.

(48) Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi “Ba vô ăn cơm ”. Con bé cứ đứng trong bÕp nãi väng ra: - C¬m chÝn råi! Anh còng kh«ng quay l¹i. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) Gîi ý: - C©u chøa hµm ý: - C¬m chÝn råi! - Hµm ý: ¤ng v« ¨n c¬m! 4. Trong c¸c ®o¹n trÝch (tõ truyÖn ng¾n Lµng cña Kim L©n) díi ®©y, nh÷ng c©u in ®Ëm cã ph¶i lµ c©u chøa hµm ý hay kh«ng? V× sao? a) Cã ngêi hái: - Sao b¶o lµng Chî DÇu tinh thÇn l¾m c¬ mµ?… - ấy thế mà bây giờ đổ đốn ra thế đấy! Ông Hai trả tiền nớc, đứng dậy, chèm chẹp miệng, cời nhạt một tiếng, vơn vai nói to: - Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo… Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cời nói xôn xao của đám ngời míi t¶n c lªn Êy vÉn dâi theo. b) – Nµy, thÇy nã ¹. «ng Hai n»m rò ra trªn giêng kh«ng nãi g×. - ThÇy nã ngñ råi µ? - G×? ¤ng l·o khÏ nhóc nhÝch. - Tôi thấy ngời ta đồn… ¤ng l·o g¾t lªn: - BiÕt råi! Bµ Hai nÝn bÆt. Gian nhµ lÆng ®i, hiu h¾t. Gîi ý: C©u “- Hµ, n¾ng gím, vÒ nµo…” lµ c©u nãi l¶ng; c©u “- T«i thÊy ngêi ta đồn…” là câu bị chen ngắt ngang. Hai câu này không phải là câu mang hàm ý. 5. Tõ nh÷ng trêng hîp trªn, h·y cho biÕt: NghÜa têng minh lµ g×? NghÜa hµm ý lµ g×? Gợi ý: Nghĩa tờng minh là phần thông báo đợc diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu. Nghĩa hàm ý là phần thông báo tuy không đợc biểu đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhng có thể suy ra đợc từ những từ ngữ ấy.. NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Đọc và cho biết vấn đề nghị luận của văn bản sau đây là gì? Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời Mïa xu©n lµ mïa cña thiªn nhiªn th¾m t¬i, cña v¹n vËt sinh s«i n¶y në. V¨n häc ViÖt Nam tõng cã kh«ng Ýt vÇn th¬ thÓ hiÖn c¶m xóc r¹o rùc, trÎ trung tríc mïa xu©n. Ngay tõ.

(49) khi ra đời, Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải đã chiếm đợc cảm tình của đông đảo bạn đọc. Bài thơ toát lên một không khí vừa rạo tực vừa trong sáng, êm dịu đến dễ thơng, thể hiện tình yêu tha thiết đối với thiên nhiên, đất nớc và một nguyện ớc cống hiến thật đáng tr©n träng. H×nh ¶nh mïa xu©n trong bµi th¬ cña Thanh H¶i mang nhiÒu tÇng ý nghÜa. Tõ h×nh ảnh mùa xuân của thiên nhiên, đất nớc trong lao động và chiến đấu, nhà thơ đi đến nguyện ớc làm Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời, cất lên khúc hát xao xuyến, tơi vui hoà trong bản tình ca, anh hùng ca của cách mạng. Trong đó, mùa xuân nào cũng thật gợi cảm, cũng thật đáng yêu. Bức tranh xuân của thiên nhiên, đất nớc đợc tạo nên từ chi tiết rất tiêu biểu, đợc vẽ b»ng c¶ mµu s¾c lÉn ©m thanh. §ã lµ dßng s«ng xanh, b«ng hoa tÝm biÕc, lµ léc gi¾t ®Çy quanh lng ngời ra trận và trải dài trên những cánh đồng (tợng trng cho sự nảy nở, sinh sôi, cho sự dồi dào, thành đạt). Đó là tiếng chim chiền chiện lảnh lót vang trời. Hình ảnh mùa xu©n hiÖn lªn trong c¶m xóc thiÕt tha, tr×u mÕn cña nhµ th¬, trong lêi kªu, giäng hái: ¬i..., hót chi mà,… Đặc biệt, tình cảm nâng niu vẻ đẹp của mùa xuân, khát vọng thu nhận và giữ gìn vẻ đẹp ấy đợc thể hiện qua t thế độc đáo: Tôi đa tay tôi hứng từng giọt âm thanh từ trời xanh rơi xuống. Tiếng chim chiền chiện thả vào không gian trong suốt của mùa xuân đợc cảm nhận thành từng giọt mang màu sắc long lanh. Cảm giác ấy, động tác ấy chỉ có đợc ở mét t©m hån thi sÜ, ë mét tÊm lßng tha thiÕt yªu mÕn cuéc sèng nµy. Tõ h×nh ¶nh mïa xu©n gần gũi, nhà thơ liên tởng khái quát đến truyền thống bốn nghìn năm, đến sức xuân cứ đi lên phía trớc của đất nớc. Khi đúc kết, khái quát nh thế, lời thơ dễ khô khan. Nhng khổ thơ thứ ba cứ tự nhiên đợc cuốn đi trong dòng cảm xúc dịu dàng, đằm thắm, do đó vẫn nằm trong m¹ch t©m t×nh. Từ rung cảm thiết tha trớc mùa xuân đẹp của quê hơng, đất nớc, Thanh Hải bộc lộ một nguyÖn íc ch©n thµnh : Ta lµm con chim hãt Ta lµm mét nhµnh hoa Ta nhËp vµo hoµ ca Mét nèt trÇm xao xuyÕn. Đó chính là hình ảnh Một mùa xuân nho nhỏ - Lặng lẽ dâng cho đời thể hiện khát vọng đựơc hoà nhập, đợc dâng hiến. Đến đây, ta bỗng thấm thía ý nghĩa của nhan đề bài th¬. Tríc Thanh H¶i qu¶ cha tõng cã h×nh ¶nh th¬ võa l¹, võa hån nhiªn, th©n th¬ng nµy. Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ chứa đựng sự khiêm nhờng mà cũng tự tin, tự hào biết mấy của con ngời ý thức sâu sắc về giá trị cuộc đời, về hạnh phúc của hiến dâng và đón nhận. Nèt trÇm xao xuyÕn cña mïa xu©n nho nhá nµy cø tù nhiªn hoµ vµo mïa xu©n lín cña thiên nhiên đất nớc nhờ sự chiếu ứng giữa hai phần của bài thơ. Khổ đầu đã xuất hiện hình ¶nh b«ng hoa tÝm, con chim chiÒn chiÖn gi÷a trêi xanh víi tiÕng chim hãt tõng giät long lanh. Giờ đây, đến khổ thứ t, nguyện ớc của nhân vật trữ tình, của mùa xuân nho nhỏ chính lµ sù l¸y l¹i c¸c h×nh ¶nh Êy cña mïa xu©n. Nh vËy, gi÷a c¸c khæ, c¸c phÇn cña Mïa xu©n nho nhá cã sù g¾n kÕt tù nhiªn, chÆt chẽ, vừa luyến láy vừa đợc nâng cao. Bài thơ này lay động tâm hồn chúng ta bởi chất hoạ gîi c¶m, chÊt nh¹c vÊn v¬ng, quyÕn luyÕn, bëi nguyÖn íc tha thiÕt, ch©n thµnh. C¸i nguyÖn ớc lặng lẽ dâng cho đời một mùa xuân nho nhỏ kia đâu còn của riêng Thanh Hải mà có lẽ đã trở thành tiếng lòng của nhiều bạn đọc. (Hµ Vinh) Gợi ý: Vấn đề nghị luận của bài văn là hình ảnh mùa xuân trong cảm xúc thiết tha, chân thành cña nhµ th¬ Thanh H¶i ë bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá..

(50) 2. Chủ đề hình ảnh mùa xuân trong bài thơ Mùa xuân nho nhỏ đợc thể hiện bằng nh÷ng luËn ®iÓm nµo? Gîi ý: C¸c luËn ®iÓm: - Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều tầng ý nghĩa, tất cả đều gợi cảm, đáng yêu. - Bøc tranh mïa xu©n, víi c¶ mµu s¾c lÉn ©m thanh, hiÖn lªn trong c¶m xóc thiÕt tha, trìu mến, đằm thắm, dịu dàng. - Từ mùa xuân tơi đẹp của quê hơng, đất nớc, đến mùa xuân của nguyện ớc hoà nhập, d©ng hiÕn ch©n thµnh. 3. Các luận điểm của bài viết đã đợc làm sáng tỏ bởi những luận cứ nào? Gîi ý: Ngêi viÕt thuyÕt phôc c¸c luËn ®iÓm b»ng sù ph©n tÝch, b×nh gi¶ng nh÷ng c©u thơ, hình ảnh thơ đặc sắc, với nhận định về cảm hứng, giọng điệu, kết cấu… 4. Bài viết đợc bố cục nh thế nào? Gợi ý: Bài viết có bố cục 3 phần cân đối, chặt chẽ: - Mở bài: từ đầu cho đến “…thật đáng trân trọng.”. - Thân bài: từ “Hình ảnh mùa xuân…” cho đến “…các hình ảnh ấy của mùa xuân.”. - KÕt bµi: ®o¹n cßn l¹i. 5. Nhận xét về cách diễn đạt luận điểm trong từng đoạn văn bản. Gợi ý: Mỗi luận điểm đợc triển khai trong một đoạn văn. Tuy nhiên, đối tợng nghị luận ở đây là văn bản thơ cho nên việc triển khai, chứng minh luận điểm đã đợc trình bày một cách tự nhiên, truyền tải đợc cái thiết tha, trìu mến của tình điệu cảm xúc ở bài thơ. Cái cốt yếu của bài thơ (hay đoạn thơ) là tình cảm, cảm xúc, nên việc nghị luận còn đòi hỏi sự cảm thụ, đồng cảm giữa ngời viết và chủ thể trữ tình trong tác phẩm. Bài viết cũng đã đảm bảo đợc điều này. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Theo em, các luận điểm của bài văn Khát vọng hoà nhập, dâng hiến cho đời đã nêu đợc hết những nét đặc sắc của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ cha? Gợi ý: Những đặc sắc của một tác phẩm thơ ca thờng đợc bộc lộ ở những phơng diện: mµu s¾c c¶m xóc, h×nh ¶nh th¬, kÕt cÊu, giäng ®iÖu tr÷ t×nh, nh¹c ®iÖu, … Bµi v¨n trªn chñ yÕu tËp trung sù c¶m nhËn vµo ý nghÜa, h×nh ¶nh th¬, m¹ch c¶m xóc. 2. Em h·y suy nghÜ vµ ®a thªm nh÷ng luËn ®iÓm thÓ hiÖn suy nghÜ cña m×nh vÒ bµi th¬ Mïa xu©n nho nhá cña Thanh H¶i. Gîi ý: Cã thÓ lu ý thªm mét sè luËn ®iÓm: - Bµi th¬ cã nh¹c ®iÖu trong s¸ng, thiÕt tha, gÇn gòi víi d©n ca. - Mạch cảm xúc tự nhiên của bài thơ đợc thể hiện trong một kết cấu chặt chẽ, giàu sức gîi më.. C¸ch lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §Ò bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬.

(51) a) Đọc các đề bài sau và nhận xét về cấu tạo của chúng. §Ò 1. Ph©n tÝch c¸c tÇng nghÜa trong ®o¹n th¬ sau: Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? §©u nh÷ng ngµy ma chuyÓn bèn ph¬ng ngµn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi, TiÕng chim ca giÊc ngñ ta tng bõng? §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËt? - Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? (ThÕ L÷, Nhí rõng) §Ò2. C¶m nhËn vµ suy nghÜ cña em vÒ ®o¹n kÕt trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u: §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi §Çu sóng tr¨ng treo. §Ò 3. C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña T¶n §µ qua bµi th¬ Muèn lµm th»ng cuéi. Đề 4. Hình tợng ngời chiến sĩ lái xe trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm TiÕn DuËt. §Ò 5. Bµi th¬ ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g×? §Ò 6. Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu trong bµi Sang thu cña H÷u ThØnh. Đề 7. Những đặc sắc trong bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phơng. §Ò 8. C¶m nhËn vµ suy nghÜ cña em vÒ t×nh c¶m cha con trong bµi Nãi víi con cña Y Ph¬ng. Gîi ý: - Phần quan trọng mà đề bài nào cũng có, đó là đa ra vấn đề nghị luận. Vấn đề nghị luận có thể là đoạn thơ, bài thơ hoặc vấn đề gắn với đoạn thơ, bài thơ. Đề bài có thể chép ra ®o¹n th¬ còng cã thÓ chØ nh¾c tíi, yªu cÇu c¸c em ph¶i tù nhí l¹i. - Thông thờng thì đề bài đa ra định hớng từ những yêu cầu, mệnh lệnh cụ thể (phân tích, cảm nhận, suy nghĩ, cảm nhận và suy nghĩ…) nh ng cũng có khi đề bài không đa ra yªu cÇu, mÖnh lÖnh cô thÓ (§Ò 4, 7). b) Giữa các yêu cầu phân tích, cảm nhận và suy nghĩ (hoặc có khi đề bài không có lÖnh) cã g× kh¸c nhau? Gợi ý: Khi đề bài yêu cầu phân tích là muốn định hớng cụ thể về thao tác, khi đó phải phân tách, xem xét đối tợng dới nhiều góc độ, đối chiếu, so sánh… để từ đó đi đến nhận định về đối tợng. Khi đề bài yêu cầu nêu cảm nhận và suy nghĩ là muốn nhấn mạnh đến việc đa ra cảm thụ, ấn tợng riêng (cảm nhận) và nhận định, đánh giá (suy nghĩ) về đối tợng; đối với loại yêu cầu này, để thuyết phục, chứng minh đợc ý kiến của mình, ngời làm cũng phải tiến hành giảng giải bằng các thao tác nh phân tích, giải thích… Với đề bài không có lệnh cụ thể, ngời làm tự lựa chọn những thao tác cần thiết để làm rõ, chứng minh cho ý kiến của mình về đối tợng đợc nêu ra trong đề bài..

(52) 2. C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ a) CÇn n¾m v÷ng c¸c bíc lµm bµi nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ Chẳng hạn, với đề bài “Phân tích tình yêu quê hơng trong bài thơ Quê hơng của Tế Hanh”, ta cã tr×nh tù c¸c bíc nh sau: Bớc 1. Tìm hiểu đề và tìm ý - Tìm hiểu đề: + Đề bài đa ra vấn đề nghị luận nào? (tình yêu quê hơng trong bài thơ Quê hơng của Tế Hanh). + §Ò bµi cã ®a ra yªu cÇu (mÖnh lÖnh) cô thÓ kh«ng, nÕu cã th× yªu cÇu Êy lµ g×? (Ph©n tÝch) - T×m ý: + Đọc kĩ lại bài thơ (nếu là đoạn thơ thì cũng phải đọc kĩ cả bài, đặt đoạn thơ đó vào bài thơ để tìm hiểu). + T×m hiÓu kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶, hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬ (nÕu cã): TÕ Hanh sinh ra t¹i mét lµng chµi ven biÓn tØnh Qu¶ng Ng·i. ¤ng xuÊt hiÖn ë chÆng cuèi cña phong trµo Th¬ míi víi nh÷ng bµi th¬ mang nÆng nçi buån vµ t×nh yªu quª h¬ng th¾m thiÕt. + S¾c th¸i c¶m xóc xuyªn suèt bµi th¬ lµ g× (?): tha thiÕt, ngät ngµo. + Tìm hiểu những nét đặc sắc nổi bật nhất về nội dung và nghệ thuật của bài thơ: Bức tranh tơi sáng, sinh động về một làng quê miền biển, trong đó nổi bật lên hình ảnh khoẻ khoắn, đầy sức sống của ngời dân chài và sinh hoạt lao động làng chài đợc thể hiện bằng nh÷ng vÇn th¬ b×nh dÞ, giµu søc gîi c¶m. Sau khi đã nắm đợc những nét chung nhất về bài thơ, em hãy xác định những luận điểm chính gắn với vấn đề nghị luận mà đề bài đa ra:  Trong c¸ch xa, nhµ th¬ nhí vÒ quª h¬ng nh thÕ nµo? H×nh ¶nh lµng quª hiÖn lªn trong nỗi nhớ của nhà thơ có những đặc điểm và vẻ đẹp gì?  Bài thơ có những hình ảnh, câu thơ nào gây ấn tợng sâu sắc đối với em? Ngôn từ, giọng điệu của bài thơ có gì đặc sắc? Bíc 2. LËp dµn bµi Tr×nh bµy c¸c luËn ®iÓm theo bè côc 3 phÇn: * Mở bài: Giới thiệu bài thơ, nêu khái quát nhận định của mình về vấn đề nghị luận: Giới thiệu sơ lợc về bài thơ Quê hơng của Tế Hanh, nêu nhận định của em về tình yêu quê h¬ng trong bµi th¬. * Thân bài: Triển khai vấn đề nghị luận: Phân tích những biểu hiện cụ thể của tình yêu quª h¬ng trong bµi th¬. - Nªu nhËn xÐt chung vÒ bµi th¬: Bµi th¬ Quª h¬ng thÓ hiÖn mét t×nh yªu quª h¬ng tha thiÕt, trong s¸ng, ®Ëm chÊt lÝ tëng, l·ng m¹n. - Tình yêu quê hơng biểu hiện cụ thể ở vẻ đẹp của cảnh ra khơi và cảnh trở về: + C¶nh d©n chµi b¬i thuyÒn ra kh¬i: khoÎ kho¾n, ®Çy søc sèng + Cảnh đón thuyền cá về bến về: tấp nập, bình yên, no đủ - T×nh yªu quª h¬ng thÓ hiÖn ë nçi nhí: nh÷ng h×nh ¶nh cña quª h¬ng in ®Ëm trong kÝ øc cña nhµ th¬. * Kết bài: Chốt lại vấn đề nghị luận, mở rộng liên tởng: Khẳng định vẻ đẹp, tình yêu quê hơng đợc gửi gắm trong bài thơ. Nêu lên ấn tợng mà vẻ đẹp của bài thơ đã để lại trong.

(53) t©m trÝ em. Bíc 3. ViÕt bµi Từ dàn bài, hãy viết thành bài văn hoàn chỉnh. Chú ý: đảm bảo sự chặt chẽ, liên kết của bè côc (liªn kÕt néi dung vµ h×nh thøc gi÷a c¸c ®o¹n Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi). Mçi luËn ®iÓm, nªn viÕt thµnh mét ®o¹n v¨n; chó ý liªn kÕt gi÷a c¸c c©u trong ®o¹n. Thao t¸c chñ yếu là phân tích, nhng cần chú ý kết hợp với cảm thụ để khai thác đợc đặc sắc của trạng thái cảm xúc, vẻ đẹp của hình ảnh thơ. Chú ý diễn đạt tự nhiên, trôi chảy, lời văn gợi cảm. Bíc 4. §äc l¹i bµi viÕt vµ söa ch÷a Đọc lại toàn bộ bài viết, kiểm tra lại cách diễn đạt, soát lỗi về dùng từ, chính tả… b) C¸ch tæ chøc, triÓn khai luËn ®iÓm - §äc vµ chØ ra bè côc cña v¨n b¶n díi ®©y: Quª h¬ng trong t×nh th¬ng, nçi nhí Quê hơng trong xa cách là cả một dòng cảm xúc dạt dào, lấp lánh suốt đời thơ Tế Hanh. C¸i lµng chµi nghÌo ë mét vïng cï lao trªn s«ng Trµ Bång níc bao v©y c¸ch biÓn nửa ngày sông đã nuôi dỡng tâm hồn Tế Hanh, đã trở thành nỗi nhớ da diết để ông viết nên nh÷ng vÇn th¬ thiÕt tha, lai l¸ng. Trong dßng c¶m xóc Êy, Quª h¬ng lµ thµnh c«ng khëi ®Çu rùc rì. Nhà thơ đã viết về Quê hơng bằng tất cả tình yêu tha thiết, trong sáng, đầy thơ mộng của mình. Nổi bật lên trong bài thơ là cảnh ra khơi đánh cá của trai làng một sớm mai đẹp nh m¬ : Khi trêi trong, giã nhÑ, sím mai hång Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá. T©m hån nhµ th¬ n¸o nøc nh÷ng h×nh ¶nh ®Çy søc m¹nh : ChiÕc thuyÒn nhÑ h¨ng nh con tuÊn m· Ph¨ng m¸u chÌo, m¹nh mÏ vît trêng giang C¸nh buåm gi¬ng to nh m¶nh hån lµng Rín th©n tr¾ng bao la th©u gãp giã... Gi÷a trêi níc bao la næi bËt h×nh ¶nh con thuyÒn hiªng ngang, h¨ng h¸i, ®Çy sinh lùc díi bµn tay ®iÒu khiÓn thµnh th¹o cña d©n trai tr¸ng ®ang nhÑ lít trªn sãng qua h×nh ¶nh so sánh nh con tuấn mã. Bằng các từ ngữ sinh động, nhà thơ đã khắc hoạ t thế kiêu hãnh chinh phục sông dài, biển rộng của ngời làng chài. Lời thơ nh băng băng về phía trớc, nh rớn lên cao bao la cùng với con thuyền, với cánh buồm ! Tế Hanh đã cảm nhận cuộc sống lao động của làng quê bằng cả tâm hồn thiết tha gắn bó nên mới liên tởng : Cánh buồm giơng to nh mảnh hồn làng. Bao nhiêu trìu mến thiêng liêng, bao nhiêu hi vọng mu sinh của ngời lao động đợc gửi gắm ở đấy. Cảnh đón thuyền đánh cá trở về ồn ào, tấp nập cũng đợc miêu tả với một tình yêu tha thiÕt : Ngày hôm sau, ồn ào trên bến đỗ Khắp dân làng tấp nập đón ghe về. “Nhê ¬n trêi biÓn lÆng c¸ ®Çy ghe”, Nh÷ng con c¸ t¬i ngon th©n b¹c tr¾ng. ë ®o¹n tríc, khi t¶ c¶nh ra ®i m¹nh mÏ vît trêng giang cña ®oµn thuyÒn h¬i th¬ b¨ng b¨ng, ph¬i phíi. §Õn ®o¹n nµy, ©m ®iÖu th¬ th th¸i vµ dÇn l¾ng l¹i theo niÒm vui no Êm,.

(54) b×nh yªn cña d©n lµng. ChÝnh tõ ®©y, xuÊt hiÖn nh÷ng c©u th¬ hay nhÊt, tinh tÕ nhÊt cña Quª h¬ng : D©n chµi líi lµn da ng¨m r¸m n¾ng, C¶ th©n h×nh nång thë vÞ xa x¨m; ChiÕc thuyÒn im bÕn mái trë vÒ n»m Nghe chÊt muèi thÊm dÇn trong thí vá. Chỉ ai là ngời con của một vạn chài mới viết đợc những câu thơ nh thế. Tế Hanh nh khắc tạc bức tợng đài ngời dân chài giữa đất trời lộng gió với hình khối, màu sắc và cả hơng vị không thể lẫn : bức tợng đài nồng thở vị xa xăm - vị muối mặn mòi của biển khơi, cña nh÷ng ch©n trêi tÝt t¾p mµ hä thêng chinh phôc. ChÊt muèn mÆn mßi Êy thÊm vµo th©n hình ngời dân chài quê hơng, thấm dần trong thớ vỏ chiếc thuyền hay đã thấm sâu vào làn da thớ thịt, vào tâm hồn Tế Hanh để thành niềm cảm xúc bâng khuâng, kỳ diệu ? Mét t©m hån nh thÕ khi nhí nhung tÊt ch¼ng thÓ nhµn nh¹t, b×nh thêng. Nçi nhí quª hơng trong đoạn kết đã đọng thành những kỷ niệm ám ảnh, vẫy gọi. Tôi thấy nhớ cái mùi nång mÆn qu¸ - C©u th¬ cuèi cïng cho ta râ thªm t©m hån thiÕt tha, thµnh thùc cña TÕ Hanh. Quê hơng của Tế Hanh đã cất lên một tiếng ca trong trẻo, nồng nàn, thơ mộng về cái làng vạn chài từng ôm ấp, ru vỗ tuổi thơ mình. Bài thơ đã góp phần bồi đắp cho mỗi ng ời đọc chúng ta tình yêu quê hơng thắm thiết. (Bµi lµm cña häc sinh) Gîi ý: + Mở bài (từ đầu cho đến “là thành công khởi đầu rực rỡ.”): Giới thiệu khái quát về t¸c gi¶ TÕ Hanh vµ bµi th¬ Quª H¬ng. + Thân bài (từ “Nhà thơ đã viết về…” cho đến “…thành thực của Tế Hanh.”): Trình bµy nh÷ng c¶m nhËn, ph©n tÝch vÒ t×nh yªu quª h¬ng tha thiÕt, trong s¸ng, th¬ méng cña nhà thơ qua bức tranh dân chài ra khơi và cảnh trở về bến cùng những hình ảnh đặc sắc thể hiÖn nçi nhí, t×nh th¬ng cña t¸c gi¶. + Kết bài (đoạn còn lại): Khẳng định vẻ đẹp của bài thơ Quê hơng và tác dụng bồi đắp tình yêu quê hơng cho mỗi ngời đọc của bài thơ. - NhËn xÐt vÒ c¸ch tr×nh bµy luËn ®iÓm, tæ chøc liªn kÕt gi÷a c¸c phÇn trong v¨n b¶n trªn. Gîi ý: + C¸c luËn ®iÓm chÝnh cña phÇn Th©n bµi:  Nhận định khái quát: Nhà thơ đã viết về Quê hơng bằng tất cả tình yêu tha thiết, trong s¸ng, ®Çy th¬ méng cña m×nh.  Cảnh ra khơi đánh cá của trai làng một sớm mai đẹp nh mơ.  Cảnh đón thuyền đánh cá trở về ồn ào, tấp nập, no ấm, yên bình.  Hình ảnh ngời dân chài đợc khắc hoạ nổi bật giữa đất trời lộng gió với hình khối, mµu s¾c vµ c¶ h¬ng vÞ kh«ng thÓ lÉn.  Nh÷ng kØ niÖm ¸m ¶nh, vÉy gäi. + Gi÷a Më bµi, Th©n bµi vµ KÕt bµi cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc. - NhËn xÐt vÒ søc thuyÕt phôc, hÊp dÉn cña v¨n b¶n Quª h¬ng trong t×nh th¬ng nçi nhí..

(55) Gîi ý: + Bè côc m¹ch l¹c, s¸ng râ. + Luận điểm đợc triển khai rõ ràng, từng luận điểm đợc chứng minh bằng những biểu hiÖn cô thÓ trong bµi th¬. + Bài văn ngắn gọn, lời lẽ súc tích, thể hiện đợc rung động, đồng cảm của ngời viết trớc vẻ đẹp và cảm xúc của bài thơ. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Lập dàn bài cho bài văn với đề bài: Phân tích khổ thơ đầu bài Sang thu của Hữu ThØnh. Gîi ý: Thùc hiÖn theo tr×nh tù c¸c bíc: - Tìm hiểu đề và tìm ý: + Tìm hiểu đề: Vấn đề nghị luận là gì? (khổ thơ đầu bài Sang thu của Hữu Thỉnh). Yêu cÇu (mÖnh lÖnh) lµm g×? (ph©n tÝch). + T×m ý: Néi dung c¶m xóc cña bµi th¬ Sang Thu cña H÷u ThØnh lµ g×? Néi dung c¶m xúc của khổ thơ đầu bài thơ này là gì? Cảm xúc của nhà thơ đợc gợi lên từ hơng vị, đặc điểm gì của thiên nhiên? Khổ thơ có gì đặc sắc về hình ảnh thơ, ngôn từ? - LËp dµn bµi theo bè côc 3 phÇn: Chó ý x©y dùng c¸c luËn ®iÓm chÝnh vµ chøng minh b»ng nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ trong khæ th¬. ở phần Thân bài, có thể triển khai vấn đề nghị luận thành các luận điểm: + Cảm xúc bâng khuâng, vấn vơng trớc đất trời trong trẻo đang biến chuyển nhẹ nhµng. + C¶m nhËn tinh tÕ vÒ h¬ng vÞ: h¬ng æi ph¶ vµo trong giã se. + H×nh ¶nh s¬ng ®Çu thu, nhÑ nhµng gi¨ng m¾c. + Hình ảnh thơ độc đáo đợc tạo nên bởi những từ ngữ giàu sức gợi cảm: bỗng, phả vào, giã se, chïng ch×nh, h×nh nh. 2. Chủ đề của văn bản sau đây là gì? Hãy nhận xét về bố cục và chỉ ra những luận điểm chÝnh cña nã. ë mçi ngêi ViÖt Nam chóng ta, niÒm kÝnh yªu, lßng biÕt ¬n B¸c Hå lu«n lu«n lµ t×nh c¶m thiªng liªng, s©u s¾c. ViÕng l¨ng B¸c cña ViÔn Ph¬ng lµ bµi th¬ nãi lªn mét c¸ch thiÕt tha, cảm động tình cảm ấy. Từ mảnh đất miền Nam mấy chục năm trời chiến đấu gian khổ, anh làm một cuộc hành hơng về đất Bắc. Bồi hồi xúc động, anh tìm đến viếng Bác ở Ba §×nh – Hµ Néi. Con ë miÒn Nam ra th¨m l¨ng B¸c §· thÊy trong s¬ng hµng tre b¸t ng¸t ¤i! Hµng tre xanh xanh ViÖt Nam… §o¹n th¬ më ®Çu thiªng liªng, thµnh kÝnh nhng vÉn gîi mét kh«ng khÝ Êm ¸p, gÇn gòi, không chỉ ở cách xng hô mà còn nhờ tác giả đã chọn một hình ảnh rất thân thuộc: cây tre. Nói đến cây tre là ta nghĩ tới đất nớc, tới con ngời Việt Nam với bao đức tính cao quý nhất, trong sáng nhất. Song hình ảnh cây tre mới nh một khúc dạo đầu để mở ra một loạt những suy tëng kh¸c, s©u l¾ng h¬n, mªnh m«ng h¬n. B¸c n»m trong giÊc ngñ b×nh yªn Gi÷a mét vÇng tr¨ng s¸ng dÞu hiÒn.

(56) VÉn biÕt trêi xanh lµ m·i m·i… VÇng tr¨ng… trêi xanh… c¸c h×nh ¶nh k× vÜ nèi tiÕp nhau xuÊt hiÖn khiÕn ta ph¶i suy ngẫm. Ngẫm về cái bất diệt, cái vô cùng của vũ trụ đến cái bất diệt, cái vô cùng cao cả ở mét con ngêi. Bài thơ đợc viết theo mạch cảm xúc thời gian. Còn đứng trên đất Bắc, tác giả đã phải bÞn rÞn nghÜ tíi lóc chia tay, ph¶i xa n¬i B¸c nghØ. Vµ ®©y còng lµ dßng c¶m xóc ® îc ®Èy tíi møc cao nhÊt, tu«n trµo m¹nh mÏ nhÊt: Mai vÒ miÒn Nam th¬ng trµo níc m¾t Câu thơ nh lời nói thờng, không cần dùng đến kĩ thuật. Giọng thơ không ồn ào. Thế mà đọc lên thấy xúc động. Trớc hết bởi cách nói, cách bộc lộ có một cái gì rất Nam Bộ. Chân thành, bộc trực mà không thô. Tác giả thay mặt cho đồng bào miền Nam – những ngời con ở xa – bày tỏ niềm tiếc thơng vô hạn. Ngời đọc đồng cảm với anh, bởi nỗi thơng nhớ, xót xa, ân hận khi đến trớc Bác, nào phải của riêng ai! C¶ c¸i íc nguyÖn ch©n thµnh ë cuèi bµi th¬ còng kh«ng cña riªng ngêi nµo: Muèn lµm con chim hãt quanh l¨ng B¸c Muèn lµm ®o¸ hoa to¶ h¬ng ®©u ®©y Muèn lµm c©y tre trung hiÕu chèn nµy. Hình ảnh cây tre lại đến, thật tự nhiên, nhuần nhị để khép bài thơ lại, song không còn là hàng tre – khách thể ở trên mà đã tan hoà vào chủ thể. Nhà thơ nói cho mình, cũng là nói hộ ý nguyện của mỗi chúng ta: muốn đợc hoá thân làm cây tre trung hiếu, mãi mãi đứng bên Bác. Viếng lăng Bác giàu chất suy tởng, chất trữ tình đằm thắm với cách sử dụng nhiều luyến láy trong ngôn ngữ, phong phú âm điệu, khiến bài thơ mau chóng đợc đông đảo bạn đọc tiếp nhận. Cũng chính vì vậy nó đã sớm đợc phổ nhạc để trở thành một bài hát giàu søc truyÒn c¶m, quen thuéc víi mçi ngêi chóng ta. (Theo §øc Th¶o, b¸o V¨n nghÖ, sè 1186, ngµy 26 – 7 – 1985) Gợi ý: Xác định đợc chủ đề của văn bản nghĩa là em đã nắm đợc vấn đề nghị luận. Văn bản này có chủ đề là: Niềm xúc động thiêng liêng, tấm lòng tha thiết, thành kính của tác gi¶ tõ miÒn Nam ra viÕng B¸c Hå trong bµi th¬ ViÕng l¨ng B¸c. Chủ đề nghị luận đợc triển khai thành các luận điểm: - §o¹n th¬ më ®Çu thiªng liªng, thµnh kÝnh nhng vÉn gîi mét kh«ng khÝ Êm ¸p, gÇn gũi, không chỉ ở cách xng hô mà còn nhờ tác giả đã chọn một hình ảnh rất thân thuộc: cây tre. - Từ cái bất diệt, cái vô cùng của vũ trụ đến cái bất diệt, cái vô cùng cao cả ở một con ngêi. - Bài thơ đợc viết theo mạch cảm xúc thời gian. - C¸ch nãi, c¸ch béc lé cã mét c¸i g× rÊt Nam Bé ch©n thµnh, béc trùc mµ kh«ng th«. - Nhµ th¬ nãi cho m×nh, còng lµ nãi hé ý nguyÖn cña mçi chóng ta. - Giàu chất suy tởng, chất trữ tình đằm thắm với cách sử dụng nhiều luyến láy trong ng«n ng÷, phong phó ©m ®iÖu. Các luận điểm đợc chứng minh bằng những cảm nhận sâu sắc từ những hình ảnh cụ thể trong bµi th¬..

(57) m©y vµ sãng Ta-go I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Tên tuổi nhà thơ Ta-go (1861-1941) đã rất quen thuộc với độc giả Việt Nam. Ông là nhà thơ hiện đại lớn nhất ấn Độ. Những tác phẩm của ông mang đến cho bạn đọc những cảm xúc rất sâu sắc, mãnh liệt một phần cũng bởi đã đợc trải nghiệm qua cuộc sống đầy gian nan, tr¾c trë cña chÝnh nhµ th¬. Ta-go có sức sáng tạo thật phi thờng. Ông đã để lại một gia tài văn hoá nghệ thuật đồ sé víi 52 tËp th¬, 42 vë kÞch, 12 bé tiÓu thuyÕt, ngoµi ra cßn cã trªn mét tr¨m truyÖn ng¾n và 1.500 bức hoạ... Ông là nhà văn châu á đầu tiên đợc nhận giải thởng Nô-ben về văn häc. 2. Bài thơ Mây và sóng đợc viết bằng tiếng Ben-gan, in trong tập Si-su, xuất bản năm 1909, sau này đợc chính Ta-go dịch ra tiếng Anh, in trong tập Trăng non, xuất bản năm 1915. 3. Bµi th¬ cã hai phÇn, cÊu tróc kh¸ gièng nhau:  Ban ®Çu lµ thuËt l¹i lêi rñ rª  Tiếp đến thuật lại lời từ chối và lý do từ chối.  Nh÷ng trß ch¬i do em bÐ s¸ng t¹o. Mới thoạt nhìn, tởng nh đó là hai đoạn thơ độc lập bởi đoạn nào cũng đủ ý, diễn tả trọn vÑn mét sù viÖc x¶y ra gi÷a em bÐ vµ thiªn nhiªn bÌ b¹n. Tëng nh viÖc lo¹i bá bít ®o¹n thø hai không ảnh hởng nhiều đến ý nghĩa chung của cả bài thơ. Tuy nhiªn, mçi t¸c phÈm v¨n häc lµ mét cÊu tróc thèng nhÊt. ViÖc t¸c gi¶ lÆp ®i lÆp l¹i một kiểu cấu trúc, một ý tởng hẳn là phải có lý do nào đó. Điều này có thể giải thích qua những đặc điểm tâm lý, tính cách của một cậu bé. Đã là trẻ con ai chẳng ham chơi. Những trò chơi của bạn bè đồng trang lứa có sức hấp dẫn thật kỳ lạ. Việc bạn bè đến rủ đi chơi có thÓ coi lµ nh÷ng thö th¸ch. Với thử thách thứ nhất, chú bé đã vợt qua bởi vì chú luôn yêu mẹ. Chú nghĩ đến việc mẹ đang đợi chú ở nhà và từ chối. Nhng những ngời bạn lại đến rủ đi chơi. Lúc này là một thử thách thực sự đối với tâm tÝnh cña mét chó bÐ. Còng nh lÇn tríc, chó l¹i b¨n kho¨n: "Nhng lµm thÕ nµo m×nh ra ngoài đó đợc?". Những ngời bạn lại nhiệt tình chỉ đờng. Nhng một lần nữa chú bé lại từ chèi v× lßng yªu mÑ: "Buæi chiÒu mÑ lu«n muèn m×nh ë nhµ...". Thö th¸ch cµng lín th× lòng yêu mẹ của chú bé lại càng đợc chứng minh, đợc củng cố. Nh vậy, việc nêu ra sự việc thứ hai (cũng là thử thách thứ hai) càng chứng tỏ tình yêu tha thiết của chú bé đối với mẹ. Trong trờng hợp này, khổ thơ thứ hai có tác động trùng điệp, hô ứng, khẳng định những tình cảm đã đợc thể hiện trong thử thách thứ nhất. Bởi vậy, không thể bỏ khổ thơ thứ hai đi đợc. 4. Trong cả hai lần, khi những ngời bạn đến rủ rê, chú bé đều hỏi lại: "Con hỏi: Nhng làm thế nào mình lên đó đợc?". "Con hỏi: Nhng làm thế nào mình ra ngoài đó đợc?". Hỏi và đợc nghe trả lời, hớng dẫn chu đáo. Chi tiết này chứng tỏ tính xác thực, hấp dẫn cña bµi th¬. TrÎ con nµo mµ ch¼ng ham ch¬i. Khi nghe nh÷ng lêi mêi gäi, lÇn nµo chó bÐ cũng tỏ ra băn khoăn. Mặc dù vậy, tình yêu mẹ vẫn luôn chiến thắng. Chỉ cần nghĩ đến việc mẹ đang đợi ở nhà, mẹ không muốn chú đi chơi, chú bé đã nhất định từ chối những lời.

(58) rủ rê dù những trò chơi ấy hấp dẫn đến đâu chăng nữa. 5. Có thể nhận thấy những trò chơi chú bé sáng tạo ra không có gì đặc biệt:.  "Con lµ m©y vµ mÑ sÏ lµ tr¨ng Hai bµn tay con «m lÊy mÑ, vµ m¸i nhµ ta lµ bÇu trêi xanh th¼m"..  "Con lµ sãng vµ mÑ sÏ lµ bÕn bê kú l¹ Con l¨n, l¨n m·i råi sÏ cêi vang vì tan vµo lßng mÑ". thậm chí có thể coi đó không phải là những trò chơi đúng nghĩa. Nhng có sao đâu, điều quan trọng nhất đối với chú bé là luôn đợc ở bên cạnh mẹ, có thể biểu hiện tình yêu đối với mÑ. "Hai bµn tay con «m lÊy mÑ", "Con l¨n, l¨n m·i råi sÏ cêi vang vì tan vµo lßng mÑ". Quả là những trò chơi thật kỳ lạ, chúng cho thấy tình cảm mẹ con nồng ấm, thân thiết đến møc nµo. 6. Mây, trăng, sóng, bờ biển, bầu trời... là những hình ảnh đẹp do thiên nhiên ban tặng. Nhng ai là ngời đang đến rủ chú bé đi chơi? "Trong mây có ngời gọi con", "Trên sóng có ngời gọi con"... Thực ra đó chỉ là những âm thanh do chú bé tởng tợng ra. Trên mây là tiếng của mây, trong sóng là tiếng của sóng. Hai hình ảnh đó có thể coi là biểu t ợng của cuộc sống rộn rã, cuốn hút xung quanh, có sức cuốn hút kì lạ đối với mỗi con ngời, đặc biÖt lµ víi mét chó bÐ. §ã lµ nh÷ng h×nh ¶nh Èn dô. 7. "Vµ kh«ng ai trªn thÕ gian nµy biÕt mÑ con ta ®ang ë ®©u" Yêu mẹ, chú bé đã bày ra những trò chơi mà ngời tham gia chỉ là hai mẹ con. Đây không đơn giản là một ớc muốn biệt lập, tách rời cuộc sống xung quanh mà là một tình yêu vô cùng sâu sắc, đằm thắm của chú bé đối với mẹ. Tình yêu ấy vợt lên trên cả những thú vui hằng ngày, thậm chí mãnh liệt đến mức lấn át tất cả những mối quan hệ khác. Chỉ cần hai mẹ con là đủ. 8. Ngoµi ý nghÜa ca ngîi t×nh mÑ con, bµi th¬ gîi cho ta nhiÒu suy ngÉm:  Con ngời trong cuộc sống thờng gặp những cám dỗ (nhất là với một đứa trẻ). Muốn khớc từ chúng, cần có những điểm tựa vững chắc, trong đó tình mẫu tử là điểm tựa vững ch¾c nhÊt.  H¹nh phóc kh«ng ph¶i lµ ®iÒu g× bÝ Èn. H¹nh phóc ë ngay trªn trÇn thÕ, do chÝnh con ngêi t¹o dùng nªn... II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Luyện đọc thơ văn xuôi. Chú ý cách ngắt nhịp hợp lí. - Nếu có thể, hãy đọc bản Tiếng Anh để so sánh: Clouds and waves. Mother, the folk who live up in the clouds call out to me "We play from the time we wake till the day ends. We play with the golden dawn, we play with the silver moon. I ask, "But, how am I to get up to you?" They answer, "Come to the edge of the earth, lift up your hands to the sky, and you will be taken up into the clouds." "My mother is waiting for me at home," I say. "How can I leave her and come?" Then they smile and float away. But I know a nicer game than that, mother. I shall be the cloud and you the moon..

(59) I shall cover you with both my hands, and our house-top will be the blue sky. The folk who live in the waves call out to me "We sing from morning till night; on and on we travel and know not where we pass." I ask, "But, how am I to join you?" They tell me, "Come to the edge of the shore and stand with your eyes tight shut, and you will be carried out upon the waves." I say, "My mother always wants me at home in the evening -how can I leave her and go?" Then they smile, dance and pass by. But I know a better game than that. I will be the waves and you will be a strange shore. I shall roll on and on and on, and break upon your lap with laughter. And no one in the world will know where we both are. (Theo ) ¤n tËp vÒ th¬. TT Tªn T¸c bµi th¬ gi¶. N¨ m s¸n g t¸c. ThÓ th¬. Tãm t¾t néi dung. §Æc s¾c nghÖ thuËt. 1. §ång chÝ. ChÝnh H÷u. 194 8. Th¬ tù do. Vẻ đẹp chân thực, gi¶n dÞ vµ t×nh đồng chí đồng đội th¾m thiÕt, c¶m động của anh bộ đội thời kháng chiÕn chèng Ph¸p.. Chi tiÕt vµ h×nh ¶nh tù nhiªn, giµu søc biÓu c¶m. 2. Bµi th¬ Ph¹m vÒ tiÓu TiÕn đội xe Duật kh«ng kÝnh. 196 9. Th¬ tù do. Vẻ đẹp hiên ngang, dòng c¶m cña ngêi lÝnh l¸i xe Trêng S¬n thêi k× kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc.. H×nh ¶nh độc đáo, ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu giµu tÝnh khÈu ng÷, tù nhiªn, khoÎ kho¾n.. 3. §oµn thuyÒn đánh c¸. Huy CËn. 195 8. Th¬ b¶y ch÷. Hình ảnh cuộc Liên tởng, tsống lao động rộn ởng tîng r·, t¬i vui. phong phó, độc đáo; âm hëng khoÎ kho¾n, hµo hïng.. 4. BÕp. B»ng. 196. Th tù C¶m. xóc. ch©n ThÓ. hiÖn.

(60) löa. ViÖt. 3. do. thµnh cña ngêi ch¸u vµ h×nh ¶nh ngêi bµ giµu t×nh thơng và đức hi sinh.. c¶m xóc th«ng qua håi tëgn, miªu t¶, tù sù vµ b×nh luËn.. Th¬ tù do. T×nh yªu th¬ng con vµ íc väng cña ngêi mÑ d©n téc Tµ-«i trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc.. H×nh ¶nh độc đáo, giµu søc biÓu tîng vµ biÓu c¶m; giäng ®iÖu ngät ngµo, tr×u mÕn.. 197 8. Th¬ n¨m ch÷. C¶m xóc ©n t×nh Giäng ®iÖu víi qu¸ khø gian t©m t×nh tù lao, t×nh nghÜa. nhiªn, h×nh ¶nh giµu søc biÓu c¶m.. 5. Khóc NguyÔ 197 h¸t ru n Khoa 1 nh÷ng §iÒm em bÐ lín trªn lng mÑ. 6. ¸nh tr¨ng. 7. Con cß ChÕ Lan Viªn. 196 2. Th¬ tù do. Ngîi ca t×nh mÑ vµ ý nghÜa cña lêi ru đối với cuộc sống cña con ngêi.. Kh¶ n¨ng vËn dông ca dao, t¹o nªn ©m ®iÖu tha thiÕt, tr÷ t×nh.. 8. Mïa xu©n nho nhá. Thanh H¶i. 198 0. Th¬ n¨m ch÷. C¶m xóc tríc mïa xu©n cña thiªn nhiên, đất nớc avf khát vọng đẹp đẽ cña nhµ th¬ víi cuộc đời.. Nh¹c ®iÖu trong s¸ng, thiÕt tha; h×nh ¶nh gîi c¶m, so s¸nh vµ Èn dô s¸ng t¹o.. 9. ViÕng l¨ng B¸c. ViÔn Ph¬ng. 197 6. Th¬ tù do. Lßng thµnh kÝnh vµ niềm xúc động sâu s¾c cña nhµ th¬ vµ của mọi ngời đối víi B¸c Hå.. Giäng ®iÖu trang träng vµ tha thiÕt, h×nh ¶nh Èn dô vµ gîi c¶m.. 10. Sang thu. H÷u ThØnh. 199 1. Th¬ n¨m ch÷. C¶m nhËn tinh tÕ H×nh ¶nh tríc biÕn th¸i cña giµu søc thiªn nhiªn tõ cuèi biÓu c¶m. h¹ sang thu.. 11. Nãi Y Ph- 198 víi con ¬ng 0. Th¬ tù do. T×nh c¶m th¾m thiÕt cña cha mÑ đối với on cái, tình yªu quª h¬ng s©u nÆng, niÒm tù hµo. NguyÔ n Duy. C¸ch diÔn t¶ độc đáo, giµu h×nh ¶nh cô thÓ vµ gîi c¶m..

(61) d©n téc.. NghÜa têng minh vµ hµm ý (tiÕp theo) I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §iÒu kiÖn sö dông hµm ý a) §äc ®o¹n trÝch sau vµ nªu hµm ý cña nh÷ng c©u in ®Ëm. ChÞ DËu võa nãi võa mÕu: - Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U kh«ng muèn ¨n tranh cña con. Con cø ¨n thËt no, kh«ng ph¶i nhêng nhÞn cho u. C¸i TÝ cha hiÓu hÕt ý c©u nãi cña mÑ, nã x¸m mÆt l¹i vµ hái b»ng giäng luèng cuèng : - VËy th× b÷a sau con ¨n ë ®©u ? §iÓm thªm mét "gi©y" nøc në, chÞ DËu ngã con b»ng c¸ch xãt xa : - Con sÏ ¨n ë nhµ cô NghÞ th«n §oµi. Cái Tí nghe nói giãy nảy, giống nh sét đánh bên tai, nó liệng củ khoai vào rổ và oà lên khãc : - U bán con thật đấy ? Con van u, con lạy u, con còn bé bỏng, u đừng đem bán con đi, tội nghiệp. U để cho con ở nhà chơi với em con. (Ngô Tất Tố, Tắt đèn) Gîi ý: - “Con chỉ đợc ăn ở nhà bữa này nữa thôi.”: Sau bữa ăn này, u sẽ bán con nên con sẽ không đợc ăn ở nhà nữa. - “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.”: U đã bán con cho nhà cụ Nghị thôn Đoài. b) T¹i sao chÞ DËu kh«ng nãi th¼ng víi con mµ ph¶i dïng hµm ý? Gợi ý: Bán đứa con mình đứt ruột đẻ ra là một điều vô cùng đau lòng đối với chị Dậu. Cho nên, chị phải nói hàm ý để giấu đi nỗi đau ấy, tránh chạm phải điều đau lòng ấy. c) So sánh hai câu nói hàm ý của chị Dậu và cho biết ở câu nào mức độ hàm ý thấp h¬n? V× sao? Gợi ý: Mức độ hàm ý ở câu thứ hai thấp hơn, nghĩa là ngời nghe có thể hiểu đợc ý của ngêi nãi dÔ h¬n. V× c¸i TÝ cha hiÓu hÕt ý cña mÑ ë c©u nãi hµm ý thø nhÊt nªn chÞ DËu ph¶i nãi râ h¬n ë c©u thø hai. d) Chi tiết nào trong đoạn trích cho thấy cái Tí đã hiểu đợc hàm ý trong câu nói của chị DËu? Gợi ý: Thái độ “giãy nảy”, “liệng củ khoai vào rổ và oà lên khóc”, câu nói “U bán con thật đấy ?…” cho thấy cái Tí đã hiểu hàm ý trong câu nói của mẹ nó. e) Nh vậy, để sử dụng hàm ý, cần chú ý tới 2 điều kiện sau: - Ngêi nãi (ngêi viÕt) cã chñ ý ®a hµm ý vµo c©u nãi. - Ngời nghe (ngời đọc) có thể giải đoán (hiểu đợc) hàm ý. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Ngêi nãi, ngêi nghe nh÷ng c©u in ®Ëm díi ®©y lµ ai? Hµm ý cña mçi c©u Êy lµ g×? a) - Anh nãi n÷a ®i - ¤ng giôc..

(62) - B¸o c¸o hÕt ! - Ngêi con trai vôt trë l¹i giäng vui vÎ - N¨m phót n÷a lµ mêi. Cßn hai mơi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy. Th× giê ng¾n ngñi cßn l¹i thóc giôc c¶ chÝnh ngêi ho¹ sÜ giµ. ¤ng theo liÒn anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lợt trớc khi ngồi xuống ghế. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) b) - [...] Anh Tấn này ! Anh bây giờ sang trọng rồi, còn cần quái gì các thứ đồ gỗ h háng nµy n÷a. Chuyªn chë l¹i lÞch kÞch l¾m. Cho chóng t«i khu©n ®i th«i. Chóng t«i nhµ nghèo dùng đợc tất. - Có gì đâu mà sang trọng ! Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để... - ¸i chµ ! Anh b©y giê lµm quan råi mµ b¶o lµ kh«ng sang träng ? Nh÷ng ba nµng hÇu. Mçi lÇn ®i ®©u lµ ngåi kiÖu lín t¸m ngêi khiªng, cßn b¶o lµ kh«ng sang träng ? Hõ ! Ch¼ng c¸i g× dÊu næi chóng t«i ®©u ! Tôi biết không thể nói làm sao đợc đành ngậm miệng, đứng trầm ngâm. - Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không dám rời đồng xu lại cµng giµu cã !. (Lç TÊn, Cè h¬ng) c). Thoắt trông nàng đã chào tha "Tiểu th cũng có bây giờ đến đây ! §µn bµ dÔ cã mÊy tay, Đời xa mấy mặt đời này mấy gan ! DÔ dµng lµ thãi hång nhan, Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu." Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu, KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. (NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu). Gîi ý: a) “Chè đã ngấm rồi đấy.”: Ngời nói là anh thanh niên, ngời nghe là ông hoạ sĩ và cô con g¸i. Hµm ý lµ: Mêi b¸c vµ c« vµo uèng níc. b) “Chúng tôi cần phải bán các thứ này đi để...”: Ngời nói là anh Tấn, ngời nghe là chị hàng đậu. Hàm ý là: Chúng tôi không thể cho những thứ này đợc. c) ë c¶ hai c©u, ngêi nãi lµ Thuý KiÒu, ngêi nghe lµ Ho¹n Th. - “"Tiểu th cũng có bây giờ đến đây !”: Ngời quyền uy, quý phái nh tiểu th mà cũng có lúc phải đến đây ? (câu này có ý giễu cợt). - “Cµng cay nghiÖt l¾m cµng oan tr¸i nhiÒu.””: Råi ®©y ngêi cay nghiÖt nh ng¬i sÏ phải lĩnh sự báo oán thích đáng. 2. Trong c¸c trêng hîp trªn, ngêi nghe cã hiÓu hµm ý cña ngêi nãi kh«ng? Dùa vµo ®©u để khẳng định nh vậy? Gợi ý: Trong các trờng hợp trên, ngời nghe đều hiểu đợc hàm ý của ngời nói. Các chi tiÕt sau ®©y chøng tá ®iÒu nµy: - (a): Ông theo liền anh thanh niên vào trong nhà, đảo nhìn qua một lợt trớc khi ngồi xuèng ghÕ. - (b): - Ôi dào ! Thật là càng giàu có càng không dám rời một đồng xu ! Càng không.

(63) dám rời đồng xu lại càng giàu có ! - (c): Ho¹n Th hån l¹c ph¸ch xiªu,- KhÊu ®Çu díi tríng liÖu ®iÒu kªu ca. 3. Ph©n tÝch hµm ý cña c©u in ®Ëm trong ®o¹n v¨n díi ®©y vµ cho biÕt t¹i sao em bÐ không nói thẳng ra mà phải sử dụng hàm ý. Việc sử dụng hàm ý trong trờng hợp này có đạt hiÖu qu¶ kh«ng? V× sao? Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn: - C¬m s«i råi, ch¾t níc giïm c¸i! – Nã còng l¹i nãi træng. Tôi lên tiếng mở đờng cho nó: - Ch¸u ph¶i gäi “Ba ch¾t níc giïm con”, ph¶i nãi nh vËy. Nó nh không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên: - C¬m s«i råi, nh·o b©y giê! Anh S¸u vÉn ngåi im […]. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) Gîi ý: - “ Cơm sôi rồi, nhão bây giờ!”: Hàm ý là: chắt giùm nớc để cơm khỏi nhão. Em bé phải nói hàm ý vì trớc đó đã nói thẳng ra nhng không có hiệu quả; lần này kh«ng cÇn nh¾c l¹i ý “ch¾t giïm níc” mµ thªm vµo ý giôc gi·: “nh·o b©y giê!”. - ViÖc sö dông hµm ý trong trêng hîp nµy kh«ng cã hiÖu qu¶, v× ngêi nghe kh«ng tiÕp nhận, từ chối cộng tác bằng cách “ngồi im”, vờ nh không nghe bởi vì lời nói đó không phải để nói với mình. 4. §iÒn mét c©u cã hµm ý tõ chèi vµo lît lêi cña B trong ®o¹n tho¹i sau ®©y: A: Mai vÒ quª víi m×nh ®i! B: /…/ A: §µnh vËy. Gợi ý: Có thể thông báo một việc nào đó mà B không thể vắng mặt để ngầm nói là bận, không thể về quê cùng A đợc. 5. Trong đoạn văn sau đây, Lỗ Tấn so sánh “hi vọng” với “con đờng” nhằm hàm ý điều g×? T«i nghÜ bông: §· gäi lµ hi väng th× kh«ng thÓ nãi ®©u lµ thùc, ®©u lµ h. Còng gièng nh những con đờng trên mặt đất; kì thực trên mặt đất vốn làm gì có đờng. Ngời ta đi mãi thì thành đờng thôi. (Lç TÊn, Cè h¬ng) Gîi ý: Sù so s¸nh nµy cã hµm ý: Tuy hi väng kh«ng thÓ nãi ch¾c ®©u lµ thùc, ®©u lµ h nhng nếu cứ quyết tâm thực hiện thì sẽ đạt đợc. 6. Đọc lại bài thơ Mây và sóng của Ta-go để: a) Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé víi nh÷ng ngêi ë trªn m©y vµ sãng. b) ViÕt thªm vµo mçi ®o¹n mét c©u cã hµm ý mêi mäc râ h¬n. Gîi ý: - (a): C¸c c©u cã hµm ý mêi mäc: + “Bọn tớ chơi từ khi thức dậy cho đến lúc chiều tà. Bọn tớ chơi với bình minh vàng,.

(64) bän tí ch¬i víi vÇng tr¨ng b¹c.” + “Bọn tớ ca hát từ sáng sớm cho đến hoàng hôn. Bọn tớ ngao du nơi này nơi nọ mà không biết từng đến nơi nao”. C¸c c©u cã hµm ý tõ chèi: + “Mẹ mình đang đợi ở nhà” + “Buổi chiều mẹ luôn muốn mình ở nhà, làm sao có thể rời mẹ mà đi đợc?” - (b): Cã thÓ viÕt thªm c©u cã hµm ý mêi mäc râ h¬n: + Có ai muốn chơi cùng bọn tớ không đấy? + Ch¬i víi bän tí rÊt tuyÖt!. Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 6 1. §äc kÜ lêi nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o; l¾ng nghe vµ ghi chÐp l¹i nh÷ng híng dÉn söa ch÷a cña thÇy, c« gi¸o. Tham kh¶o ý kiÕn ph¸t biÓu vµ nh÷ng bµi viÕt cña c¸c b¹n ® îc ®iÓm tèt. 2. Tự chỉnh sửa bài viết của mình theo các định hớng sau: a) Bài viết của mình đã đảm bảo đáp ứng yêu cầu của một bài nghị luận về tác phẩm truyÖn (hay ®o¹n trÝch) cha? - Bài viết đã xác định đợc rõ vấn đề nghị luận cha? - Bài viết đã thực hiện đúng theo yêu cầu (mệnh lệnh) của đề bài cha? b) Vấn đề nghị luận đã đợc triển khai bằng hệ thống các luận điểm nào? Các luận điểm này có liên quan chặt chẽ với nhau hay không? Em đã trình bày các luận điểm theo trình tự nh thÕ nµo? Tr×nh tù triÓn khai luËn ®iÓm nh thÕ cã hîp lÝ kh«ng? c) Em đã nắm chắc đợc giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện (hay đoạn trích) cha? Các luận điểm có đợc phân tích rõ ràng và chứng minh bằng các luận cứ cụ thể, thuyết phục cha? Còn những chi tiết tiêu biểu nào trong truyện (hoặc đoạn trích) cha đợc chú ý ph©n tÝch? d) Tơng ứng với từng luận điểm, em phải biết đa ra những đánh giá, nhận xét riêng của mình. Bài viết của em đã làm đợc điều này cha? Có cần bổ sung ý nào không? 3. Chữa lại các lỗi về diễn đạt, lỗi dùng từ, chính tả; lỗi về viết đoạn văn, tổ chức liên kÕt c©u, liªn kÕt c¸c ®o¹n (nÕu cã).. Tæng kÕt phÇn v¨n b¶n nhËt dông. Líp Tªn v¨n b¶n 6. T¸c gi¶. Néi dung. H×nh thøc thÓ hiÖn. CÇu Long Biªn - Thuý Lan chøng nh©n lÞch sö. Di tÝch lÞch sö. Bøc th cña thñ Xi-¸t-t¬n lĩnh da đỏ. Quan hÖ gi÷a thiªn NghÞ luËn vµ biÓu nhiªn vµ con ngêi c¶m. Tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m.

(65) §éng Nha. 7. Phong TrÇn Hoµng. Danh lam th¾ng c¶nh. ThuyÕt minh vµ miªu t¶. Cæng trêng më LÝ Lan ra. Gi¸o dôc. Tù sù vµ biÓu c¶m. MÑ t«i. Vai trß cña ngêi phô n÷. Tù sù. Mái ấm gia đình. Tù sù vµ miªu t¶. Cuéc chia tay Kh¸nh Hoµi cña nh÷ng con bóp bª Ca HuÕ s«ng H¬ng. 8. ét-môn-đô đơ A-mi-xi. trªn Hµ Minh. ¸nh V¨n ho¸. Th«ng tin vÒ Së Khoa häc M«i trêng Ngµy Tr¸i §Êt - C«ng nghÖ n¨m 2000 Hµ Néi. NghÞ luËn. ¤n dÞch, thuèc l¸ NguyÔn Kh¾c ViÖn. TÖ n¹n ma tuý, thuèc l¸. ThuyÕt minh, nghÞ luËn vµ biÓu c¶m. Bµi to¸n d©n sè. D©n sè vµ t¬ng lai loµi NghÞ luËn ngêi. Th¸i An. Phong c¸ch Hå Lª Anh Trµ ChÝ Minh. 9. ThuyÕt minh vµ miªu t¶. Gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ NghÞ luËn d©n téc vµ héi nhËp víi thÕ giíi. §Êu tranh cho G.G.M¸c-kÐt B¶o vÖ hoµ b×nh, chèng NghÞ luËn vµ biÓu mét thÕ giíi hoµ chiÕn tranh c¶m b×nh Tuyªn bè thÕ giíi Héi nghÞ cÊp QuyÒn trÎ em vÒ sù sèng cßn, cao thÕ giíi quyền đợc bảo về trẻ em vÖ vµ ph¸t triÓn cña trÎ em. NghÞ luËn. Chơng trình địa phơng (phần Tiếng Việt) 1. Tìm những từ ngữ địa phơng đã đợc sử dụng trong các đoạn trích (trích từ truyện ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng) sau ®©y: a) Mỗi lần bị xúc động, vết thẹo dài bên má phải lại đỏ ửng lên, giần giật trông rất dễ sợ. Với vẻ mặt xúc động ấy và hai tay vẫn đa về phía trớc, anh chầm chậm bớc tới, giọng lÆp bÆp run run : - Ba ®©y con ! - Ba ®©y con ! b) Nghe mÑ nã b¶o gäi ba vµo ¨n c¬m th× nã b¶o l¹i : - Th× m¸ cø kªu ®i. Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhng lại nói trổng :.

(66) - V« ¨n c¬m ! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bÕp nãi väng ra : - C¬m chÝn råi ! Anh còng kh«ng quay l¹i. Con bÐ bùcqu¸, quay l¹i mÑ vµ b¶o : - Con kªu råi mµ ngêi ta kh«ng nghe. c) B÷a sau, ®ang nÊu c¬m th× mÑ nã ch¹y ®i mua thøc ¨n. MÑ nã dÆn, ë nhµ cã g× cÇn th× gäi ba gióp cho. Nã kh«ng nãi kh«ng r»ng, cø lui cui díi bÕp. Nghe nåi c¬m s«i, nã gië nắp, lấy đũa bếp sơ qua - nồi cơm hơi to, nhắm không thể nhắc xuống để chắt n ớc đợc, đến lúc đó nó mới nhìn lên anh Sáu. Tôi nghĩ thầm, con bé đang bị dồn vào thế bí, chắc nó ph¶i gäi ba th«i. Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn : - C¬m s«i råi, ch¾t níc giïm c¸i ! - Nã còng l¹i nãi træng. 2. Tìm những từ ngữ toàn dân tơng ứng với những từ ngữ địa phơng đã đợc sử dụng trong c¸c ®o¹n trÝch trªn. Gợi ý: Các từ ngữ địa phơng và từ ngữ toàn dân tơng ứng trong từng đoạn văn: §o¹n trÝch a). b). c). Từ địa phơng. Tõ toµn d©n. thÑo. sÑo. lÆp bÆp. l¾p b¾p. ba. bè, cha. ba. bè, cha. m¸. mÑ. kªu. gäi. ®©m. trë thµnh. đũa bếp. đũa cả. (nãi) træng. (nãi) trèng kh«ng. v«. vµo. ba. bè, cha. lui cui. lói hói. n¾p. vung. nh¾m. cho lµ. giïm. gióp. (nãi) træng. (nãi) trèng kh«ng. 3. §èi chiÕu tõ kªu trong c¸c c©u sau ®©y (trÝch tõ truyÖn ng¾n ChiÕc lîc ngµ cña NguyÔn Quang S¸ng) vµ cho biÕt trong trêng hîp nµo tõ nµy lµ tõ toµn d©n, trêng hîp nµo là từ địa phơng. Trong mỗi trờng hợp, thử thay thế từ kêu bằng từ đồng nghĩa hoặc cách diễn đạt khác để thấy đợc sự khác nhau đó. a) Nã nh×n d¸o d¸c mét lóc råi kªu lªn: - C¬m s«i råi, ch¾t níc dïm c¸i! – Nã còng l¹i nãi træng. b) – Con kªu råi mµ ngêi ta kh«ng nghe..

(67) Gîi ý: a) kªu lµ tõ toµn d©n; cã thÓ thay b»ng nãi to. b) kêu là từ địa phơng; có thể thay bằng từ toàn dân tơng đơng: gọi. 4. Tìm từ ngữ địa phơng trong 2 câu đố sau và thử thay thế chúng bằng những từ ngữ toàn dân tơng đơng. a). Kh«ng c©y kh«ng tr¸i kh«ng hoa Có lá ăn đợc, đố là lá chi. (Câu đố về lá bún). b). KÝn nh bng l¹i kªu lµ trèng Trèng hæng trèng h¶ng l¹i kªu lµ buång. (Câu đố về cái trống và buồng cau). Gîi ý: C¸c tõ tr¸i (qu¶), chi (g×), kªu (gäi), trèng hæng trèng h¶ng (trèng huÕch trèng ho¸c). 5. Hãy điền những từ ngữ địa phơng và từ ngữ toàn dân tơng ứng đã xác định đợc trong các bài tập trên vµo b¶ng sau:. Từ địa phơng. Tõ toµn d©n t¬ng øng. v«. vµo. Từ địa phơng. Tõ toµn d©n t¬ng øng. thÑo. sÑo. lÆp bÆp. l¾p b¾p. ba. bè, cha. m¸. mÑ. kªu. gäi. ®©m. trë thµnh. đũa bếp. đũa cả. (nãi) træng. (nãi) trèng kh«ng. v«. vµo. lui cui. lói hói. n¾p. vung. nh¾m. cho lµ. giïm. gióp. (nãi) træng. (nãi) trèng kh«ng. chi. g×. trèng hæng trèng h¶ng. trèng huÕch trèng ho¸c. Gîi ý:.

(68) 6. Đọc lại các đoạn trích ở bài tập 1 và bình luận về cách dùng từ ngữ địa phơng theo c¸c ý sau: a) Có nên để cho nhân vật bé Thu trong truyện Chiếc lợc ngà dùng từ ngữ toàn dân kh«ng? V× sao? b) Tại sao trong lời kể chuyện của tác giả cũng có những từ ngữ địa phơng? Gợi ý: Không nên để nhân vật bé Thu dùng từ ngữ toàn dân vì nh thế sẽ làm giảm đi tÝnh ch©n thùc, kh¸ch quan cña c©u chuyÖn. Trong lêi kÓ, cã khi t¸c gi¶ sö dông ng«n ng÷ địa phơng để tạo sắc thái riêng từ ngôn ngữ của nơi xảy ra câu chuyện. Tuy nhiên, tác giả cũng đã có ý thức sử dụng những từ ngữ địa phơng không quá khó để tạo điều kiện tiếp nhận cho đông đảo bạn đọc của các vùng miền khác nhau.. ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 7 – nghÞ luËn v¨n häc I. Tham khảo các đề bài sau §Ò 1. Suy nghÜ cña em vÒ nh©n vËt chÞ DËu qua ®o¹n trÝch Tøc níc vì bê (trÝch tõ tiÓu thuyết Tắt đèn của Ngô Tất Tố). §Ò 2. Sè phËn vµ tÝnh c¸ch nh©n vËt l·o H¹c trong truyÖn ng¾n L·o H¹c cña Nam Cao. Đề 3. Lấy nhan đề “Tình ngời trong chiếc lá”, em hãy viết bài nêu suy nghĩ của mình vÒ ®o¹n trÝch truyÖn ng¾n ChiÕc l¸ cuèi cïng cña O Hen-ri. Đề 4. Vẻ đẹp mộng mơ và ý nghĩa sâu sắc của bài thơ Mây và sóng của Ta-go. §Ò 5. Bµi th¬ Tøc c¶nh P¸c Bã cña Hå ChÝ Minh. §Ò 6. Tr×nh bµy suy nghÜ vÒ khæ th¬ kÕt thóc bµi ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy. §Ò 7. H×nh ¶nh bÕp löa trong bµi th¬ BÕp löa cña B»ng ViÖt. §Ò 8. Ph©n tÝch c¸c tÇng nghÜa trong ®o¹n th¬ sau: Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan? §©u nh÷ng ngµy ma chuyÓn bèn ph¬ng ngµn Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới? §©u nh÷ng b×nh minh c©y xanh n¾ng géi, TiÕng chim ca giÊc ngñ ta tng bõng? §©u nh÷ng chiÒu lªnh l¸ng m¸u sau rõng Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt, §Ó ta chiÕm lÊy riªng phÇn bÝ mËt? - Than «i! Thêi oanh liÖt nay cßn ®©u? (ThÕ L÷, Nhí rõng) §Ò 9. C¶m nhËn vµ suy nghÜ cña em vÒ ®o¹n kÕt trong bµi th¬ §ång chÝ cña ChÝnh H÷u: §ªm nay rõng hoang s¬ng muèi §øng c¹nh bªn nhau chê giÆc tíi.

(69) §Çu sóng tr¨ng treo. §Ò 10. C¶m nhËn cña em vÒ t©m tr¹ng cña T¶n §µ qua bµi th¬ Muèn lµm th»ng cuéi. Đề 4. Hình tợng ngời chiến sĩ lái xe trong Bài thơ về tiểu đội xe không kính của Phạm TiÕn DuËt. §Ò 11. Bµi th¬ ¸nh tr¨ng cña NguyÔn Duy gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g×? §Ò 12. Ph©n tÝch khæ th¬ ®Çu trong bµi Sang thu cña H÷u ThØnh. Đề 13. Những đặc sắc trong bài thơ Viếng lăng Bác của Viễn Phơng. §Ò 14. C¶m nhËn vµ suy nghÜ cña em vÒ t×nh c¶m cha con trong bµi Nãi víi con cña Y Ph¬ng.. II. yªu cÇu vµ híng dÉn chung 1. Yêu cầu cần đạt - Bài văn hớng đúng vào vấn đề nghị luận mà đề bài đa ra. - Bµi v¨n cã bè côc chÆt chÏ, néi dung cña c¸c phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi) hîp lÝ. - VËn dông mét c¸ch linh ho¹t, nhuÇn nhuyÔn c¸c phÐp lËp luËn ph©n tÝch, gi¶i thÝch, chứng minh,… để làm rõ luận điểm. - Bài văn phải bộc lộ đợc ý kiến riêng, cảm thụ riêng của ngời viết. 2. Híng dÉn chung a) Chuẩn bị: Đọc kĩ và nắm chắc các đặc điểm về nội dung cũng nh nghệ thuật của các tác phẩm (hay đoạn trích). Lập dàn bài theo các bớc (nên suy nghĩ tìm hiểu đề bài và tìm ý với từng đề bài ở trên). b) ViÕt bµi: - Viết bài theo cách đã đợc hớng dẫn ở những bài trớc. - Chú ý đến việc thể hiện sự cảm thụ của riêng mình về vẻ đẹp của tác phẩm (hay đoạn trích). Để tránh rơi vào tình trạng sáo rỗng, cần đa ra những lí lẽ và dẫn chứng cụ thể để chøng tá sù c¶m thô cña m×nh lµ chÝnh x¸c, s©u s¾c.. bÕn quª NguyÔn Minh Ch©u I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. NguyÔn Minh Ch©u (1930-1989) quª ë huyÖn Quúnh Lu  NghÖ An lµ mét nhµ v¨n quân đội  một trong những cây bút văn xuôi tiêu biểu của văn học chống Mỹ. Sau khi đất nớc thống nhất, các tác phẩm của Nguyễn Minh Châu đã thể hiện những tìm tòi quan trọng về t tởng và nghệ thuật, góp phần đổi mới văn học nớc ta từ những năm 80 của thế kỷ XX. 2. TruyÖn ng¾n BÕn quª in trong tËp truyÖn cïng tªn cña NguyÔn Minh Ch©u, xuÊt b¶n năm 1985. Trong truyện ngắn này, ngòi bút của nhà văn hớng vào đời sống thế sự nhân sinh thờng ngày, với những chi tiết sinh hoạt đời thờng để phát hiện những chiều sâu của cuéc sèng víi bao quy luËt vµ nghÞch lý, vît ra khái c¸ch nh×n, c¸ch nghÜ tríc ®©y cña c¶ x· héi vµ cña chÝnh t¸c gi¶. 3. Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào một hoàn cảnh đặc biệt. Từng di khắp nơi, về cuối đời Nhĩ lại bị cột chặt vào giờng bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo, đến nỗi không thể tự.

(70) mình dịch chuyển đợc. Chính vào thời điểm ấy, Nhĩ lại phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê thân thuộc, một vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ. Đặt nhân vật vào trong tình huống nghịch lý ấy, tác giả muốn dẫn bạn đọc đến những trải nghiệm về cuộc đời: cuộc sống và số phận con ngời chứa đầy những điều bất thờng, những nghịch lý, ngẫu nhiên, vợt ra ngoài những dự định và ớc muốn, cả những hiểu biết vµ toan tÝnh cña con ngêi. Qua những suy nghĩ của nhân vật, Nguyễn Minh Châu còn muốn mang đến cho bạn đọc một chiêm nghiệm khác: "con ngời ta trên đờng đời thật khó tránh khỏi những điều vòng vèo hoặc chùng chình" và sự giàu có lẫn mọi vẻ đẹp rất gần gũi nh cái bãi bồi bên kia sông hay ngời vợ tảo tần, giàu tình yêu và đức hi sinh thì phải đến lúc này, khi sắp giã biệt cuộc đời, Nhĩ mới cảm nhận, thấm thía đợc. 4. Trong buổi sáng đầu thu, khi sắp từ giã cõi đời, Nhĩ bỗng phát hiện ra những vẻ đẹp mà trớc đây, dù có điều kiện đi khắp thế giới, anh đã không thể nhận thấy đợc:  §ã lµ mét kh«ng gian cã chiÒu s©u vµ bÒ réng: tõ nh÷ng b«ng b»ng l¨ng ngay phÝa ngoài cửa sổ đến con sông Hồng với màu đỏ nhạt lúc đã vào thu, vòm trời và bãi bồi bên kia s«ng.  Đó là một cảnh đẹp chỉ có thể cảm nhận đợc bằng những cảm xúc tinh tế: những chïm hoa tha thít nhng l¹i ®Ëm s¾c h¬n, mÆt s«ng Hång nh réng thªm ra, vßm trêi nh cao h¬n, "nh÷ng tia n¾ng sím ®ang tõ tõ di chuyÓn tõ mÆt níc lªn nh÷ng kho¶ng bê b·i bªn kia s«ng...". Nh÷ng c¶nh s¾c Êy vèn rÊt quen thuéc, gÇn gòi nhng l¹i nh rÊt míi mÎ víi NhÜ, tëng chõng nh lÇn ®Çu tiªn anh míi gÆp. Nhĩ khao khát đợc đặt chân lên bãi bồi bên kia sông. Điều ớc muốn ấy chính là sự thức tØnh vÒ nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng, b×nh thêng vµ s©u xa cña cuéc sèng, nh÷ng gi¸ trÞ thêng bÞ ngêi ta bá qua hay l·ng quªn khi nh÷ng ham muèn xa vêi ®ang l«i cuèn, ®ang lÊn ¸t. Trong hoàn cảnh của Nhĩ, đó là sự thức tỉnh xen lẫn với niềm ân hận và nỗi xót xa. 5. Trong truyÖn ng¾n nµy, ngßi bót miªu t¶ t©m lý cña NguyÔn Minh Ch©u rÊt tinh tÕ vµ thấm đợm tinh thần nhân đạo. Điều đó đợc thể hiện ngay từ cách lựa chọn và xử lý tình huống. Trong văn học, nhiều tác giả cũng đã đặt nhân vật vào hoàn cảnh hiểm nghèo để lµm næi bËt lªn kh¸t väng sèng vµ søc sèng m¹nh mÏ cña con ngêi hay vÒ lßng nh©n ¸i, sù hi sinh cao thợng... Nguyễn Minh Châu đã khai thác tình huống này theo một hớng khác. Trong hoàn cảnh ngặt nghèo ấy, nhân vật suy ngẫm, tự trải nghiệm về cuộc đời với những suy nghÜ s©u s¾c. Những suy nghĩ của nhân vật Nhĩ về lẽ sống, về cuộc đời, về những con ngời hết sức cụ thể nh ngời vợ, đứa con và về chính cuộc đời mình. Trong con mặt của một ngời sắp từ giã cõi đời, cảnh vật trớc mắt bỗng đẹp và đáng yêu kỳ lạ. Hình ảnh ngời vợ gầy guộc với bàn tay chan chứa yêu thơng đã trở thành "nơi nơng tựa là gia đình trong những ngày này". Sự thức nhận của Nhĩ về vẻ đẹp của bãi bồi bên kia sông đợc tô đậm thêm qua hình ảnh của đứa con  trong hoàn cảnh bình thờng  còn mải chơi và thấy bãi bồi bên kia sông chẳng có gì hấp dẫn. Đó chính là tình yêu đối với cuộc sống đã đợc trải nghiệm qua một cuộc đời nhiều thăng trầm, đang trải qua những giây phút hiểm nghèo. 6. ở đoạn kết truyện, tác giả đã tập trung miêu tả chân dung và cử chỉ của nhân vật với vẻ rất khác thờng: "Anh cố thu nhặt hết mọi chút sức lực cuối cùng còn sót lại để đu mình nh« ngêi ra ngoµi, gi¬ mét c¸nh tay gÇy guéc ra phÝa ngoµi cöa sæ kho¸t kho¸t  y nh ®ang khẩn thiết ra hiệu cho một ngời nào đó". Hành động này của Nhĩ có thể hiểu là anh đang nôn nóng thúc giục cậu con trai hãy mau kẻo lỡ chuyến đò duy nhất trong ngày, thế nhng qua suy nghĩ của Nhĩ trớc đó, ta lại nhận ra một ý nghĩa khác: đó là ý muốn thức tỉnh mọi ngời về những cái "vòng vèo, chùng chình" để hớng tới những giá trị đích thực vốn rất giản.

(71) dÞ, gÇn gòi vµ bÒn v÷ng. 7. Trong truyện ngắn này, hầu nh các hình ảnh đều mang tính đa nghĩa, vừa là nghĩa thùc võa lµ nghÜa biÓu tîng:  Hình ảnh bãi bồi, bến sông ngoài ý nghĩa thực còn là vẻ đẹp của đời sống bình dị, gần gòi, th©n thuéc cña quª h¬ng, xø së.  Những bông hoa bằng lăng cuối mùa màu sắc nh đậm hơn, tiếng những tảng đất lở ở bờ sông bên này đổ ụp vào giấc ngủ của Nhĩ lúc gần sáng... gợi ra ý nghĩa sự sống của nhân vật Nhĩ đã ở vào những ngày cuối cùng.  Đứa con trai ham chơi gợi suy nghĩ về sự chùng chình, vòng vèo trong đời sống của con ngêi.  Hành động, cử chỉ của Nhĩ ở cuối truyện cũng mang ý nghĩa biểu tợng (đã phân tích ë c©u 4). 8. Đoạn văn diễn tả những suy nghĩ của nhân vật khi thấy đứa con ham chơi, quên cả việc bố nhờ đã thể hiện sâu sắc chủ đề của truyện: trong cuộc sống, con ngời thờng khó tránh khỏi những điều vòng vèo, chùng chình. Cần phải thức tỉnh những giá trị và vẻ đẹp đích thực của đời sống ở những cái gần gũi, bình thờng mà bền vững. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. KÜ n¨ng tãm t¾t truyÖn: Nhân vật Nhĩ trong truyện ở vào một hoàn cảnh đặc biệt. Từng đi khắp nơi, về cuối đời Nhĩ lại bị cột chặt vào giờng bệnh bởi một căn bệnh hiểm nghèo, đến nỗi không thể tự mình dịch chuyển đợc. Chính vào thời điểm ấy, Nhĩ lại phát hiện ra vùng đất bên kia sông, nơi bến quê thân thuộc, một vẻ đẹp bình dị mà quyến rũ. 2. KÜ n¨ng ph©n tÝch t©m lÝ nh©n vËt.. ¤n tËp phÇn tiÕng ViÖt I. Khëi ng÷ vµ c¸c thµnh phÇn biÖt lËp 1. §äc c¸c ®o¹n trÝch díi ®©y vµ xÕp c¸c tõ ng÷ in ®Ëm vµo b¶ng tæng kÕt vÒ khëi ng÷ vµ c¸c thµnh phÇn biÖt lËp. a) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó. (Kim L©n, Lµng) b) Tim t«i còng ®Ëp kh«ng râ. Dêng nh vËt duy nhÊt vÉn b×nh tÜnh, phít lê mäi biÕn động chung là chiếc kim đồng hồ. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) c) §Õn lît c« g¸i tõ biÖt. C« ch×a tay ra cho anh n¾m, cÈn träng, râ rµng, nh ngêi ta cho nhau c¸i g× chø kh«ng ph¶i lµ c¸i b¾t tay. C« nh×n th¼ng vµo m¾t anh - nh÷ng ngêi con g¸i s¾p xa ta, biÕt kh«ng bao giê gÆp ta n÷a, hay nh×n ta nh vËy. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) d) - Tha ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ. Đi bốn năm hôm mới lên đến đây, vất v¶ qu¸ ! (Kim L©n, Lµng) B¶ng tæng kÕt khëi ng÷ vµ c¸c thµnh phÇn biÖt lËp. Khëi ng÷. Thµnh phÇn biÖt lËp.

(72) T×nh th¸i. C¶m th¸n. Gọi - đáp. Phô chó. Gîi ý: Khëi ng÷. Thµnh phÇn biÖt lËp T×nh th¸i. X©y c¸i l¨ng Dêng nh Êy. C¶m th¸n. Gọi - đáp. vÊt v¶ qu¸! Tha «ng. Phô chó nh÷ng ngêi con g¸i […], hay nh×n ta nh vËy.. 2. ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n giíi thiÖu truyÖn ng¾n BÕn quª cña NguyÔn Minh Ch©u, trong đó có ít nhất một câu chứa khởi ngữ, một câu chứa thành phần tình thái và một câu chøa thµnh phÇn phô chó. Gîi ý: Tham kh¶o ®o¹n v¨n sau: TruyÖn ng¾n BÕn quª (in trong tËp truyÖn BÕn quª xuÊt b¶n n¨m 1985) lµ mét trong những tác phẩm tiêu biểu trong chặng đờng sáng tác sau 1975 của Nguyễn Minh Châu. Viết thiên truyện này, nhà văn đã gửi gắm những suy ngẫm, trải nghiệm sâu sắc của mình về con ngời và cuộc đời. Với bút pháp miêu tả tâm lí tinh tế, nghệ thuật xây dựng hình ảnh giàu tính biểu tợng, tạo dựng tình huống độc đáo, lối trần thuật theo dòng tâm trạng nhân vật, chắc chắn tác phẩm sẽ còn đọng mãi trong lòng những ngời yêu vẻ đẹp văn chơng, thÝch thó víi nh÷ng t×m tßi, thÓ nghiÖm míi mÎ. II. Liªn kÕt c©u vµ liªn kÕt ®o¹n v¨n §äc c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y vµ xÕp c¸c tõ ng÷ in ®Ëm vµo vÞ trÝ thÝch hîp trong b¶ng tæng kÕt vÒ c¸c phÐp liªn kÕt. a) ở rừng mùa này thờng nh thế. Ma. Nhng ma đá. Lúc đầu tôi không biết. Nhng rồi cã tiÕng lanh canh gâ trªn nãc hang. Cã c¸i g× v« cïng s¾c xÐ kh«ng khÝ ra tõng m¶nh vôn. Giã. Vµ tåi thÊy ®au, ít ë m¸. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) b) Tõ phßng bªn kia mét c« bÐ rÊt xinh mÆc chiÕt ¸o may « con trai vµ vÉn cßn cÇm thu thu một đoạn dây sau lng chạy sang. Cô bé bên nhà hàng xóm đã quen với công việc nµy. Nã lÔ phÐp hái NhÜ : "B¸c cÇn n»m xuèng ph¶i kh«ng ¹?". (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª) c) Nhng c¸i "com-pa" kia lÊy lµm bÊt b×nh l¾m, tá vÎ khinh bØ, cêi kh¸y t«i nh cêi kh¸y một ngời Pháp không biết đến Nã Phá Luân, một ngời Mĩ không viết đến Hoa Thịnh Đốn vËy ! Råi nãi : - Quên à ! Phải, bây giờ cao sang rồi thì để ý đâu đến bọn chúng tôi nữa ! Tôi hoảng hốt, đứng dậy nói : - §©u cã ph¶i thÕ ! T«i... (Lç TÊn, Cè h¬ng) Bảng tổng kết về các phép liên kết đã học. §o¹n v¨n. PhÐp liªn kÕt LÆp tõ ng÷. §ång nghÜa, tr¸i nghÜa vµ liªn tëng. ThÕ. Nèi.

(73) a). …. …. …. .... Gîi ý: §o¹n v¨n. PhÐp liªn kÕt §ång nghÜa, tr¸i nghÜa. LÆp tõ ng÷. ThÕ. vµ liªn tëng. a). b). Nèi Nhng, Nhng råi, Vµ. C« bÐ. (C« bÐ) – Nã. c). thÕ. III. NghÜa têng minh vµ hµm ý 1. §äc truyÖn cêi sau ®©y vµ cho biÕt ngêi ¨n mµy muèn nãi ®iÒu g× víi ngêi nhµ giµu qua câu nói đợc in đậm ở cuối truyện. ChiÕm hÕt chç. Một ngời ăn mày hom hem, rách rới, đến cửa nhà giàu xin ăn. Ngời nhà giàu không cho, l¹i cßn m¾ng: - Bớc ngay! Rõ trông nh ngời ở dới địa ngục mới lên ấy! Ngêi ¨n mµy nghe nãi, véi tr¶ lêi: - Phải, tôi ở dới địa ngục mới lên đấy! Ngêi nhµ giµu nãi: - Đã xuống địa ngục, sao không ở hẳn dới đấy, còn lên đây làm gì cho bẩn mắt? Ngời ăn mày đáp: - Thế không ở đợc nên mới phải lên. ở dới ấy các nhà giàu chiếm hết chỗ cả rồi! (Theo Tr¬ng ChÝnh – Phong Ch©u, TiÕng cêi d©n gian ViÖt Nam) Gợi ý: Có thể hiểu hàm ý của nói này là: Địa ngục là chỗ của bọn nhà giàu đáng ghét nh «ng. 2. Nh÷ng c©u in ®Ëm trong c¸c ®o¹n v¨n díi ®©y cã hµm ý g×? a) TuÊn hái Nam: - Cậu thấy đội bóng huyện mình chơi có hay không? - Tớ thấy họ ăn mặc rất đẹp. b) Lan hái HuÖ: - Huệ báo cho Nam, Tuấn và Chi sáng mai đến trờng cha? - Tớ báo cho Chi rồi. – Huệ đáp. Gîi ý: - (a): Tớ thấy đội bóng của huyện cậu chơi không hay. - (b): Tí cha b¸o cho Nam vµ TuÊn. 3. Trong 2 đoạn hội thoại trên, các câu nói hàm ý đợc tạo ra bằng cách cố ý vi phạm.

(74) nh÷ng ph¬ng ch©m héi tho¹i nµo? Gîi ý: (a) – vi ph¹m ph¬ng ch©m quan hÖ; (b) – vi ph¹m ph¬ng ch©m vÒ lîng.. LuyÖn nãi: nghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ I. Híng dÉn chuÈn bÞ ë nhµ 1. Bài nghị luận về đoạn thơ, bài thơ cần đáp ứng những yêu cầu nào? Vai trò của từng phÇn trong bè côc 3 phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi) cña bµi v¨n nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬? Gợi ý: Chú ý đến yêu cầu về triển khai luận điểm và diễn đạt. Mở bài: Giới thiệu vấn đề nghị luận. Th©n bµi: TriÓn khai luËn ®iÓm. Kết bài: Nhấn mạnh, nâng cao vấn đề. 2. Lập dàn ý và trình bày bài nói của mình với đề bài: Bếp lửa sởi ấm một đời – Bàn vÒ bµi th¬ “BÕp löa” cña B»ng ViÖt. Gîi ý: Thùc hiÖn theo c¸c bíc: - Tìm hiểu đề và tìm ý: + Tìm hiểu đề: Vấn đề nghị luận là ý nghĩa của hình ảnh bếp lửa trong bài thơ Bếp lửa cña B»ng ViÖt. Yªu cÇu: Nªu c¶m nhËn, ph©n tÝch. + Tìm ý: Bài thơ Bếp lửa đợc Bằng Việt sáng tác khi nào? Hình ảnh bếp lửa gợi lên hoàn cảnh sống của đất nớc, gia đình ở thời kì nào? Hình ảnh bếp lửa gắn với kí ức về ngời bà tần tảo ra sao? Hình ảnh bếp lửa đã gợi lên trong lòng nhà thơ những tình cảm gì? Bài th¬ muèn nãi lªn ®iÒu g× vÒ t×nh c¶m con ngêi trong cuéc sèng? - LËp dµn ý: + Më bµi: Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ bµi th¬ BÕp löa cña B»ng ViÖt vµ néi dung c¶m xóc cña bµi th¬. + Th©n bµi:  Nh÷ng kØ niÖm vÒ t×nh bµ ch¸u  Nhắc đến bếp lửa là cháu nhớ đến bà và ngợc lại: bếp lửa là hiện thân của tình thơng, đức hi sinh của bà.  Lòng kính yêu, trân trọng và biết ơn của ngời cháu đối với bà cũng là đối với gia đình, quê hơng, đất nớc.  Bếp lửa trở thành điểm tựa, theo cháu đi suốt cuộc đời. + Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của bài thơ: bếp lửa sởi ấm một đời ; liên tởng đến tình cảm gia đình của bản thân. 3. LuyÖn nãi theo dµn ý, ®iÒu chØnh dµn ý nÕu thÊy cÇn, chó ý luyÖn c¸ch nãi. II. Híng dÉn luyÖn nãi trªn líp 1. Đây là bài văn nói, không nên viết thành bài văn hoàn chỉnh để đọc mà dựa vào dàn ý để trình bày bằng miệng. 2. Mặc dù là trình bày bằng miệng nhng vẫn phải bám sát dàn ý, đảm bảo bố cục 3 phÇn (Më bµi, Th©n bµi, KÕt bµi). Trong dµn bµi, nªn lùa chän nh÷ng h×nh ¶nh, c©u th¬ tiªu.

(75) biểu để thuyết phục cho luận điểm, làm dẫn chứng cho sự cảm nhận. 3. Chó ý c¸ch tr×nh bµy: Phong c¸ch tù tin, tr×nh bµy râ rµng, m¹ch l¹c. Giäng nãi võa đủ nghe, diễn cảm; kết hợp giữa nói với cử chỉ, điệu bộ. Khi nói, hớng tới ngời nghe, khơi gợi sự đồng cảm.. nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Lª Minh Khuª sinh n¨m 1949, quª ë huyÖn TÜnh Gia, tØnh Thanh Ho¸, thuéc thÕ hÖ những nhà văn bắt đầu sáng tác trong thời kỳ kháng chiến chống đế quốc Mỹ. Các tác phẩm của Lê Minh Khuê ra đời đầu những năm 70 của thế kỷ XX đều viết về cuộc sống chiến đấu của thanh niên xung phong và bộ đội trên tuyến đờng Trờng Sơn khói lửa. Từ sau năm 1975, sáng tác của Lê Minh Khuê đã bám sát những biến chuyển của đời sống, đề cập đến nhiều vấn đề bức xúc của xã hội thời đổi mới. Ngòi bút miêu tả tâm lý của Lê Minh Khuª kh¸ s¾c s¶o, nhÊt lµ khi miªu t¶ t©m lý phô n÷. 2. TruyÖn Nh÷ng ng«i sao xa x«i viÕt vÒ ba c« g¸i thanh niªn xung phong lµm nhiÖm vụ phá bom ở một cao điểm trong thời kì cuộc chiến tranh chống đế quốc Mỹ đang diễn ra khốc liệt. Miêu tả các cô gái hằng ngày, hằng giờ đối mặt với hiểm nguy nhng sức hấp dẫn cña truyÖn kh«ng ph¶i ë nh÷ng chi tiÕt, sù kiÖn håi hép, nãng báng mµ ë kh¶ n¨ng miªu t¶ đời sống tâm hồn con ngời khá sinh động, sâu sắc của tác giả. 3. Tãm t¾t néi dung: Ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đờng tại một trọng điểm trên tuyến đờng Trờng Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lợng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom cha nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiÓm. MÆc dï vËy, cuéc sèng cña hä vÉn vÉn cã nh÷ng niÒm vui hån nhiªn cña tuæi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thơng nhau trong tình đồng đội. 4. Truyện đợc trần thuật từ ngôi thứ nhất, theo lời kể của Định  nhân vật chính. Sự lạ chän vai kÓ nh vËy rÊt phï hîp víi néi dung t¸c phÈm còng thuËn lîi cho viÖc miªu t¶, biÓu hiÖn thÕ giíi t©m hån, nh÷ng c¶m xóc vµ suy nghÜ cña ba c« g¸i. 5. Nh©n vËt trong truyÖn lµ ba c« g¸i trong tæ rµ ph¸ bom. Ngêi kÓ chuyÖn còng lµ mét trong ba c« g¸i Êy. Tõ gãc nh×n nµy, t¸c gi¶ cã ®iÒu kiÖn miªu t¶ nh÷ng suy nghÜ, t©m tr¹ng cña c¸c c« mét c¸ch ch©n thùc, cô thÓ vµ gÇn gòi.  Cùng chung một tổ, cùng trải qua cuộc sống đầy những khó khăn, hiểm nghèo, họ đã trở thành những con ngời dũng cảm, can trờng, coi những việc đếm bom, phá bom... chỉ là những công việc bình thờng hàng ngày. Đó là những ngời có tinh thần trách nhiệm cao đối với công việc nhng đồng thời cũng dễ xúc cảm, giàu ớc mơ, dễ vui mà cũng dễ trầm t. Họ thích làm đẹp của cuộc sống của mình và không bao giờ tỏ ra chán nản, thất vọng. Họ có những điểm chung đồng thời cũng có những nét tính cách riêng: Phơng Định nh¹y c¶m vµ hån nhiªn, thÝch m¬ méng, a sèng víi nh÷ng kû niÖm cña tuæi thiÕu n÷ v« t, Chị Thao từng trải hơn nhng cũng không thiếu những rung động, khát khao của tuổi trẻ, Nho tr«ng cã vÎ yÕu ®uèi nhng còng rÊt tinh nghÞch. Xen giữa những trận bom, giữa những câu chuyện của ba chị em trong cuộc sống đời thêng nhng rÊt nãng báng Êy lµ dßng suy nghÜ lan man cña nh©n vËt "t«i". Tõ nh÷ng suy.

(76) nghĩ vui vui về các anh bộ đội đến nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ, nhớ rất rõ những đồ vật, những kỉ niệm ngày còn ở nhà... Đó là những suy nghĩ rất đời thờng nhng càng làm cho bức tranh chân dung ngời chiến sĩ thêm sống động. Nhất là đoạn cuối truyện, khi cơn ma đá đã tan thì niềm vui nhỏ bé của các cô cũng không còn. Cô gái lại đắm chìm và những hồi ức về quª nhµ. Bao nhiªu h×nh ¶nh g¾n liÒn víi bÊy nhiªu kØ niÖm: mÑ, c¸i cöa sæ, bµ b¸n kem, lò trÎ, hoa trong c«ng viªn... mçi h×nh ¶nh chØ kÞp vôt qua trong tho¸ng chèc nhng rÊt s¾c nÐt, rÊt cô thÓ. 6. Trong truyÖn, t¸c gi¶ sö dông ng«n ng÷ trÇn thuËt phï hîp víi nh©n vËt kÓ chuyÖn  c« g¸i thanh niªn xung phong ngêi Hµ Néi  t¹o cho t¸c phÈm cã giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷ tự nhiên, trẻ trung và đầy nữ tính. Những câu văn ngắn, nhịp nhanh tạo đợc không khí khẩn tr¬ng trong hoµn c¶nh chiÕn trêng. ë nh÷ng ®o¹n håi tëng, nhÞp kÓ chËm l¹i, gîi nhí nh÷ng kû niÖm cña tuæi thiÕu niªn hån nhiªn, v« t. 7. H×nh ¶nh ba c« g¸i thanh niªn xung phong trong truyÖn ng¾n nµy lµ h×nh ¶nh tiªu biÓu cho thÕ hÖ trÎ ViÖt Nam trong kh¸ng chiÕn chèng Mü. Cã thÓ nªu nh÷ng nhËn xÐt khái quát về hoàn cảnh sống và chiến đấu, về tính cách, phẩm chất nổi bật của họ: hoàn cảnh ngặt nghèo, thờng xuyên đối mặt với hiểm nguy; hồn nhiên, yêu đời; sẵn sàng đơng đầu với thử thách, tình cảm đồng đội cao đẹp... II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Tãm t¾t: Ba nữ thanh niên xung phong thuộc tổ trinh sát mặt đờng tại một trọng điểm trên tuyến đờng Trờng Sơn. Nhiệm vụ của họ là quan sát khi địch ném bom, đo khối lợng đất đá cần phải san lấp, đánh dấu vị trí các quả bom cha nổ và phá bom. Công việc của họ hết sức nguy hiÓm. MÆc dï vËy, cuéc sèng cña hä vÉn vÉn cã nh÷ng niÒm vui hån nhiªn cña tuæi trẻ, những giây phút thanh thản, mơ mộng và đặc biệt là gắn bó, yêu thơng nhau trong tình đồng đội. 2. §äc diÔn c¶m.. Chơng trình địa phơng (phần Tập làm văn) (TiÕp theo) Thực hiện theo nội dung đã chuẩn bị ở bài 19. Tr¶ bµi tËp lµm v¨n sè 7 1. §äc kÜ lêi nhËn xÐt cña thÇy, c« gi¸o; l¾ng nghe vµ ghi chÐp l¹i nh÷ng híng dÉn söa ch÷a cña thÇy, c« gi¸o. Tham kh¶o ý kiÕn ph¸t biÓu vµ nh÷ng bµi viÕt cña c¸c b¹n ® îc ®iÓm tèt. 2. Tự chỉnh sửa bài viết của mình theo các định hớng sau: a) Bài viết của mình đã đảm bảo đáp ứng yêu cầu của một bài nghị luận văn học cha? - Bài viết đã xác định đợc rõ vấn đề nghị luận cha? - Bài viết đã thực hiện đúng theo yêu cầu (mệnh lệnh) của đề bài cha? b) Vấn đề nghị luận đã đợc triển khai bằng hệ thống các luận điểm nào? Các luận điểm này có liên quan chặt chẽ với nhau hay không? Em đã trình bày các luận điểm theo trình tự.

(77) nh thÕ nµo? Tr×nh tù triÓn khai luËn ®iÓm nh thÕ cã hîp lÝ kh«ng? c) Các luận điểm có đợc phân tích rõ ràng và chứng minh bằng các luận cứ cụ thể, thuyÕt phôc cha? d) Tơng ứng với từng luận điểm, em phải biết đa ra những đánh giá, nhận xét riêng của mình. Bài viết của em đã làm đợc điều này cha? Có cần bổ sung ý nào không? 3. Chữa lại các lỗi về diễn đạt, lỗi dùng từ, chính tả; lỗi về viết đoạn văn, tổ chức liên kÕt c©u, liªn kÕt c¸c ®o¹n (nÕu cã).. Biªn b¶n I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §Æc ®iÓm cña biªn b¶n §äc c¸c v¨n b¶n sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái.. V¨n b¶n 1 Trêng THCS KÕt ®oµn đội TNTP hồ chí minh Biên bản sinh hoạt chi đội TuÇn : 6 Khai m¹c lóc 10 giê, ngµy 7 th¸ng 10 n¨m 2005. Thành phần tham dự : 43 bạn đội viên chi đội 9 D. Đại biểu : Trần Thị Thanh Hà - Liên đội trởng. Chñ to¹ : Lª Thµnh S¬n. Th ký : Phan ThÞ Thuú Linh. Néi dung sinh ho¹t (1) Bạn Lê Thành Sơn thay mặt Ban chỉ huy đội đánh giá hoạt động của chi đội trong tuần qua. - VÒ häc tËp : Toàn chi đội học tập chăm chỉ. VÉn cßn mét sè b¹n nãi chuyÖn riªng trong giê häc m«n TiÕng Anh, m«n §Þa lÝ. - VÒ nÒ nÕp, vÖ sinh m«i trêng :. Vẫn còn hiện tợng không mặc đồng phục, ăn mặc cha chỉnh tề. (2) ý kiÕn cña c¸c b¹n tham dù häp : - Phª b×nh mét sè b¹n c¸n sù líp cha nghiªm tóc trong sinh ho¹t. - Cần chăm chỉ học tập để chào mừng Ngày Nhà giáo Việt Nam . (3) Phát biểu của đại biểu Trần Thị Thanh Hà : - Biểu dơng sự cố gắng của chi đội 9D. - T¸n thµnh ý kiÕn tæ chøc th¸ng thi ®ua häc tËp chµo mõng Ngµy Nhµ gi¸o ViÖt Nam. (4) B¹n Lª Thµnh S¬n phæ biÕn c«ng t¸c §éi tuÇn tíi. Buổi sinh hoạt chi đội kết thúc vào hội 10 giờ 15 phút..

(78) Chñ to¹. Th kÝ. Lª Thµnh S¬n. Phan ThÞ Thuú Linh. V¨n b¶n 2 Bé c«ng an C«ng an TP.... Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt Nam. -----------. §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc. Sè : .....BB/TLTV, PT. ---------------. Biªn b¶n tr¶ l¹i GiÊy tê, tang vËt, ph¬ng tiÖn vi ph¹m hµnh chÝnh cho chñ së h÷u, ngêi qu¶n lÝ hoÆc ngêi sö dông hîp ph¸p - C¨n cø ®iÒu 46, §iÒu 57, §iÒu 61 Ph¸p lÖnh xö lÝ vi ph¹m hµnh chÝnh ngµy 02/07/2002 ; - Căn cứ quyết định/ Biên bản số : .......ngày.....tháng.....năm......do : ¤ng (bµ) : ......... Chøc vô : ........ kÝ vÒ viÖc : ...... H«m nay, håi....giê....phót, ngµy....th¸ng...n¨m.... T¹i : ....... T«i : ............ CÊp bËc :................... Chøc vô : ........ §¬n vÞ c«ng t¸c : ........ - TiÕn hµnh lËp biªn b¶n tr¶ l¹i giÊy tê, tang vËt, ph¬ng tiÖn vi ph¹m hµnh chÝnh cho «ng (bµ) hoÆc tæ chøc : ............. lµ : ........ GiÊy tê, tang vËt, ph¬ng tiÖn. Nơi c trú (hoặc địa chỉ) : ............ Nghề nghiệp (hoặc lĩnh vực hoạt động) : ...... - Giấy tờ, tang vật, phơng tiện vi phạm hành chính đợc trả lại bao gồm :. TT …. Tªn tang vËt, ph¬ng tiÖn vi ph¹m hµnh chÝnh …. Sè lîng …. §Æc ®iÓm, chñng lo¹i, sè hiÖu, nh·n hiÖu, kÝ hiÖu, sè ®¨ng kÝ (nÕu cã), xuÊt xø, t×nh tr¹ng. Ghi chó. …. …. Biên bản đợc lập thành hai bản có nội dung và giá trị nh nhau. Một bản đựơc giao cho cá nhân, đại diện tổ chức vi phạm và một bản lu hồ sơ. Ông bà (hoặc tổ chức) có tên trên.

(79) đã nhận đủ số giấy tờ, tang vật, phơng tiện vi phạm hành chính nêu trên. Biên bản lập xong hồi....giờ....phút cùng ngày, đã đọc lại cho những ngời có tên nêu trên cùng nghe công nhận đúng và cùng kí tên dới đây. Ngêi vi ph¹m. Ngêi lËp biªn b¶n. (Hoặc đại diện tổ chức vi phạm). (KÝ vµ ghi râ hä tªn). (KÝ vµ ghi râ hä tªn) a) Các văn bản trên là biên bản, vậy biên bản dùng để làm gì? Gợi ý: Biên bản dùng để ghi lại những sự việc đã xảy ra hoặc đang xảy ra trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức chính trị, xã hội và doanh nghiệp. b) Biên bản cần phải đạt những yêu cầu gì về nội dung và hình thức? Gîi ý: VÒ mÆt néi dung, biªn b¶n ph¶i ghi l¹i nh÷ng sù viÖc mét c¸ch chÝnh x¸c, cô thể, trung thực, đầy đủ, khách quan; ngời ghi biên bản phải chịu trách nhiệm về tính xác thực của biên bản. Về mặt hình thức trình bày, biên bản phải đảm bảo rõ ràng, chặt chẽ về bè côc: - PhÇn më ®Çu: + Quốc hiệu và tiêu ngữ (đối với loại biên bản sự vụ, hành chính); + Tªn biªn b¶n; + Thời gian, địa điểm, thành phần tham dự và chức trách của họ; - PhÇn néi dung: Ghi l¹i diÔn biÕn vµ kÕt qu¶ sù viÖc. - PhÇn kÕt thóc: + Thêi gian kÕt thóc, ch÷ kÝ vµ hä tªn cña nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm chÝnh, ch÷ kÝ vµ hä tªn cña ngêi ghi biªn b¶n; + Nh÷ng v¨n b¶n vµ hiÖn vËt kÌm theo (nÕu cã). Lời văn của biên bản phải đảm bảo sáng rõ, ngắn gọn, chính xác. c) V¨n b¶n 1 lµ biªn b¶n héi nghÞ, v¨n b¶n 2 lµ biªn b¶n sù vô. §©y còng lµ hai lo¹i biªn b¶n chóng ta thêng gÆp trong thùc tÕ. 2. C¸ch viÕt biªn b¶n Để nắm đợc cách viết biên bản, em hãy đọc lại các biên bản ở phần trên và phần gợi ý vÒ yªu cÇu cña mét biªn b¶n. Chó ý tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm sau: a) Phần mở đầu của biên bản gồm những mục gì? Tên của biên bản đợc viết nh thế nào (vÞ trÝ, kiÓu ch÷)? b) PhÇn néi dung biªn b¶n gåm nh÷ng môc g×? Gîi ý: Néi dung cô thÓ ë c¸c lo¹i biªn b¶n kh«ng gièng nhau, nhng c¸ch thøc tr×nh bµy nội dung thì tơng đối giống nhau: trình bày diễn biến và kết quả sự việc. c) PhÇn kÕt thóc cña biªn b¶n thêng gåm nh÷ng môc g×? Gợi ý: Nhất định phải có mục kí tên ở cuối biên bản để xác nhận vai trò của những ngời tham dự sự việc và trách nhiệm của họ đối với nội dung của biên bản. d) Lời văn của biên bản phải đảm bảo tiêu chuẩn gì? Gợi ý: Lời văn của biên bản phải thể hiện đợc tính chính xác, sáng rõ, chặt chẽ của biªn b¶n..

(80) II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Trong c¸c t×nh huèng sau, nh÷ng t×nh huèng nµo chóng ta cÇn viÕt biªn b¶n? a) Diễn biến và kết quả của Đại hội chi đội (hoặc chi đoàn). b) Nguyện vọng và đề nghị của lớp gửi thầy Hiệu trởng. c) Mét vô tai n¹n giao th«ng. d) NghiÖm thu phßng thÝ nghiÖm. e) Mét nhãm häc sinh tù tæ chøc ®i tham quan, kh«ng xin phÐp c« gi¸o chñ nhiÖm Gợi ý: Tình huống (b): viết đơn; (e): viết bản kiểm điểm. 2. H·y ghi l¹i phÇn më ®Çu, c¸c môc lín trong phÇn néi dung, phÇn kÕt thóc cña biªn bản cuộc họp giới thiệu đội viên u tú của chi đội cho Đoàn viên TNCS Hồ Chí Minh. Gîi ý: Xem l¹i phÇn gîi ý ë môc tríc. Chó ý: quan s¸t diÔn biÕn cña mét cuéc häp giíi thiệu đội viên u tú cho Đoàn TNCS Hồ Chí Minh để ghi thành các mục trong phần nội dung biªn b¶n.. rô-bin-xơn ngoài đảo hoang §i-ph« I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §i-ph« (1660-1731) lµ nhµ v¨n Anh, sinh ë Lu©n §«n. ¤ng lµ nhµ v¨n cã t tëng tiÕn bé, thÓ hiÖn qua nh÷ng t¸c phÈm næi tiÕng nh: R«-bin-x¬n Cru-x«, Thñ lÜnh Xinh-g¬-t¬n, §¹i t¸ Jªc, R«-xa-na,... Văn bản này đợc trích từ tác phẩm nổi tiếng Rô-bin-xơn Cru-xô của Đi-phô, một nhà văn Anh, sống vào khoảng cuối thế kỉ XVII, đầu thế kỉ XVIII. Cách thời đại ngày nay đến gần 300 năm nhng Rô-bin-xơn Cru-xô vẫn đợc nhiều bạn đọc say mê, không chỉ bởi cốt truyện li kì, hấp dẫn mà còn bởi văn phong mới mẻ, hiện đại, vừa trong sáng vừa dí dỏm. 2. Cã thÓ chia ®o¹n trÝch lµ hai phÇn: mét phÇn t¶ trang phôc, mét phÇn t¶ diÖn m¹o. Trang phôc th× k× côc cßn diÖn m¹o còng hµi híc kh«ng kÐm, tuy vËy, qua c¸ch miªu t¶ của tác giả, bạn đọc có thể hình dung đợc ít nhiều những gian nan vất vả mà nhân vật đã phải trải qua, đồng thời cảm nhận đợc một nghị lực phi thờng, tình yêu cuộc sống mãnh liệt đợc biểu hiện qua những lời nhân vật tự miêu tả mình, nhất là qua tiếng cời chỉ chực bËt ra sau nh÷ng c©u ch÷. 3. Bµi v¨n cã thÓ chia lµm bèn phÇn:  PhÇn 1 (®o¹n 1): më ®Çu.  PhÇn 2 (®o¹n 2, 3): trang phôc cña R«-bin-x¬n.  Phần 3 (Từ “Quanh ngời tôi…” đến “bên khẩu súng của tôi”): trang bị của Rô-binxơn.  PhÇn 4 (cßn l¹i): diÖn m¹o cña R«-bin-x¬n. 4. Trong bµi v¨n, phÇn miªu t¶ diÖn m¹o chØ chiÕm mét dung lîng Ýt ái (h¬n mêi dòng). Điều này có nguyên nhân từ ngôi kể chuyện. Chuyện đợc kể từ ngôi thứ nhất. Rôbin-xơn tự miêu tả về mình, do đó chàng chỉ có thể miêu tả những gì chàng trông thấy mà thôi, điển hình là bộ ria mép. Ngợc lại, các chi tiết về trang bị vũ khí, trang phục lại đợc miªu t¶ kh¸ kü..

(81) §©y còng lµ mét dông ý nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. B»ng c¸ch kÓ theo ng«i thø nhÊt, tõ góc nhìn nh vậy, tác giả có thể miêu tả một bộ dạng kỳ khôi, thu hút sự chú ý của bạn đọc. 5. Rô-bin-xơn đã sống một mình ngoài đảo hoang trên mời năm. Mọi trang phục của chàng hầu hết đều bằng da dê: "bộ quần áo" là những tấm da dê buộc túm lại, ủng cũng bằng da dê, thậm chí cả bao đựng đạn cũng bằng da dê. Bên cạnh đó là những vật dụng kh¸c: dao kiÕm, ca, r×u... ChØ qua trang phôc vµ c¸c vËt dông chµng mang trªn ngêi còng đủ thấy cuộc sống của Rô-bin-xơn khi đó vất vả, khó khăn nh thế nào, đồng thời cũng cho ta thấy một nghị lực phi thờng, một ý chí sắt đá, một bản lĩnh sống không gì khuất phục næi. 6. Mở đầu đoạn trích, nhân vật "tôi" đã tởng tợng: "Nếu có ai đó ở nớc Anh gặp một kẻ nh t«i lóc bÊy giê, ch¾c t«i sÏ lµm cho hä ho¶ng sî hoÆc ph¸ lªn cêi s»ng sÆc ; vµ l¾m khi tôi đứng lặng ngắm nghía bản thân mình, tôi cứ mỉm cời tởng tợng tôi lang thang khắp miÒn Y-oãc-sai víi trang bÞ vµ ¸o quÇn nh vËy...". Cã thÓ nhËn thÊy ngay r»ng, kh«ng cÇn phải trở về nớc Anh, ngay lúc đó nhân vật "tôi" cũng đang "phá lên cời sằng sặc" bởi cái bộ dạng kì quái của mình. Từ cái mũ "to tớng, cao lêu đêu chẳng ra hình thù gì", chiếc áo có vạt "dài tới khoảng lng chừng hai bắp đùi" cho đến cái quần "loe đến đầu gôi", lại thêm một đôi chẳng biết nên gọi là bít tất hay là giày, tất cả đều bằng da dê. Điều đó trớc hết cho thấy một sự thực: Rô-bin-xơn đã không còn lấy một mảnh vải mà may áo quần (làm gì có thứ vải nào còn lại đợc qua mấy chục năm trời?). Nhng đằng sau đó là một sự thật đáng khâm phục: để có thể tồn tại đợc, Rô-bin-xơn đã làm tất cả những gì có thể (trong truyện kể anh ta còn thuần hoá và nuôi đợc cả dê, trồng đợc lúa mạch để làm bánh...). Những thứ trang phục kì quái ấy (mũ, quần áo, giày, đai lng để đeo các vật dụng sinh hoạt, ô che nắng ma...) đều đợc chế tạo phù hợp nhằm thay thế một cách tốt nhất cho quần áo thông thờng. Chỉ qua trang phục thôi, chúng ta cũng đã thấy ý chí và nghị lực của nhân vật "tôi" lớn đến mức nào. Thay vì bị hoàn cảnh éo le khuất phục, Rô-bin-xơn đã không ngừng lao động, cải tạo nó để nó phục vụ cho cuộc sống của mình. 7. hần cuối đoạn trích là mấy dòng dành để tả diện mạo. Không nhiều và cũng không thật cụ thể nh khi tả trang phục nhng mỗi chi tiết đều rất đặc sắc, khắc hoạ rất rõ chân dung cña nh©n vËt lóc bÊy giê. Dù chỉ là một đoạn trích nhng Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang đã giúp chúng ta hình dung rất rõ những gian nan, vất vả mà nhân vật đã phải trải qua, đồng thời ca ngợi tinh thÇn l¹c quan, ý chÝ vît lªn mäi khã kh¨n gian khæ cña con ngêi. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng Tãm t¾t: Cã thÓ chia ®o¹n trÝch lµ hai phÇn: mét phÇn t¶ trang phôc, mét phÇn t¶ diÖn m¹o. Trang phôc th× k× côc cßn diÖn m¹o còng hµi híc kh«ng kÐm, tuy vËy, qua c¸ch miªu t¶ của tác giả, bạn đọc có thể hình dung đợc ít nhiều những gian nan vất vả mà nhân vật đã phải trải qua, đồng thời cảm nhận đợc một nghị lực phi thờng, tình yêu cuộc sống mãnh liệt đợc biểu hiện qua những lời nhân vật tự miêu tả mình, nhất là qua tiếng cời chỉ chực bËt ra sau nh÷ng c©u ch÷.. Tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p A – Tõ lo¹i I. Danh từ, động từ, tính từ 1. Trong số các từ in đậm ở những câu dới đây, từ nào là danh từ, từ nào là động từ, từ.

(82) nµo lµ tÝnh tõ? a) Một bài thơ hay không bao giờ ta đọc qua một lần mà bỏ xuống đợc. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) b) Mµ «ng, th× «ng kh«ng thÝch nghÜ ngîi nh thÕ mét tÝ nµo. (Kim L©n, Lµng) c) Xây cái lăng ấy cả làng phục dịch, cả làng gánh gạch, đập đá, làm phu hồ cho nó. (Kim L©n, Lµng) d) Đối với cháu, thật là đột ngột […]. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e) - V©ng! ¤ng gi¸o d¹y ph¶i! §èi víi chóng m×nh th× thÕ lµ sung síng. (Nam Cao, L·o H¹c) Gîi ý: - Danh tõ: lÇn, l¨ng, lµng - Động từ: đọc, nghĩ ngợi, phục dịch, đập - Tính từ: hay, đột ngột, phải, sung sớng 2. H·y thªm c¸c tõ cho sau ®©y vµo tríc nh÷ng tõ thÝch hîp víi chóng trong ba cét bªn dới. Cho biết mỗi từ trong ba cột đó thuộc loại từ loại nào. a) nh÷ng, c¸c, mét b) hãy, đã, vừa c) rÊt, h¬i, qu¸ /…/ hay. /…/ c¸i (l¨ng). /…/ đột ngột. /…/ đọc. /…/ phôc dÞch. /…/ «ng gi¸o. /…/ lÇn. /…/ lµng. /…/ ph¶i. /…/ nghÜ ngîi. /…/ ®Ëp. /…/ sung síng. Gîi ý: /rÊt, h¬i, qu¸/ hay /hãy, đã, vừa/ đọc /nh÷ng, c¸c, mét/ lÇn. /những, các, một/ cái /rất, hơi, quá/ đột ngột (l¨ng) /nh÷ng, c¸c, mét/ «ng /hãy, đã, vừa/ phục giáo dÞch /rÊt, h¬i, qu¸/ ph¶i. /hãy, đã, vừa/ nghĩ /nh÷ng, c¸c, mét/ lµng ngîi /hãy, đã, vừa/ đập. /rÊt, h¬i, qu¸/ sung síng. Các từ đứng sau /những, các, một/ là những từ thuộc loại danh từ (hoặc loại từ); đứng sau /hãy, đã, vừa/ là những từ thuộc từ loại động từ; đứng sau /rất, hơi, quá/ là những từ thuéc tõ lo¹i tÝnh tõ. 3. Nh vậy, danh từ có thể đứng sau /những, các, một/, động từ có thể đứng sau /hãy, đã, vừa/, tính từ có thể đứng sau /rất, hơi, quá/. 4. Bảng tổng kết về khả năng kết hợp của danh từ, động từ, tính từ: ý nghÜa kh¸i qu¸t. Kh¶ n¨ng kÕt hîp.

(83) KÕt hîp vÒ phÝa tríc. KÕt hîp. Tõ lo¹i. ChØ sù vËt (ngêi, nh÷ng, c¸c, mét vËt, hiÖn tîng, kh¸i niÖm). Danh tõ. Chỉ hoạt động, trạng hãy, đã, vừa th¸i cña sù vËt. §éng tõ. Chỉ đặc điểm, tính rất, hơi, quá chÊt cña sù vËt, ho¹t động, trạng thái. TÝnh tõ. vÒ phÝa sau. 5. Trong nh÷ng ®o¹n trÝch sau ®©y, c¸c tõ in ®Ëm vèn thuéc tõ lo¹i nµo vµ ë ®©y chóng đợc dùng nh từ thuộc từ loại nào? a) Nghe gäi, con bÐ giËt m×nh, trßn m¾t nh×n. Nã ng¬ ng¸c, l¹ lïng. Cßn anh, anh không ghìm nổi xúc động. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Làm khí tợng, ở đợc cao thế mới là lí tởng chứ. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) Những băn khoăn ấy làm cho nhà hội hoạ không nhận xét đợc gì ở cô con gái ngồi trớc mặt đằng kia. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: - (a): tròn vốn là tính từ, ở đây đợc dùng nh động từ. - (b): lí tởng vốn là danh từ, ở đây đợc dùng nh tính từ. - (c): băn khoăn vốn là tính từ, ở đây đợc dùng nh danh từ. II. C¸c tõ lo¹i kh¸c 1. C¸c tõ trong nh÷ng c©u díi ®©y thuéc tõ lo¹i nµo? a) Một lát sau không phải chỉ có ba đứa mà cả một lũ trẻ ở dới lần lợt chạy lên. (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª) b) Trong cuộc đời kháng chiến của tôi, tôi chứng kiến không biết bao nhiêu cuộc chia tay, nhng cha bao giờ, tôi bị xúc động nh lần ấy. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) c) Ngoài cửa sổ bấy giờ những bông hoa bằng lăng đã tha thớt – cái giống hoa ngay khi mới nở, màu sắc đã nhợt nhạt. (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª) d) – Trêi ¬i, chØ cßn n¨m phót! (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e) – Quª anh ë ®©u thÕ? – Ho¹ sÜ hái. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) g) - §· bao giê TuÊn… sang bªn kia cha h¶? (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª).

(84) h) - Bè ®ang sai con lµm c¸i viÖc g× l¹ thÕ? (NguyÔn Minh Ch©u, BÕn quª) 2. Với kết quả từ loại đã xác định đợc, hãy điền các từ in đậm trong các đoạn trích trên vào bảng sau:. Sè tõ. §¹i tõ. Lîng tõ. ChØ tõ. Phã tõ. Quan Trî tõ hÖ tõ. T×nh th¸i tõ. Th¸n tõ. Gîi ý: Sè tõ. §¹i tõ. Lîng tõ. ChØ tõ. Phã tõ. Quan hÖ tõ. Trî tõ. T×nh th¸i tõ. Th¸n tõ. ba, n¨ m. t«i, bao nhiªu, bao giê, bÊy giê. nh÷ng. Êy, ®©u. đã, míi, đã, ®an g. ë, cña, nhng, nh. chØ, c¶, ngay, chØ. h¶. Trêi ¬i. 3. Tìm các từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu nghi vấn. Hãy cho biết các từ này thuéc lo¹i nµo. Gợi ý: Các tình thái từ chuyên dùng ở cuối câu để tạo câu nghi vấn: à, , hử, hở, hả,… B – Côm tõ 1. Xác định phần trung tâm của các cụm danh từ (in đậm) trong những đoạn trích dới ®©y. a) Nhng điều kì lạ là tất cả những ảnh hởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển đợc ở Ngời, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phơng Đông, nhng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại. (Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị) b) ¤ng khoe nh÷ng ngµy khëi nghÜa dån dËp ë lµng. (Kim L©n, Lµng) c) Ông lão vờ vờ đứng lảng ra chỗ khác, rồi đi thẳng. Tiếng cời nói xôn xao của đám ngêi míi t¶n c lªn Êy vÉn dâi theo. (Kim L©n, Lµng) Gîi ý: Trung t©m cña c¸c côm danh tõ: - (a): ¶nh hëng, nh©n c¸ch, lèi sèng - (b): ngµy - (c): TiÕng 2. Dựa vào đâu để nhận biết đợc các cụm từ trên là cụm danh từ? Gợi ý: Dựa vào những lợng từ đứng trớc danh từ trung tâm: những, một, một (a), những (b), cã thÓ thªm nh÷ng vµo tríc (c). 3. Xác định phần trung tâm của các cụm từ in đậm trong những đoạn trích dới đây. a) Vừa lúc ấy, tôi đã đến gần anh. Với lòng mong nhớ của anh, chắc anh nghĩ rằng, con anh sÏ ch¹y x« vµo lßng anh, sÏ «m chÆt lÊy cæ anh..

(85) (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) ¤ng chñ tÞch lµng em võa lªn c¶i chÝnh… (Kim L©n, Lµng) Gîi ý: - (a): đến, chạy, ôm - (b): lªn 4. Căn cứ vào đâu để xác định các cụm từ trên là cụm động từ? Gợi ý: Dựa vào những từ đứng trớc phần trung tâm: đã, sẽ, sẽ - (a); vừa (b). 5. Xác định phần trung tâm của các cum từ in đậm trong những đoạn trích sau đây. Đây là những cụm từ thuộc loại nào? Dựa vào đâu để khẳng định nh vậy? a) Nhng điều kì lạ là tất cả những ảnh hởng quốc tế đó đã nhào nặn với cái gốc văn hoá dân tộc không gì lay chuyển đợc ở Ngời, để trở thành một nhân cách rất Việt Nam, một lối sống rất bình dị, rất Việt Nam, rất phơng Đông, nhng cũng đồng thời rất mới, rất hiện đại. (Lê Anh Trà, Phong cách Hồ Chí Minh, cái vĩ đại gắn với cái giản dị) b) Những khi biết rằng cái sắp tới sẽ không êm ả thì chị tỏ ra bình tĩnh đến phát bực. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) c) Kh«ng, lêi göi cña mét NguyÔn Du, mét T«n-xt«i cho nh©n lo¹i phøc t¹p h¬n, còng phong phó vµ s©u s¾c h¬n. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) Gîi ý: - Trung t©m cña c¸c côm tõ: + (a): Việt Nam (vốn là danh từ, đợc dùng nh tính từ), bình dị, Việt Nam (vốn là danh từ, đợc dùng nh tính từ), phơng Đông (vốn là cụm danh từ, đợc dùng nh tính từ), mới, hiện đại. + (b): ªm ¶ + (c): phøc t¹p, phong phó, s©u s¾c - DÊu hiÖu nhËn biÕt c¸c côm tõ nµy lµ côm tÝnh tõ: rÊt (a), cã thÓ thªm rÊt vµo tríc phÇn trung t©m (b, c).. LuyÖn tËp viÕt biªn b¶n 1. Cần nhớ những đặc điểm của biên bản: mục đích, trách nhiệm và thái độ của ngời viÕt, bè côc, lêi v¨n vµ c¸ch tr×nh bµy. 2. Để viết biên bản cho một Hội nghị trao đổi kinh nghiệm học tập môn Ngữ văn, em h·y dùa theo bè côc sau: (1) Quèc hiÖu vµ tiªu ng÷ (2) §Þa ®iÓm, thêi gian héi nghÞ (3) Tªn biªn b¶n (4) Thµnh phÇn tham dù (5) DiÔn biÕn vµ kÕt qu¶ héi nghÞ.

(86) (6) Thêi gian kÕt thóc, thñ tôc kÝ x¸c nhËn (chñ tr×, th kÝ – ngêi viÕt biªn b¶n). 3. Ghi l¹i biªn b¶n häp líp tuÇn võa qua. Gợi ý: Phần nội dung biên bản phải ghi lại đợc chính xác những diễn biến của cuộc họp lớp, các nội dung trao đổi, thống nhất trong cuộc họp. 4. Ghi biên bản bàn giao nhiệm vụ trực tuần của chi đội em cho chi đội bạn. Gợi ý: Về thành phần tham dự bàn giao, nhất thiết phải có ngời đại diện cho chi đội bạn (nhận bàn giao) và đại diện của chi đội em (bàn giao). Về nội dung, cần ghi lại đợc cụ thể từng nội dung bàn giao. Cuối văn bản phải có kí nhận của đại diện hai chi đội. 5. Viết biên bản xử phạt vi phạm hành chính (vi phạm quy định an về toàn giao thông, vệ sinh đờng phố, quản lí xây dựng…). Gợi ý: Ngoài các phần theo quy định của một biên bản, ở phần nội dung biên bản phải nêu rõ đợc lí do xử phạt, mức độ xử phạt. Biên bản dạng này phải có tính công khai (đợc đọc lên và yêu cầu đối tợng vi phạm kí nhận).. Hợp đồng I. KiÕn thøc c¬ b¶n Để nắm đợc đặc điểm của văn bản hợp đồng, em hãy đọc văn bản dới đây và trả lời câu hái. Céng hoµ x· héi chñ nghÜa viÖt nam §éc lËp - Tù do - H¹nh phóc -----------Hợp đồng mua bán sách giáo khoa - Căn cú vào Pháp lệnh hợp đồng kinh tế ngày ... tháng ... năm ... của Thủ tớng Chính phñ, c¸c v¨n b¶n híng dÉn thi hµnh cña c¸c cÊp c¸c ngµnh. - C¨n cø vµo nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng cña hai bªn .. H«m nay, ngµy ... th¸ng ... n¨m ... Tại địa điển : ... Chóng t«i gåm :. Bªn A : C«ng ti cæ phÇn S¸ch vµ ThiÕt bÞ trêng häc ... Së Gi¸o dôc vµ §µo t¹o... §Þa chØ : ... §iÖn tho¹i : ... Tµi kho¶n : ... M· sè thuÕ : ... §¹i diÖn lµ «ng (bµ) : ... Chøc vô : .... Bªn B : C«ng ti TNHH : ... §Þa chØ : .... Fax : ....

(87) §iÖn tho¹i : .... Fax : .... Tµi kho¶n : ... M· sè thuÕ : ... §¹i diÖn lµ «ng (bµ) : ... Chøc vô : ... Hai bên thoả thuận kí kết Hợp đồng mua bán sách giáo khoa với nội dung và các điều kho¶n sau : §iÒu 1. Néi dung giao dÞch : giao, nhËn vµ tiªu thô s¶n phÈm s¸ch gi¸o khoa. §iÒu 2. Tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô bªn A - Bảo đảm cung ứng đầy đủ, kịp thời sách giáo khoa cho bên B. - Vận chuyển hàng hoá đến giao cho bên B. §iÒu 3. Tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña bªn B. - KiÓm tra sè lîng, chñng lo¹i, chÊt lîng vµ bèc xÕp hµng ho¸ tõ ph¬ng tiÖn chuyªn chë vµo cöa hµng. - Bảo quản hàng hoá cẩn thận, không để mất mát, h hỏng. - Thanh toán đầy đủ và đúng thời gian cho bên A. - Bán đúng giá đã quy định. §iÒu 4. Ph¬ng thøc thanh to¸n - Bên B đợc hởng chiết khấu...% tổng giá trị hàng hoá bán đợc. - Hằng tháng từ ngày 25 đến 30, hai bên thanh toán với nhau một lần và thống nhất kế ho¹ch th¸ng tíi. - §Ó hµng ho¸ h háng, mÊt m¸t, bªn B ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm båi thêng cho bªn A. Điều 5. Hiệu lực của hợp đồng. Hợp đồng này có hiệu lực từ ngày ... tháng ... năm ... đến hết ngày ... tháng ... năm ... Trong quá trình thực hiện hợp đồng, nếu có điểm nào cha phù hợp thì hai bên sẽ bàn bạc đi đến thống nhất cách giải quyết. Hợp đồng này đợc thành lập thành 2 bản có giá trị nh nhau, mỗi bên giữ 1 bản. §¹i diÖn bªn A. §¹i diÖn bªn B. (Chức vụ, kí, ghi rõ họ tên và đóng dấu) (Chức vụ, kí, ghi rõ họ tên và đóng dấu) 1. Mục đích của văn bản hợp đồng là gì? Gîi ý: Ghi l¹i néi dung tho¶ thuËn vÒ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô, quyÒn lîi cña hai bªn tham gia giao dịch nhằm đảm bảo thực hiện đúng thoả thuận đã cam kết. 2. Hợp đồng thờng có bố cục ra sao? Gợi ý: Bố cục của hợp đồng thể hiện ở các mục chủ yếu sau: - PhÇn më ®Çu: + Quèc hiÖu vµ tiªu ng÷ + Tên hợp đồng + Thời gian, địa điểm + Họ tên, chức vụ, địa chỉ của các bên kí hợp đồng. - PhÇn néi dung:.

(88) Ghi lại nội dung của hợp đồng theo từng điều khoản đã đợc thống nhất giữa các bên. - Phần kết thúc: Ghi chức vụ, chữ kí, họ tên của đại diện các bên tham gia kí kết trong hợp đồng và xác nhận dâu của cơ quan (nếu có). 3. Lời văn của hợp đồng phải đảm bảo chặt chẽ, chính xác. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Trong các tình huống sau, những tình huống nào cần viết hợp đồng? a) Trờng em đề nghị với các cơ quan cấp trên cho phép sửa chữa, hiện đại hoá các phßng häc. b) Gia đình em và cửa hàng vật liệu xây dựng thống nhất với nhau về mua bán. c) Xã em và Công ti Thiên Nông thống nhất đặt đại lí tiêu thụ sản phẩm phân bón, thuèc trõ s©u. d) ThÇy HiÖu trëng chuyÓn c«ng t¸c, cÇn bµn giao c«ng viÖc cho thÇy HiÖu trëng míi. e) Hai bªn tho¶ thuËn víi nhau vÒ viÖc mua nhµ. Gîi ý: Mục đích của hợp đồng là gì? Các tình huống (a), (d) không phù hợp với hợp đồng. 2. H·y ghi l¹i phÇn më ®Çu, c¸c môc lín trong phÇn néi dung, phÇn kÕt thóc vµ dù kiÕn các điều kiện cần cụ thể hoá trong bản hợp đồng thuê nhà. Gîi ý: - PhÇn më ®Çu: + Tiªu ng÷ + Tên hợp đồng (Hợp đồng thuê nhà) + Thời gian, địa điểm + Giới thiệu về đối tác của các bên kí hợp đồng: Bên A (bên cho thuê nhà) – Bên B (bªn thuª nhµ). - Phần kết thúc: Chữ kí, họ tên của ngời đại diện bên A – Chữ kí, họ tên ngời đại diện bªn B. - Một số điều cần cụ thể hoá trong hợp đồng thuê nhà: + Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña bªn A. + Tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n cña bªn B. + Thèng kª hiÖn tr¹ng tµi s¶n.. Bè cña xi-m«ng M«-p¸t-x¨ng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Guy-đơ Mô-pát-xăng (1850-1893) là nhà văn Pháp, thuộc dòng dõi quý tộc nhng gia đình đã sa sút. Mô-pát-xăng đã từng tham gia chiến tranh Pháp  Phổ (1870). Sau chiến tranh, do hoàn cảnh gia đình khó khăn, ông lên Pa-ri để kiếm sống. Từ đây, ông bắt đầu tạo dùng cuéc sèng cho m×nh..

(89) V¨n b¶n nµy lµ phÇn ®Çu cña mét truyÖn ng¾n viÕt vÒ mét chó bÐ kh«ng cã bè. T×nh cảnh éo le đó đã gây cho chú biết bao chuyện phiền toái, thậm chí chú còn nghĩ đến chuyện tự tử. Nhờ có tấm lòng nhân hậu của một bác công nhân, chú bé không những đã cã bè mµ cßn cã thÓ tù hµo vÒ bè cña m×nh. 2. Cã thÓ t¹m chia v¨n b¶n nµy thµnh bèn ®o¹n:  Đoạn 1 (từ đầu đến "em chỉ khóc hoài"): nỗi tuyệt vọng của Xi-mông.  Đoạn 2 (tiếp đến "Ngời ta sẽ cho cháu... một ông bố"): bác Phi-líp gặp Xi-mông và an ñi em.  Đoạn 3 (tiếp đến "bỏ đi rất nhanh"): bác Phi-líp đa Xi-mông về với mẹ và nhận làm bè cña em.  Đoạn 4 (còn lại) Xi-mông đến trờng và khoe với các bạn rằng em có một ông bố tên lµ Phi-lÝp. 3. §èi víi mét chó bÐ, viÖc kh«ng cã bè thËt phiÒn hµ, nhÊt lµ khi ngêi ta kh«ng thÓ biÕt bè cña chó lµ ai. MÑ cña Xi-m«ng v× lÇm lì mµ sinh ra chó, bëi thÕ kh«ng nh÷ng b¹n bÌ trong líp kh«ng ch¬i víi chó mµ cßn khinh ghÐt, hµnh h¹ chó. Đoạn trích đợc mở đầu với đoạn miêu tả thời tiết thật ấm áp, dễ chịu. Sở dĩ nh thế vì Xi-mông vừa mới khóc xong, nớc mắt đã làm vơi đi phần nào nỗi tủi hờn đang đè nặng trong t©m trÝ. Một chú bé dù sao cũng chỉ là... một chú bé, nghĩa là nhớ đấy rồi lại quên ngay đấy. Nçi buån chãng qua ®i vµ còng dÔ trë l¹i bÊt cø lóc nµo. V× n¾m v÷ng t©m lÝ cña trÎ em nªn ®o¹n miªu t¶ nµy cña M«-p¸t-x¨ng kh«ng r¬i vµo tr¹ng th¸i qu¸ bi th¶m sÇu n·o (mÆc dù trớc đó, thậm chí chú bé còn nghĩ đến chuyện tự tử). Sau khi khóc chán, chú chơi đuổi bắt con nhái bén rồi từ đó lại nhớ nhà, nhớ đến hoàn cảnh tồi tệ của mình và khóc hoài. Sự xuất hiện của bác Phi-líp thật đúng lúc. Tấm lòng nhân hậu của ngời thợ già khiến chú bé nguôi đi nỗi tủi hờn. Tấm trí non nớt của chú cha thể hiểu đợc "Ngời ta sẽ cho ch¸u... mét «ng bè" nghÜa lµ nh thÕ nµo, miÔn lµ chó cã bè. Vµ thÕ lµ chó bÐ ngoan ngo·n theo b¸c vÒ nhµ. 4. Blăng-sốt là cô gái một thời lầm lỡ khiến cho Xi-mông trở thành một đứa con không có bố. Tuy nhiên, đó vẫn là một cô gái đức hạnh, đứng đắn. Điều đó đ ợc thể hiện Ýt nhiÒu qua h×nh ¶nh ng«i nhµ: "Mét ng«i nhµ nhá, quÐt v«i tr¾ng, hÕt søc s¹ch sÏ". Trong ngôi nhà nhỏ đơn sơ ấy, ngời phụ nữ bất hạnh đã can đảm nuôi dạy Xi-mông trở thành một đứa trẻ ngoan ngoãn. Bản chất tốt đẹp của Blăng-sốt còn đợc thể hiện qua cách chị đối xử với khách. Ban đầu bác Phi-líp cũng có ý định không hẳn nghiêm túc, nhng khi nhìn thấy chị "bỗng tắt nụ cời, vì bác hiểu ngay là không bỡn cợt đợc nữa với cô gái cao lớn, xanh xao, đứng nghiêm nghị trớc cửa nhà mình, nh muốn cấm đàn ông bớc qua ngỡng cửa". Khi nghe Xi-mông hỏi b¸c Phi-lÝp "B¸c cã muèn lµm bè ch¸u kh«ng?", chÞ "lÆng ng¾t vµ qu»n qu¹i v× hæ thÑn, dùa ngêi vµo têng, hai tay «m ngùc...". Nh÷ng biÓu hiÖn Êy cµng chøng tá Bl¨ng-sèt lµ ngêi rÊt cã ý thøc vÒ nh©n c¸ch cña m×nh. 5. Nh÷ng suy nghÜ cña b¸c Phi-lÝp còng kh¸ thó vÞ. Ban ®Çu chØ v× th¬ng chó bÐ, b¸c lựa lời an ủi. Nhng khi biết chú là con của ngời đàn bà đẹp nhất vùng, bác lại mỉm cời. Nụ cời đầy ẩn ý đợc nhà văn diễn giải: "có lẽ trong thâm tâm, bác nhủ thầm rằng một tuổi xuân đã lầm lỡ rất có thể lỡ lầm lần nữa". Suy nghĩ ấy xem ra không đợc trong sáng lắm nhng dÉu sao còng khiÕn cho c©u chuyÖn thªm phÇn thó vÞ. Nhng đó chỉ là ý nghĩ thoáng qua. Ngay khi gặp mẹ của chú bé, bác lập tức hiểu ra rằng ngời phụ nữ ấy hoàn toàn không thích hợp với ý định bỡn cợt của bác. Bác trở về với.

(90) nh÷ng suy nghÜ hoµn toµn nghiªm tóc. §©y chÝnh lµ ®iÓm nhÊn quan träng c¾t nghÜa th¸i độ của bác sau này. Có lẽ trớc khi nghe đợc câu chuyện giữa hai mẹ con, bác Phi-líp không hiểu đợc rằng vấn đề lại phức tạp đến thế. Khi Xi-mông chạy đến bên bác và hỏi:  B¸c cã muèn lµm bè ch¸u kh«ng? Nh×n mÑ chó bÐ "lÆng ng¾t vµ qu»n qu¹i v× hæ thÑn" khiÕn b¸c còng cha biÕt nªn tr¶ lêi chó nh thÕ nµo. Nhng khi chó bÐ nãi:  NÕu b¸c kh«ng muèn, ch¸u sÏ quay trë ra nh¶y xuèng s«ng chÕt ®uèi. Sự việc diễn ra đờng đột và quá nhanh. Nhà văn không miêu tả chi tiết, chỉ thuật lại cuộc đối thoại đang diễn ra. Mặc dù vậy, bạn đọc vẫn có thể hình dung sự bối rối của bác khi nghe câu hỏi của chú bé. Trả lời nh thế nào đây để chú bé yên lòng mà vẫn không xúc phạm đến ngời mẹ? Ban đầu bác đa đẩy:  Cã chø, b¸c muèn chø. Khi chú bé hối thúc, hỏi tên bác, bác đã đáp rất gọn:  Phi-lÝp. Đó không còn là lời đáp cho qua chuyện, lại càng không phải là sự bỡn cợt. Đó là thái độ hết sức nghiêm túc của ngời thợ trớc hoàn cảnh bất ngờ. Để nâng đỡ, che chở một tâm hồn ngây thơ, non nớt, ngời thợ quyết định mở lòng mình ra để đón nhận chú bé. Đó cũng không phải là sự ép buộc mà là niềm vui khi thấy mình đã làm đợc một việc có ích. Bởi thế, khi chú bé nói: "Thế nhé, bác P|hi-líp, bác là bố cháu đấy nhé", ngời thợ đã nhấc bổng em lên, đột ngột hôn vào hai má em. Không cần nói thêm một lời nào, đó chính là sự thừa nhận tự nguyện và vui vẻ. Bác bỏ đi rất nhanh nh để che giấu những cảm xúc của mình (và cũng để tránh cho ngời phụ nữ khỏi cảnh khó xử). Ngời thợ chắc không thể đánh giá hết việc làm của mình có ý nghĩa quan trọng đến mức nào đối với chú bé. Bằng việc nhận làm bố chú bé, bác đã mang đến cho chú niềm tin, đồng thời còn giúp chú có thêm sức mạnh để chống lại những lời chế giễu đầy ác ý của lũ trẻ. Khi bị chúng trêu chọc nh mọi ngày, thay vì bỏ chạy, chú bé đã đáp trả bằng giọng đầy tù hµo:  Bè tao Êy µ, bè tao tªn lµ Phi-lÝp. Đó là một câu trả lời khá bất ngờ đối với bọn trẻ. Ai cũng biết Xi-mông không có bố, vậy mà giờ đây chú ta lại đờng hoàng bảo : "bố tao tên là Phi-líp". Bởi vậy, ngay sau câu nãi cña chó, "kh¾p xung quanh dËy lªn nh÷ng tiÕng la hÐt thÝch thó :  Phi-lÝp g× ? Phi-lÝp nµo ? Phi-lÝp lµ c¸i g× ?... Mµy lÊy ®©u ra Phi-lÝp cña mµy thÕ ?". Lũ trẻ có thể tin, cũng có thể không tin, nhng rõ ràng đối với Xi-mông, điều đó có ý nghĩa thật đặc biệt. Bằng chứng là sau khi cứng cỏi đáp trả lũ trẻ, chú không bỏ chạy nh mọi khi mà sẵn sàng đứng lại thách thức chúng. Tình cảm bao dung, nhân hậu của ngời công nhân già đã mang đến cho chú sự tự tin, điều mà trớc đó do mặc cảm, chú cha bao giờ có đợc. Đó cũng là tình cảm yêu thơng con ngời đợc biểu hiện một cách giản dị mà sâu sắc trong t¸c phÈm cña M«-p¸t-x¨ng. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng Tãm t¾t: Có thể chia văn bản này thành bốn đoạn: Đoạn 1 (từ đầu đến "em chỉ khóc hoài"): nỗi.

(91) tuyệt vọng của Xi-mông; Đoạn 2 (tiếp đến "Ngời ta sẽ cho cháu... một ông bố"): bác Philíp gặp Xi-mông và an ủi em; Đoạn 3 (tiếp đến "bỏ đi rất nhanh"): bác Phi-líp đa Xi-mông về với mẹ và nhận làm bố của em; Đoạn 4 (còn lại) Xi-mông đến trờng, khoe với các bạn vµ tin tëng r»ng m×nh em cã mét «ng bè tªn lµ Phi-lÝp.. ¤n tËp vÒ truyÖn TT Tªn t¸c T¸c gi¶ N¨m phÈm s¸ng t¸c. Tãm t¾t néi dung. 1. Lµng. 1948. Tình yêu làng quê, tình yêu đất nớc và tinh thÇn kh¸ng chiÕn thÓ hiÖn qua nh©n vËt «ng Hai.. 2. LÆng lÏ NguyÔn 1970 Sa Pa Thµnh Long. Cuéc gÆp gì thó vÞ cña «ng ho¹ sÜ, c« kÜ s míi ra trêng vµ b¸c l¸i xe víi ngêi thanh niªn lµm viÖc mét m×nh t¹i tr¹m khÝ tîng trªn vïng nói cao Sa Pa.. 3. ChiÕc l- NguyÔn 1966 îc ngµ Quang S¸ng. Câu chuyện éo le và cảm động về hai cha con «ng S¸u vµ bÐ Thu.. 4. BÕn quª. 5. Nh÷ng Lª ng«i sao Minh xa x«i Khuª. Kim L©n. NguyÔn trong Thø tØnh mäi ngêi niÒm tr©n träng Minh tËp những giá trị và và vẻ đẹp bình dị, gần Ch©u BÕn gòi cña cuéc sèng, cña quª h¬ng. quª (1985) 1971. T©m hån trong s¸ng, tinh thÇn dòng c¶m cña ba c« g¸i thanh niªn xung phong trên một cao điểm ở tuyến đờng Trêng S¬n trong nh÷ng n¨m kh¸ng chiÕn chèng MÜ cøu níc.. Tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p (tiÕp theo) C – Thµnh phÇn c©u I. Thµnh phÇn chÝnh vµ thµnh phÇn phô 1. Em đã đợc biết đến những thành phần nào của câu? Những thành phần nào là chính, nh÷ng thµnh phÇn nµo lµ phô? Gîi ý: - C¸c thµnh phÇn chÝnh: vÞ ng÷, chñ ng÷ - C¸c thµnh phÇn phô: tr¹ng ng÷, khëi ng÷ 2. Dựa vào đâu để nhận biết thành phần câu? Gợi ý: Dựa vào đặc điểm của từng thành phần. - VÞ ng÷: cã kh¶ n¨ng kÕt hîp víi c¸c phã tõ chØ quan hÖ thêi gian vµ tr¶ lêi cho c©u.

(92) hái “Lµm g×?”, “Lµm sao?”, “Nh thÕ nµo?”, “Lµ g×?”. - Chủ ngữ: nêu lên sự vật, hiện tợng có hoạt động, đặc điểm, trạng thái… đợc thể hiện ë vÞ ng÷; tr¶ lêi cho c©u hái “Ai?”, “Con g×?”, “C¸i g×?”. - Trạng ngữ: đứng ở đầu, giữa hoặc cuối câu; nêu lên hoàn cảnh về không gian, thời gian, cách thức, phơng tiện, nguyên nhân, mục đích… diễn ra sự việc nói đến trong câu. - Khởi ngữ: thờng đứng trớc chủ ngữ, nêu lên và nhấn mạnh đề tài của câu; có thể kết hợp với các từ về, đối với… ở trớc. 3. Ph©n tÝch thµnh phÇn cña c¸c c©u sau ®©y: a) §«i cµng t«i mÉm bãng. (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lu kÝ) b) Sau mét håi trèng thóc vang déi c¶ lßng t«i, mÊy ngêi häc trß cò s¾p hµng díi hiªn råi ®i vµo líp. (Thanh TÞnh, T«i ®i häc) c) Cßn tÊm g¬ng b»ng thuû tinh tr¸ng b¹c, nã vÉn lµ ngêi b¹n trung thùc, ch©n thµnh, thẳng thắn, không hề nói dối, cũng không bao giờ biết nịnh hót hay độc ác... (B¨ng S¬n, U t«i) Gîi ý: §«i cµng t«i / mÉm bãng. CN. VN. Sau một hồi trống … lòng tôi, / mấy ngời học trò cũ / đến sắp hàng… đi vµo. Tr¹ng ng÷. CN. VN. Còn tấm gơng… tráng bạc,/ nó / vẫn là […] hay độc ¸c... Khëi ng÷. CN. VN. II. Thµnh phÇn biÖt lËp 1. KÓ tªn c¸c thµnh phÇn biÖt lËp cña c©u. Gîi ý: - Thµnh phÇn t×nh th¸i - Thµnh phÇn c¶m th¸n - Thành phần gọi - đáp - Thµnh phÇn phô chó 2. Dựa vào đâu để nhận biết các thành phần biệt lập của câu? Gợi ý: Thành phần biệt lập dùng để thể hiện cách nhìn của ngời nói đối với sự việc đợc nói đến trong câu (tình thái); bộc lộ tâm lí của ngời viết (cảm thán)’ để tạo lập hoặc duy trì quan hệ giao tiếp (gọi - đáp); bổ sung một số chi chi tiết cho nội dung chính của câu (phụ chó). 3. Mçi tõ ng÷ in ®Ëm díi ®©y lµ thµnh phÇn g× cña c©u? a) Có lẽ tiếng Việt của chúng ta đẹp bởi vì tâm hồn của ngời Việt Nam ta rất đẹp, bởi vì đời sống, cuộc đấu tranh của nhân dân ta từ trớc tới nay là cao quý, là vĩ đại, nghĩa là rất đẹp..

(93) (Ph¹m V¨n §ång, Gi÷ g×n sù trong s¸ng cña tiÕng viÖt) b) NgÉm ra th× t«i chØ nãi lÊy síng miÖng t«i. (T« Hoµi, DÕ MÌn phiªu lu kÝ) c) Trên những chặng đờng dài suốt 50, 60 ki-lô-mét, chúng ta chỉ gặp cây dừa: dừa xiªm thÊp lÌ tÌ, quµ trßn, níc ngät, dõa nÕp l¬ löng gi÷a trêi, qu¶ vµng xanh m¬n mën, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng,... (Theo Hoàng Văn Huyền, Những mẩu chuyện địa lí) d) Cã ngêi khÏ nãi : - Bẩm, dễ có khi đê vỡ ! Ngµi cau mÆt, g¾t r»ng : - MÆc kÖ ! (Ph¹m Duy Tèn, Sèng chÕt mÆc bay) e). ¬i chiÕc xe vËn t¶i Ta cÇm l¸i ®i ®©y NÆng biÕt bao ©n ng·i Quý h¬n bao vµng ®Çy ! (Tố Hữu, Bài ca lái xe đêm). Gîi ý: - (a): “Cã lÏ” lµ thµnh phÇn t×nh th¸i. - (b): “NgÉm ra” lµ thµnh phÇn t×nh th¸i. - (c): “dõa xiªm thÊp lÌ tÌ, quµ trßn, níc ngät, dõa nÕp l¬ löng gi÷a trêi, qu¶ vµng xanh mơn mởn, dừa lửa lá đỏ, vỏ hồng,...” là thành phần phụ chú. - (d): “Bẩm” là thành phần gọi đáp; “có khi” là thành phần tình thái. D – C¸c kiÓu c©u I. Câu đơn 1. Xác định chủ ngữ, vị ngữ trong các câu đơn sau đây: a) Những nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mÎ. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) b) Kh«ng, lêi göi cña mét NguyÔn Du, mét T«n-xt«i cho nh©n lo¹i phøc t¹p h¬n, còng phong phó vµ s©u s¾c h¬n. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) c) NghÖ thuËt lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m. (L. T«n-xt«i) d) T¸c phÈm võa lµ kÕt tinh cña t©m hån ngêi s¸ng t¸c, võa lµ sîi d©y truyÒn cho mäi ngêi sù sèng mµ nghÖ sÜ mang trong lßng. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) e) [Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh - Và cũng là đứa con duy nhất của anh, cha ®Çy mét tuæi.] Anh thø s¸u vµ còng tªn lµ S¸u. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ).

(94) Gîi ý: - (a): Những nghệ sĩ – chủ ngữ; không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói mét ®iÒu g× míi mÎ. – vÞ ng÷. - (b): lêi göi cña mét NguyÔn Du, mét T«n-xt«i cho nh©n lo¹i – chñ ng÷; phøc t¹p h¬n, còng phong phó vµ s©u s¾c h¬n. – vÞ ng÷. - (c): NghÖ thuËt – chñ ng÷; lµ tiÕng nãi cña t×nh c¶m. – vÞ ng÷. - (d): T¸c phÈm – chñ ng÷; võa lµ kÕt tinh cña t©m hån ngêi s¸ng t¸c, võa lµ sîi d©y truyÒn cho mäi ngêi sù sèng mµ nghÖ sÜ mang trong lßng. – vÞ ng÷. - (e): Anh – chñ ng÷; thø s¸u vµ còng tªn lµ S¸u. – vÞ ng÷. 2. Tìm câu đặc biệt trong các đoạn trích sau đây: a) Chợt ông lão lặng hẳn đi, chân tay nhủn ra, tởng chừng nh không cất lên đợc... Có tiÕng nãi lÐo xÐo ë gian trªn. TiÕng mô chñ... Mô nãi c¸i g× vËy ? Mô nãi c¸i g× mµ lµo xµo thÕ ? Trèng ngùc «ng l·o ®Ëp th×nh thÞch. (Kim L©n, Lµng) b) Không hiểu sao nói đến đây, bác lái xe lại liếc cô gái. Cô bất giác đỏ mặt lên. - Một anh thanh niên hai mơi bảy tuổi ! Đây là đỉnh Yên Sơn, cao hai nghìn sáu trăm mét. Anh ta làm công tác khí tợng kiêm vật lí địa cầu. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) Tôi bỗng thẫn thờ, tiếc không nói nổi. Rõ ràng tôi không tiếc những viên đá. Ma xong thì tạnh thôi. Mà tôi nhớ một cái gì đấy, hình nh mẹ tôi, cái cửa sổ, hoặc những ngôi sao to trªn bÇu trêi thµnh phè [...]. Nh÷ng ngän ®iÖn trªn qu¶ng trêng lung linh nh nh÷ng ng«i sao trong c©u chuyÖn cæ tÝch nãi vÒ nh÷ng xø së thÇn tiªn. Hoa trong c«ng viªn. nh÷ng qu¶ bãng sót v« téi v¹ cña bän trÎ con trong mét gãc phè. TiÕng rao cña bµ b¸n x«i sáng có cái mủng đội trên đầu... Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó. Những cái đó ở thiệt xa...Rồi bỗng chốc, sau một cơn ma đá, chúng xoáy mạnh nh sóng trong tâm trí tôi... (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) Gîi ý: - (a): Cã tiÕng nãi lÐo xÐo ë gian trªn. TiÕng mô chñ... - (b): Mét anh thanh niªn hai m¬i b¶y tuæi ! - (c): Nh÷ng ngän ®iÖn trªn qu¶ng trêng lung linh nh nh÷ng ng«i sao trong c©u chuyÖn cæ tÝch nãi vÒ nh÷ng xø së thÇn tiªn. ; Hoa trong c«ng viªn. Nh÷ng qu¶ bãng sót v« téi v¹ của bọn trẻ con trong một góc phố. Tiếng rao của bà bán xôi sáng có cái mủng đội trên đầu... ; Chao ôi, có thể là tất cả những cái đó. II. C©u ghÐp 1. Trong c¸c c©u díi ®©y, c©u nµo lµ c©u ghÐp? a) T¸c phÈm nghÖ thuËt nµo còng x©y dùng b»ng nh÷ng vËt liÖu mîn ë thùct¹i. Nh÷ng nghệ sĩ không những ghi lại cái đã có rồi mà còn muốn nói một điều gì mới mẻ. Anh gửi vào tác phẩm một lá th, một lời nhắn nhủ, anh muốn đem một phần của mình góp vào đời sèng chung quanh. (NguyÔn §×nh Thi, TiÕng nãi cña v¨n nghÖ) b) T«i röa cho Nho b»ng níc ®un s«i trªn bÕp than. B«ng b¨ng tr¾ng. VÕt th¬ng kh«ng s©u l¾m, vµo phÇn mÒn. Nhng v× bom næ gÇn, Nho bÞ cho¸ng. T«i tiªm cho Nho..

(95) Nho lim dim m¾t, dÔ chÞu... (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) c) Ông lão vừa nói vừa chăm chắm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của ngời đàn bà con họ ng¹i d·n ra v× kinh ng¹c Êy mµ «ng l·o h¶ hª c¶ lßng. «ng thÊy cacã l¨ng Êy mét phÇn nh cã «ng (Kim L©n, Lµng) d) Nh÷ng nÐt hín hë trªn mÆt ngêi l¸i xe chît duçi ra råi b½ng ®i mét lóc, b¸c kh«ng nói gì nữa. Còn nhà hoạ sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trớc mặt bỗng hiện lên đẹp một cách kì lạ. Nắng bây giờ bắt đầu len tới, đốt cháy rừng cây. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) e) - ¤! C« cßn quªn chiÕc mïi soa ®©y nµy! Anh thanh niªn võa vµo, kªu lªn. §Ó ngêi con g¸i khái trë l¹i bµn, anh lÊy chiÕc kh¨n tay cßn vo trßn cÆp gi÷a cuèn s¸ch tíi tr¶ cho c« g¸i. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: - (a): Anh göi vµo t¸c phÈm mét l¸ th, mét lêi nh¾n nhñ, anh muèn ®em mét phÇn cña mình góp vào đời sống chung quanh. - (b): Nhng v× bom næ gÇn, Nho bÞ cho¸ng. - (c) Ông lão vừa nói vừa chăm chắm nhìn vào cái bộ mặt lì xì của ngời đàn bà con họ ng¹i d·n ra v× kinh ng¹c Êy mµ «ng l·o h¶ hª c¶ lßng. - (d): Còn nhà hoạ sĩ và cô gái cũng nín bặt, vì cảnh trớc mặt bỗng hiện lên đẹp một c¸ch k× l¹. - (e) §Ó ngêi con g¸i khái trë l¹i bµn, anh lÊy chiÕc kh¨n tay cßn vo trßn cÆp gi÷a cuèn s¸ch tíi tr¶ cho c« g¸i. 2. Phân tích kiểu quan hệ về nghĩa các vế trong những câu ghép vừa tìm đợc ở bài tập 1. Gîi ý: (a): quan hÖ bæ sung; (b): quan hÖ nguyªn nh©n – hÖ qu¶; (c): quan hÖ bæ sung; (d): quan hệ hệ quả - nguyên nhân; (e): quan hệ mục đích - điều kiện. 3. Quan hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c vÕ trong nh÷ng c©u ghÐp sau ®©y lµ quan hÖ g×? a) Anh mong đợc nghe một tiếng "ba" của con bé, những con bé chẳng bao giờ chịu gäi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) ¤ng x¸c c¸i lµn trøng, c« «m bã hoa to. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) c) Giá mà anh ấy còn, anh ấy sẽ làm thêm đựoc bao nhiêu là việc nữa ! (§ç Chu, Mïa c¸ bét) Gîi ý: (a): quan hÖ t¬ng ph¶n; (b): quan hÖ bæ sung; (c): quan hÖ ®iÒu kiÖn – gi¶ thiÕt. 4. Từ mỗi cặp câu đơn sau đây, hãy tạo ra nhng câu ghép chỉ các kiểu quan hệ nguyên nhân, điều kiện (đối với câu (a)), tơng phản, nhợng bộ (đối với câu (b)) bằng quan hệ từ thÝch hîp. a) Qu¶ bom tung lªn vµ næ trªn kh«ng. HÇm cña Nho bÞ sËp. b) Qu¶ bom næ kh¸ gÇn. HÇm cña Nho kh«ng bÞ sËp..

(96) Gîi ý: - (a): + Nguyªn nh©n: V× qu¶ bom tung lªn vµ næ trªn kh«ng, nªn hÇm cña Nho bÞ sËp. + §iÒu kiÖn: NÕu qu¶ bom tung lªn vµ næ trªn kh«ng th× hÇm cña Nho kh«ng bÞ sËp. - (b): + T¬ng ph¶n: Qu¶ bom næ kh¸ gÇn, nhng hÇm cña Nho kh«ng bÞ sËp. + Nhîng bé: HÇm cña Nho kh«ng bÞ sËp, tuy qu¶ bom næ kh¸ gÇn. III. Biến đổi câu 1. Trong ®o¹n trÝch sau ®©y, c©u nµo lµ c©u rót gän? Dờng nh vật duy nhất vẫn bình tĩnh, phớt lờ mọi biến động chung là chiếc kim đồng hồ. Nó chạy, sinh động và nhẹ nhàng, đè lên những con số vĩnh cửu. Còn đằng kia, lửa ®ang chui bªn trong c¸i d©y m×n, chui vµo ruét qu¶ bom... Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít : ba lần. (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i) Gîi ý: - Quen råi. - Ngµy nµo Ýt: ba lÇn. 2. Trong c¸c ®o¹n trÝch sau ®©y (trÝch tõ truÖn ng¾n Nh÷ng ng«i sao xa x«i cña Lª Minh Khuê), những câu nào vốn là một bộ phận của câu đứng trớc đợc tách ra ? Theo em, tác giả tác câu nh vậy để làm gì ? a) Đơn vị thờng ra đờng vào lúc mặt trời lặn. Và làm việc có khi suốt đêm. b) Thế là tối lại ra đờng luôn. Thờng xuyên. c) Vá qu¶ bom nãng. Mét dÊu hiÖu ch¼ng lµnh. Gîi ý: - Các câu vốn là bộ phận của câu đứng trớc đợc tách ra: + Và làm việc có khi suốt đêm. + Thêng xuyªn. + Mét dÊu hiÖu ch¼ng lµnh. 3. Hãy biến đổi các câu sau đây thành câu bị động. a) Ngời thợ thủ công Việt Nam làm ra đồ gốm khá sớm. b) T¹i khóc s«ng nµy tØnh ta sÏ b¾c mét c©y cÇu lín. c) Ngời ta dựng lên những ngôi đền ấy từ hàng năm trớc. Gîi ý: - Đồ gốm đợc ngời thợ thủ công Việt Nam làm ra từ khá sớm. - Một cây cầu lớn sẽ đợc tỉnh ta bắc qua tại khúc sông này. - Những ngôi đền ấy đã đợc ngời ta dựng lên từ hàng trăm năm trớc. IV. Các kiểu câu ứng với những mục đích giao tiếp khác nhau 1. T×m nh÷ng c©u nghi vÊn trong ®o¹n trÝch díi ®©y. Bµ hái :.

(97) - Ba con, sao con kh«ng nhËn ? - Kh«ng ph¶i. - §ang n»m mµ nã còng giÉy lªn. - Sao con biÕt lµ kh«ng ph¶i : Ba con ®i l©u, con quªn råi chø g× ! (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) Gîi ý: - Ba con, sao con kh«ng nhËn? - Sao con biÕt lµ kh«ng ph¶i? 2. Các câu nghi vấn trong đoạn trích trên có đợc dùng để hỏi không? Gợi ý: Các câu này đợc dùng để hỏi. 3. Trong các đoạn trích sau đây, những câu nào là câu cầu khiến ? Chúng đ ợc dùng để lµm g× ? a) Đứa con gái lớn gồng đôi thúng không bớc vào. Ông cất tiếng hỏi : - ë ngoµi Êy lµm g× mµ l©u thÕ mµy ? Không để đứa con kịp trả lời, ông lão nhỏm dậy vơ lấy cái nón : - ở nhà trông em nhá ! Đừng có đi đâu đấy. (Kim L©n, Lµng) b) Nghe mÑ nã b¶o gäi ba vµo ¨n c¬m th× nã b¶o l¹i : - Th× m¸ cø kªu ®i. Mẹ nó đâm nổi giận quơ đũa bếp doạ đánh, nó phải gọi nhng lại nói trổng : - V« ¨n c¬m ! Anh Sáu vẫn ngồi im, giả vờ không nghe, chờ nó gọi "Ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bÕp nãi väng ra : - C¬m chÝn råi ! Anh còng kh«ng quay l¹i. Con bÐ bùc qu¸, quay l¹i mÑ vµ b¶o : - Con kªu råi mµ ngêi ta kh«ng nghe. Anh quay l¹i nh×n con võa khe khÏ l¾c ®Çu võa cêi. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) Gîi ý: - (a): + ở nhà trông em nhá! (dùng để ra lệnh) + Đừng có đi đâu đấy. (dùng để ra lệnh) - (b): + Thì má cứ kêu đi. (dùng để yêu cầu) + Vô ăn cơm! (dùng để mời) + Cơm chín rồi! (vốn là câu trần thuật nhng ở đây đợc dùng với mục đích cầu khiến.) 4. C©u nãi cña anh S¸u trong ®o¹n trÝch sau ®©y cã h×nh thøc cña kiÓu c©u nµo (trÇn thuật, nghi vấn, cầu khiến, hay cảm thán) ? Anh Sáu dùng nó để hỏi hay để biểu lộ cảm xúc ? Chỗ nào trong lời kể của tác giả xác nhận điều đó ? Trong bữa cơm đó, anh Sáu gắp một cái trứng cá to vàng để vào chén nó. Nó liền lấy đôi đũa xoi vào chén, để đó rồi bất thần hất cái trứng ra, cơm văng tung toé cả mâm. Giận.

(98) quá và không kịp suy nghĩ, anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên : - Sao mµy cøng ®Çu qu¸ vËy, h¶ ? (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) Gîi ý: - C©u “Sao mµy cøng ®Çu qu¸ vËy, h¶ ?” lµ c©u nghi vÊn. - Dùa vµo lêi trÇn thuËt cña nhµ v¨n (GiËn qu¸ vµ kh«ng kÞp suy nghÜ, anh vung tay đánh vào mông nó và hét lên :) có thể khẳng định câu này không dùng để hỏi mà dùng để bé lé c¶m xóc.. con chã bÊc Giắc Lân-đơn I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Giắc Lân-đơn (1876-1916) là một nhà văn Mỹ. Ông sinh ở Xan Phran-xít-xcô và đã từng trải qua một thời thơ ấu rất vất vả, từng phải làm nhiều nghề để sinh sống. Sau đó ông vào học ở trờng đại học Bớc-cơ-li và bắt đầu sáng tác truyện ngắn đăng trên tờ báo sinh viªn. Giắc Lân-đơn nổi tiếng với các tác phẩm: Tiếng gọi nơi hoang dã (1903), Mác-tin Iđơn (1909), Sói biển (1904), gót sắt (1907)... 2. Con chã BÊc lµ ®o¹n trÝch trong truyÖn ng¾n rÊt næi tiÕng TiÕng gäi n¬i hoang d· của nhà văn Mĩ Giắc Lân-đơn. Trí tởng tợng cực kì phong phú đã giúp nhà văn dựng lên bức chân dung sinh động về một con chó làm nghề kéo xe. Đằng sau bức chân dung ấy, ngêi ta thÊy rÊt râ toµn c¶nh níc MÜ trong thuë ban ®Çu, khi nÒn v¨n minh míi s¬ khai. 3. §o¹n trÝch cã thÓ chia lµm ba phÇn : - Më ®Çu (®o¹n 1). - Tình cảm của Thoóc-tơn đối với Bấc (đoạn 2). - Tình cảm của Bấc đối với Thoóc-tơn (còn lại). Trong ba phần trên, phần thứ ba dài hơn cả. Điều đó cho thấy mục đích chính của tác giả là kể chuyện con chó Bấc và miêu tả tình cảm của nó đối với chủ. 4. Thoóc-tơn đối xử vs nx con chó của anh, đặc biệt là đối với Bấc "nh là con cái của anh vậy". Cả trong suy nghĩ và trong hành động, anh không coi Bấc chỉ là một con chó mà là ngời bạn đồng hành, là bạn bè của anh. Có thể coi Thoóc-tơn là một ông chủ lý tởng. Nhà văn đã so sánh Thoóc-tơn với các ông chủ khác (thẩm phán Mi-lơ và những đứa con của ông ta). Nếu nh những ngời khác ch¨m sãc chã chØ nh mét nghÜa vô th× Thoãc-t¬n thùc sù ch¨m sãc BÊc nh ch¨m sãc mét ngời bạn. Điều đó đợc thể hiện ngay trong cách Thoóc-tơn biểu hiện tình cảm với Bấc: chµo hái th©n mËt, tóm chÆt lÊy ®Çu BÊc råi dùa vµo ®Çu m×nh, ®Èy tíi ®Èy lui, trong tiÕng rủa âu yếm "rủ rỉ bên tai", trong tiếng kêu đầy vẻ ngạc nhiên: "Trời đất! Đằng ấy hầu nh biết nói đấy!". Những biểu hiện đó cho thấy Thoóc-tơn đúng là một ông chủ đặc biệt, rất coi trọng tình cảm, ngay cả đối với những con vật của mình. 5. Những sự việc hằng ngày diễn ra trong mối quan hệ giữa Thoóc-tơn và Bấc đợc tác giả kể lại rất giản dị nhng có sức hấp dẫn thật đặc biệt. Những cử chỉ, hành động đợc miêu tả xen kẽ với những chi tiết cụ thể, sinh động cho thấy tình cảm của Thoóc-tơn dành cho.

(99) Bấc đã vợt qua mối quan hệ chủ tớ thông thờng. Anh chăm sóc những con chó "nh thể chóng lµ con c¸i cña anh vËy". BÊc vèn lµ mét con chã th«ng minh, nã hiÓu nh÷ng cö chØ của chủ có ý nghĩa nh thế nào, bởi vậy, nó cũng đáp lại bằng một tình cảm chân thành nhng không kém phần nồng nhiệt. Bản thân nó quá đỗi vui sớng, đến độ "tởng chừng nh quả tim m×nh nh¶y tung ra khái c¬ thÓ v× qu¸ ng©y ngÊt". Mçi cö chØ cña BÊc còng thÓ hiÖn qu¸ nhiÒu ý nghÜa khiÕn cho Thoãc-t¬n còng nh muèn kªu lªn, tëng nh con chã ®ang nãi với anh bằng lời chứ không phải chỉ qua hành động. C¸ch biÓu lé t×nh c¶m cña BÊc còng rÊt kh¸c thêng. C¸i c¸ch nã Ðp hai hµm r¨ng vµo tay chủ một lúc lâu cho thấy tình cảm của Bấc dành cho Thoóc-tơn mãnh liệt đến mức nào. Mặt khác, nó lại không hề vồ vập, săn đón nh những con chó khác mà chỉ lặng lẽ tôn thờ, quan s¸t chñ theo mét c¸ch rÊt riªng mµ chØ nã míi cã thÓ béc lé nh vËy. Sù giao c¶m b»ng ánh mắt giữa nó và Thoóc-tơn đã nói lên tất cả sự ngỡng mộ, thành kính, tình thơng yêu của Bấc đối với ngời chủ mang trong mình những tình cảm mà trớc đó nó cha từng cảm nhận đợc bao giờ. Sự gắn bó về tình cảm giữa Bấc và chủ đợc thể hiện sâu hơn trong phần cuối của đoạn trÝch. Cµng yªu chñ bao nhiªu th× BÊc l¹i cµng sî mÊt bÊy nhiªu. Bëi vËy, nã lu«n b¸m theo Thoóc-tơn và không rời anh nửa bớc. Chi tiết Bấc không ngủ "trờn qua giá lạnh đến tận mép lều, đứng đấy, lắng nghe tiếng thở đều đều của chủ..." rất sống động, có sức diễn tả lín h¬n c¶ nh÷ng lêi gi·i bµy trùc tiÕp, nã biÓu hiÖn kh¶ n¨ng quan s¸t vµ miªu t¶ rÊt tinh tÕ cña t¸c gi¶. 6. Søc hÊp dÉn cña ®o¹n trÝch nµy nãi riªng vµ c¶ truyÖn ng¾n TiÕng gäi n¬i hoang d· nói chung đối với bạn đọc còn ở ý nghĩa xã hội sâu sắc mà nó đã gợi lên. Trong cuộc đua tranh khốc liệt để giành giật của cải, giành giật sự sống của con ngời, mọi quan hệ tình cảm đều bị đẩy xuống hàng thứ yếu. Tình cảm, lòng yêu thơng sâu sắc giữa Bấc và Thoóctơn là lời ca ca ngợi những tình cảm nhân hậu, cao quý, kêu gọi con ngời hãy tạm gác lại những đam mê vật chất để hớng đến một cuộc sống tốt đẹp, có ý nghĩa hơn. Trong truyÖn, nhµ v¨n kh«ng nh©n ho¸ BÊc theo kiÓu La ph«ng-ten (mét nhµ v¨n viÕt truyện ngụ ngôn nổi tiếng). Ông miêu tả con chó nh nó vốn có, nh những gì bạn đọc có thể hình dung về nó. Tuy vậy, dờng nh ông đã hiểu thấu "tâm hồn" con chó nên đã miêu tả nó cực kỳ sinh động qua những suy nghĩ, cử chỉ, hành động... Điều đó cho thấy trí tởng tợng tuyệt vời, xuất phát từ những tình cảm chân thành, tha thiết của ông đối với loài vật. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng Tãm t¾t: §o¹n trÝch cã thÓ chia lµm ba phÇn: - Më ®Çu (®o¹n 1); - Tình cảm của Thoóc-tơn đối với Bấc (đoạn 2); - Tình cảm của Bấc đối với Thoóc-tơn (còn lại).. KiÓm tra phÇn TiÕng ViÖt Luyện tập theo các đề bài sau: 1. T×m khëi ng÷ trong c©u sau vµ viÕt l¹i c©u nµy thµnh c©u kh«ng cã khëi ng÷. Cßn m¾t t«i th× c¸c anh l¸i xe b¶o : "C« cã c¸i nh×n sao mµ xa x¨m !". (Lª Minh Khuª, Nh÷ng ng«i sao xa x«i).

(100) Gîi ý: Khëi ng÷ lµ “m¾t t«i”; cã thÓ viÕt l¹i c©u nµy thµnh: Nh×n m¾t t«i, c¸c anh l¸i xe b¶o: “C« cã c¸i nh×n sao mµ xa x¨m!”. 2. ChØ ra thµnh phÇn biÖt lËp trong nh÷ng c©u sau vµ gi¶i thÝch phÇn ý nghÜa mµ nã ®em l¹i cho c©u chøa nã. a) Thật đấy, chuyến này không đợc Độc lập thì chết cả đi chứ sống làm gì cho nó nhôc. (Kim L©n, Lµng) b) Còng may mµ b»ng mÊy nÐt vÏ, ho¹ sÜ ghi xong lÇn ®Çu g¬ng mÆt cña ngêi thanh niªn. (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gîi ý: - (a): “Thật đấy” là thành phần tình thái, dùng để xác nhận điều đợc nói đến trong câu. - (b): “may” là thành phần tình thái, dùng để bộc lộc thái độ đánh giá tốt với điều đ ợc nói đến trong câu. 3. Cho biÕt nh÷ng tõ ng÷ in ®Ëm trong c¸c ®o¹n trÝch díi ®©y cã t¸c dông liªn kÕt c©u chøa chóng víi c©u nµo. §ã lµ phÐp liªn kÕt nµo ? a) - Ba kh«ng gièng c¸i h×nh ba chôp víi m¸. - Sao kh«ng gièng, ®i l©u, ba con giµ h¬n tríc th«i. - Còng kh«ng ph¶i giµ, mÆt ba con kh«ng cã c¸i thÑo trªn mÆt nh vËy. µ ra vËy, b©y giê bµ míi biÕt. (NguyÔn Quang S¸ng, ChiÕc lîc ngµ) b) Không một hôm nào bà Hai ở quán về mụ không sấn đến vạch thúng ra xem : - ái chà ! Nhà này có mớ cá ngon gớm, chiều tớ phải xin một bát mấy đợc. Thế là đến chiều mụ sai con bng bát đến xin. (Kim L©n, Lµng) Gîi ý: - (a): PhÐp lÆp (gièng, ba, giµ, ba con); phÐp thÕ (vËy). - (b): PhÐp nèi (ThÕ lµ). 4. Chỉ ra phép lặp từ ngữ và phép thé để liên kết câu trong đoạn trích sau đây : - Hoạ sĩ nào cũng đến Sa Pa ! ở đấy tha hồ vẽ. Tôi đi đờng này ba mơi hai năm. Trớc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, t«i chë lªn chë vÒ m·i nhiÌu ho¹ sÜ nh b¸c. Ho¹ sÜ T« Ngäc V©n nµy, ho¹ sÜ Hoµng KiÖt nµy... (NguyÔn Thµnh Long, LÆng lÏ Sa Pa) Gợi ý: Phép lặp: Hoạ sĩ – hoạ sĩ; Phép thế: Sa Pa - đấy. 5. ChØ ra sù liªn kÕt vÒ néi dung, vÒ h×nh thøc gi÷a c¸c c©u trong mét ®o¹n v¨n ë mét bµi tËp lµm v¨n cña em. Gợi ý: Liên kết về nội dung là gì? Nó đợc biểu hiện trong văn bản nh thế nào? (Bài văn cña em cã thèng nhÊt vÒ néi dung kh«ng? Chän mét ®o¹n v¨n thÓ hiÖn sù thèng nhÊt vÒ mặt nội dung – chủ đề). Liên kết hình thức là gì? Bài làm của em đã sử dụng những phép liªn kÕt h×nh thøc nµo? Chän mét ®o¹n v¨n cã sö dông phÐp liªn kÕt h×nh thøc (thÕ, lÆp, nèi,…)..

(101) 6. §äc truyÖn cêi sau ®©y vµ tr¶ lêi c©u hái. Hai kiÓu ¸o. Có ông quan lớn đến hiệu may để may một cái áo thật sang tiếp khách. Biết quan xa nay næi tiÕng luån cói quan trªn, h¸ch dÞch víi dan, ngêi thî may bÌn hái : - Xin quan lớn cho biết ngài may chiếc áo này để tiếp ai ạ ? Quan lín ng¹c nhiªn : - Nhà ngơi biết để làm gì ? Ngời thợ may đáp : - Tha ngài, con hỏi để may cho vừa. Nếu ngài mặc hầu quan trên thì vạt đằng trớc phải mau ngắn đi dăm tấc, còn nếu ngài mặc để tiếp dân đen, thì vạt đằng sau phải may ng¾n l¹i. Quan ngÉm nghÜ mét håi råi b·o : - ThÕ th× nhµ ng¬i may cho ta c¶ hai kiÓu. (Theo Trêng ChÝnh - Phong Ch©u, TiÕng cêi d©n gian ViÖt Nam) a) T×m c©u chøa hµm ý. Gợi ý: Nếu ngài mặc hầu quan trên thì vạt đằng trớc phải mau ngắn đi dăm tấc, còn nếu ngài mặc để tiếp dân đen, thì vạt đằng sau phải may ngắn lại. b) Nêu nội dung hàm ý của câu vừa tìm đợc. Gîi ý: Hµm ý cña c©u nµy lµ: Ngµi ph¶i cói ®©ï (luån cói) tríc quan trªn, ngöng cao ®Çu (h¸ch dÞch) tríc d©n ®en. c) Theo em, ngời nghe có giải đoán đợc hàm ý của ngời nói không? Dựa vào đâu để khẳng định nh vậy? Gợi ý: Ngời nghe (viên quan) không hiểu đợc hàm ý sâu xa của câu nói. Nếu hiểu đợc đợc ý chế giễu và phê phán của câu nói thì viên quan đã nổi giận.. Luyện tập viết hợp đồng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Mục đích của hợp đồng là gì? Gîi ý: Ghi l¹i nh÷ng néi dung tho¶ thuËn vÒ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô, quyÒn lîi cña hai bên tham gia giao dịch nhằm đảm bảo thực hiện đúng thoả thuận đã cam kết. 2. Văn bản hợp đồng là kiểu văn bản có tính chất pháp lí. 3. Một bản hợp đồng gồm có những mục nào? Phần nội dung chính của hợp đồng đợc tr×nh bµy ra sao Gîi ý: - PhÇn më ®Çu: + Quèc hiÖu vµ tiªu ng÷ + Tên hợp đồng + Thời gian, địa điểm + Họ tên, chức vụ, địa chỉ của các bên kí hợp đồng..

(102) - PhÇn néi dung: Ghi lại nội dung của hợp đồng theo từng điều khoản đã đợc thống nhất giữa các bên. - Phần kết thúc: Ghi chức vụ, chữ kí, họ tên của đại diện các bên tham gia kí kết trong hợp đồng và xác nhận dâu của cơ quan (nếu có). 4. Lời văn của hợp đồng phải ngắn gọn, sáng rõ, chặt chẽ; số liệu phải đảm bảo chân thùc, chÝnh x¸c, thèng nhÊt. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Chọn cách diễn đạt nào trong hai cách sau ? Tại sao ? a) - Hợp đồng có giá trị từ ngày ... đến ngày ... tháng ... năm ... đến hết ngày ... tháng ... n¨m ... (1) - Hợp đồng có giá trị một năm (2) b) - Bªn B ph¶i thanh to¸n cho bªn A b»ng ngo¹i tÖ (1) - Bên B phải thanh toán cho bên A bằng đô la Mĩ (2) c) - Bên A có thể sẽ không nhận nếu bên B đa loại hàng không đúng phẩm chất, không đúng quy cách nh đã thoả thuận (1) - Bên A sẽ không nhận nếu bên B đa loại hàng không đúng phẩm chất, không đúng quy cách nh đã thoả thuận (2) d) - Bên A có trách nhiệm bảo đảm số lợng, chất lợng, chủng loại hàng. (1) - Bên A có trách nhiệm bảo đảm số lợng, chất lợng, chủng loại hàng nh đã thoả thuËn víi bªn B. (2) Gîi ý: (a) – (1); (b) – (2); (c) – (2); (d) – (2). 2. Lập hợp đồng cho thuê xe đạp dựa trên những thông tin sau đây : Ngêi cã xe cho thuª : NguyÔn V¨n A, t¹i sè nhµ X, phè...phêng... thµnh phè HuÕ. Ngêi cÇn thuª xe : Lª V¨n C, ë t¹i kh¸ch s¹n Y, mang giÊy chøng minh nh©n d©n sè :... do C«ng an thµnh phè ...cÊp ngµy...th¸ng...n¨m... Đối tợng : Chiếc xe đạp mi-ni Nhật, màu tím, trị giá 1 000 000 đ. Thời gian thuê : 3 ngày đêm. Giá cả : 10 000 đ/ngày đêm. NÕu mÊt hoÆc bÞ h h¹i th× ngêi thuª ph¶i båi thêng. Gîi ý: Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam §éc lËp – Tù do – H¹nh phóc -------Hợp đồng thuê xe đạp H«m nay, ngµy… th¸ng… n¨m… T¹i… Chóng t«i gåm: Bªn A: NguyÔn V¨n A, t¹i sè nhµ X, phè...phêng... thµnh phè HuÕ.. Bªn B: Lª V¨n C, ë t¹i kh¸ch s¹n Y, mang giÊy chøng minh nh©n d©n sè :... do C«ng an thµnh phè ...cÊp ngµy...th¸ng...n¨m....

(103) Hai bên thoả thuận kí kết Hợp đồng thuê xe đạp với các nội dung và điều khoản sau: §iÒu 1. §iÒu 2. … 3. Gia đình em cần thuê lao động để mở rộng sản xuất. Em hãy soạn thảo hợp đồng đó. Gîi ý: - Xác định đợc vai trò của các bên giao dịch; - Soạn thảo các điều khoản thể hiện đợc trách nhiệm, nghĩa vụ, quyền lợi của bên cho thuê lao động (bên A) và bên thuê lao động (bên B); - Hợp đồng phải có nội dung chặt chẽ, số liệu cụ thể, chính xác. 4. Dựa vào hớng dẫn về các mục của văn bản hợp đồng, em tự soạn một trong các hợp đồng: sử dụng điện thoại, sử dụng nớc sạch, sử dụng điện sinh hoạt.. b¾c s¬n NguyÔn Huy Tëng I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Ngoµi c¸c v¨n b¶n th¬, truyÖn quen thuéc, trong v¨n häc cßn cã v¨n b¶n kÞch  mét loại văn bản đợc viết ra không phải để đọc trực tiếp mà phải cảm thụ gián tiếp thông qua hoạt động sân khấu. Bởi vậy, văn bản kịch có những đặc điểm khác cơ bản so với các văn b¶n th¬ vµ truyÖn:  Vai trß cña lêi dÉn truyÖn trong v¨n b¶n kÞch thêng rÊt mê nh¹t, chØ cã ý nghÜa giíi thiÖu bèi c¶nh cña sù kiÖn.  Lêi v¨n trong kÞch chñ yÕu lµ lêi tho¹i cña c¸c nh©n vËt trªn s©n khÊu. §Ó kh¬i gîi đợc sự chú ý của ngời xem trong một khoảng thời gian tơng đối dài, lời văn ấy phải ngắn gọn, súc tích, nhiều ẩn ý. Để thể hiện mâu thuẫn kịch, lời văn trong đó nhiều khi mang tính đối kháng gay gắt.  Trong truyện cũng thờng có mâu thuẫn nhng mâu thuẫn trong truyện đợc diễn giải cụ thÓ, tØ mØ, chi tiÕt, cã thÓ xen nhiÒu yÕu tè phô nh miªu t¶ t×nh c¶m, t©m tr¹ng... Tr¸i l¹i, do để diễn trên sân khấu nên mâu thuẫn trong kịch đợc biểu hiện tập trung và gấp gáp hơn, hÇu nh kh«ng cã nh÷ng yÕu tè phô. 2. Nhµ v¨n NguyÔn Huy Tëng (1912-1960) quª ë x· Dôc Tó, huyÖn §«ng Anh  Hµ Nội. Ông bắt đầu viết văn từ trớc 1945. Sáng tác của Nguyễn Huy Tởng đề cao tinh thần d©n téc vµ giµu c¶m høng lÞch sö. Tõ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m, NguyÔn Huy Tëng lµ mét trong nh÷ng nhµ v¨n chñ chèt cña nÒn v¨n häc c¸ch m¹ng. 3. Văn bản Bắc Sơn đợc trích từ vở kịch cùng tên của Nguyễn Huy Tởng, viết về cuộc đấu tranh giữa những ngời dân yêu nớc, ủng hộ cách mạng với những kẻ phản động, bán rẻ l¬ng t©m, s½n sµng quú gèi lµm tay sai cho giÆc thêi c¸ch m¹ng ViÖt Nam cßn trong trøng níc. 4. Các sự việc trong đoạn trích này diễn ra chủ yếu ở gia đình Thơm  Ngọc. Trớc cái chÕt cña cha, Th¬m dÇn dÇn nhËn ra bé mÆt ph¶n béi cña Ngäc. C« v« cïng ®au xãt, ©n hận. Thái và Cửu bị giặc truy bắt đã chạy nhầm vào nhà Thơm, đợc Thơm che giấu và cứu tho¸t..

(104) 5. Trong một vở kịch, tình huống đóng vai trò hết sức quan trọng. Nó thúc đẩy nhanh diễn biến sự việc, buộc các nhân vật phải hành động, qua đó bộc lộ tính cách, phẩm chất cũng nh t tởng, quan điểm... Xung đột kịch trong hồi bốn đợc bộc lộ qua tình huống hết søc c¨ng th¼ng. Ngäc dÉn bän lÝnh ®i lïng b¾t c¸n bé vµ du kÝch. Th¸i vµ Cöu bÞ Ngäc vµ đồng bọn đuổi bắt lại chạy đúng vào nhà Ngọc. Tình huống ấy buộc Thơm phải có sự lựa chọn dứt khoát: hoặc là để cho Ngọc bắt cán bộ thì đợc yên thân, hoặc là che giấu họ ngay trong nhà mình thì sẽ vô cùng nguy hiểm. Bằng việc che giấu cho hai ngời, Thơm đã đứng h¼n vÒ phÝa c¸ch m¹ng. Sự xuất hiện của hai ngời cán bộ cách mạng ở Lớp II đã đẩy mâu thuẫn kịch phát triển theo một chiều hớng khác. Trong hoàn cảnh bị địch truy bắt, lòng tin của những ngời cán bộ cách mạng đối với quần chúng nhân dân có ý nghĩa vô cùng quan trọng, liên quan đến sinh mệnh của mỗi ngời, rộng hơn nữa là liên quan đến sự thành bại của cách mạng. 6. Trong lớp kịch này, sức hấp dẫn từ nhân vật Thơm không phải là cuộc đấu tranh giữa cái sống và cái chết, cũng không ở sự đắn đo nên che giấu hay khai báo việc hai ngời cán bé ®ang ë trong nhµ m×nh. Khi Cöu vµ Th¸i míi xuÊt hiÖn, Th¬m cã ho¶ng hèt nhng chñ yếu là do bị bất ngờ. Qua phút hốt hoảng ban đầu, Thơm đã quyết bảo vệ hai ngời cán bộ. Cô không băn khoăn đến mối nguy hiểm khi cả gan che giấu cán bộ cách mạng mà chỉ lo lắng vì không biết bảo vệ họ nh thế nào. Hoàn cảnh bức bách đã làm bật lên hành động cao đẹp của một quần chúng yêu nớc. Cô nhanh trí đẩy họ vào buồng trong (theo phong tục của nhiều dân tộc thiểu số, gian buồng là nơi cấm kị đối với ngời lạ). Bằng cách táo bạo ấy, cô đã khiến cho Ngọc không mảy may nghi ngờ. ở Lớp III, tính chất khốc liệt và éo le của hoàn cảnh đã đẩy mâu thuẫn kịch phát triển đến đỉnh cao. Một bên là Thơm, ngời đã cả gan vợt khỏi tập tục, chống lại chồng, che giấu c¸n bé c¸ch m¹ng ngay trong buång nhµ m×nh. Mét bªn lµ Ngäc, ®ang trong cuéc v©y b¾t cán bộ để lập công với kẻ thù. Ngọc hoàn toàn không biết những ngời cán bộ mà hắn rắp tâm truy bắt để lập công lại đang ở ngay trong buồng nhà mình. Hắn nấn ná ở lại, không chịu đi ngay chỉ vì ham quấn quýt với ngời vợ trẻ đẹp của mình. Hoàn cảnh trớ trêu đó đã làm cho tính kịch đợc tô đậm. Ngọc chỉ vô tình nhng hắn cµng nÊn n¸ th× Th¬m l¹i cµng sèt ruét. DiÔn biÕn t©m lÝ cña nh©n vËt diÔn ra kh¸ phøc t¹p, cã thÓ h×nh dung theo c¸c giai ®o¹n: Ban ®Çu, Th¬m gi¶ bé ngät ngµo víi chång, l¹i cßn tá ra ©n hËn vÒ nh÷ng lêi nãi không phải với chồng trớc đó, mục đích để Ngọc không nghi ngờ gì. Khi biết lối ra vờn đã vô tình bị chặn (do đồng bọn của Ngọc đợi hắn ngoài đó), Thơm cố tình nói to lên để cán bộ biết mà đề phòng, không ra theo lối ấy. Thơm tìm cách đẩy chồng đi để nhanh chóng giải thoát cho hai ngời cán bộ. Điều này hoàn toàn mâu thuẫn với thái độ của Thơm ban đầu (cố giữ chồng ở nhà). Mặc dù tỏ vẻ ngạc nhiên nhng rất may là Ngọc không nhận thấy sự bất thờng đó có nghĩa gì. Trong lớp này, mọi lời nói, hành động của Ngọc chỉ vô tình nhng sự vô tình đó lại làm cho vở kịch thêm hấp dẫn. Ngời nghe, ngời xem hồi hộp theo dõi mọi lời nói, hành động cña nh©n vËt Th¬m. Th¬m ë trong t×nh c¶nh rÊt khã xö: nÕu ®Èy chång ®i lé liÔu qu¸ sÏ lµm cho h¾n nghi ngê. NÕu gi÷ chång l¹i nh ban ®Çu, biÕt ®©u h¾n ch¼ng ë l¹i thËt, nh thÕ hai ngêi c¸n bé sÏ gÆp ph¶i nguy hiÓm. Bëi vËy, mét mÆt Th¬m ph¶i khÐo nãi dùa theo nh÷ng lêi cña chång khiÕn h¾n kh«ng nghi ngê g×, mÆt kh¸c l¹i ph¶i t×m c¸ch ®Èy h¾n ®i thËt nhanh. Lòng tin và quyết tâm bảo vệ Đảng, bảo vệ cách mạng đã khiến Thơm trở nên nhanh trí, chính xác trong lời nói cũng nh việc làm. Cô không những đã cứu cho hai ngời cán bộ khỏi bị địch bắt mà còn mang đến cho họ lòng tin vào sức mạnh của quần chúng..

(105) 7. Trong hồi bốn, Ngọc đã bộc lộ đầy đủ bản chất cua một tên Việt gian bán nớc. Vốn chỉ là một anh nho lại có địa vị thấp kém, Ngọc nuôi tham vọng ngoi lên để thoảm mãn lòng ham muốn địa vị và tiền bạc. Khi cuộc khởi nghĩa nổ ra, Ngọc đã rắp tâm làm tay sai cho giặc. Hắn dẫn quân Pháp về đánh Vũ Lăng  căn cứ của lực lợng khởi nghĩa, sau đó lại ra sức truy lùng những ngời cách mạng, đặc biệt là Thái và Cửu. Tuy Ngọc cố che giấu nhng dần dần bản chất xấu xa của Ngọc đã bị lộ ra, điều đó càng thúc đẩy Thơm dứt khoát đứng về phía cách mạng. Trong hæi bèn, Th¸i vµ Cöu chØ lµ nh÷ng nh©n vËt phô, xuÊt hiÖn trong chèc l¸t. BÞ giÆc truy đuổi, lại chạy nhầm vào chính nhà tên Ngọc nhng Thái đã hết sức bình tĩnh, sáng suốt, đồng thời rất tin tởng vào sự ủng hộ của quần chúng, ngay cả khi đó là vợ cua rmột tên ViÖt gian. Kh¸c víi Th¸i, Cöu cã phÇn n«n nãng, thiÕu chÝn ch¾n. Anh nghi ngê Th¬m, thậm chí còn định bắn cô... Việc tác giả xây dựng những tính cách vừa đối lập vừa khác biệt ấy cũng là yếu tố quan trọng góp phần thúc đẩy hành động kịch, đồng thời tạo đợc sức cuốn hút đối với bạn đọc. 8. Tuy mâu thuẫn cha đợc đẩy đến mức gay gắt, quyết liệt nhng đoạn trích (và tác phẩm nói chung) đã tạo nên đợc sức hấp dẫn lớn đối với ngời đọc, ngời xem bởi nó đã đặt ra và giải quyết đợc những vấn đề lớn của cách mạng: đó là mối quan hệ giữa cách mạng vµ nh©n d©n, lµ lßng tin cña ngêi c¸n bé c¸ch m¹ng vµo t×nh c¶m yªu níc còng nh lßng nhiệt tình cách mạng của quần chúng. Vở kịch đã chứng minh rằng: khi đã đợc nhân dân tin yªu vµ b¶o vÖ, nh÷ng ngêi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng cã thÓ vît qua bÊt cø trë ng¹i, khã kh¨n nµo. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Luyện đọc kịch, thể hiện lời đối thoại, phân biệt lời dẫn chuyện. 2. Tãm t¾t: Các sự việc trong đoạn trích này diễn ra chủ yếu ở gia đình Thơm  Ngọc. Trớc cái chết cña cha, Th¬m dÇn dÇn nhËn ra bé mÆt ph¶n béi cña Ngäc. C« v« cïng ®au xãt, ©n hËn. Thái và Cửu bị giặc truy bắt đã chạy nhầm vào nhà Thơm, đợc Thơm che giấu và cứu thoát. ..

(106) Tæng kÕt phÇn v¨n häc níc ngoµi TT 1. Tªn t¸c phÈm (®o¹n trÝch) Buæi häc cuèi cïng. T¸c gi¶. Níc. ThÕ kØ. ThÓ lo¹i. Đô-đê. Ph¸p. XIX. TruyÖn ng¾n. §an M¹ch. XIX. TruyÖn ng¾n. 2. C« bÐ b¸n diªm. An-®Ðcxen. 3. §¸nh nhau víi cèi xay giã. XÐc-van- T©y Ban XVI tÐc Nha. TiÓu thuyÕt. 4. ChiÕc l¸ cuèi cïng. O Hen-ri MÜ. XIX. TruyÖn ng¾n. 5. Hai c©y phong. Ai-matèp. C-r¬-gxtan. XX. TiÓu thuyÕt. 6. Cè h¬ng. Lç TÊn. Trung Quèc. XX. TruyÖn ng¾n. 7. Những đứa trẻ. Go-r¬-ki. Nga. XX. 8. Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang. §i-ph«. Anh. XVIII. TiÓu thuyÕt. 9. Bè cña Xi-m«ng. M«-pax¨ng. Ph¸p. XIX. TruyÖn ng¾n. 10. Con chã BÊc. Lân-đơn. MÜ. XX. TiÓu thuyÕt. 11. Xa ng¾m th¸c nói L. LÝ B¹ch. Trung Quèc. VIIVIII. Th¬. 12. Cảm nghĩ trong đêm thanh tÜnh. LÝ B¹ch. Trung Quèc. VIIVIII. Th¬. 13. NgÉu nhiªn viÕt nh©n buæi míi vÒ quª. H¹ Tri Ch¬ng. Trung Quèc. VIIVIII. Th¬. 14. bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸. §ç Phñ. Trung Quèc. VIIVIII. Th¬. 15. M©y vµ sãng. Ta-go. Ên §é. XX. Th¬. 16. ¤ng Giuèc-®anh mÆc lÔ phôc. M«-li-e. Ph¸p. XVII. KÞch. 17. Lßng yªu níc. I-ª-renbua. Nga. XX. Bót kÝ chÝnh luËn. 18. §i bé ngao du. Ru-x«. Ph¸p. XVIII. NghÞ luËn x· héi. 19. Chã sãi vµ cøu non. Ten. Ph¸p. XIX. NghÞ.

(107) trong th¬ ngô ng«n cña La Ph«ng-ten. luËn v¨n ch¬ng. Tæng kÕt phÇn TËp lµm v¨n I. Các kiểu văn bản đã học trong chơng trình §äc b¶ng tæng kÕt sau vµ tr¶ lêi c©u hái. KiÓu STT. 1. 2. v¨n b¶n. Ph¬ng thøc. VÝ dô vÒ h×nh thøc. biểu đạt. v¨n b¶n cô thÓ. V¨n b¶n tù sù. - Tr×nh bµy c¸c sù viÖc (sù - B¶n tin b¸o chÝ kiÖn) cã mèi quan hÖ nh©n - B¶n têng thuËt, têng quả dẫn đến kết cục, biểu lộ trình. ý nghÜa. - T¸c phÈm lÞch sö - Mục đích : Biểu hiện con ngời, quy luật đời sống, bày - Tác phẩm văn học nghệ thuËt : truyÖn, tiÓu tỏ tình cảm, thái độ. thuyÕt, kÝ sù.. V¨n b¶n miªu t¶. - T¸i hiÖn c¸c tÝnh chÊt, - V¨n t¶ c¶nh, t¶ ngêi, t¶ thuéc tÝnh sù vËt, hiÖn tîng sù vËt. lµm cho chóng hiÓn hiÖn. - §o¹n v¨n miªu t¶ trong - Mục đích : Giúp con ngời tác phẩm tự sự. cảm nhận và hiểu đựơc chóng. - Bµy tá trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp t×nh c¶m, c¶m xóc cña con ngời đối với con ngời, thiªn nhiªn, x· héi, sù vËt.. 3. 4. V¨n b¶n biÓu c¶m. V¨n b¶n thuyÕt minh. - §iÖn mõng, lêi th¨m hái, chia buån, v¨n tÕ, ®iÕu v¨n.. - Th tõ biÓu hiÖn t×nh - Mục đích : Bày tỏ tình cảm cảm giữa ngời với ngời. và khơi gợi sự đồng cảm. - T¸c phÈm v¨n häc : th¬ tr÷ t×nh, tuú bót, bót kÝ.... - Tr×nh bµy thuéc tÝnh, cÊu t¹o, nguyªn nh©n, kÕtqu¶, tÝnh cã Ých hoÆc cã h¹i cña sù vËt, hiÖn tîng. - Mục đích : Giúp ngời đọc. - B¶n thuyÕt minh s¶n phÈm hµng ho¸. - Lêi giíi thiÖu di tÝch, th¾ng c¶nh, nh©n vËt..

(108) cã trÝ thøc kh¸ch quan vµ cã - V¨n b¶n tr×nh bµy trÝ thái độ đúng đắn đối với thức và phơng pháp trong chóng. khoa häc tù nhiªn vµ x· héi.. 5. 6. - Tr×nh bµy t tëng, quan điểm đối với tự nhiên, xã héi, con ngêi vµ t¸c phÈm v¨n häc b»ng c¸c luËn ®iÓm, V¨n luËn cø vµ c¸ch lËp luËn. b¶n - Mục đích : Thuyết phục nghÞ mọi ngời tin theo cái đúng, luËn c¸i tèt, tõ bá c¸i sai, c¸i xÊu.. V¨n b¶n ®iÒu hµnh (hµnh chÝnhc«ng vô). - Tr×nh bµy theo mÉu chung vµ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ vÒ c¸c ý kiÕn, nguyÖn väng của cá nhân, tập thể đối với c¬ quan qu¶n lÝ; hay ngêi l¹i, bày tỏ yêu cầu, quyết định của ngời có thẩm quyền đối víi ngêi cã tr¸ch nhiÖm thùc thi, hoÆc tho¶ thuËn gi÷a c«ng d©n víi nhau vÒ lîi Ých vµ nghÜa vô.. - C¸o, hÞch, chiÕu, biÓu. - X· luËn, b×nh luËn, lêi kªu gäi. - S¸ch lÝ luËn. - Lêi ph¸t biÓu trong héi th¶o vÒ khoa häc x· héi. - Tranh luËn vÒ mét vÊn đề chính trị, xã hội, văn häc. - §¬n tõ - B¸o c¸o - §Ò nghÞ - Biªn b¶n - Têng tr×nh - Th«ng b¸o - Hợp đồng. - Mục đích : Đảm bảo các quan hệ bình thờng giữa ngời và ngời theo quy định và ph¸p luËt.. 1. So s¸nh vµ tù rót ra nhËn xÐt vÒ sù kh¸c nhau gi÷a c¸c kiÓu v¨n b¶n. Gợi ý: So sánh trên từng đặc điểm: mục đích, nội dung, phơng thức biểu đạt, các phơng pháp sử dụng và yêu cầu về ngôn ngữ. 2. Các kiểu văn bản trên có thay thế cho nhau đợc hay không? Vì sao? Gợi ý: Mỗi kiểu văn bản phù hợp với mục đích riêng, với thế mạnh riêng, phù hợp với nh÷ng hoµn c¶nh giao tiÕp kh¸c nhau. V× thÕ, kh«ng thÓ thay thÕ c¸c kiÓu v¨n b¶n cho nhau. 3. Các phơng thức biểu đạt trên có thể đợc phối hợp với nhau trong một văn bản cụ thể hay kh«ng? V× sao? Nªu mét vÝ dô minh ho¹. Gợi ý: Trong văn bản cụ thể, các phơng thức biểu đạt có thể kết hợp với nhau để tạo ra hiệu quả giao tiếp cao nhất. Sự kết hợp sẽ phát huy đợc thế mạnh của từng phơng thức trong những mục đích, nội dung cụ thể. 4. Tõ b¶ng trªn, h·y cho biÕt kiÓu v¨n b¶n vµ h×nh thøc thÓ hiÖn, thÓ lo¹i t¸c phÈm v¨n häc cã g× gièng nhau vµ kh¸c nhau. Gîi ý: KiÓu v¨n b¶n lµ c¬ së. Mét kiÓu v¨n b¶n cã thÓ cã nh÷ng h×nh thøc v¨n b¶n khác nhau. Kiểu văn bản không đồng nhất với thể loại tác phẩm văn học. Tuy nhiên, mỗi.

(109) thÓ lo¹i v¨n häc thêng g¾n víi mét kiÓu v¨n b¶n nh lµ yÕu tè c¬ së. Không thể đồng nhất giữa kiểu văn tự sự với thể loại văn học tự sự. Nhng trong thể loại văn học tự sự, yếu tố tự sự (kể chuyện) giữ vai trò chủ đạo.Tơng tự nh vậy, kiểu văn bản biÓu c¶m vµ thÓ lo¹i v¨n häc tr÷ t×nh lµ kh¸c nhau nhng trong thÓ lo¹i v¨n häc tr÷ t×nh, yÕu tố biểu cảm (bộc lộ tình cảm, cảm xúc) giữ vai trò chủ đạo. Cũng có thể thấy đặc điểm này trong tác phẩm nghị luận. Ngời viết có thể sử dụng thuyÕt minh, miªu t¶, tù sù trong v¨n b¶n nghÞ luËn. C¸c yÕu tè nµy gióp cho viÖc triÓn khai, thuyÕt phôc luËn ®iÓm. 5. Hãy kể tên các thể loại văn học đã học. Gîi ý: Tù sù, tr÷ t×nh, kÞch, kÝ. 6. Mỗi thể loại văn học có thể sử dụng nhiều phơng thức biểu đạt không? Gợi ý: Các phơng thức biểu đạt khác nhau có thể đợc kết hợp sử dụng trong một thể loại văn học. Ví dụ: Tự sự (thể loại văn học) có thể sử dụng các phơng thức biểu đạt tự sự, thuyÕt minh, miªu t¶, biÓu c¶m… V¨n b¶n th¬, truyÖn, kÞch cã thÓ sö dông yÕu tè nghÞ luËn. II. PhÇn TËp lµm v¨n trong ch¬ng tr×nh Ng÷ v¨n THCS 1. PhÇn V¨n vµ tËp lµm v¨n cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. N¾m v÷ng nh÷ng kiÕn thức, kĩ năng của phần Tập làm văn thì mới có khả năng đọc – hiểu tốt và ngợc lại. Các văn bản (hoặc đoạn trích) trong phần Văn là những biểu hiện cụ thể, sinh động của các kiểu văn bản và phơng thức biểu đạt. 2. Nh÷ng néi dung cña phÇn TiÕng ViÖt cã liªn quan mËt thiÕt víi phÇn V¨n vµ TËp làm văn. Cần nắm chắc những kiến thức và vận dụng đợc các kĩ năng về từ ngữ, câu, đoạn để khai thác nghệ thuật sử dụng ngôn ngữ trong các văn bản (hoặc đoạn trích) cũng nh để viÕt, nãi cho tèt. 3. Các phơng thức biểu đạt nh miêu tả, tự sự, nghị luận, biểu cảm, thuyết minh là những phơng thức không thể thiếu đối với việc làm văn. Rèn luyện kĩ năng làm văn, thực chÊt còng lµ rÌn luyÖn sö dông miªu t¶, tù sù, nghÞ luËn, biÓu c¶m, thuyÕt minh trong nh÷ng t×nh huèng cô thÓ. III. C¸c kiÓu v¨n b¶n träng t©m Xem kĩ lại bảng tổng kết các kiểu văn bản và phơng thức biểu đạt ở mục (I) để nắm vững những kiến thức và định hớng kĩ năng về: - V¨n b¶n thuyÕt minh; - V¨n b¶n tù sù; - V¨n b¶n nghÞ luËn. Với mỗi kiểu văn bản, hãy chú ý tới những vấn đề sau: - Mục đích biểu đạt của kiểu văn bản ấy là gì? - Kiểu văn bản ấy có những đặc điểm gì về nội dung? - Ph¬ng ph¸p thêng dïng trong kiÓu v¨n b¶n? - Đặc điểm ngôn ngữ, cách diễn đạt, bố cục của kiểu văn bản? §Æc biÖt chó ý tíi kiÓu v¨n b¶n nghÞ luËn, nhÊt lµ nghÞ luËn v¨n häc..

(110) t«i vµ chóng ta Lu Quang Vò I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Lu Quang Vò (1948-1988), sinh t¹i Phó Thä, quª gèc §µ N½ng, võa lµ nhµ th¬ võa lµ nhµ viÕt kÞch næi tiÕng. Ngßi bót viÕt kÞch Lu Quang Vò rÊt nh¹y bÐn, s¾c s¶o. C¸c t¸c phẩm của ông luôn đề cập đến những vấn đề có tính thời sự nóng hổi trong cuộc sống đơng thời, đáp ứng đợc những đòi hỏi của đông đảo ngời xem trong thời kỳ xã hội đang có nh÷ng biÕn chuyÓn m¹nh mÏ. Thuở nhỏ Lu Quang Vũ sống cùng gia đình ở chiến khu Việt Bắc. Hòa bình lập lại, về Hà Nội và suốt thời gian đi học sống ở đó. Năm 1965 xung phong vào bộ đội, thuộc quân chủng Phòng không Không quân. Cuối năm 1970 xuất ngũ. Những năm sau đó làm nhiều nghề khác nhau: vẽ tranh, viết báo, làm thơ... Từ tháng 8 năm 1979 cho đến khi mất, làm phãng viªn t¹p chÝ S©n khÊu. Lu Quang Vò lµ mét nghÖ sÜ tµi n¨ng vÒ nhiÒu mÆt: th¬, truyÖn, phª b×nh s©n khÊu. Lĩnh vực nào cũng có những thành công nhất định. Tài năng ấy có đợc trớc hết là do anh sinh ra và lớn trên trong một gia đình có truyền thống say mê văn học nghệ thuật, sau đó là ý thức lao động sáng tạo và t chất văn chơng của một nghệ sĩ. Từ năm 80 đến cuối đời, tài năng thơ và vốn hiểu biết về sân khấu của Lu Quang Vũ đã kết tinh trong hơn 50 vở kịch. Lu Quang Vũ đợc xem nh là tác giả tiêu biểu của kịch trờng Việt Nam thời kỳ những năm t¸m m¬i cña thÕ kû XX. Cã nh÷ng vë g©y x«n xao d luËn nh: Hån Tr¬ng Ba da hµng thÞt (1981), Nàng Si-ta (1982), Tôi và chúng ta (1984), Nguồn sáng trong đời (1984), Lời nói dối cuối cùng (1985)... Sự xuất hiện của Lu Quang Vũ đã làm lu mờ đi, thậm chí vơi hẳn đi cả một thể hệ tác giả từng ngự trị sân khấu suốt một thời" (1). Bối cảnh ra đời kịch của Lu Quang Vũ là vào những năm 80. Đây là giai đoạn đất nớc bớc vào thời kỳ khắc phục những hậu quả nặng nề của chiến tranh và cơ chế quan liêu bao cấp lỗi thời đã trở thành lực cản cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nớc. Cuộc đấu tranh bây giờ không chỉ là giản đơn ở hai tuyến địch - ta, mà là một cuộc đấu tranh để khẳng định cái mới, cái phù hợp với xu thế phát triển của đất nớc. Việc xây dựng hình tợng con ngời mới trong văn học nói chung, trong kịch nói riêng cần phải thay đổi phù hợp với những chuyển động mạnh mẽ của đời sống. 2. Tác phẩm đã xuất bản: Hơng Cây - Bếp lửa (thơ, in chung, 1968); Diễn viên và sân khấu (tiểu luận, in chung); Mùa hè đang đến (truyện, 1983); Ngời kép đóng hổ (truyện, 1984); Mây trắng của đời tôi (thơ, 1989); Bầy ong trong đêm sâu (thơ, 1993); Thơ tình Xuân Quỳnh - Lu Quang Vũ (1994); Lu Quang Vũ đã viết khoảng hơn 50 kịch bản sân khấu đã đợc dàn dựng và xuất bản: Sống mãi tuổi 17 (1979); Hồn Trơng Ba da hàng thịt (1984); Ngêi tèt nhµ sè 5 (1981); Kho¶nh kh¾c vµ v« tËn (1986); BÖnh sÜ (1988); Lêi thÕ thø 9 (1988); §iÒu kh«ng thÓ mÊt (1988)... C¸c gi¶i thëng: - B¶y Huy ch¬ng vµng trong c¸c kú héi diÔn s©n khÊu chuyªn nghiÖp toàn quốc - Hai lần đợc Giải thởng của Hội văn nghệ Hà Nội - Hai lần đợc Giải thởng của Tổng Liên đoàn Lao động - Tặng thởng văn học của Bộ quốc phòng 1992. 3. M©u thuÉn trong T«i vµ chóng ta kh«ng diÔn ra quyÕt liÖt, ë thÕ mét mÊt mét cßn nh mâu thuẫn giữa ta và địch trong các tác phẩm văn học kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mĩ. Đó là cuộc đấu tranh âm thầm nhng dai dẳng và không kém phần gay g¾t gi÷a c¸i míi (nh÷ng t tëng tiÕn bé, c¸ch m¹ng) vµ c¸i cò, vèn chñ yÕu dùa vµo nh÷ng quy chế, quy định lỗi thời, bảo thủ nhng khá kiên cố. Lúc ban đầu, cái mới thờng yếu thế h¬n, thËm chÝ cã khi bÞ c¸i cò lÊn ¸t nhng dÇn dÇn, c¸i míi sÏ m¹nh lªn vµ chiÕn th¾ng (1). TÊt Th¾ng: Lêi giíi thiÖu, trong s¸ch TuyÓn tËp kÞch Lu Quang Vò, Nxb S©n khÊu, Hµ Néi, 1994..

(111) theo xu thÕ tÊt yÕu cña x· héi. Trong đoạn trích này, t tởng tiến bộ do giám đốc Hoàng Việt đề xớng cha trở thành hiện thực nhng với cơ sở thực tế, hệ thống lí luận chặt chẽ, lại đợc sự đồng tình, ủng hộ của quÇn chóng nh©n d©n, cã thÓ thÊy r»ng nh÷ng t tëng Êy ch¾c ch¾n sÏ trë thµnh hiÖn thùc, mang lại đời sống tốt đẹp hơn cho công nhân, đa nhà máy phát triển theo một chiều hớng míi. 4. Qua đối tợng cụ thể là xí nghiệp Thắng Lợi, vở kịch Tôi và chúng ta phản ánh cuộc đấu tranh gay gắt để thay đổi phơng thức quản lý, tổ chức, lề lối hoạt động sản xuất trên đất nớc ta những năm đổi mới. Khi nhiệm vụ chính đã đợc xác định, các nguyên tắc, quy chế, các phơng thức sản xuất cũ đã trở nên quá lạc hậu, lỗi thời. Để phát triển sản xuất, cần thay đổi t duy, thay đổi phơng thức quản lý, tổ chức... từ đó đổi mới cách làm, đổi mới t duy qu¶n lý còng nh s¶n xuÊt. 5. M©u thuÉn c¬ b¶n cña vë kÞch T«i vµ chóng ta trong ®o¹n trÝch chÝnh lµ m©u thuÉn giữa những suy nghĩ, cách làm ăn mới mẻ với những cơ chế, cách làm ăn đã quá cũ kỹ, lỗi thời. Đây là một vấn đề có ý nghĩa quan trọng và rất phổ biến bởi nó xảy ra mọi nơi, mọi lúc. Không thay đổi cơ chế quản lý, không kích thích đợc ngời lao động nhiệt tình tham gia vào công việc và đóng góp công sức vào sự nghiệp chung, mọi khẩu hiệu kêu gọi cũng sÏ trë nªn trèng rçng. 6. Việc miêu tả cuộc đấu tranh với tơng quan lực lợng nh vậy cho thấy khả năng phản ánh đúng đắn quy luật phát triển xã hội của tác giả. Khi cái mới còn cha chứng tỏ đợc u thế và sức mạnh của mình, nó rất dễ bị cô lập. Cản trở sự vận động của cái mới là những t tởng cũ kĩ, bảo thủ, lạc hậu. Những con ngời tiêu biểu cho nếp nghĩ cũ đó một phần xuất ph¸t tõ nh÷ng t tëng t lîi nhng ®iÒu chñ yÕu, hä lµ nh÷ng con ngêi mang nh÷ng nÕp nghÜ quá lỗi thời, đã trở nên khô cứng. Họ sợ mọi sự đổi thay, không hẳn vì ngại cái mới làm giảm đi đi những quyền lợi vật chất mà họ đã quen đợc hởng mà còn vì t tởng quen dựa dẫm, không dám chịu trách nhiệm trớc bất cứ việc gì. Giống nh ngời đã quen đi trên con đờng nhỏ, nay sợ hãi khi bớc ra đờng lớn, họ đã vô tình hay cố ý trở thành vật cản của xã héi. Cuộc đấu tranh mới  cũ diễn ra theo bốn sự kiện chính : Ban đầu, khi giám đốc Việt tuyên bố đề án làm ăn mới, phái bảo thủ im lặng hoặc ph¶n øng mét c¸ch dÌ dÆt. Sù im lÆng Êy hµm chøa nhiÒu ý nghÜa. RÊt cã thÓ hä ®ang vê lắng nghe nhng thực chất là đang tìm ra những kẽ hở của đối phơng để phản công. Khi giám đốc phân tích sự bất hợp lí giữa số lợng công nhân và yêu cầu thực tế của công việc, trởng phòng tổ chức lao động bắt đầu lên tiếng. Cơ chế sản xuất cũ là cơ sở để ông ta bám vào. Cuộc tranh luận về vấn đề này đã làm bật ra một thực tế đã từng tồn tại trong thời bao cấp : các chỉ tiêu, kế hoạch đợc đề ra theo những cách thức chủ quan, áp đặt, hoàn toàn không căn cứ vào thực tế sản xuất. Điều đó đã đợc chỉ ra qua một đoạn đối thoại khá sinh động : Hoµng ViÖt  C¸i kÕ ho¹ch s¶n xuÊt Êy ë ®©u ra, anh ChÝnh ? NguyÔn ChÝnh  ë cÊp trªn ¹. Hoàng Việt  Nhng cấp trên da vào đâu mà ra cái kế hoạch đó ? NguyÔn ChÝnh  Cã lÏ... dùa vµo cÊp trªn cao h¬n, dÜ nhiªn ! Từ "Có lẽ..." đến "dĩ nhiên" là hai sắc thái hoàn toàn khác nhau. Ban đầu là phỏng đoán, ngập ngừng, sau đó là khẳng định dứt khoát. Uy lực của "cấp trên" là yếu tố khiến cho Nguyễn Chính có đủ tự tin vào lí lẽ của mình. Khi thấy giám đốc Việt dễ dàng bẻ gãy lí lẽ đó, nhóm "bảo thủ" tiến hành đợt phản.

(112) c«ng thø hai. LÇn nµy cã sù tham gia cña trëng phßng tµi vô, "tay hßm ch×a kho¸" cña nhµ máy, với sự hậu thuẫn của những quy tắc tài chính dù cũng đã lỗi thời nhng không dễ có thÓ b¸c bá. §ît ph¶n c«ng nµy kh¸ quyÕt liÖt vµ khã ®o¸n tríc kÕt qu¶ bëi mét bªn míi chØ lµ nh÷ng ý tëng ®ang h×nh thµnh nhng bªn kia lµ mét ngêi n¾m v÷ng c¸c nguyªn t¾c tµi chính  kế toán. Tin tởng vào u thế của mình, trởng phòng tài vụ không chỉ đấu tranh bằng lí lẽ với giám đốc mà còn phản ứng bằng hành động (không chịu cấp tiền tu sửa máy móc). Sự phát triển của tình thế đã cho thấy bản lĩnh của vị giám đốc mới. Nếu nh trong đợt phản công trớc của nhóm "bảo thủ", Hoàng Việt chủ yếu dùng lí lẽ để bác bỏ thì trong lần thứ hai này, anh đã dùng uy quyền của mình để giải quyết vấn đề. Tất nhiên, uy quyền ấy muốn có hiệu lực phải dựa trên những lí lẽ xác đáng. Cơ sở cho những lí lẽ của giám đốc Việt là điều kiện để phát triển sản xuất mà một trong những yếu tố đó là đời sống của anh chị em công nhân. Đây có thể coi là điểm mấu chốt khiến cho đề án sản xuất mới đợc những ngời công nhân nh ông Quých, bà Bộng (và những ngời khác sau này) đồng tình ñng hé. Khác với hai lần trớc, ở lần thứ ba này, giám đốc Việt là ngời chủ động tấn công. Anh tuyên bố bãi bỏ chức vụ quản đốc. Đây là một quyết định khá bất ngờ bởi chức vụ quản đốc vốn đã tồn tại từ lâu. Mặc dù vậy, bằng lí lẽ thoả đáng của mình, giám đốc Việt vẫn khiến cho quản đốc Trơng hoàn toàn chịu khuất phục. Anh ta chỉ còn biết lắp bắp, ấp úng mµ kh«ng thÓ lµm g× kh¸c (cã lÏ còng bëi qu¸ bÊt ngê). C¸ch dµn c¶nh nh vËy còng cho thÊy phÇn nµo sù s¾c s¶o trong nghÖ thuËt viÕt kÞch cña Lu Quang Vò. KÞch lµ nghÖ thuËt s©n khÊu, vèn tèi kÞ sù lÆp l¹i trong c¸c thao t¸c. Khai thác ba mối quan hệ khác nhau nhng thực chất mâu thuẫn không thay đổi (vẫn là cuộc đấu tranh giữa cái mới và cái cũ), tác giả đã để cho các nhân vật hoạt động theo ba cách thức khác nhau. Đây là yếu tố quan trọng đảm bảo cho vở kịch có đợc sức lôi cuốn liªn tôc. Trong mối quan hệ thứ t, kịch tính đợc đẩy lên cao độ. Nếu nh trong ba cuộc đấu tranh trớc đó, quan hệ chủ yếu vẫn là quan hệ công việc thì lần này, không chỉ là quan hệ công việc mà còn là quan hệ con ngời, quan hệ chức vụ khá gần gũi giữa giám đốc và phó giám đốc. Khác với thái độ dè dặt ban đầu, thái độ của phó giám đốc Nguyễn Chính rất quyết liÖt : "Nguyễn Chính  Đã cũ kĩ lạc hậu. Không đầu ! Cái cơ chế mà đồng chí mạt sát ấy tồn t¹i bÒn v÷ng mÊy chôc n¨m nay. Nhê nã mµ chóng ta cã h«m nay, cã chñ nghÜa x· héi nh ngày hôm nay, hạt gạo đồng chí ăn, cái áo đồng chí mặc và cả chính con ngời đồng chí nữa đã đợc rèn luyện và trởng thành trong cơ chế ấy. Đừng vội vã phủ nhận !". §ã cã thÓ coi lµ mét giäng ®iÖu kh¸ "®anh thÐp" dùa trªn nh÷ng gi¸ trÞ bÒn v÷ng. Qu¶ thật, cơ chế ấy đã từng tồn tại và không phải không có thời đã từng phát huy tác dụng, nhất là trong hoàn cảnh chiến tranh đòi hỏi sự tập trung nhân lực, vật lực đến mức tối đa. Tuy nhiên, điều đó không làm cho giám đốc Việt mất bình tĩnh. Quy luật vận động của xã hội đóng vai trò then chốt. Cái hôm qua là tích cực thì hôm nay đã trở nên lỗi thời. Hoàng Việt đã chiến thắng bởi anh không phủ nhận quá khứ nhng vẫn đứng vững trên lí luận của thực tại, của quy luật vận động lịch sử. Không thể bẻ gãy đợc lí lẽ sắc sảo ấy, Nguyễn Chính tung ra "miếng đòn" cuối cùng: "Nguyễn Chính  Tất cả những việc đồng chí định tiến hành, không có trong nghị quyết Đảng uỷ xí nghiệp. Đảng uỷ cha quyết định, đồng chí Việt ạ". Đòn phản công này tơng đối sắc bén, dựa trên một sự thật hiển nhiên: nghị quyết của Đảng uỷ cha đề cập đến những vấn đề cụ thể nh thế. Mặc dù vậy, bằng sự nhanh trí, giám đốc Việt vẫn tìm đợc cơ sở hợp lí cho những dự định táo bạo của mình, đó là nghị quyết.

(113) "đẩy mạnh sản xuất và ổn định đời sống công nhân". Một lần nữa, cái mới lại chiến thắng. Cuộc đối thoại sau đó giữa Hoàng Việt và Lê Sơn nh báo trớc cuộc đấu tranh giữa cái cò vµ c¸i míi cha thÓ chÊm døt, nã sÏ cßn diÔn ra thËm chÝ cßn gay go, quyÕt liÖt h¬n. C©u nãi vui cña Lª S¬n cuèi ®o¹n trÝch còng cho thÊy r»ng quan ®iÓm t¸o b¹c, tÝch cùc cña giám đốc Việt đã đợc nhiều ngời đồng tình ủng hộ và trong xu thế tất yếu, chắc chắn nó sẽ trë thµnh hiÖn thùc. Cũng cần nhận thức rõ tính chất tích cực của cuộc đấu tranh này. Cái cũ là sự cản trở nhng đồng thời cũng là động lực cho cái mới nhanh chóng phát triển và khẳng định đợc mình. Cuộc đấu tranh mới  cũ càng gay gắt bao nhiêu thì thắng lợi của cái mới trớc cái cũ lại càng có ý nghĩa bấy nhiêu. Chỉ qua một đoạn trích, chúng ta cha thấy đợc kết quả của cuộc đấu tranh ấy nhng hiện thực cuộc sống hôm nay đã chứng tỏ tác giả có một tầm nhìn xa vµ kh¶ n¨ng dù b¸o x· héi chÝnh x¸c. 7. C¶nh ba cña vë kÞch thÓ hiÖn kh¸ râ tÝnh c¸ch cña c¸c nh©n vËt:  Giám đốc Hoàng Việt là một ngời lãnh đạo có tinh thần trách nhiệm cao, năng động, t¸o b¹o, d¸m nghÜ d¸m lµm v× sù nghiÖp chung cña nhµ m¸y còng nh quyÒn lîi cña anh chÞ em c«ng nh©n.  Lê Sơn cũng là một kỹ s có năng lực, có trình độ chuyên môn giỏi, từng gắn bó nhiều n¨m cïng xÝ nghiÖp. Dï biÕt khã kh¨n nhng anh vÉn chÊp nhËn, s½n sµng cïng Hoµng ViÖt cải tiến toàn bộ hoạt động của đơn vị.  Phó giám đốc Nguyễn Chính tiêu biểu cho loại ngời bảo thủ nhng cũng rất khôn ngoan, nhiều mánh khoé. Anh ta luôn vin vào cơ chế, không muốn đổi thay những nguyên tắc dù đã rất lạc hậu.  Quản đốc Trơng là ngời suy nghĩ và làm việc nh cái máy, thiếu tình ngời, thích tỏ ra quyÒn thÕ, h¸ch dÞch víi chÞ em c«ng nh©n. 8. Cuộc đấu tranh trong Tôi và chúng ta là cuộc đấu tranh gay gắt giữa cái cũ và cái mới. Đó là vấn đề nóng bỏng của thực tiễn đời sống sinh động. Tuy gay go nhng cuối cùng phần thắng sẽ thuộc về cái mới, cái tiến bộ. Cách làm việc, những chủ trơng đổi mới của ViÖt, Lª S¬n, Thanh... phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña x· héi, víi nguyÖn väng cña anh em trong xí nghiệp, bởi vậy, những chủ trơng ấy luôn đợc mọi ngời ủng hộ. II. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc ph©n vai, thÓ hiÖn c¸c vai kÞch. 2. Tãm t¾t: Sau một năm về làm quyền giám đốc xí nghiệp Thắng Lợi, Hoàng Việt đã quyết định cñng cè l¹i xÝ nghiÖp vµ thùc thi ph¬ng ¸n lµm ¨n míi, døt kho¸t kh«ng tu©n thñ theo những lối mòn các nguyên tắc lạc hậu đã kìm hãm sự phát triển của xí nghiệp. Những ý kiÕn cña Hoµng ViÖt vÒ kÕ ho¹ch më réng s¶n xuÊt vµ ph¬ng ¸n lµm ¨n míi cña xÝ nghiÖp không đợc sự đồng thuận và chia sẻ của những con ngời bảo thủ đang là cộng sự của mình. Những mâu thuẫn đó đã tạo nên xung đột kịch, những mâu thuẫn dồn dập giữa hai tuyến nhân vật tiên tiến và bảo thủ đã làm cho cảnh diễn trở nên hấp dẫn..

(114) tæng kÕt v¨n häc 1. T¸c phÈm tù sù 1.1. TruyÖn d©n gian - TruyÒn thuyÕt: Con Rång ch¸u Tiªn; B¸nh chng, b¸nh giÇy; Th¸nh Giãng; S¬n Tinh, Thuû Tinh; Sù tÝch Hå G¬m (líp 6); - Cổ tích: Sọ Dừa; Thạch Sanh; Em bé thông minh; Cây bút thần; Ông lão đánh cá và con c¸ vµng (líp 6); - Ngô ng«n: ThÇy bãi xem voi; §eo nh¹c cho mÌo; Ch©n, Tay, Tai, M¾t, MiÖng; Õch ngồi đáy giếng (lớp 6); - TruyÖn cêi: Treo biÓn; Lîn cíi ¸o míi (líp 6); 1.2. Truyện trung đại Con hæ cã nghÜa; MÑ hiÒn d¹y con; ThÇy thuèc giái cèt ë tÊm lßng (líp 6); TruyÒn k× m¹n lôc; Vò trung tuú bót; Hoµng Lª nhÊt thèng chÝ; TruyÖn KiÒu; Lôc V©n Tiªn (líp 9); 1.3. Truyện hiện đại - Truyện hiện đại Việt Nam: Dế Mèn phiêu lu kí; Đất rừng phơng Nam; Quê nội; Buổi học cuối cùng; Bức tranh của em gái tôi (lớp 6); Sống chết mặc bay; Những trò lố hay Varen và Phan Bội Châu (lớp 7); Tôi đi học; Những ngày thơ ấu; Tắt đèn; Lão Hạc (lớp 8); Lµng; LÆng lÏ Sa Pa, ChiÕc lîc ngµ; BÕn quª; Nh÷ng ng«i sao xa x«i (líp 9). - Truyện hiện đại nớc ngoài: Cô bé bán diêm; Đánh nhau với cối xay gió; Chiếc lá cuối cïng; Hai c©y phong (líp 8); Cè h¬ng; Con chã BÊc; Thêi th¬ Êu; R«-bin-x¬n vµ Cru-x«; Bè cña Xi-m«ng (líp 9); 1.4. KÝ C« T«; C©y tre ViÖt Nam; Lßng yªu níc; Lao xao (líp 6); Mét thø quµ cña lóa non: Cèm; Sµi Gßn t«i yªu; Mïa xu©n cña t«i (líp 7); 2. T¸c phÈm tr÷ t×nh 2.1. Th¬ tr÷ t×nh d©n gian - Ca dao: Những câu hat về tình cảm gia đình; Những câu hát về tình yêu quê hơng, đất nớc, con ngời; Những câu hát than thân; Những câu hát châm biếm (lớp 7); - Thơ trữ tình trung đại Việt Nam: Sông núi nớc Nam; Phò giá về kinh; Buổi chiều đứng ở phủ Thiên Trờng trông ra; Bài ca Côn Sơn; Sau phút chia ly; Bánh trôi nớc; Qua Đèo Ngang; Bạn đến chơi nhà (lớp 7); - Thơ Đờng: Xa ngắm thác núi L; Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh; Ngẫu nhiên viết nh©n buæi míi vÒ quª; Bµi ca nhµ tranh bÞ giã thu ph¸ (líp 7); - Thơ trữ tình hiện đại Việt Nam: Lợm; Đêm nay Bác không ngủ; Ma (lớp 6); Cảnh khuya; Rằm tháng giêng; Tiếng gà tra (lớp 7); Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông; Đập đá ở Côn Lôn; Muốn làm thằng Cuội; Hai chữ nớc nhà; Nhớ rừng; Ông đò; Quê hơng; Khi con tu hú; Tức cảnh Pắc Bó; Ngắm trăng; Đi đờng (lớp 8); Đồng chí; bài thơ về tiểu đội xe không kính; Đoàn thuyền đánh cá; Bếp lửa; Khúc hát ru những em bé lớn trên lng mẹ; ánh tr¨ng; Con cß; Mïa xu©n nho nhá; ViÕng l¨ng B¸c; sang thu; Nãi víi con; .... (líp 9). - Thơ trữ tình hiện đại nớc ngoài: Mây và sóng (lớp 9). 3. T¸c phÈm nghÞ luËn.

(115) 3.1. NghÞ luËn d©n gian - Tục ngữ: Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất; Tục ngữ về con ngời và xã hội (líp 7); 3.2. Nghị luận trung đại -Chiếu dời đô; Hịch tớng sĩ; Bình Ngô đại cáo; bàn luận về phép học (lớp 8); 3.3. Nghị luận hiện đại: Thuế máu (lớp 8); Tiếng nói của văn nghệ; Chuẩn bị hành trang vµo thÕ kØ míi; Chã sãi vµ cõu non trong th¬ La Ph«ng-ten (líp 9). 3.4. Nghị luận nớc ngoài: Đi bộ ngao du (lớp 8); Bàn về đọc sách (lớp 9). 4. T¸c phÈm kÞch 4.1. KÞch ViÖt Nam - S©n khÊu d©n gian: Quan ¢m ThÞ KÝnh (líp 7); - Kịch nói hiện đại: Bắc Sơn, Tôi và chúng ta (lớp 9). 4.2. KÞch níc ngoµi Trëng gi¶ häc lµm sang (líp 8). 5. V¨n b¶n nhËt dông - Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử; Bức th của thủ lĩnh da đỏ; Động Phong Nha (lớp 6); Cæng trêng më ra; MÑ t«i; Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª; Ca HuÕ trªn s«ng H¬ng (líp 7); Th«ng tin vÒ ngµy Tr¸i §Êt n¨m 2000; ¤n dÞch, thuèc l¸; Bµi to¸n d©n sè (líp 8); Phong c¸ch Hå ChÝ Minh; §Êu tranh cho mét thÕ giíi hoµ b×nh; Tuyªn bè thÕ giíi vÒ sù sống còn, quyền đợc bảo vệ và phát trỉen của trẻ em (lớp 9). Di động: Website:. 0168 8507 456 .

(116) môc lôc. Bµ. Néi dung. i 18. Bàn về đọc sách Khëi ng÷ PhÐp ph©n tÝch vµ tæng hîp LuyÖn tËp ph©n tÝch vµ tæng hîp. 19. TiÕng nãi cña v¨n nghÖ C¸c thµnh phÇn biÖt lËp t×nh th¸i, c¶m th¸n Nghị luận về một sự việc, hiện tợng đời sống. 20. ChuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kØ míi Các thành phần biệt lập gọi - đáp, phụ chú Nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí. 21. Chã sãi vµ cøu trong th¬ ngô ng«n cña La Ph«ng-ten (trÝch) Liªn kÕt c©u vµ ®o¹n v¨n. 22. Con cß Liªn kÕt c©u vµ ®o¹n v¨n (LuyÖn tËp) Cách làm bài nghị luận về một vấn đề t tởng, đạo lí. 23. Mïa xu©n nho nhá ViÕng l¨ng B¸c NghÞ luËn vÒ nh©n vËt v¨n häc C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ nh©n vËt v¨n häc LuyÖn tËp lµm bµi v¨n nghÞ luËn vÒ nh©n vËt v¨n häc. 24. Sang thu Nãi víi con NghÜa têng minh vµ hµm ý NghÞ luËn vÒ mét ®o¹n th¬, bµi th¬ C¸ch lµm bµi nghÞ luËn vÒ ®o¹n th¬, bµi th¬. 25. M©y vµ sãng NghÜa têng minh vµ hµm ý (tiÕp theo). 26. Tæng kÕt phÇn v¨n b¶n nhËt dông. 27. BÕn quª (trÝch) ¤n tËp phÇn tiÕng ViÖt. 28. Nh÷ng ng«i sao xa x«i (trÝch) Biªn b¶n. 29. Rô-bin-xơn ngoài đảo hoang (trích Rô-bin-xơn Cru-xô). Trang.

(117) Tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p LuyÖn tËp viÕt biªn b¶n Hợp đồng 30. Bè cña Xi-m«ng (trÝch) Tæng kÕt vÒ ng÷ ph¸p (tiÕp theo). 31. Con chã BÊc KiÓm tra phÇn tiÕng ViÖt Luyện tập viết hợp đồng. 32. B¾c S¬n (trÝch håi bèn) Tæng kÕt phÇn TËp lµm v¨n. 33. T«i vµ chóng ta (trÝch c¶nh ba). 34. Th (®iÖn) chóc mõng vµ th¨m hái.

(118)

Hoc tot van 9 tap 2

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về