Giá trị thẩm mỹ của bonsai
Gửi bởi: hieu
Ngày 10-10-2007 lúc 21 giờ 28 phút
Việc thưởng thức một tác phẩm Bonsai cũng giống như thhưởng
thức một bài thơ cho nên muốn nắm bắt được cái hồn của cây
cảnh, người chơi trước hết phải từng trải hiểu biết và đủ bản
lĩnh,tay nghề mới cảm nhận được cái hay, cái đẹp của một nghệ
thuật. đa số người chơi điều cho rằng Bon sa trước hết là cía đẹp
về ngoại hình: bao gồm 4 yếu tố cơ bản là bộ góc rể, thân, cành lá. như của cây cảnh.
Nhưng xét cho cùng đâychỉ là diện mạo bên ngoài chưa thể sánh với cái đệp tìm ẩn
bên trong đó là chiều sâu triết lý, và tâm hồn mà nghệ nhan muốn gửi gắm trông đó.
Trước đây nhiều người thường hay kén chọn những loài cây quý hiếm có chỉ số sống lâu
như tùng, bách, sanh, si, đa, kim quít…để làm kiểng. Nhưng gần đây giới trẻ phóng khoáng
hơn, ít quan tâm đến chủng loại mà họ cho có giá trị thực sự của một tác phẩm Bonsai là ý
nghĩa, tâm hồn, tài năng và sức sáng tạo của nghệ sỉ .
Trong thiên nhiên cây nào cũng đẹp, cũng đáng yêu nhưng dù sao đó cũng là cái đẹp tự
nhiên, nếu không có sự nâng niu , cắt lọc từ những bàn tay tài hoa lịch lãm của con người
thì cái đẹp đó cũng chỉ là tương đố chứ chưa gọi là hoàn chỉnh. Tuy nhiên trong quá trình
đục đẽo, cắt khoét, uôn sữa mà chúng ta can thiệp một cách thô bạo có thể làm cho cây biến
dạng thái hoá, kiểu quạ thành “công”, mèo thành “chồn” thì không thể goi là nghệ thuật.
Người xưa thường nói “ ngừời đi nhanh trên cát không để lại dấu vết gì” Người chơi
Bonsai cũng như thuế, không để lại dấu ấn thô thiển của bàn rtay mình trên vết cắt, dục
khoét, hoặc tạo ra những đường thô thiển cho cây bị dị dạng, go bó, tàn nhánh trở nên rời
rạc, mất hết vẻ thanh thoát.
Cái đẹp thì muôn hình muôn vẻ nhưng con đường tìm tồi cái đẹp thật lắm gian nan. Có cây
mới nhìn đã thấy đẹp nhưng cũng có cây mất nhiều thời gian mới khám phá cai sâu lắng
vốn dĩ tìm ẩn từ bên trong. Một tác phẩm Bonsai được gọi là tương đối hoàn thiện là một
cây già nua cổ kinh, còn giữ nét hoang sơ đương nét dịu dàng gợi lên được sự rung động
mỹ cảm ngay từ lúc đầu. Cụ thể các vết cắt phải liền sẹo tàn nhánh hài hoà với tông thể tàn
nhánh của cây, trong đó dáng thế của cây là phần quyết định .
Tiếp đền đó là bộ rể phải phơi bày trên mặt chậu vơi đầy vẻ sung mãn và kiêu hãnh. một bộ
rể lý tưởng bao giơ củng nổi trên mặt giá thể gợi lên sự vững chảy và bền bỉ với đất trời.
Cây càng gia rể càng trồi lên, tượng trương cho sự chiến thắng trong cuộc đấu sinh tồn. Vỏ
cây có thể lồi lỗm, sần sùi nhưng không mang đấu vết chấp nói thô kệch. Vồm cây phải
thoáng không được che khuất thân cây, nhất là lá phải nhỏ phù hộp với kích thướt của cây
và nào cũng xanh tươi nom mơn mỡn..
Trong nghệ thuật Bonsai hoa và trái chỉ là yêu tố phụ vì theo quang điểm của người Á
Đông đời hoa quá ngắn ngủi so với sự trường tôn vĩnh cưữ của Bonsai. Nhiều người gọi
Bonsai là những cổ thụ được tiểu hình hoá chiều cao con lại khoảng 10cm tới trên một mét,
đặt trong chiếc chậu cạn cân đối hài hoà. Còn tỉ lệ cân xứng với đường kính góc với chiều
cao cvủa cây thương là từ 1/5 dến 1/7. Cúng ta thường chia Bonsai làm nhiều loại như
Bonsai mini, kiển trung, kiển sân nhưng người nhật lại coi Bonsai như là một nghệ thuật
sống nên họ thích chía ra làm nhiều nhóm như Bonsai lá xanh, Bonsai rụng lá, Bonsai bông,
Bonsai trái. Giá trịh của chậu Bonsai thường bắt nguồn từ thiên nhiện có khi người chơi
phải chăm sóc từ 5 đến 10 năm và phải dồn vào đó cả tâm huyyết của mình mới có thể tạo
ra một sản phẩm vừa ý. Đặt điểm của nghệ thuật Bonsai là tự do phóng khoáng là sự tái tạo
nhiện không có sự sao chép và mô phỏng một cách thụ động tuỳ tiện mà không biết lược bỏ
các chi tiết rườm rà, chỉ giữ lại những yếu tố cần thiết nhất klà phải biết tôn trọng một số
nguyên tắt chung, đó là qui luật tự nhiên. Chẳng hạng cây càng gia tán ngọn càng tròn và
các nhành trên cao thường bị xô dạt về phía sau(xuy phong) trái lại cây càng tơ thì đầu càng
nhọn biểu hiện cho sự vương lên đầy ứơc vọng. Cây cảnh thu nhỏ tượng trưng cho cây già
lâu năm đứng trơ trụi một mình giữa đất trời bao la, dáng dấp và phong thái cao quí như
một tiên ông đạocốt. Đó chính là sự quân bình thiên liên trong vũ trụ nói lên sự khôn ngoan
minh triết của con người.
Như vậy Bonsai là một nghệ thuật _nghệ thuật sống và nó là kết quả của một quá trình lao
động. Từ nhhững cây hoang dã nếu được những bàn tay tài hoa của con người tác động
vào, cộng thêm thời gian chăm sóc giá trị của một cây hoàn chỉnh co thể lên đến vài chục
triệu tới vài trăm triệu đồng.
Người chơi Nonsai trước hết phải kiên trì nhẫn nại và phải khôn ngoan và am hiểu cuộc
sống của từng chửng loại, đặt biệt là có lòng thương yêu cây cỏ coi đời sống của cây cỏ
nhue một phần xương thịt của mình. Có như vậy mới thật sự tìm được sự yên tỉnh của tâm
hồn trong mối quan hệ ứng xử của con người với thiên nhiên như nhà văn Sơn Nam, đã viết
: cây kiển đống vai trò như một viện ngọc, cái đỉnh đồng. Nó làm thoả mản khác vọng đựợc
hoà mình vào vạn vật nhưng không đượm màu sắc huyền bí nó chỉ thơ mộng như một bài
thơ siêu thoát hiền lành.