Tài liệu Hành chính Đại Việt thời Lý docx

Hành chính Đại Việt thời Lý
Từ thời nhà Đinh, chế độ hành chính trung ương tập quyền đã được xây dựng. Đến thời
nhà Lý, chế độ này được củng cố thêm. Chế độ hành chính của Đại Việt thời nhà Lý bao
gồm 5 cấp, trong đó có 4 cấp địa phương.
Khái quát
Cấp hành chính trung ương bao gồm 3 bộ phận chủ yếu, đó là:
• Các cơ quan giúp việc cho hoàng đế: sảnh, hàn lâm viện
• Các cơ quan đầu não của triều đình: khu mật viện, bộ
• Các cơ quan giúp việc cho triều đình: viện, ty, cuộc
Các cấp hành chính ở địa phương lần lượt từ cao xuống thấp là:
• Phủ, lộ, châu, trại
• Huyện, hương, giáp, phường, sách, động
• Giáp
• Thôn
Trung ương
Sảnh
Sảnh là các cơ quan giúp việc cho hoàng đế. Nhà Lý có 2 sảnh hay được nhắc đến trong
các tư liệu lịch sử cũ là Thượng thư sảnh và Trung thư sảnh. Đứng đầu các sảnh là chức
viên ngoại lang. Không rõ sảnh được đặt ra từ thời vị hoàng đế nào, nhưng Đại Việt sử ký
toàn thư và Lịch triều hiến chương loại chí đều có đề cập tới một số nhân vật như Lý Công
Tín, Hàn Quốc Bảo, Đào Thuấn, Lý Bảo Thuần, Phạm Thưởng, Đỗ Lục, Khổng Nguyên,
Phạm Bảo, Kim Cát, Lý Khái, Đào Lão, Nguyễn Hoàn được Lý Thần Tông bổ nhiệm làm
viên ngoại lang Thượng thư sảnh hay Trung thư sảnh.
Hàn lâm viện
Hàn lâm viện là cơ quan giúp việc cho hoàng đế chỉ được lập ra vào thời Lý Nhân Tông có
chức năng giúp Hoàng đế soạn thảo các văn kiện. Người đứng đầu Hàn lâm viện là Hàn
lâm học sĩ. Đại Việt sử ký toàn thư và Lịch triều Hiến chương loại chí có nhắc đến việc Lý
Nhân Tông tuyển người vào Hàn lâm viện và bổ nhiệm Mạc Hiển Tích làm Hàn lâm học
sĩ.
Khu mật viện
Khu mật viện có từ thời Lý Thái Tổ, có chức năng tham mưu cho Hoàng đế và Thái phó

các việc cơ mật. Đứng đầu khu mật viện là khu mật sứ; có tả sứ và hữu sứ. Ngay khi lên
ngôi, Lý Thái Tổ đã bổ nhiệm Ngô Đinh làm khu mật sứ. Thời Lý Thái Tông, Lý Đạo Kỷ
giữ chức tả khu mật sứ trong khi Xung Tân giữ chức hữu khu mật sứ. Những người này
đều là tay chân thân cận của hoàng đế.
Bộ
Lịch triều hiến chương loại chí cho hay rằng các bộ thời Lý chưa phân định rõ ràng. Tuy
nhiên, các tư liệu lịch sử khác như các văn bia thời Lý Trần mà các nhà nghiên cứu sau này
tìm đươc và công bố trong Văn thơ Lý-Trần cho biết ít ra là vào thời Lý Thần Tông, Đại
Việt có đủ 6 bộ: Hộ, Lễ, Lại, Binh, Hình và Công.
Quốc Tử Giám
Năm 1076, Lý Nhân Tông lập Quốc Tử Giám để phát triển giáo dục trong cả nước. Có thể
xem Quốc Tử giám là Bộ Giáo dục của Đại Việt thời Lý. Tuy nhiên, các tư liệu lịch sử cũ
không cho biết tổ chức của Quốc Tử Giám ra sao.
Những chức vụ đứng đầu
Các chức tướng công, thái phó được hoàng đế nhà Lý ban cho những người có nhiệm vụ
trực tiếp điều khiển toàn bộ chính quyền. Lý Thái Tổ đã bổ nhiệm Trần Cảo làm tướng
công. Lý Thánh Tông bổ nhiệm Lý Thường Kiệt làm Thái phó phụ quốc thượng tướng
quân. Lý Nhân Tông bổ nhiệm Lý Đạo Thành làm Thái phó bình chương quân quốc trọng
sự. Lý Anh Tông bổ nhiệm Tô Hiến Thành làm Nhập nội kiểm hiệu thái phó bình chương
quân quốc trọng sự.
Phụ tá cho các thái phó là tả tham tri chính sự, hữu tham tri chính sự, và hành khiển.
Phụ tá cho thái phó còn có các cơ quan là khu mật viện và bộ.
Các cấp hành chính địa phương
Sau khi thành lập triều Lý, Lý Thái Tổ liền tiến hành sắp xếp lại các đơn vị hành chính địa
phương. Phủ Thiên Đức và phủ Thiên Trường được thành lập. Các đạo thời Đinh, Tiền Lê
bị thay thế bằng 24 lộ nếu là ở đồng bằng, là châu, trại nếu là vùng rừng núi hoặc vùng xa
kinh đô. Về sau còn lập thêm phủ Thanh Hóa (Thanh Hóa ngày nay), đạo Lâm Tây (vùng
Tây Bắc ngày nay). Đứng đầu bộ máy hành chính của các phủ, lộ là tri phủ, phán phủ, của
các châu là tri châu, của các trại, đạo là quan mục.
Các phủ, lộ được chia thành các huyện. Đứng đầu bộ máy hành của các huyện là huyện

lệnh. Cùng cấp với huyện là hương. Tương đương với các huyện nhưng ở kinh đô thì có
các phường. Thời Lý có 61 phường.
Các tư liệu lịch sử cũ cho biết thời Lý còn có các đơn vị hành chính gọi là hương mà Trần
Thị Vinh (2008) cho rằng cùng cấp với huyện.
Các huyện, hương lại chia thành các giáp. Đứng đầu bộ máy hành chính ở giáp là quản
giáp và chủ đô.
Các giáp lại chia thành các thôn.
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia