Soạn văn 12: Mấy ý nghĩ về thơ

Soạn văn 12: Mấy ý nghĩ về thơ
Soạn bài Mấy ý nghĩ về thơ chi tiết
I. Tác giả
- Nguyễn Đình Thi (1924 - 2003) sinh tại Luông Pha-bang (Lào).
- Quê gốc của ông ở làng Vũ Thạch (nay là phố Bà Triệu, Hà Nội).
- Thuở nhỏ, Nguyễn Đình Thi sống cùng với gia đình ở Lào.
- Năm 1931, ơng theo gia đình về nước, tham gia hoạt động cách mạng từ năm
1941.
- Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, Nguyễn Đình Thi tham gia Hội Văn hóa
cứu quốc và Hội Văn nghệ Việt Nam.
- Từ 1958 đến năm 1989, ông là Chủ tịch Ủy ban Toàn quốc Liên hiệp các Hội
Văn học - Nghệ thuật Việt Nam.
- Nguyễn Đình Thi là một nhà văn hóa, một nghệ sĩ đa tài: viết văn, làm thơ,
sáng tác nhạc, soạn kịch, viết lý luận phê bình văn nghệ, biên khảo triết học…
- Năm 1996, ơng được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
- Một số tác phẩm chính: Các tiểu thuyết như Xung kích (1951), Vào lửa
(1966); các tập thơ như Người chiến sĩ (1956), Bài thơ Hắc Hải (1958); các vở
kịch như Con nai đen (1961), Rừng trúc (1978); các tập tiểu luận như Mấy vấn
đề về văn học (1956)...
II. Tác phẩm
1. Hoàn cảnh sáng tác
Tháng 9 - 1949, Hội nghị tranh luận văn nghệ đã được tổ chức ở Việt Bắc. Đây
là một hoạt động giúp ích cho phong trào sáng tác văn nghệ. Nguyễn Đình Thi
đã trình bày quan điểm của mình về thơ trong bài Mấy ý nghĩ về thơ.
2. Bố cục
Gồm 2 phần:
Website: Download.vn

1

•

Phần 1. Từ đầu đến “như vùng sáng xung quanh ngọn lửa”: Đặc trưng cơ
bản nhất của thơ.

•

Phần 2. Cịn lại: Những đặc điểm của thơ ca.

III. Đọc - hiểu văn bản
1. Đặc trưng cơ bản nhất của thơ
* Thơ là biểu hiện tâm hồn con người:
- Mối quan hệ giữa thơ và tâm hồn con người:
•

“Ta nói trời xanh hơm nay nên thơ… những câu thơ chưa thành hình rõ”

•

“Làm một câu thơ yêu, tâm hồn cũng rung động như khi có người u
trước mặt”

•

“Tâm hồn chúng ta có một rung động thơ… được hẳn”.

•

Những câu, những lời thơ diễn lên “Làm sống ngay lên một tình cảm,
một nỗi niềm trong lịng người đọc”

•

“Thơ là tiếng nói đầu tiên, tiếng nói thứ nhất của tâm hồn khi đụng chạm
với cuộc sống”

=> Thơ và tâm hồn có sự tác động qua lại.
- Thơ diễn tả tâm hồn con người:
•

Thơ là một thứ nhạc, một thứ nhịp điệu bên trong, một thứ nhịp điệu của
hình ảnh, tình ý.

•

Nhịp điệu thơ được hình thành từ những cảm xúc, hình ảnh và trong
khoảng im lặng cũng là nơi trú ngụ kín đáo của sự xúc động.

•

Đường đi của thơ là đi thẳng vào tình cảm. Điều đó có nghĩa thơ là biểu
hiện của tâm hồn con người.

=> Phân tích chi tiết, lập luận sắc sảo về mối quan hệ khăng khít giữa thơ với
tâm hồn con người.
Website: Download.vn

2

2. Những đặc điểm khác của thơ
a. Hình ảnh thơ
Là hình ảnh thực nảy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một cảnh huống/một
trạng thái nào đó, đụng chạm với hành động hàng ngày…kết nên một bó sáng,
đó là hình ảnh thơ.
b. Tư tưởng thơ
Những tư tưởng trong thơ là tư tưởng dính liền với cuộc sống, ở trong cuộc
sống.
c. Cảm xúc thơ
Cảm xúc là phần xương thịt hơn cả của đời sống tâm hồn, bất cứ cảm xúc tình
tự nào của con người cũng dính liền với sự suy nghĩ.
d. Cái thực của thơ
- Là những hình ảnh sống, những hình ảnh có sức lơi cuốn và thuyết phục người
đọc.
- Đó là những hình ảnh chưa có vết nhịa của thói quen, khơng bị rập khn vào
những ý niệm trừu tượng định trước.
e. Ngôn ngữ thơ:
- So sánh với ngơn ngữ văn xi:
•

Ngơn ngữ thơ: Đường đi của thơ là con đường đi thẳng vào tình cảm,
khơng quanh co. Chỉ chọn một điểm chính bấm vào những điểm ấy thì
tồn thể đóng lên theo.

•

Ngơn ngữ văn xi: Lơi cuốn người đọc như dòng nước, đưa ta đi lần
lượt, từ điểm này qua điểm khác.

=> Sự khác biệt của thơ.

Website: Download.vn

3


- Thơ tự do, thơ không vần, tác giả cho rằng khơng có vấn đề thơ tự do, thơ có
vần và thơ khơng có vần mà chỉ có thơ thực và thơ giả, thơ hay và thơ không
hay, thơ và khơng thơ. Điều quan trọng là thơ phải nói lên được những tình cảm,
tư tưởng mới của thời đại, diễn tả được đúng tâm hồn con người mới ngày nay.
IV. Tổng kết
- Nội dung: Nguyễn Đình Thi đã giúp người đọc hiểu rõ hơn về thơ qua những
quan điểm đúng đắn, khoa học.
- Nghệ thuật: lập luận hấp dẫn, giàu hình ảnh…

Soạn bài Mấy ý nghĩ về thơ ngắn gọn
Câu 1. Nguyễn Đình Thi lý giải như thế nào về đặc trưng cơ bản nhất của thơ là
biểu hiện tâm hồn con người?
- Khẳng định đặc trưng cơ bản nhất của thơ là biểu hiện tâm hồn con người:
“Đầu mối của thơ ca có lẽ ta đi tìm bên trong tâm hồn con người chăng?”.
- Chứng minh đặc trưng cơ bản nhất của thơ ca:
•

Thơ là một thứ nhạc, một thứ nhịp điệu bên trong, một thứ nhịp điệu của
hình ảnh, tình ý.

•

Nhịp điệu thơ được hình thành từ những cảm xúc, hình ảnh và trong
khoảng im lặng cũng là nơi trú ngụ kín đáo của sự xúc động.

•

Đường đi của thơ là đi thẳng vào tình cảm. Điều đó có nghĩa thơ là biểu
hiện của tâm hồn con người.

=> Mối quan hệ khăng khít giữa thơ với tâm hồn con người.
Câu 2. Những yếu tố đặc trưng khác của thơ (hình ảnh, tư tưởng, cảm xúc, cái
thực...) đã được Nguyễn Đình Thi đề cập ra sao?
- Hình ảnh thơ: Là hình ảnh thực nảy lên trong tâm hồn khi ta sống trong một
Website: Download.vn

4


cảnh huống/một trạng thái nào đó, đụng chạm với hành động hàng ngày…kết
nên một bó sáng, đó là hình ảnh thơ.
- Tư tưởng thơ: Những tư tưởng trong thơ là tư tưởng dính liền với cuộc sống, ở
trong cuộc sống.
- Cảm xúc thơ: Cảm xúc là phần xương thịt hơn cả của đời sống tâm hồn, bất cứ
cảm xúc tình tự nào của con người cũng dính liền với sự suy nghĩ.
- Cái thực của thơ: Là những hình ảnh sống, những hình ảnh có sức lơi cuốn và
thuyết phục người đọc. Đó là những hình ảnh chưa có vết nhịa của thói quen,
khơng bị rập khn vào những ý niệm trừu tượng định trước.
=> Giải thích một cách cụ thể, sinh động giúp cho người đọc dễ hiểu, dễ hình
dung.
Câu 3. Ngơn ngữ thơ có gì đặc biệt so với ngơn ngữ các thể loại văn học khác.
Nguyễn Đình Thi quan niệm như thế nào về thơ tự do, thơ khơng vần?
- So sánh với ngơn ngữ văn xi:
•

Ngơn ngữ thơ: Đường đi của thơ là con đường đi thẳng vào tình cảm,
khơng quanh co. Chỉ chọn một điểm chính bấm vào những điểm ấy thì
tồn thể đóng lên theo.

•

Ngơn ngữ văn xi: Lơi cuốn người đọc như dịng nước, đưa ta đi lần
lượt, từ điểm này qua điểm khác.

=> Sự khác biệt của thơ.
- Thơ tự do, thơ khơng vần, tác giả cho rằng khơng có vấn đề thơ tự do, thơ có
vần và thơ khơng có vần mà chỉ có thơ thực và thơ giả, thơ hay và thơ không
hay, thơ và không thơ. Điều quan trọng là thơ phải nói lên được những tình cảm,
tư tưởng mới của thời đại, diễn tả được đúng tâm hồn con người mới ngày nay.
Câu 4. Nêu rõ tài hoa của Nguyễn Đình Thi trong nghệ thuật lập luận đưa dẫn

Website: Download.vn

5


chứng, sử dụng từ ngữ, hình ảnh... để làm sáng tỏ từng vấn đề đặt ra.
•

Dẫn chứng cụ thể, tiêu biểu.

•

Sử dụng từ ngữ, hình ảnh sinh động.

•

Nhiều câu văn, đoạn mềm mại, giàu chất thơ….

Câu 5. Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi ngày nay cịn có giá trị khơng?
Vì sao?
Quan niệm về thơ của Nguyễn Đình Thi khơng chỉ đúng đắn, khoa học mà cịn
có tính thời sự.

Website: Download.vn

6