Tài liệu Long Xuyên pdf

Long Xuyên
Thành phố Long Xuyên là một thành phố thuộc tỉnh An Giang, đồng thời cũng trung tâm
chính trị, kinh tế, văn hóa và khoa học kỹ thuật của vùng đồng bằng sông Cửu Long, Việt
Nam.
Vị trí, dân số
Thành phố Long Xuyên là đô thị loại 3 trực thuộc tỉnh, nằm bên hữu ngạn sông Hậu.
Long Xuyên cách thủ đô Hà Nội 1950 km về phía Nam, cách Thành phố Hồ Chí Minh (Sài
Gòn cũ) 189 km về phía Tây Nam, cách biên giới Campuchia 45 km đường chim bay.
Long Xuyên có dân số khoảng 350.000 người (số liệu năm 2007) và diện tích tự nhiên là
106, 87 km2, gồm 11 phường và 2 xã. Tây Bắc giáp huyện Châu Thành Đông Bắc giáp
huyện Chợ Mới Nam giáp huyện Thốt Nốt (Thành phố Cần Thơ), Tây giáp huyện Thoại
Sơn.
Lịch sử
Năm Kỷ Dậu 1789, một đồn nhỏ được thành lập tại vàm rạch Tam Khê
[1]
được gọi là thủ
Đông Xuyên.
Năm Minh Mạng thứ 13 (1832) lấy đất Tầm Phong Long (được vua Chân Lạp là Nặc Tôn
giao cho Việt Nam vào năm 1757 để đền ơn chúa Nguyễn đã trợ giúp lấy lại ngôi vua)
cùng với huyện Vĩnh An, tỉnh Vĩnh Long đặt làm phủ Tuy Biên và phủ Tân Thành. Lỵ sở
của tỉnh đặt tại Châu Đốc. Lại cử chức An Hà Tổng đốc, thống lãnh hai tỉnh An Giang và
Hà Tiên, lại thành lập hai ty Bố chánh, Án sát...
[2]
thì Long Xuyên thuộc phủ Tuy Biên. Cho
nên sau này (1909), Nam kỳ phong tục nhơn vật diễn ca của Nguyễn Liên Phong có câu:
Long Xuyên thuộc phủ Tuy Biên,
Cựu trào có đặt Tây Xuyên huyện đường.
Năm 1876, hạt Long Xuyên được thành lập, bắt đầu hình thành khu vực chợ Đông Xuyên
tại thôn Mỹ Phước, tung tâm hành chính thuộc thôn Bình Đức.
Năm 1917, địa bàn Long Xuyên hiện nay chỉ có hai xã là Bình Đức và Mỹ Phước, thuộc
tổng Định Phước, quận Châu Thành, tỉnh Long Xuyên.

Năm 1957, hai xã trên được chia ra thành 5 xã là Bình Đức, Mỹ Hòa Hưng, Phước Đức
(thuộc tổng Định Thành) và Mỹ Phước và Mỹ Thới (thuộc tổng Định Phước).
Năm 1959, xã Phước Đức nhập vào xã Bình Đức và Mỹ Phước. Và Long Xuyên luôn là
tỉnh lỵ của tỉnh An Giang cho đến năm 1975.
Theo sự phân định địa giới hành chính của chính quyền Cách mạng thì:
Năm 1945, địa bàn Long Xuyên thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Long Xuyên.
Năm 1947, Long Xuyên thuộc tỉnh Long Châu Hậu và đến cuối năm 1950 thuộc tỉnh Long
Châu Hà.
Năm 1956, Long Xuyên thuộc huyện Châu Thành tỉnh An Giang.
Năm 1957, tách khỏi huyện Châu Thành, thành lập thị xã Long Xuyên.
Năm 1971, sau khi tách tỉnh Long Châu Hà, Long Xuyên thuộc tỉnh An Giang.
Tháng 5 năm 1974, Long Xuyên lại thuộc tỉnh Long Châu Hà theo Hội nghị thường trực
của Trung ương Cục Miền Nam.
Sau ngày 30 tháng 4 năm 1975, thị xã Long Xuyên thuộc tỉnh An Giang.
Tháng 2 năm 1976, thị xã Long Xuyên gồm các xã: Bình Đức, Mỹ Bình, Phước Mỹ và Mỹ
Phước.
Ngày 27 tháng 01 năm 1977 nhập xã Mỹ Thới của huyện Châu Thành vào thị xã Long
Xuyên. Ngày 1 tháng 3 năm 1977, theo Quyết định số 239/TCUB của UBND tỉnh, thị xã
Long Xuyên gồm 4 phường và 2 xã là: Phường Bình Đức, Mỹ Bình, Mỹ Long, Mỹ Phước
và xã Mỹ Hòa, Mỹ Thới.
Ngày 23 tháng 8 năm 1979, nhận xã Mỹ Hòa Hưng
[3]
từ huyện Châu Thành (An Giang).
Ngày 12 tháng 01 năm 1984, thành lập thêm phường Mỹ xuyên và hai xã là Mỹ Khánh,
Mỹ Thạnh theo quyết định 08/HĐBT của Hội đồng Bộ trưởng.
Ngày 01 tháng 3 năm 1999, thành lập Thành phố Long Xuyên theo Nghị định
09/1999/NĐ.CP của Chính phủ.
Ngày 02 tháng 8 năm 1999, thành lập thêm 2 phường là Bình Khánh, Mỹ Quý và chuyển 2
xã Mỹ Thới, Mỹ Thạnh thành phường theo Nghị định 64/CP của Chính phủ.
Trải bao đổi dời, cũng chỉ ngần ấy diện tích (106,87 km), hiện nay Thành phố Long Xuyên

có 11 phường là: Mỹ Long, Mỹ Bình, Mỹ Xuyên, Bình Đức, Bình Khánh, Mỹ Phước, Mỹ
Quí, Mỹ Thới, Mỹ Hòa, Mỹ Thạnh, Đông Xuyên và 2 xã là Mỹ Hòa Hưng, Mỹ Khánh,.
[4]
Nếp sống
Nhà văn Sơn Nam nhận xét:
Long Xuyên là một thị xã (nay đã là thành phố) mãi còn trẻ, theo kịp đà tiến triển của cả
nước, tuy ở xa thủ đô. Được như thế, nhờ truyền thống yêu nước, nhờ nếp sống cởi mở,
hiếu khách. Quanh thị xã, với sông sâu nước chảy, với cây xanh, ta gặp vài kiểu nhà sàn
đẹp mắt, định hình để thích nghi với cơn lụt hàng năm. Kỹ thuật nấu ăn, bánh trái có thể
bảo là không kém hoặc hơn hẳn nhiều vùng trong đồng bằng. Đáng kể nhứt là đội ngũ nhà
văn, nhà thơ, nhà soạn nhạc khá hùng mạnh, tài hoa, nhiều người thuộc tầm cở lớn...
[5]
Ông Lê Minh Tùng, Hiệu trưởng Trường Đại học An Giang đã cho biết:
An giang trong đó có Long Xuyên là một vùng đất mới, những cư dân lớp đầu phần lớn ở
vùng Ngũ Quảng vào với hai bàn tay trắng. Trong tình cảnh đó, hành trang tinh thần, đó là
đạo lý "trung-hiếu-tiết-nghĩa"; là ‘lá lành đùm lá rách”, “một cây làm chẳng nên non”; là
“ơn đền nghĩa trả”, “ân oán phân minh”, căm ghét kẻ bội phản. Về sau, khi công cuộc khai
khẩn đi dần vào ổn định, người dân trở nên rộng rãi, phóng khoáng, trọng nhân nghĩa và có
tính bao dung hơn. Ngày nay, ngoài những tính cách trên, tính năng động, ít bảo thủ, thích
tiếp thu cái mới ngày càng thể hiện rõ nét trong quá trình làm ăn kinh tế và sản xuất nông
nghiệp... Tính cách và lối sống của người dân An giang trong đó có Long Xuyên khá tiêu
biểu cho một nền văn minh sông nước (như tập quán làm nhà sàn, nhóm chợ trên sông,
nuôi cá trong lồng bè, dùng ghe xuồng để đi lại và mua bán…) mà nhà văn Sơn Nam đã
gọi một cách nôm na là văn minh miệt vườn.
[6]
Sơ lược một vài mặt
Kinh tế
Năm 1818, Thoại Ngọc Hầu cho đào kênh nối rạch Đông Xuyên với rạch Giá, chợ Đông
Xuyên (tức chợ Long Xuyên) đã sớm trở thành đầu mối giao lưu hàng hóa quan trọng của
tỉnh. Hiện nay, cả 9 phường và 3 xã đều có chợ, riêng chợ Long xuyên (thuộc phường Mỹ

Long) là chợ chính và sầm uất nhất tỉnh.
[7]
Nhìn chung, Long Xuyên là một thành phố khá phát triển về thương mại (chủ yếu là mua
bán lúa gạo) và công nghiệp chế biến thủy sản (như cá basa), với hơn sáu nhà máy và hơn
chục ngàn công nhân.
Lược kê một vài thông tin:
Năm 2008, tổng diện tích gieo trồng toàn TP. Long Xuyên gần 11.600 ha, đạt sản lượng
lương thực 72.314 tấn; thủy sản có 527 bè cá và 229 ha mặt nước nuôi trồng thu hoạch
33.385 tấn; chăn nuôi gia súc, gia cầm cũng đạt sản lượng thịt 3.700 tấn...
[8]
Ngành Công nghiệp chế biến lương thực - thực phẩm, thì:
Ở TP. Long Xuyên có khoảng 90 nhà máy xay xát-lau bóng gạo, 8 nhà máy chế biến thủy
sản, 1 nhà máy chế biến nông sản và rau quả xuất khẩu Bình Khánh và 1 Nhà máy thức ăn
gia súc Afiex. Các cơ sở chế biến nước mắm và nước chấm có tiếng như: Vị Hương, Cửu
Long, Miền Tây Mitaco, Hương Sen...
[9]
Ngoài ra, nơi đây hiện có 14 ngành nghề truyền thống đang tồn tại, gồm: se nhang, làm
bánh tráng, làm lưỡi câu, làm dầm chèo, đan đát, chằm nón, dệt, đóng xuồng ghe, làm
Giáo dục
Trước năm 1886, ở Long Xuyên chỉ có những trường làng dạy chữ Nho và trường tổng
dạy chữ quốc ngữ. Năm 1886, mới có Trường tiểu học Pháp Việt. Năm 1917, hình thành
“Long Xuyên khuyến học hội” với vai trò tích cực của Hồ Biểu Chánh. Năm 1929, Ở Long
Xuyên có 1 trường Nam, 1 trường nữ với 1.144 học sinh. Ngoài ra, còn có trường nội trú
Trần Minh (vị trí ở Trường THCS Nguyễn Trãi và Trường Tiểu học Châu Văn Liêm hiện
nay) với 105 học sinh và một trường người Hoa (Bang Quảng Đông) với 30 học sinh. Sau
1930, trường nội trú Trần Minh có mở các lớp nội trú đầu lớp Cao đẳng Tiểu học.
Ngày 12 tháng 11 năm 1948, với sự cho phép của tỉnh trưởng Nguyễn Ngọc Thơ, trường
trung học mang tên Collège de Long Xuyên khai giảng khóa đầu tiên, gồm 76 học sinh.
Tháng 2 năm 1952, trường được đổi tên thành Trường Trung học Thoại Ngọc Hầu.
Từ năm 1962 cho đến 1975, ngoài hai trường công lập là Trung học tổng hợp Thoại Ngọc

Hầu (nay là Trường PTTH chuyên Thoại Ngọc Hầu), Trung học tổng hợp Chưởng Binh Lễ
(nay là một phần của Trường Đại học An Giang), các trường trung học tư dạy đến các lớp
đệ nhị cấp (nay được gọi là cấp trung học phổ thông) cũng lần lượt ra đời, như: Trường
Hoa Liên, Trường Bồ Đề, Trường Phụng Sự (nay là Trường PTTH Long Xuyên)...
Về trung học chuyên nghiệp, có Trường Trung học Nông Lâm Súc (thành lập năm 1963),
Trường Sư phạm Long Xuyên (thành lập năm 1969), Trường nữ hộ sinh quốc gia (thành
lập năm 1970)...
Năm 1970, Giáo hội Phật Giáo Hòa Hảo mở Viện Đại học Hòa Hảo tại Long Xuyên, có
khoảng 2.000 sinh viên theo học 5 phân khoa: Văn chương, Thương mại - Ngân hàng,
Bang giao quốc tế, Khoa học quản trị và Sư phạm. Năm 1974, Giáo hội Thiên Chúa giáo
nâng cấp Chủng viện Tê rê xa thành Đại chủng viện thánh Thomas để đào tạo cấp linh
mục.
Sau 30 tháng 4 năm 1975, chính quyền mới đã nhanh chóng tiếp quản, cho sửa chữa và
thành lập thêm nhiều trường lớp ở khắp các phường xã trong thành phố.
Tháng 12 năm 1999, Trường Đại Học An Giang được thành lập tại địa chỉ 25 Võ Thị Sáu,
Long Xuyên, An Giang. Đây là trường đại học công lập thứ hai ở vùng Đồng bằng sông
Cửu Long. Năm 2008, trường có các khoa: Khoa Kinh Tế - Quản Trị Kinh Doanh, Khoa
Nông Nghiệp &Tài Nguyên Thiên Nhiên, Khoa Sư Phạm, Khoa Kỹ Thuật - Công Nghệ -
Môi Trường. Bên cạnh việc đào tạo sinh viên bậc đại học, trường còn đào tạo các ngành
cao đẳng và trung học mẫu giáo nhằm góp phần cung cấp nguồn nhân lực cho tỉnh An
Giang và các tỉnh lân cận.. Hiện Trường Đại Học An Giang đang xây dựng thêm phòng lớp
và ký túc xá...
Y tế
Xưa, như mọi vùng miền khác, ở Long Xuyên mỗi khi người dân bị bệnh thường được chữ
trị bằng thuốc nam, thuốc bắc. Mãi đến năm 1910, bệnh viện Long Xuyên mới được xây
dựng, nhưng vào năm 1929 cũng chỉ có 4 trại bệnh, 2 nhà bảo sanh với 1 bác sĩ, 5 y tá và
vài ba dì phước. Trước năm 1975, cơ sở y tế của Long Xuyên có cả thảy khoảng 500
giường bệnh.
Hiện nay ngoài các phòng khám tư Đông y lẫn Tây y, Long Xuyên còn có hai bệnh viện tư
là Hạnh Phúc và Bình Dân, cùng một bệnh viện công mang tên Bệnh viện đa khoa TP

Long Xuyên nhằm phục vụ việc phòng và khám chữa bệnh cho người dân.
[11]
Giao thông
Năm 1878, chỉnh trang lộ Long Xuyên đi Chắc Cà Đao (nay là thị trấn An Châu của Huyện
Châu Thành).
Năm 1912, tuyến đường Long Xuyên - Cần Thơ được nối liền.
Năm 1924, tuyến đường Long Xuyên – Châu Đốc được thông thương.
Năm 1955, Sân bay Mỹ Thới hoàn thành, phục vụ phi cơ loại nhỏ, sau 1975, do hư hỏng
nặng, nên không còn được sử dụng.
Năm 1897, để thay chiếc cầu gỗ, cầu Levis (còn gọi là cầu Máy, cầu Quay. Sau thời Pháp
thuộc được mang tên cầu Nguyễn Trung Trực) được khởi công xây dựng, đến năm 1899
thì hoàn thành. Cầu mới được thiết kế có hai nhịp bằng thép, đặt trên hai trụ móng bằng xi
măng. Mỗi ngày ba lần, vào giờ giấc qui định, hai nhịp thép được nhấc lên để tàu bè xuôi
ngược. Năm 1985, cầu được khởi công xây dựng lại bằng bê tông cốt thép, đến năm 1987
thì được đưa vào sử dụng.
Năm 1892, cầu gỗ bắc qua rạch Long Xuyên được thay bằng cầu sắt và mang tên là cầu
Henry
[12]
dài non 187m kiểu Eiffel. Năm 1938, cầu Henry được đúc bê tông, đến năm 1950
đổi tên là cầu Hoàng Diệu. Tháng 9 năm 2000, một cây cầu mới được xây cặp với cầu
Hoàng Diệu biến cầu này trở thành cầu đôi... Cầu Hoàng Diệu
Thành phố Long Xuyên có Cảng Mỹ Thới với 01 cầu cảng dạng liền bờ dài 106m, rộng
21m, có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải đến năm ngàn DWT và 2 bến phà là Phà Vàm
Cống, Phà An Hòa. Cả hai bến phà đều được xây dựng trước năm 1975 và đã được đầu tư
nâng cấp...Ngoài ra, còn có hai bến phà nhỏ hơn: Phà Ô Môi và Phà Trà Ôn, phục vụ việc
đi lại giữa các bờ Mỹ Long - Mỹ Hòa Hưng và Bình Đức - Mỹ Hòa Hưng.
Di tích & thắng cảnh
Ở Long Xuyên có ba di tích được xếp hạng cấp quốc gia, đó là: Ngôi nhà lưu niệm thời
niên thiếu của Chủ tịch Tôn Đức Thắng, Đình Mỹ Phước và Bắc Đế miếu (tức chùa Ông
Bắc).