tai lieu on thi ten goi va danh phap hop chat huu co

<span class='text_page_counter'>(1)</span>www.TaiLieuLuyenThi.com. DANH PH¸P H÷U C¥ I. tªn gäi hi®rocacbon no vµ c¸c gèc hi®rocacbon t-¬ng øng I. 1. Tªn cña hi®rocacbon no m¹ch th¼ng. * Bèn hi®rocacbon ®Çu cã tªn lµ metan, etan, propan, butan. * Tên các chất tiếp theo gồm: Phần nền để chỉ số l-ợng nguyên tử cacbon(n) và phần đuôi đặc tr-ng cho hiđrocacbon no. Tên tổng quát của hiđrocacbon no mạch hở ( th¼ng hoÆc nh¸nh) lµ ankan. n Tªn n Tªn n Tªn 1 Metan 14 Tetra®ecan 30 Triacontan 2 Etan 15 Pentan®ecan 31 Hetriacontan 3 Propan 16 Hecxa®ecan 32 §otriacontan 4 Butan 17 Hepta®ecan 40 Tetracontan 5 Pentan 18 Octa®ecan 50 Petacontan 6 Hexan 19 Nona®ecan 60 Hecxacontan 7 Heptan 20 Icosan 70 Heptacontan 8 Octan 21 Henicosan 80 Octacontan 9 Nonan 22 §ocosan 90 Nonacontan 10 §ecan 23 Tricosan 100 Hectan 11 Un®ecan 24 Tetracosan 125 Pentacosahectan 12 §o®ecan 25 Pentacosan 130 Tricontahectan 13 Tri®ecan 26 Hecxacosan 132 §otricontahectan. I.2. Tªn cña gèc hi®rocacbon no m¹ch th¼ng. Tªn gèc ankyl = tªn ankan t-¬ng øng thay ®u«i an b»ng tiÕp vÜ ng÷ -yl. Vd: CH3-CH2-CH3  CH3-CH2-CH2Propan propyl I.3. Tªn hi®rocacbon m¹ch nh¸nh. * Chọn mạch chính: Là mạch cacbon dài nhất. Khi độ dài mạch bằng nhau thì ta chän m¹ch nµo cã nhiÒu nh¸nh h¬n. * §¸nh sè thø tù( b»ng sè ArËp) nh÷ng nguyªn tö cacbon m¹ch chÝnh b¾t ®Çu tõ phÝa nµo gÇn nh¸nh h¬n vµ sao cho tæng chØ sè vÞ trÝ cña nh¸nh lµ nhá nhÊt. * Gọi tên: Tr-ớc hết gọi vị trí, tên độ bội và tên của từng loại mạch nhánh theo vần a, b, c …sau đó gọi tên mạch chính có tận cùng bằng đuôi –an. Chú ý: + Tiếp đầu ngữ chỉ độ bội: đi, tri, tetra…không đ-a vào trình tự chữ cái khi gọi tªn. + Khi viÕt tªn th× c¸c chØ sè chØ vÞ tÝ c¸ch nhau bëi dÊu phÈy “ , “ vµ c¸c chØ sè chØ vÞ trÝ c¸ch tõ chØ tªn bëi nÐt g¹ch “ – “ + Nếu gốc có nhánh phụ thì khi gọi tên gốc cũng tuân theo cách gọi tên nhtrên, nh-ng số thứ tự của cacbon của gốc đ-ợc đánh bắt đầu từ nguyên tử cacbon liên kết víi m¹ch chÝnh. + Trong tr-êng hîp kh«ng cã nhãm thÕ, IUPAC vÉn cho dung tªn kh«ng hÖ thèng sau ®©y: Isobutan CH3 - CH- CH3 Nªoptan CH3 CH3 CH3- C- CH3 CH3 Isopentan CH3- CH- CH2- CH3 CH3. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 1.

<span class='text_page_counter'>(2)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com * Tiếp ®Çu ng÷ iso- biÓu thÞ cã 1 nh¸nh –CH3 liªn kÕt víi C thø 2 trong m¹ch chÝnh. * TiÕp ®Çu ng÷ neo- biÓu thÞ cã 2 nh¸nh –CH3 liªn kÕt víi C thø 2 trong m¹ch chÝnh. I.4. Tªn gèc cña hi®rocacbon no m¹ch nh¸nh ho¸ trÞ I. * Chọn mạch cacbon dài nhất làm gốc chính và đánh số bắt đầu từ nguyên tử cacbon hoá trị tự do, sau đó gọi tên mạch nhánh cùng với vị trí của chúng ( nh- đối vói hiđrocacbon mạch nhánh ) rồi đến tên gốc chính. 6. 5. 4. 3. 2. 1. CH3- CH - CH2- CH2- CH- CH2 2- etyl- 5- metyl hecxyl CH3 CH3- CH2 * Trong tr-êng hîp kh«ng cã nhãm thÕ, IUPAC vÉn dïng c¸c tªn kh«ng hÖ thèng CH3- CH Isopropyl CH3- CH – CH2 – CH2 - Isopentyl CH3 CH3 CH3 CH3 – CH – CH2- Isobutyl CH3 – C – CH2 Neopentyl CH3 CH3 CH3 – CH2 – CH- Secbutyl – Butyl CH3. CH3 CH3 – C -. Tert. CH3. CH3 CH3 – CH2 – C Tert- pentyl CH3 Chó ý: TiÕp ®Çu ng÷ sec- vµ tert- xuÊt ph¸t tõ tiÕng Anh secondary (bËc 2) vµ tertiary (bËc 3) II. T£N CñA HI§ROCACBON KH¤NG NO M¹CH Hë Vµ GèC HI§ROCACBON T¦¥NG øng. I.1. Tên gọi của hiđrocacbon có một hay nhiều nối đôi. * XuÊt ph¸t tõ tªn cña hi®rocacbon no m¹ch hë (ankan) t-¬ng øng, thay ®u«i “ an “ bằng đuôi “ en “ (nếu có một nối đôi) “ đien “ (nếu có 2 nối đôi), “ atrien “(nếu có 3 nối đôi)…có kèm theo chỉ số vị trí của từng nối đôi bắt đầu từ nguyên tử cacbon của m¹ch chÝnh sao cho tæng chØ sè vÞ trÝ cña vÞ trÝ lµ nhá nhÊt. * Mạch chính là mạch cacbon dài nhất có chứa nhiều nối đôi nhất và đ-ợc đánh số b¾t ®Çu tõ phÝa nµo sao cho tæng chØ sè vÞ trÝ cña liªn kÕt lµ nhá nhÊt. * Theo quy định mới của IUPAC, số chỉ vị trí của nối đôi đ-ợc đặt tr-ớc tiếp vị ngữ (do thói quen có thể đặt chỉ số vị trí của nối đôi sau tiếp vị ngữ, nếu có mạch nhánh thì đặt sau mạch chính đ-ợc dùng phổ biến hơn), CH3-CH2- CH=CH2 But-1-en hoÆc buten-1 hoÆc 1-buten CH2=CH-CH=CH2. But-1,3-®ien hoÆc buta®ien-1,3 HoÆc 1,3-buta®ien 2-metylpenta-1,3-®ien hoÆc isopren. CH2=C-CH=CH2 CH3 L-u ý: C¸c tªn kh«ng hÖ thèng vÉn ®-îc IUPAC sö dông: CH2=CH2 Etilen CH2=C=CH2 Anlen. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 2.

<span class='text_page_counter'>(3)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com II.2. Tªn cña hi®rocacbon cã 1 hay nhiÒu nèi 3. * Tªn cña hi®rocacbon chøa mét, hai, ba…nèi ba còng xuÊt phat tõ tªn cña hiiđrocacbon no t-ơng ứng, chỉ đổi đuôi “ an “ bºng đuôi “ in “ ( một nối ba), ađiin (hai nối ba), atriin (ba nối ba)…Việc chọn mạch chính, đánh số và gọi tên t-ơng tự các tr-ờng hợp các hợp chất chứa nối đôi. * Tªn kh«ng hÖ thèng vÉn ®-îc IUPAC sö dông: CH  CH Axetilen II.3. Tên gọi của hiđrocacbon chứa đồng thời nối đôi và nối ba. * Mạch chính là mạch chứa nhiều liên kết bội nhất. Mạch của cacbon đánh số sao cho tổng các chỉ số của các nối đôI và nối ba là nhỏ nhất. Khi có sự lựa chọn thì -u tiên cho nối đôI có chỉ số thấp hơn. * Khi gọi tên: Tên của nối đôi “ en “ gọi trước tên của nối ba “ in “, vị trí của liên kÕt béi viÕt ngay sau tªn cña chóng. 4. 3. 2. 1. C H  C C H  C H 2 5. 4. 3. Buten-1-in-3,. 2. 1. CH 3  C H  C H  C  C H 6. 5. 4. 3. 2. Penten-3-in-1 1. CH  C  CH  CH  C H  CH 2. Hecxa®ien-1,3-in-5. CH 2  CH 3 6. 5. 4. 3. 2. 1. C H  C  C  C  CH  C H 2. 4- etyl-3-propyl hecxa®ien-1,2-in-5. CH 2  CH 2  CH 3. II.4. Tªn cña gèc kh«ng no ho¸ trÞ I * Mạch chính là mạch cacbon không no đ-ợc đánh số bắt đầu từ nguyên tử cacbon cã ho¸ trÞ tù do. * Tªn gäi ®-îc thiÕt lËp b»ng c¸ch thªm ®u«i “ yl “ v¯ tªn cña hi®rocacbon kh«ng no t-ơng ứng. Do vậy có tên tổng quát là ankenyl ( một nối đôi), ankinyl (có một nối ba), ankanđienyl (hai nối đôi), ankađiinyl (có hai nối đôi),… CH  CEtinyl CH3-CH=CHPropen-1-yl CH  C-CH2Propin-2-yl CH2=CH-CH=CH- Buta®ien-1,3-yl * C¸c tªn th«ng th-êng sau vÉn ®-îc IUPAC sö dông: CH2=CHVinyl (etenyl) CH2=CH-CH2Anlyl (propen-2-yl) CH2-CIsoprpenyl (1-metylvinyl) CH3 III. T£N GäI CñA GèC HI§ROCACBON M¹CH Hë §A HO¸ TRÞ III.1. Tªn cña gèc cã hai hoÆc ba ho¸ trÞ tù do ë mét nguyªn tö cacbon ®-îc h×nh thµnh tõ tªn cña gèc ho¸ trÞ mét t-¬ng øng bºng c¸ch nèi thªm “ i®en “ (gèc hai ho¸ trÞ), “ i®in “ (gèc ba ho¸ trÞ) vµo ®u«i “ yl “ cña gèc ho¸ trÞ mét CH3 – CH= Etyli®en (CH3)2C= Isopropyli®en CH2=C= Vinyli®en CH3 – C  Elyli®in III.2. Tªn cña c¸c gèc cã hai ho¸ trÞ ph©n bè ë hai ®Çu m¹ch kh«ng nh¸nh: - CH2 – CH2 Etylen - CH2 – CH2 – CH2 Trimetylen - CH2 – (CH2)2 – CH2- Tetrametylen. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 3.

<span class='text_page_counter'>(4)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com - CH2 – (CH2)4 – CH2- Hexametylen - CH2 – CH=CHPropenylen - CH = CHVinylen III.3. Tªn cña gèc ®a ho¸ trÞ chøa Ýt nhÊt ba nguyªn tö cacbon mang ho¸ trÞ tù do ®-îc thiÕt lËp b»ng c¸ch thªm –triyl, -tetrayl, - ®iyli®en . . . vµo cuèi tªn hi®rocacbon t-¬ng øng. -CH2 - CH - CH2 -. Propantriyl - 1,2,3. - CH2 - CH - CH =. Propandiyl - 1,2,3. IV. T£N GäI CñA HI§ROCACBON M¹CH VßNG NO HOÆC KH«NG NO Vµ T£N GèC T¦¥NG Øng IV.1. Tên gọi của hiđrocacbon đơn vòng no và không no, cũng nh- tên gọi của gốc hoá trÞ 1 t-¬ng øng cña chóng ®-îc gäi b»ng c¸ch thªm tiÕp ®Çu ng÷ xiclo- vµo tªn hi®rocacbon m¹ch hë cã cïng sè l-îng nguyªn tö cacbon so víi vßng.. Xiclopropan. Xiclohexan. Xiclobutan. Xiclohexen. Xiclopentan. Xiclohexadien-1,3. * Nếu có nhóm thế liên kết với đơn vòng no thì số thứ tự cacbon trong vòng đ-ợc đánh bắt đầu từ một cacbon nhóm thế sao cho tổng chỉ số vị trí là nhỏ nhất. * Nếu nhóm thế liên kết với đơn vòng không no thì số thứ tự của cacbon của vòng phải đánh bắt đầu từ của cacbon của liên kết đôi, chiều đánh số phải đi qua nối đôi và sao cho tæng chØ sè vÞ trÝ cña nh¸nh lµ nhá nhÊt. * Số thứ tự của cacbon của gốc hiđrocacbon đơn vòng cũng đánh bắt đầu từ cacbon ho¸ trÞ tù do. CH3 1. 6 1 CH3. 5. 6. 2. CH3 4. 2 3 1,1-dimetyl xiclohexan. 3 CH3 4 1,3 -dimtyl xiclohexan 5. CH3 5. 6. 4. 1. 3. 2 CH3 2,5-dimetyl xiclohecxadien-1,3. Xiclohecxyl. Xiclopenten-2-yl. IV.2. Tªn cña hi®rocacbon chøa hai vßng chung mét nguyªn tö cacbon m¾t vßng cã tªn do tổ hợp tên của hiđrocacbon mạch hở có cùng nguyên tử cacbon và tiếp đầu ngữ spirocùng với các số chỉ số l-ợng nguyên tử cacbon còn lại của mổi vòng đặt trong ngoặc vu«ng   theo thø tù t¨ng dÇn v¯ c¸ch nhau dÊu phÈy “ , “. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 4.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com 1. 4. 1. C 3. 5. 5 C 4. 2. 6 2 spiro[2,3] hexan. 6. 8 3 spiro [3,4] octan. 7. IV.3. Tªn cña hi®rocacbon cã chung cÇu nèi ®-îc gäi b»ng c¸ch thªm tiÕp ®Çu ng÷ bixiclo cïng c¸c ch÷ sè chØ sè l-îng nguyªn tö cacbon ë mæi cÇu theo thø tù nhá dÇn vµ tên của hiđrocacbon mạch hở có cùng số l-ợng nguyện tử cacbon. Các chữ số đ-ợc đặt trong dÊu ngé¨c vu«ng   v¯ c¸ch nhau bëi dÊu chÊm “ . “. Bixiclo[1.1.0] butan. Bixiclo[2.2.1] heptan. Bixiclo[3.2.1]octan. * Mét sè hi®rocacbon lµ nh÷ng tecpen, th-êng ®-îc gäi theo tªn th«ng th-êng mµ IUPAC vÉn chÊp nhËn CH3. CH3. CH H3 C. CH CH3. H3 C. CH3. p- mentan  - Menten – 1 V. Tªn gäi cña hi®rocacbon th¬m vµ gèc t-¬ng øng. V.1. Tên tổng quát của hiđrocacbon thơm (đơn vòng hoặc đa vòng) là Aren. Một số tên th«ng th-êng vÉn ®-îc IUPAC chÊp nhËn Vd:. Benzen. Antraxen. Naphtalen CH3. H3C. CH3. CH. CH2-CH3. CH3 CH3. Stiren Toluen o-xilen Cumen V.2. Các hiđrocacbon thơm đơn vòng khác đ-ợc gọi tên nh- những dẫn xuất thế của benzen. NÕu chØ cã hai nhãm thÕ ë vÞ trÝ 1,2 hoÆc 1,4 hoÆc 1,4 cã thÓ thhay thÕ lÇn l-ît b»ng o – (ortho), m – (meta), p – (para). CH2CH3. CH=CH2. CH2CH2CH3. CH3 CH3 CH2CH2CH3. CH=CH2. 1-etyl-4-propyl benzen (p-etyl propyl benzen). 1,4-divinyl benzen (p-divinyl benzen). 1,2-dimetyl-3-propyl benzen. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 5.

<span class='text_page_counter'>(6)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com V.3. Tªn th-êng gäi cña mét sè gèc th¬m ho¸ trÞ 1 vµ ho¸ trÞ 2 vÉn ®-îc IUPAC chÊp nhËn: CH2. CH3 CH. CH3 CH3. Phenyl. Benzyl. m-Cumenyl. o-Tolyl. Bµi tËp vËn dông. H·y gäi tªn c¸c chÊt sau theo danh ph¸p IUPAC:. 1.. cã tªn lµ g×?. ChÊt : CH3 - CH2 - CH - CH2 - CH3 CH - CH3 CH3. A. 3 – isopropyl pentan C. 2 – metyl – 3 – etyl petan 2.. ChÊt cã CTCT:. B. 3 – etyl – 2 – metyl pentan C. 3 – etyl – 4 – metyl petan. CH3 - CH - CH - CH2 - CH3. cã tªn lµ:. CH3 CH3. A. 2,2 - ®imetyl petan C. 2,2,3 – trimetyl petan. B. 2,3 - ®imetyl petan D. 1,1,2 – trimetyl petan. 3. ChÊt cã CTCT: CH3 - CH - CH2 - CH - CH2 - CH2 - CH3 cã tªn lµ: CH3. CH3. A. 1,1,3 – trimetyl heptan C. 2 – metyl – 4 – propyl petan 4.. B. 2,4 - ®imetyl heptan D. 4,6 - ®imetyl heptan. CH3 - CH - CH - CH3 CH3 C2H5. ChÊt cã CTCT:. A. 2,3 - ®imetyl petan C. 2- metyl- 3- etyl butan. cã tªn lµ:. B. 3,4 - ®imetyl petan D. 2- etyl- 3- metyl butan C2H5. 5.. ChÊt cã CTCT:. CH3 - C - CH2 - CH - CH2 - CH3 C2H5. CH3. A. 2- metyl- 2,4- ®ietylhexan C. 2,4- ®ietyl- 2- metylhecxan 6.. B. 5- etyl- 3,3- ®imetylheptan D. 3-etyl- 5,5- ®imetylheptan CH3. ChÊt cã CTCT:. cã tªn lµ:. cã tªn lµ:. C2H5. A. 1- metyl- 5- etylxiclohecxan C. 1- etyl- 3- metylxiclohecxan. B. 1- metyl- 3- etylxiclohecxan C. 1- etyl- 5- metylxiclohecxan.. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 6.

<span class='text_page_counter'>(7)</span> www.TaiLieuLuyenThi.com VI. Tªn gäi hîp chÊt cã nhãm chøc. 1). Tªn gäi cña ancol, an®ehit vµ axit. a). Tªn th«ng th-êng: Ancol Ancol + tªn gèc ankyl + ( - ic) AN§EHIT An®ehit + tªn axit (cã m¹ch cacbon t-¬ng øng) AXIT G¾n víi lÞch sö kh«ng cã quy luËt VÝ dô: CH3 - CH - OH. Ancol iso - propylic. CH3 CH3 - COOH. Axit axetic. HOOC - COOH. Axit oxalic. HOOC - CH2 - COOH. Axit malonic. HOOC - (CH2)2 - COOH Axit sucxinic HOOC - (CH2)4 - COOH Axit adipic. b). Tªn quèc tÕ (IUPAC) : theo c¸c b-íc gäi tªn gièng nh- hi®rocacbon, l-u ý thªm: * §¸nh sè cacbon trªn m¹ch sao cho nhãm OH g¾n víi C mang sè nhá nhÊt. * Nguyªn tö C trong CHO, COOH lu«n mang sè 1. * Thªm tõ axit tr-íc tªn cña axit h÷u c¬. * Gäi tªn theo thø tù: ANKANOL - OL + vÞ trÝ (-OH) Tªn Sè chØ vÞ trÝ Tªn c¸c ANKANAL ankan(cïng - AL m¹ch nh¸nh nh¸nh cacbon) ANKANOIC - IOC VÝ dô: CH2 = CH - CHO. CH3 - CH - CH - COOH CH3 Cl Axit 2 - clo - 3 - metylbutanoic CH3 - CH - CH - CH2 - OH. Propenal 2 - etyl - 3 - metylbutanol - 1. CH3 C2H5. 2. Tên gọi của ete đơn chức no, xeton. ETE R – O – R1 XETON R – CO – R 1 VÝ dô: CH3 - O - CH3. §imetyl ete. CH3 - O - C2H5. etyl metyl ete. CH3 - C - CH3. §imetyl xeton (axeton). O. Tªn R, R1 + ete Tªn R, R1. * Chó ý: Tªn c¸c gèc gäi theo thø tù ch÷ c¸i a, b, c . . . 3. Tên gọi của ete đơn chức no: RCOOR1 RCOOR1 = tên R1 (ancol) + tên gốc RCOO (của axit đổi ic  at. CH3COOCH(CH3)2 Isopropyl axetat. HCOOCH3 Metyl focmiat.. DANH PHÁP HOÁ HỌC HỮU CƠ 7.

<span class='text_page_counter'>(8)</span>