Điều tra thành phần loài, đặc điểm sinh trưởng và sự phân bố của thực vật thủy sinh bậc cao trong một số hồ ở thành phố đà nẵng

1

2

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

Cơng trình đư c hoàn thành t i

Đ I H C ĐÀ N NG

Đ I H C ĐÀ N NG

NGUY N TH LAN
Ngư i hư ng d n khoa h c: PGS.TS. NGUY N KHOA LÂN

ĐI U TRA THÀNH PH N LOÀI, Đ C ĐI M SINH TRƯ NG
VÀ S

PHÂN B

Ph n bi n 1: .........................................................................................

C A TH C V T TH Y SINH B C CAO

TRONG M T S

H

THÀNH PH

ĐÀ N NG

Ph n bi n 2: .........................................................................................

Chuyên ngành : Sinh thái h c
Mã s

: 60 42 60

Lu n văn s ñư c b o v Trư c H i ñ ng ch m Lu n văn t t nghi p
th c sĩ Khoa h c h p t i Đ i h c Đà N ng vào ngày ......tháng .....
năm 2011.

TÓM T T LU N VĂN TH C SĨ KHOA H C

Có th tìm hi u lu n văn t i:
- Trung tâm Thông tin - H c li u, Đ i h c Đà N ng
Đà N ng – Năm 2011

- Thư vi n trư ng Đ i h c Sư Ph m, Đ i h c Đà N ng


3
M

4

Đ U

1. LÝ DO CH N Đ TÀI
Th c v t th y sinh là m t nhóm th c v t có nhi u giá tr ph c

v cho ñ i s ng con ngư i. Th c v t th y sinh ph bi n ñư c dùng
làm c nh, cung c p th c ăn cho chăn ni, làm thu c, m t s lồi cịn
đư c con ngư i s d ng làm th c ăn như: sen, súng,… Ngoài ra,
th c v t th y sinh cịn là cơng c h u hi u trong cơng ngh x lí
nư c hi n nay. Vai trị chính c a th c v t th y sinh là kh ngu n nitơ
amôn ho c nitrate, cùng ngu n phosphate và h p thu nhi u kim lo i
n ng có trong nư c [14].
Thành ph Đà N ng có h th ng th y v c r t phong phú, song
song v i ñi u này là h th c v t th y sinh

ñây r t ña d ng.

Tuy nhiên, h th ng th c v t th y sinh hi n nay chưa th c s
đư c quan tâm. Trên th c t , ngồi m t s ít lồi th c v t th y sinh
ñư c tr ng ñ ph c v nhu c u th c ph m h ng ngày, còn l i ña s
th c v t th y sinh ch y u m c t do trong các th y v c, ho c di
chuy n t khu v c này sang khu v c khác m t cách t phát và r t
khó ki m sốt. Đi u này gây khó khăn cho vi c qu n lí c nh quan các
th y v c, th m chí nhi u lồi có ý nghĩa đã tr thành m t hi m ho
l n. V i nh ng lí do trên, tơi ch n th c hi n đ tài:
“Đi u tra thành ph n lồi, đ c đi m sinh trư ng và s phân b c a
th c v t th y sinh b c cao trong m t s

h

thành ph Đà N ng”

2. M C ĐÍCH VÀ NHI M V NGHIÊN C U
2.1. M c đích
Xác ñ nh danh l c thành ph n loài, nghiên c u ñ c ñi m sinh

trư ng và s phân b c a m t s loài th c v t th y sinh b c cao trong
m ts

h

thành ph Đà N ng. Trên cơ s đó đ xu t m t s bi n

pháp góp ph n b o v môi trư ng.

2.2 Nhi m v
- Đi u tra danh l c thành ph n loài th c v t thu sinh b c cao
m t s h trong thành ph Đà N ng: thu m u, ñ nh lo i, l p danh
l c và ñánh giá tính đa d ng c a các lồi th c v t thu sinh.
- Tìm hi u đ c đi m sinh h c và kh năng sinh trư ng c a m t
s loài th c v t th y sinh thư ng g p.
- Nghiên c u s phân b c a m t loài th c v t th y sinh và xây
d ng b n ñ phân b c a m t s loài th c v t th y sinh thư ng g p.
- Đ xu t m t s bi n pháp góp ph n b o v ngu n nư c trong
các h nghiên c u.
3. Ý NGHĨA Đ TÀI
3.1. Ý nghĩa khoa h c
- Đi u tra ñư c danh l c thành ph n loài th c v t th y sinh b c
cao trong m t s h
thành ph Đà N ng.
- Cung c p nh ng thông tin v ñ c ñi m sinh h c và s phân
b c a m t s loài th c v t th y sinh b c cao thư ng g p s ng trong
m ts h
thành ph Đà N ng.
3.2. Ý nghĩa th c ti n
K t qu nghiên c u s là cơ s khoa h c ñ s d ng h p lý ngu n

th c v t th y sinh t i đ a phương, góp ph n qu n lý có hi u qu h
th ng các h và gi gìn nét đ p c nh quan c a thành ph Đà N ng.
Đ xu t m t s bi n pháp góp ph n b o v mơi trư ng các h
trên đ a bàn thành Ph Đà N ng.
4. C U TRÚC LU N VĂN
Lu n văn ngồi ph n m đ u, tài li u tham kh o và ph l c
cịn có 3 chương:
Chương 1. T ng quan tài li u
Chương 2. Đ i tư ng và phương pháp nghiên c u
Chương 3. K t qu nghiên c u và th o lu n


5

6

CHƯƠNG 1: T NG QUAN CÁC V N Đ NGHIÊN C U
Chúng tơi đã t ng quan đư c các v n ñ sau:
1.1. TH C V T TH Y SINH B C CAO VÀ VAI TRÒ C A

2.2.2. Phương pháp nghiên c u ngồi th c đ a
* Ch n đ a đi m nghiên c u: Chúng tơi ti n hành nghiên c u
trên 6 h thu c 3 qu n:

CHÚNG TRONG H SINH THÁI TH Y V C.

A: Qu n Liên Chi u: H Hòa Minh B c và H Hịa Minh

1.2. TÌNH HÌNH NGHIÊN C U VÀ

B: Qu n Thanh Khê: H phía B c Sân Bay và H Tây

PHÁP X

NG D NG CÁC BI N

LÝ NƯ C SINH H C HI N NAY.

1.3. T NG QUAN V H TH NG H

TRONG ĐÔ TH .

C: Qu n C m L : H Lị Vơi và H Hòa An
* Thu m u c
- D ng c thu m u: B n đ đ a hình c a thành ph , dao, kéo, túi

CHƯƠNG 2: Đ I TƯ NG, Đ A ĐI M, TH I GIAN VÀ
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U

nilon, máy nh k thu t s , thư c dây, dây nilon, s ghi chép, phi u ño
ñ m ngoài th c ñ a....

2.1. Đ I TƯ NG, Đ A ĐI M VÀ TH I GIAN NGHIÊN C U.

- Nguyên t c thu m u: m i m u có đ y đ t t c các b ph n,

2.1.1. Đ i tư ng nghiên c u: là các lồi TVTS BC có trong 6 h

nh t là cành, lá, r , hoa và có th c qu . Khi thu m u ghi chép l i

nghiên c u trên ñ a bàn thành ph Đà n ng.

nh ng đ c đi m có th nh n d ng ngay ngồi th c đ a, n u chưa xác

2.1.2. Đ a ñi m nghiên c u: G m 6 h thu c 3 qu n.

ñ nh ñư c tên lồi thì ti u hành thu m u ñ ñ nh lo i sau. Thu và ghi

A: Qu n Liên Chi u: H Hòa Minh B c và H Hòa Minh

chép xong cho vào bao nh a mang v phịng thí nghi m làm m u.

B: Qu n Thanh Khê: H phía B c Sân Bay và H Tây

* Xác ñ nh t a ñ c a khu v c

C: Qu n C m L : H Lò Vơi và H Hịa An

Dùng máy đ nh v GPS xác ñ nh t a ñ ñ a lý khu v c nghiên

2.1.3. Th i gian nghiên c u
Đ tài ñư c ti n hành nghiên c u trong kho ng th i gian t

c u và s phân b c a các loài th c v t.
2.2.3. Phương pháp nghiên c u trong phịng thí nghi m

tháng 05/12/2010 đ n 25/07/2011.

* Xác ñ nh các ñ c ñi m c a th c v t th y sinh b c cao

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN C U.

- M u c ñư c r a s ch trư c khi phân lo i.

2.2.1. Phương pháp nghiên c u lý thuy t

- Xác đ nh tên các lồi cây b ng phương pháp phân lo i so

- T ng quan tài li u: Thu th p tài li u liên quan ñ n TVTS BC.

sánh hình thái.

- Nghiên c u và x lý các tài li u liên quan ñ n n i dung đ tài.

Phân tích m u v i các ch tiêu:

- Tham kh o các lo i sách báo, internet, t p chí trong và ngồi nư c

Đ i v i lá: phân tích d ng lá, gân lá.

cũng như các báo cáo, tài li u khoa h c liên quan ñ n n i dung ñ tài.
- K th a các cơng trình nghiên c u đã cơng b trong và ngoài nư c
c a lu n văn.

Đ i v i thân: phân tích d ng s ng c a thân.
Đ i v i hoa: phân tích cách phát hoa và các thành ph n c a hoa.
Đ i v i qu : phân tích hình d ng qu , lo i qu .


7

* Sau khi ñ nh tên khoa h c, ki m tra l i các ñ c ñi m ñã ñư c
mô t theo các tài li u: Cây c Vi t Nam quy n I,II,III c a Ph m

8
2.2.7. Phương pháp phân tích các ch tiêu ch t lư ng nư c
2.2.8. Phương pháp x lý s li u

Hoàng H (1999-2000), Cây c có ích Vi t Nam c a Võ Văn Chi
(2001), Phân lo i h c th c v t c a Hoàng Th San, Danh l c các lồi

S d ng tốn th ng kê sinh h c và ph n m m MS. Excell 2007
ñ x lý và t ng h p l i các s li u ñã thu th p ñư c.

th c v t Vi t Nam.
2.2.4. Phương pháp xác ñ nh s đa d ng v thành th n lồi, d ng

CHƯƠNG 3: K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

s ng và ñ thư ng g p.

3.1. S

Xác ñ nh các ch tiêu v ña d ng thành ph n loài, d ng s ng,

ĐA D NG V

THÀNH PH N LOÀI TH C V T

TH Y SINH B C CAO TRONG M T S

H

THÀNH PH

ñ c ñi m phân b c a các ñ i tư ng nghiên c u căn c vào s li u

ĐÀ N NG.

thu ñư c qua k t qu ñi u tra và k t qu phân lo i.

3.1.1. Thành ph n loài th c v t th y sinh b c cao

* Xác ñ nh ña d ng v thành ph n loài

m ts h

trong Thành ph Đà N ng

- Xác ñ nh ña d ng loài c a h

Thành ph n loài sinh v t trong h sinh thái là ch s ñánh giá

- Xác ñ nh ña d ng lồi c a các chi

s đa d ng cũng như kh năng b n v ng c a m t h sinh thái. K t

* Xác ñ nh ña d ng v d ng s ng (Phân lo i các d ng s ng c a

qu ñi u tra v thành ph n loài th c v t th y sinh b c cao

th c v t th y sinh [10], [12])

khu v c nghiên c u đư c trình bày

* Xác ñ nh v s phân b d a trên đ thư ng g p [10]

Lồi
STT

H

Tên Khoa h c

B n đ phân b c a m t s lồi th c v t thư ng g p ñư c xây
d ng theo phương pháp phân b ch m ñi m, s d ng máy ñ nh v

1

GPS 60 ñ xác ñ nh t a ñ c a th c v t.
S d ng ph n m m Mapinfo 8.5 ñ v b n ñ phân b các ki u
th m th c v t.

2
3

B ng danh l c ñư c xây d ng theo h th ng phân lo i c a
Brummitt (1992).

H Rau D n
Amaranthaceae

H Rau C n
Apiaceae

4

H Ráy
Araceae

5

H Cúc Asteraceae

2.2.6. Phương pháp l p danh l c th c v t th y sinh có kh năng
x lí nư c

m ts h

trong thành ph Đà N ng

sát và ghi chú v trí, đ c đi m phân b c a chúng.
2.2.5. Phương pháp xây d ng b n đ

b ng 3.1.

B ng 3.1: Thành ph n lồi th c v t th y sinh

Đánh d u s có m t c a các lồi t i m i h nghiên c u, quan

trên các

Alternanthera sessilis L.
A.DC.
Oenanthe javanica
(Blume)DC
Pistia stratiotes L.
Colocasia esculenta
(L.) Schott.
Enhydra fluctuans Lour.

Tên thư ng
g i
Rau d u
Rau c n
Bèo cái
Môn nư c
Rau ng trâu


9
6
7
8

H Rong Đi Chó
Ceratophyllaceae
H Thài Lài
Commelinaceae
H Khoai Lang
Convolvulaceae

Ceratophyllum
demersum L.
Commelina communis L.
Ipomoea aquatica Forsk

10
Rong đi
chó

22

Rau Trai ăn

23

Rau mu ng

24

Cói chát

25

10

Bulbostylis barbata
(rottb) clarke
Cyperus digitatus Roxb.

Cói bàn tay

11

Cyperus dives Dilile

Cói giàu

9

12

H Cói
Cyperaceae

13
14
15
16
17
18

19

20
21

H Rong Tiên
Haloragaceae
H Th y th o
Hydrocharitaceae

H L c V ng
Lecythidaceae
H Bèo T m
Lemnaceae
H Rau B Nư c
Marsileaceae

Cyperus flabelliformis
Rottb.
Cyperus procerus
Rottb.
Kyllinga brevifolia
Rottb.
Scirpus grossus L.f.
Myriophyllum spicatum L.
Hydrilla verticillata
(L.f.)Royle
Vallisnenia natans
(Lour.) Hara
Barringtonia
acutangula (L.) Gaertn
ssp. spicata (Bl.)
Payens
Lemna minor L.

26

H Th y Ki u
Najadaceae

H Sen
Nelumbonaceae
H Súng
Nymphaeaceae

H Rau D a
Onagraceae

Th y trúc
27
Cói quy
Cói b c đ u
lá ng n
Cói giùi thơ
Rong xương
cá
Rong đi
ch n
Rong mái
chèo
L c v ng
hoa đ

28
29

H L c Bình
Pontederiaceae

30

31

32

H Hịa th o
Poaceae

33
34

Bèo T m
35

Marsilea quadrifolia L

Rau B nư c

36

H Rau Răm

Najas indica (Willd.)
Cham
Nelumbo nucifera
Gaertn.
Nymphaea rubra Roxb.
ex Salisb.
Ludwigia adscendens
(L.) Hara

Ludwidgia octovalvis
sessilflora (Michx.)
Raven
Ludwidgia octovalvis
(Jacq.) Raven
Eichhornia crassipes
(Marct) Solms
Monochoria hastate
(L.) Sloms.
Brachiaria mutica
(Forssk) Stapf.
Dactyloctenium
aeguptiacum (L.)
Beauv.
Eleusine indica (L.)
Geartn.
Paspalum paspaloides
(Michx) Scribn
Zoysia tenuifolia Willd.
Ex Trin
Echinochloa crus –
galli (L) P.Beauv
Polygonum orientale L.

Th y ki u
nĐ
Sen
Súng đ
Rau D a
nư c

Rau mương
lơng
Rau mương
đ ng
Bèo L c bình
Rau mác
thon
C Lông tây

C chân gà

M n tr u
C Chác
C Lông heo
C L ng v c
nư c
Ngh đơng


11
37

38

39

Polygonaceae
H Hoa Mõm Sói
Scrophulariaceae

H Gai Urticaceae

Polygonum pubescens
Blume.
Limnophila chinensis
(Osbeck.) Merr.
aromatica (Lamk.)
Yam.
Pouzolzia zeylanica (L.)
Benn.

12
Ngh
lơng ng n

3.1.2.2. S đa d ng v thành ph n loài c a chi
T b ng th ng kê thành ph n lồi, chúng tơi ti n hành phân
tích thành ph n lồi c a các chi có m t.

Rau om

K t qu

b ng 3.3 cho th y trong t ng s 39 lồi đã th ng kê

thu c v 22 h và 33 chi. Có th th y, thành ph n các loài th c v t
th y sinh b c cao có m t trên 6 h trong thành ph Đà N ng khá ña
B m m

K t qu

b ng 3.1 cho th y trên 6 h nghiên c u thu c 6
phư ng thành ph Đà N ng xác đ nh đư c có 39 loài th c v t th y
sinh b c cao, phân b trong 33 chi thu c 22 h th c v t khác nhau.
Trong đó h có s lồi nhi u nh t và ph bi n h u h t các h là: h
Cói ( có 7 lồi ) và h Hịa Th o ( có 6 lồi), các lồi trong 2 h này
có m t h u h t các ñ a ñi m nghiên c u, ñi u này cho th y s loài
trong 2 h này khá nhi u và phân b ñ u trong các ñ a ñi m nghiên
c u. H u h t các h cịn l i đ u ch có t m t đ n vài lồi. Đi u này
cho th y thành ph n loài th c v t th y sinh ñây khá ña d ng v
thành ph n lồi và phân b đ u trong nhi u h th c v t khác nhau.
3.1.2. S ña d ng v thành ph n loài th c v t th y sinh b c cao
trong m t s h
thành ph Đà N ng.
3.1.2.1. S ña d ng v thành ph n loài c a h
T b ng th ng kê thành ph n lồi, chúng tơi ti n hành phân
tích thành ph n lồi c a các h có m t.
Nh n xét: T k t qu b ng 3.2 cho th y 39 loài th c v t th y
sinh b c cao tìm th y trong ph m vi nghiên c u thu c vào 22 h khác
nhau. Trong đó h có s lồi nhi u nh t là: h cói ( có 7 lồi ) và h
hịa th o (có 6 lồi) , h u h t các h cịn l i đ u ch có t m t đ n vài
lồi. Đi u này cho th y thành ph n loài th c v t th y sinh b c cao
ñây khá ña d ng, phân b ñ u trong nhi u h th c v t khác nhau.

d ng. Trong đó, nhi u nh t là các lồi thu c h Hịa Th o và h Cói.
Đây là nh ng lồi có ph d ng s ng ña d ng, v a phân b
nư c, v a

nơi ng p

nơi ven b ñ t m. Nh có s đa d ng v thành ph n lồi

giúp chúng t n t i và duy trì qua s bi n ñ i c a ñi u ki n th i ti t.
3.1.3. S ña d ng v d ng s ng c a các loài th c v t th y sinh
b c cao trong m t s h

thành ph Đà N ng.

Th c v t th y sinh ñư c phân thành b n lo i cơ b n theo d ng
s ng. Qua nghiên c u v thành ph n loài và d ng s ng c a các loài
th c v t th y sinh

m t s h trong thành ph Đà N ng, k t qu v

s ña d ng v d ng s ng đư c trình bày
K t qu

b ng 3.4:

b ng 3.4 cho th y, nhóm th c v t vươn ra kh i m t

nư c chi m s lư ng loài l n nh t trong các d ng s ng và có m t
h u h t các ñ a ñi m nghiên c u. M t s lồi trong nhóm này đư c
con ngư i s d ng làm c nh, làm thu c, làm th c ăn cho ngư i và
gia súc như: Th y trúc, rau Mu ng, rau Ng nư c, rau C n, Mơn
nư c,… M t khác, trong nhóm này m t s lồi khơng có hi u qu x
lí nư c như: Rau D u, rau C n, Môn nư c, L c v ng hoa đ …Bên
c nh đó có khá nhi u lồi có kh năng x lý nư c như: các lồi thu c
h Cói, Rau trai, rau Mu ng, rau Ng trâu… tuy nhiên hi u qu x lý
nư c khơng cao vì ch có cơ quan thân và r có ch c năng trong vi c
x lí nư c b ng bãi l c tr ng cây. Chi m s lư ng th p nh t là nhóm

có lá n i trên m t nư c ch có 2 lồi, nhưng c 2 lồi trong nhóm này


13

14

đ u có giá tr v m t kinh t , giá tr c nh quan và có giá tr x lý

h c và kh năng sinh trư ng c a m t s loài thư ng g p trong các h

nư c vì th c n phát tri n 2 lồi này trong các h trên đ a bàn thành

nghiên c u ñ tài s d ng phương pháp so sánh, ñ i chi u v i các tài

ph . Nhóm s ng trơi n i trên m t nư c ch có 3 lồi chi m 7,69%

li u: Cây c Vi t Nam, t p 1,2,3 c a Ph m Hoàng H ; Phân lo i h c

t ng s loài nhưng chúng xu t hi n

h u h t các ñ a ñi m nghiên

c u và có s lư ng cá th r t nhi u. Các lồi trong nhóm này v a có

th c v t c a Hồng Th San k t qu đư c mô t chi ti t như sau:
3.2.1. Rau mu ng - Ipomoea equatica Forsk.

giá tr kinh t (dùng làm th c ăn cho gia súc, dùng làm phân chu ng,

Synnonym: Convolvulus repens Vahl, Ipomoea retans Poir.

làm nguyên li u ñ tr ng n m rơm…) l i v a có giá tr x lí nư c

Mơ t : Là lo i cây bị trên đ t hay trên m t nư c, có r b t

cao vì th c n ph t tri n các lồi trong nhóm này ñ c bi t là Bèo L c

ñ nh

Bình. Tuy nhiên các lồi này thư ng có kh năng sinh trư ng r t

mu ng: Rau mu ng có hoa tr ng, thân nh , m ng, ñ t màu xanh

nhanh chóng (có th tăng g p đơi sinh kh i sau 12 ngày), “Bèo l c

thư ng m c ven b (trên c n), th nh tho ng có s vươn ra ngồi m t

bình m c nhanh hơn c quá trình d n s ch chúng” [23]. Do ñó, khi s

nư c, thân c a lo i rau mu ng này có th có d ng bị ho c leo, qu n

d ng chúng cách t t nh t là đóng thành các bè th trên m t h , cách

vào các thân rau mu ng khác. Lo i này có đ t dài t 10-12 cm. M t

này v a t o ñư c c nh quan v a ki m sốt đư c s phát tri n c a

d ng rau mu ng m c d i khác có thân to hơn nhưng đ t ng n hơn,

chúng. Nhóm s ng chìm có s lư ng lồi khơng nhi u nhưng các lồi

màu tím đ , các m t thân có màu đ tím đ m, thân to v i đư ng kính

trong nhóm này l i có kh năng x lý nư c cao. Vì th , các h có

thân lên đ n 3-7mm, dày và c ng hơn, lá to và xanh ñ m, hoa to và

nhi u lồi thu c nhóm th c v t vươn ra kh i m t nư c s ít có giá tr

có màu tím. Lá m c cách, hình tam giác hay đ u tên, khơng lơng,

v m t x lí nư c. Ngư c l i, nh ng h có nhi u lồi thu c nhóm

cu ng dài 5-10cm, gân lá hình m ng. Thân c a lo i rau mu ng này

th c v t s ng ng p chìm trong nư c ho c trơi n i trong nư c s x lí

r ng, không lông.

nư c h hi u qu hơn. Như v y, sư đa d ng v thành ph n lồi và ña

m t. Trên các h nghiên c u, chúng tôi b t g p hai lo i rau

Hoa tr ng hay tím, ng hoa màu tím nh t, phát hoa

nách lá,

d ng v d ng s ng c a các lồi th c v t th y sinh có kh năng x lí

m i cu ng lá t 1-2 hoa. Lá ñài 5, dài b ng nhau. Ti u nh y 5, khơng

nư c ơ nhi m đã góp ph n c i thi n ch t lư ng nư c h r t rõ r t.

b ng nhau, g n trên ng vành.

3.2. Đ C ĐI M SINH H C VÀ KH
C A M T S
S NG PH

NĂNG SINH TRƯ NG

Đ c ñi m v sinh trư ng, sinh s n và phân b : Rau mu ng

LOÀI TH C V T TH Y SINH B C CAO

thích ng v i nhi u d ng môi trư ng, có th s ng trên c n, ru ng

BI N TRONG M T S

H

THÀNH PH

ĐÀ

N NG.
Qua ñi u tra v thành ph n loài th c v t th y sinh b c cao

nư c, h . Rau mu ng là lồi ph bi n và d tìm th y trong các h

thành ph Đà N ng. Trong t t c các ñ a ñi m nghiên c u ñ u b t
g p loài này, chúng ch y u phân b xung quanh mép h , nhưng

m t s h trong thành ph Đà N ng ñ tài thu đư c 39 lồi trong đó

nhi u hơn c là

có 21 loài thư ng g p (chi m t l cao). Đ tìm hi u đ c đi m sinh

Mu ng m c thành t ng ñám r t l n. Rau mu ng r t d tr ng b ng

kênh Hịa An và kênh Hịa Minh Nam

đây rau


15

16
Rau d a nư c là lồi nhi t đ i, m c hoang

cách gieo h t ho c giâm cành, chúng m c r t nhanh và r t kh e. Tuy
nhiên,

các h trong thành ph Đà N ng, ngư i dân ch y u t n

các ru ng nư c,

ao h . Trong ñi u ki n các h trong thành ph Đà N ng, chúng tôi

d ng hình th c s n sinh dư ng b ng thân ñ nhân tr ng.

nh n th y Rau d a nư c ra hoa vào kho ng tháng 5- 7, hoa n r

3.2.2. Rau d a nư c - Ludwigia adscendens (L.) Hara

nh t vào kho ng tháng 6.

Synonym: Jussieua adscendens L, Jussieua repens L,

3.2.3. Bèo l c bình - Eichhornia crassipes (Marct) Solms

Cubospermum palustre Lour.

3.2.4. Rau trai - Commelina communis L.

Mô t : Là lo i cây th y sinh n i nh

r có phao x p tr ng,

3.2.5. Bèo cái - Pistia stratioles L.

thân th o. Lá có m t trên màu xanh đ m khơng có lơng, m t dư i có

3.2.6. Rong đi ch n - Hydrilla verticilata (L.f.) Royle

màu xanh nh t hơn có lông m n. Cu ng lá dài t 1-2cm. Thân tròn,

3.2.7. Bèo t m - Lemna minor L.

nh , x p do có nhi u khoang ch a khí nên d dàng n i trên m t nư c.

3.2.8. Súng - Nymphaea rubra Roxb. ex Salisb.

Các khoang ch a khí giúp cho cây có kh năng h p th nhi u ch t

3.3. S

h u cơ trong nư c cung c p cho cây. Vì v y, trong các h b ô nhi m

B C CAO TRONG M T S

b t g p r t nhi u rau d a nư c, vì chúng có kh năng x lí nư c hi u

B ng 3.5: B ng s phân b c a các loài th c v t th y sinh b c cao

PHÂN B

qu . Phao x p ch có vai trị làm n i và gi thăng b ng cho cây,

H

khơng có m ch. R dinh dư ng có màu đ h ng, nh .
nách lá, hoa to màu tr ng,

Tây

gi a tràng có màu

H

Lồi

THÀNH PH

ĐÀ N NG.

thành ph Đà N ng

trong m t s h

không làm nhi m v hút nư c và mu i khống vì c u trúc phao
Hoa m c

C A CÁC LOÀI TH C V T TH Y SINH

Phía B c

Lị

Hịa

Sân Bay

Vơi

An

Hịa

Hịa

Minh

Minh

B c

Nam

vàng ngà, lá đài hình tam giác, tràng hoa 5, s m r ng, d ng xoan,

Rau d u

0

0

2

3

0

3

nỗn sào có lơng. B u hình tr , dài t 3-4 cm, có c ng dài t 1,5-3

Rau c n

0

0

0

2

0

0

cm. Rau d a nư c có h t nh nhưng nhi u h t.

Bèo cái

0

0

3

3

3

3

Mơn nư c

0

0

2

3

0

3

Rau ng trâu

0

0

0

3

2

0

Rong đi chó

0

1

1

0

1

0

mép nư c hay

Rau Trai ăn

2

2

2

2

2

2

trên ñ t m ven b , có thân, cành vươn ra m t h , có khi cây trôi n i

Rau mu ng

2

2

3

3

2

3

thành t ng m ng

Cói bàn tay

0

0

2

2

0

0

Cói tịi ty

0

0

0

0

2

3

Đ c đi m v sinh trư ng, sinh s n và phân b : Trên các h
nghiên c u, Rau d a nư c là lồi thư ng g p. Chúng ta có th b t
g p Rau d a nư c

khá nhi u h , th y v c trong thành ph Đà n ng.

Trong các h này thì Rau d a nư c thư ng phân b
gi a h . Riêng

2 con kênh Hịa An và Hịa

Minh Nam thì rau D a nư c m c r t nhi u thành t ng ñám l n
gi a kênh.


17

18

Th y trúc

0

0

2

0

0

0

Rau om

0

0

0

3

0

3

Cói b c đ u lá ng n

0

0

2

3

0

3

B m m

0

0

0

0

0

3

Cói qui

0

0

0

2

0

0

Ghi chú: 0: khơng có m t

1: phân b gi a h

Cói giùi thơ

0

0

2

2

0

0

2: phân b ven b

3: phân b b t kì

Cói chát

0

0

2

2

2

2

K t qu

Rong xương cá

1

0

1

0

0

0

trí đ c trưng trên h , m t ph n là do ph d ng s ng quy ñ nh, ví d

Rong đi ch n

1

1

1

0

1

0

như lồi rau trai, rau mu ng, rau ng , th y trúc... có d ng s ng vươn

Rong mái chèo

1

0

1

0

1

0

lên kh i m t nư c nên v trí phân b c a chúng thư ng là

L c v ng hoa đ

0

0

0

3

0

0

đơi khi vươn dài ra phía m t nư c. Bên c nh đó, cũng có nhi u lồi

Bèo T m

0

0

3

3

3

3

xu t hi n

Rau B nư c

0

0

0

3

0

3

cái... là do có d ng s ng trôi n i nên chúng phân b r ng.

Th y ki u n Đ

0

0

2

0

0

0

h do ch ñ canh tác c a con ngư i ñã làm thay ñ i v trí phân b

Sen

0

3

0

0

0

0

c a nhi u lồi. Ch ng h n,

Súng đ

0

1

2

1

0

1

và gi a h , cịn

Rau D a nư c

2

0

2

3

2

3

Rau mương lơng

0

0

2

3

0

3

Rau mương đ ng

0

0

2

3

0

3

Bèo L c bình

3

0

3

3

3

3

Rau mác thon

0

0

2

0

0

3

C Lông tây

0

2

2

2

0

2

C chân gà

0

0

2

2

0

2

M n tr u

0

0

0

0

2

0

C Chác

0

0

2

3

2

0

C Lơng heo

0

0

0

2

2

0

phía B c sân bay (ngư i dân khai thác tr ng Sen). Bên c nh đó, hai

C L ng v c nư c

0

0

2

2

0

0

Ngh đơng

h Hịa An và h phía Nam Hịa Minh có m t đ u đư c ti p xúc tr c

0

0

2

2

0

2

ti p v i ru ng t nhiên nên có nhi u lồi th c v t th y sinh đã di

Ngh lơng ng n

0

0

2

3

0

2

chuy n vào h và phát tri n m nh như rau B nư c, c L ng V c

b ng 3.5 cho th y đa s các lồi phân b

nh ng v

ven b ,

nhi u v trí khác nhau trên h ví d như bèo t m, bèo

h Hịa An, súng phân b c

h phía B c sân bay do

nhi u sen nên súng ch phân b
lồi cây có th s ng

m ts
ven b

gi a h ñã ñư c tr ng r t

khu v c ven h . Như v y, nhi u

nhi u v trí khác nhau trên h mà v n có kh

năng sinh trư ng t t. Đi u đó ch ng t th c v t th y sinh có kh
năng phân b r ng.
T b n đ có th th y các h Lị Vơi, h phía B c Hịa Minh,
h Hịa An, h phía Nam Hịa Minh có thành ph n lồi đa d ng hơn,
v i m t ñ l n hơn nhi u so v i hai h còn l i là h Tây và h phía
B c Sân Bay. Đi u này có th là vì các h này có m c nư c nơng
hơn, m c đ ơ nhi m nư c nh hơn và ít b tác đ ng b i con ngư i
hơn so v i hai h cịn l i là h Tây (nư c h ơ nhi m n ng) và h


19

20

nư c, c Lông Heo …M t khác, m c nư c t i hai h này không cao

trong các h này r t ña d ng cũng như s lư ng các cá th c a m i lồi

đây cũng là ñi u ki n thu n l i cho các loài cây c hoang d i ưa m

là r t nhi u ñi u này cho th y th c v t th y sinh b c cao trong các h

ưa sáng phát tri n m nh trên khu v c đ t m ư t. Cịn

này sinh trư ng và phát tri n t t. Đi u này cũng ch ng t r ng s sinh

h Lò Vơi có

2/3 di n tích xung quanh h đư c ti p xúc v i các vùng ñ t ru ng b

trư ng c a các loài th c v t th y sinh b c cao có trong các h đã tác

đây cũng đa d ng và cũng có ñi u

ñ ng l n lên môi trư ng s ng c a chúng góp ph n làm s ch ngu n nư c

ki n ph t tri n m nh và n đ nh hơn. Ví d như các loài rau Mu ng,

trong các h . Hi u qu c a phương pháp x lý ô nhi m này ñã ñư c

rau Trai ăn, rau D a nư c, Ng nươc, … xu t hi n v i m t ñ r t

th c t ch ng minh thành cơng

nhi u. Trong s các lồi trên thì rau Mu ng, Bèo L c Bình và rau

(Đà N ng) là m t ví d đi n hình.

Trai ăn là nh ng loài chi m ưu th c v t n s có m t

3.4.2. Vai trị c a th c v t th y sinh b c cao ñ i v i quá trình t

tr ng vì th h th c v t th y sinh

như v s lư ng cá th c a loài

các h cũng

m i h . Đó là nh kh năng sinh

làm s ch nư c

m t s nơi, có th coi h Th c Gián

h trong thành ph Đà N ng.

trư ng nhanh cũng như kh năng thích nghi t t v i mơi trư ng nư c

Th c v t th y sinh b c cao là m t m t xích quan tr ng trong

ơ nhi m. Ti p theo hai lồi này là các lồi bèo cái, bèo l c bình, bèo

h sinh thái th y v c, khi s ng trong môi trư ng nư c, t t c th c v t

t m, Cói chát, Súng đ .

thu sinh b c cao có kh năng h p th ch t dinh dư ng có trong nư c

3.4. Đ C ĐI M CH T LƯ NG MÔI TRƯ NG NƯ C

và lo i b m t s thành ph n ô nhi m có trong nư c. Đ ng th i v i

TRONG M T S

H

ĐÀ N NG VÀ VAI

THÀNH PH

h th ng thân, r , lá phát tri n t o giá th cho các vi sinh v t có kh

TRÒ C A TH C V T TH Y SINH B C CAO Đ I V I QUÁ

năng ñ ng hoá, phân gi i các ch t b n trong nư c th i, giúp cho ch t

TRÌNH T

lư ng nư c ñư c c thi n rõ r t. Nh đó, h u h t các lồi th c v t thu

LÀM S CH MÔI TRƯ NG NƯ C.

3.4.1. Đ c ñi m ch t lư ng nư c trong m t s h

thành ph Đà N ng.

sinh b c cao đ u có kh năng x lý và t làm s ch nư c. Qua t ng h p

BOD5, NO3-

các tài li u v các loài th c v t thu sinh b c cao, chúng tơi đã th ng kê

trong nư c th i là khá cao vư t quá tiêu chu n th i cho phép

bư c đ u v thành ph n lồi th c v t thu sinh b c cao có kh năng x lí

S li u trong b ng 3.8 cho th y các ch s COD,
và

NH4+

ñ i v i nư c th i ( TCVN*: Tiêu chu n Vi t Nam v ch t lư ng
nư c m t TCVN 5942 –1995. các giá tr gi i h n ñư c trích d n
c t B – áp d ng đ i v i nư c m t dùng trong các m c đích khác),
trong khi đó ch s v pH là trung tính, DO khá cao đ t tiêu chu n
cho phép.
Như v y, có th th y r ng nư c th i

6 h nghiên c u có hàm

lư ng ch t h u cơ và các ch t dinh dư ng cao, có kh năng gây ơ nhi m
cho môi trư ng nư c. Tuy nhiên, trong th c t cho th y thành ph n loài

và t làm s ch nư c k t qu ñư c trình bày b ng 3.9:


21

22

B ng 3.9: Các loài th c v t th y sinh b c cao có kh năng x lí
và t làm s ch nư c ơ nhi m
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9

H

Tên lồi

H Hoa Tán

C mu i nư c (Oenanthe stolonifera

Apiaceae

Bèo cái (Pistia stratiotes L.) [13,14]

H Cúc Asteraceae

12
13

Súng ñ (Nymphaea rubra Roxb ex

Nymphaeaceae

Salisb.) [43]

H Rau D a

Rau d a nư c (Ludwigia adscendens

Onagraceae

(L.) Hara) [8,33,43]

18

[40]

Ceratophyllaceae

demersum L.) [14,31,43]

H Thài Lài

Rau mu ng (Ipomoea aquatica Forsk )

Convolvulaceae

[43]

H Hòa Th o

[29,30,34]

Poaceae

Lau (Saccharum arundinaceum Retz.)

19

Rau trai (Commelina communis L.) [41]

H Khoai Lang

S y (Phragmites comunis L.)

[29,30,34]

Rong đi chó (Ceratophyllum

H Cói Cyperaceae

Th y trúc (Cyperus flabelliformis

Rottb.) [29,41] và m t s cây thu c h

H Rong Tiên

Rong xương cá (Myriophyllum

Haloragaceae

spicatum L.) [43]

H Th y Th o

Rong đi ch n (Hydrilla verticillata

Hydrocharitaceae

(L.f.) Royle) [25,29,31,43]

H L c Bình

Bèo l c bình (Eichhornia crassipes

Pontederiaceae

(Marct.) Solms) [13,31,35,42,43].

21

H Bèo Ong

Bèo ong (Salvinia natans L.) [44]

22

Salviniaceae

Bèo tai chu t (Salvinia cucullata Roxb)

H Hương B

Cây c n n (Typha angustata Bory et

20

23

Typhaceae
Chaub) [29]
Như v y, theo th ng kê có 22 lồi th c v t th y sinh b c cao

thu c 18 h khác nhau và m t s loài thu c h Cói có kh năng x lí
và t làm s ch nư c ơ nhi m.
H u h t các lồi th c v t thu sinh b c cao ñ u có kh năng x
lí và t làm s ch nư c, nhưng hi u qu x lí và t làm s ch nư c c a

Rong mái chèo (Vallisneria spiralis L.)

m i loài là khác nhau. Đi u này khơng ch ph thu c đ c đi m sinh

H B c Juncaceae

B c (Juncus diffusus Hope) [29]

h c c a t ng lồi cây mà cịn ph thu c vào lo i nư c th i. Qua b ng

H Bèo T m

Bèo cám (Wolfia arrhiga Wimm) [43]

trên chúng ta th y r ng, kh năng x lí và t làm s ch nư c c a Bèo

Lemnaceae

Bèo t m (Lemna minor L.) [13,43]

l c bình đư c đ c p

5 tài li u và Rong đi ch n trong 4 ngu n tài

Bèo Đánh Tr ng (Spirodela polyrrhiza

li u khác nhau, c a Lau, S y, Sen, Rau d a nư c, Rong đi chó là 3

H Sen

(L.) Schicil) [43]
Sen (Nelumbo nucifera Gaertn)

ngu n tài li u khác nhau, các lồi Bèo cái, Th y trúc đư c tìm th y

Nelumbonaceae

[25,27,43]

14
15

17

Ng nư c (Enhydra flutuans Lour.)

H Rong Đi Chó

10
11

H Súng

Wall.) [31]

H Ráy Araceae

16

trong 2 ngu n tài li u khác nhau và kh năng x lí nư c nhi u loài


23

24

b ng trên cũng đã đư c tìm th y trong các

ch t n n. Bi n pháp này ñã ñư c th c hi n t i Vi t Nam và mang l i

ngu n tài li u. Đi u này cho th y m c ñ tin c y v kh năng x lí

hi u qu cao. H u h t các lồi cịn l i ch có m t vài loài chúng cũng

nư c c a các lồi th c v t th y sinh có kh năng x lí và t làm s ch

có ưu th trong q trình x lí nư c như Bèo Cái (h Ráy), Rau d a

nư c là r t cao. Nhi u lồi đã đư c nghiên c u và ng d ng trong x

nư c (H Rau d a), bèo l c bình (H L c bình)... nh vào h th ng

lí nư c. Đ c bi t là nh ng lồi như Bèo l c bình, rong đi ch n ñã

r lơ l ng trong nư c. Như v y, so sánh v i k t qu ñư c tìm th y

đư c s d ng trong nhi u cơng trình x lí nư c

trong các tài li u thì s lồi có kh năng x lí và t làm s ch nư c có

th c v t th y sinh khác

nhi u nư c.

Trên ñây là nh ng lồi th c v t th y sinh có kh năng x lí

m t trong ph m vi nghiên c u là khá nhi u.

nư c ñư c ñ c p đ n trong các cơng trình nghiên c u đã đư c tìm

3.4.3. M t s đ nh hư ng s d ng th c v t th y sinh b c cao ñ

th y trong các tài li u. Qua đây, chúng ta có th th y ngu n th c v t

x lý nư c

th y sinh có kh năng x lí và t làm s ch nư c

các h trong thành ph Đà N ng

- Có th s d ng Bèo L c Bình đ x lý nư c

Vi t Nam khá

kênh, h trong

phong phú và ña d ng. Đi u này là ñi u ki n thu n l i cho vi c

thành ph Đà N ng nhưng cách t t nh t là ñóng thành các bè th trên

nghiên c u và ng d ng các loài th c v t th y sinh đ gi m thi u ơ

m t h . Cách này v a ki m sốt đư c s phát tri n, v a t o c nh

nhi m nư c trong các h , th y v c nh m khơi ph c s

n đ nh c a

quan ñ p cho m t h .
- Cũng có th s d ng hoa sen, hoa súng ñ c i t o nư c h ,

môi trư ng và cân b ng sinh thái.
Đ i chi u k t qu gi a các loài th c v t th y sinh có m t trên
đ a bàn nghiên c u v i các loài th c v t th y sinh có kh năng x lí

khi tr ng 2 lồi này v a có kh năng x lý nư c v a t o c nh quan
ñ p cho m t h nói riêng và c nh quan đơ th nói chung.

nư c, chúng ta có th tìm th y ñư c các loài th c v t th y sinh b c

- M t cách khác ñ c i t o nư c h mà không lo b xâm l n

các h trong thành Ph Đà N ng

m t nư c là s d ng các lo i rong, t o... Đây là th c v t th y sinh

cao có kh năng x lí nư c có m t
như b ng 3.10:

s ng

t ng gi a c a m t nư c, chúng s t o cho nư c h màu trong

b ng 3.10 cho th y, trong s 39 loài th c v t th y

xanh và c nh quan đ p. Trong q trình tr ng các lồi này cũng ph i

sinh đư c tìm th y trong ph m vi nghiên c u thì có 20 loài (chi m

thư ng xuyên v t b nh ng cây già c i ñ tránh vi c các cây này sau

51.28%) thu c vào 17 chi và 18 h khác nhau có kh năng x lí và t

khi ch t, th i r a và làm b n nư c h .

K t qu

làm s ch nư c. Trong đó h có s lồi nhi u nh t là h Cói (7 lồi)
đây là nh ng lồi có ph d ng s ng ña d ng, v a phân b
nư c, v a

nơi ng p

nơi ven b ñ t m. Nh có s đa d ng v thành ph n loài

giúp chúng t n t i và duy trì qua s bi n đ i c a đi u ki n th i ti t.
Cây h Cói cũng góp ph n quan tr ng trong vi c x lí nư c b ng bãi
l c ng m tr ng cây trong dòng ch y nh h th ng r g n ch t trong

Bên c nh vi c s d ng th c v t th y sinh, c n k t h p thêm
các bi n pháp x lí nư c b ng phương pháp v t lí, hóa h c, sinh h c
khác đ nâng cao hi u qu x lí nư c.


25

26

K T LU N VÀ Đ NGH

s ch nư c. Qua nghiên c u chúng tơi đ xu t m t s bi n pháp s
d ng các loài TVTS BC ñ x lý và làm s ch nư c như Bèo L c

1. K t lu n
a. Th c v t thu sinh b c cao có

thành ph Đà N ng khá đa

Bình, Sen, Súng và các lồi rong, chúng v a có tác d ng làm s ch
nư c v a t o c nh quan ñ p cho m t h nói riêng và c nh quan đơ th

d ng c v thành ph n lồi và v d ng s ng.
- V thành ph n loài, có 39 lồi th c v t thu sinh b c cao phân

nói chung.

b trong 33 chi và 22 h th c v t, trong đó các lồi thu c h Cói chi m

2. Đ ngh

s lư ng lồi cao nh t (7 lồi), ti p đ n là các h hịa th o (6 lồi), h
rau d a (3 lồi) cịn các h cịn l i ch có m t đ n vài lồi..
- V d ng s ng, nhóm th c v t vươn ra kh i m t nư c chi m
s lư ng loài l n nh t (32 lồi) và có m t

h u h t các đ a đi m

nghiên c u.Các nhóm cịn l i có s lư ng lồi th p trong đó nhóm
s ng chìm có 4 lồi, nhóm s ng trơi n i có 3 lồi và nhóm có lá n i
trên m t nư c có 2 lồi.
b. Th c v t th y sinh b c cao s ng ph bi n

m t s h trong

thành ph Đà N ng nhìn chung đ u có kh năng sinh trư ng và phát
tri n t t, có kh năng phân b r ng, chúng có th sinh s n dinh dư ng
r t nhanh trong m t th i gian ng n.
c. Đa s các loài TVTS BC phân b

nh ng v trí đ c trưng

trên h . Ví d như rau trai, rau mu ng,…các lồi này có d ng s ng
vươn lên kh i m t nư c nên v trí phân b thư ng là ven b . Có
nhi u lồi xu t hi n

nhi u v trí khác nhau trên h ví d như: Bèo

Cái, Bèo T m… do có d ng s ng trơi n i nên chúng phân b r ng.
Bên c nh đó có m t s lồi v a xu t hi n ven h l n gi a h ví d
như Súng, đó là do ch đ canh tác c a con ngư i.
d. Th c v t th y sinh b c cao khơng nh ng có vai trị làm
c nh, làm th c ăn cho ngư i và gia súc, t o ra các giá tr kinh t mà
cịn có vai trị quan tr ng trong q trình x lý và làm s ch nư c.
thành ph Đà N ng có 20 lồi TVTS BC có kh năng x lý và t làm

a. M r ng ph m vi nghiên c u, ñi u tra và ñánh giá các lồi
th c v t th y sinh trên đ a bàn thành ph .
b. Nghiên c u quy ho ch c nh quan th c v t th y sinh
h t i Đà N ng

các