vận dụng linh hoạt các phong cách lãnh đạo trong quản lí tại trường thcsthpt bàn tân định, huyện giồng riềng, tỉnh kiên giang

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG CÁN BỘ QUẢN LÝ GIÁO DỤC TP. HỒ CHÍ MINH

TIỂU LUẬN CUỐI KHĨA
Lớp bồi dưỡng CBQL trường phổ thông tại tỉnh Kiên giang
Năm học: 2020

Tên tiêu luận:
VẬN DỤNG LINH HOẠT CÁC PHONG CÁCH LÃNH
ĐẠO TRONG QUẢN LÍ TẠI TRƯỜNG THCS&THPT
BÀN TÂN ĐỊNH, HUYỆN GIỒNG RIỀNG, TỈNH KIÊN
GIANG

Học viên: Bùi Thế Anh
Đơn vị công tác: Trường THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng
Riềng, tỉnh Kiên Giang

Giồng Riềng,ngày 16 tháng 10 năm 2020

1


LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian vừa qua, tôi đã được tham gia lớp Bồi dưỡng cán bộ quản lý
trường phổ thông do thầy cô trường cán bộ quản lý giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh
giảng dạy, với sự hướng dẫn nhiệt tình và chia sẻ những kinh nghiệm vơ cùng quý báu
của các thầy cô giảng viên, đã giúp tơi có thêm nhiều kiến thức bổ ích và thiết thực cho
cơng tác quản lý của mình sau này. Tơi xin chân thành cảm ơn và xin gửi đến các quý
thầy cô lời chúc sức khỏe, thành đạt trong công việc.
Dù có nhiều cố gắng nhưng với một thời gian ngắn và lượng kiến thức còn hạn
chế nên chắc chắn bài tiểu luận cịn nhiều thiếu sót. Rất mong sự cảm thơng và góp ý

nhiệt tình của q thầy cơ để bài tiểu luận được hoàn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!
Bàn Tân định, ngày 16 tháng 10 năm 2020
Học viên

Bùi Thế Anh

2


MỤC LỤC

TRANG

1. Lý do chọn chủ đề tiểu luận………………………………………trang 4 - trang 6
1.1. Lý do pháp lý ………………………………………...................................trang 4
1.2. Lý do về lý luận... .............................................................................trang 4 - trang 5
1.3. Lý do thực tiễn......... ........................................................................trang 4 - .trang 6
2. Thực trạng về PCLĐ của Hiệu trưởng tại trường THCS&THPT Bàn Tân
Định………………………………………………………………….. trang 6 – trang 13
2.1. Giới thiệu khái quát về tình hình trường THCS&THPT Bàn Tân Định…….trang 6
2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội chung của địa phương………………….trang 6
2.1.2. Tình hình trường THCS&THPT Bàn Tân Định ............... trang 6 - trang 6
2.2. Thực trạng về PCLĐ của Hiệu trưởng tại trường THCS&THPT Bàn Tân
Định…………………………………………………………………… trang 7 - trang 9
2.3. Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức để đổi mới PCLĐ của Hiệu
trưởng tại trường THCS&THPT Bàn Tân Định
……..............................trang 9
2.3.1. Điểm mạnh.......................................................................trang 9 - trang10
2.3.2. Điểm yếu.........................................................................................trang10

2.3.3. Cơ hội.............................................................................trang 11 - trang11
2.3.4 Thách thức…………………………………………………………trang 11
2.4. Thành công và chưa thành công của Hiệu trưởng trường Phổ thông Dân tộc Nội
trú Cam Ranh về việc vận dụng PCLĐ trong quản lý nhà trường……………...trang 11
2.4.1. Đánh giá chung kết quả đạt được về việc Hiệu trưởng việc vận dụng
PCLĐ trong quản lý nhà trường ……………………………….…..trang 11 - trang 13
2.4.2.Bài học kinh nghiệm ………………………………………trang 13
3. Kế hoạch hành động để đổi mới PCLĐ của Hiệu trưởng trường THCS&THPT
Bàn Tân Định năm học 2020-2021 …………………… ………trang 13- trang 18
4. Kết luận và kiến nghị ……………………………………………………...trang 18
4.1.Kết luận ………………………………………………………..........trang 18
4.2..Kiến nghị ……………………………………………………...........trang 19

3


BẢNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG TIỂU LUẬN

CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT ĐẦY ĐỦ

THCS

Trung học cơ sở

THPT

Trung học phổ thông

QĐ

Quyết định

GD-ĐT

Giáo dục - Đào tạo

CB

Cán bộ

CBQL

Cán bộ quản lý

GV

Giáo viên

GV&HS

Giáo viên và học sinh

NV- CNV
PCLĐ

Nhân viên - Công nhân viên
Phong cách lãnh đạo

UBND

Ủy ban nhân dân

PHHS

Phụ huynh học sinh

4


1. Lý do chọn chủ đề tiểu luận
1.1. Lý do pháp lý
Thông tư số 29/2009/TT-BGDĐT ngày 22 tháng 10 năm 2009 của Bộ giáo dục
và Đào tạo về ban hành quy định chuẩn hiệu trưởng trường THCS, THPT và THPT có
nhiều cấp học. Tại các điều 4, 5, 6 quy định về phẩm chất chính trị và đạo đức nghề
nghiệp; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; năng lực quản lý nhà trường của
Hiệu trưởng.
Thông tư số 12/2011/TT-BGDĐT ngày 28 tháng 3 năm 2011 của Bộ trưởng Bộ
giáo dục và Đào tạo ban hành Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ
thông và trung học phổ thơng có nhiều cấp học. Tại Điều 19 đã quy định về nhiệm vụ
và quyền hạn của người Hiệu trưởng.
Quyết định 382/QĐ-BGDĐT ngày 20 tháng 01 năm 2012 về chương trình bồi
dưỡng cán bộ quản lý giáo dục nhằm tăng cường năng lực lãnh đạo, quản lý của người
Hiệu trưởng.
Chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục phổ thông ban hành kèm theo Thông tư số
14/2018/TT-BGDĐT ngày 20 tháng 7 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào
tạo quy định chuẩn hiệu trưởng trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thơng và
trường phổ thơng có nhiều cấp học cần đạt các tiêu chuẩn sau: “Điều 4: Có đạo đức
nghề nghiệp chuẩn mực và tư tưởng đổi mới trong lãnh đạo, quản trị nhà trường; có

năng lực phát triển chuyên môn, nghiệp vụ bản thân; Điều 5: Lãnh đạo, quản trị các
hoạt động trong nhà trường đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh,
phù hợp với phong cách học tập đa dạng, nhu cầu, sở thích và mức độ sẵn sàng học tập
của mỗi học sinh; …”
1.2. Lý do về lý luận
Qua tham gia lớp bồi dưỡng cán bộ quản lý trường phổ thông được học về
chuyên đề phong cách lãnh đạo tôi hiểu rằng lãnh đạo có nhiều phong cách và tùy đặc
thù của người lãnh đạo được hình thành trên cơ sở kết hợp chặt chẽ giữa yếu tố tâm lý
chủ quan của người lãnh đạo với yếu tố môi trường xã hội trong hệ thống quản lý.
Thứ nhất: Dựa vào tiêu chí hành vi người lãnh đạo quan tâm đến cơng việc và
quan tâm đến con người, ta có 4 loại phong cách lãnh đạo cực đoan như sau: Phong
cách lãnh đạo quan tâm đến công việc thấp và con người thấp; Phong cách lãnh đạo
quan tâm đến công việc thấp và con người cao; Phong cách lãnh đạo quan tâm đến
công việc cao và con người thấp; Phong cách lãnh đạo quan tâm đến công việc cao và
con người cao.
5


Thứ hai: Dựa vào tiêu chí mức độ trưởng thành của cấp dưới, địi hỏi người
lãnh đạo phải có hành vi phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của họ, ta có
phong cách lãnh đạo theo tình huống gồm có các loại phong cách lãnh đạo: Phong
cách chỉ đạo; Phong cách kèm cặp hướng dẫn; Phong cách hỗ trợ; Phong cách ủy
quyền.
Thứ ba, dựa vào tiêu chí tính chất của mối quan hệ giữa người lãnh đạo và cấp
dưới, ta có 3 loại phong cách lãnh đạo: phong cách lãnh đạo dân chủ; phong cách lãnh
đạo độc đoán và phong cách lãnh đạo tự do. Mỗi phong cách lãnh đạo có những mặt
tích cực và hạn chế riêng của nó và mỗi phong cách lãnh đạo sẽ phát huy tối đa mặt
tích cực của nó trong từng tình huống quản lý cụ thể. Do đó, nghiên cứu lý luận để xây
dựng phong cách lãnh đạo phù hợp cho Hiệu trưởng Trường THCS&THPT Bàn Tân
Định có ý ngh a cực kỳ quan trọng trong việc xây dựng và phát triển nhà trường trong

thời gian tới.
1.3. Lý do thực tiễn
Cùng với sự phát triển của đất nước trong thời kì cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
địi hỏi trình độ của người quản lý, của giáo viên luôn được bồi dưỡng, nâng cao, từ đó
người lãnh đạo phải biết phối hợp linh hoạt và hiệu quả trong mọi công việc. Hiệu
trưởng phải xây dựng được một tập thể đoàn kết, nêu cao được tinh thần trách nhiệm
của mỗi cá nhân, để làm được điều đó địi hỏi năng lực lãnh đạo của người Hiệu
trưởng phải cao, phải nhạy bén, linh hoạt và khéo léo.
Trong thời gian qua, công tác quản lý của Hiệu trưởng trường THCS&THPT
Bàn Tân Định đạt hiệu quả như còn một số hạn chế đối với sự mong muốn của tập thể
sư phạm. Qua học tập chuyên đề “Phong cách lãnh đạo”, tơi nhận thức được có một số
nguyên nhân làm giảm hiệu quả quản lý của Hiệu trưởng trường THCS&THPT Bàn
Tân Định chính là vì Hiệu trưởng chưa xây dựng được phong cách quản lý khoa học,
phù hợp với thực tiễn nhà trường. Vì vậy, tơi lựa chọn đề tài này để nghiên cứu nhằm
khắc phục hạn chế đã nêu, từng bước đưa nhà trường tốt hơn trong tương lai.
Qua học tập và nghiên cứu chuyên đề phong cách lãnh đạo, tôi nhận thấy rằng
mỗi phong cách lãnh đạo có những ưu điểm và hạn chế của nó. Mỗi phong cách lãnh
đạo chỉ phát huy tác dụng trong trường hợp nhất định. Phong cách lãnh đạo của người
Hiệu trưởng chịu ảnh hưởng bởi nhiều nhân tố: đặc điểm tâm lý của đối tượng quản lý,
đặc điểm của tình huống, trình độ phát triển của tập thể và bản thân của người quản lý.
Phong cách lãnh đạo của Hiệu trưởng sẽ quyết định đến chất lượng giảng dạy, giáo
6


dục và công việc trong nhà trường, tạo nên nét đặc trưng trong công tác quản lý. Với
trách nhiệm đang mang trên vai, địi hỏi người Hiệu trưởng phải có cái tâm, cái tầm,
đồng thời phải xây dựng được cho mình phong cách lãnh đạo phù hợp với tình hình
thực tế và có hiệu quả thì mới có thể điều hành tốt mọi công việc trong nhà trường.
2. Thực trạng về phong cách lãnh đạo của Hiệu trưởng trường
THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.

2.1. Giới thiệu khái quát về tình hình trường THCS&THPT Bàn Tân Định,
huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.
2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội chung của địa phương.
Trường THCS&THPT Bàn Tân Định thuộc xã Bàn Tân Định, huyện Giồng
Riềng, tỉnh Kiên Giang, đời sống của người dân cịn gặp nhiều khó khăn. Xã đã thốt
khỏi chương trình 135 của Chính Phủ nhưng vẫn còn gần 600 hộ nghèo, cận nghèo,
chiếm hơn 20% tổng số hộ trong xã. Mặc khác, xã có gần 30% dân số là đồng bào dân
tộc Khmer, cách trường 300m là nhà thờ có nhiều học sinh theo đạo tôn giáo. Người
dân sinh sống chủ yếu bằng nông nghiệp và các nghề thủ công truyền thống. Trong
những năm gần đây, điều kiện kinh tế xã hội của xã dần dần phát triển hơn. Nhờ vậy,
nhân dân cũng quan tâm hơn đến việc học của con em mình.
Kinh tế chủ yếu của người dân phần lớn là làm nông nghiệp, đây là vùng đất
phì nhiêu, màu mỡ làm được 3 vụ lúa/năm, đến mùa nước nổi bà con có dịp đánh bắt
cá để cải thiện đời sống, tuy nhiên đời sống của một bộ phận người dân trong xã còn
gặp nhiều khó khăn, mặt bằng kinh tế, trình độ dân trí, văn hố - xã hội thấp và khơng
đồng đều, cịn rất nhiều hộ nghèo, cận nghèo. Nhiều gia đình khơng có điều kiện chăm
lo, đầu tư các yếu tố vật chất, tinh thần cho nhu cầu học tập của con em mình.
2.1.2. Tình hình trường THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng Riềng,
tỉnh Kiên Giang.
Trường THCS&THPT Bàn Tân Định, tiền thân là trường THCS Bàn Tân Định
được thành lập năm 1995 và được UBND tỉnh Kiên Giang nâng cấp, đổi tên thành
trường THPT trực thuộc Sở GD-ĐT từ tháng 3/2009. Đây là ngơi trường có hai cấp
học THCS và THPTđội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên và nhân viên có trình độ, năng
lực đáp ứng tốt nhiệm vụ giáo dục đang đặt ra. Tổng diện tích của trường là 23.000m2,
bình quân 20.9 m2/1 học sinh. Năm 2010 trường được Ngân hàng Liên Việt, thơng qua
Chính phủ, tài trợ ngơi trường khang trang trị giá 71 tỷ đồng với 36 phòng học văn
7


hóa, 8 phịng bộ mơn, các phịng hiêu bộ được trang bị đầy đủ bàn ghế đúng quy cách,

đủ ánh sáng. Ngồi ra, trường có nhà đa năng và hệ thống vệ sinh, cấp thoát nước, rào
tường kiên cố. Để đảm bảo chất lượng dạy và học, nhà trường đã quan tâm, đầu tư
mua sắm đầy đủ các thiết bị dạy học phục vụ theo danh mục thiết bị dạy học tối thiểu
ở các mơn học, bên cạnh đó nhà trường đã trang bị được một số thiết bị dạy học hiện
đại như máy chiếu, phịng máy vi tính, phịng ngoại ngữ có bảng tương tác thơng
minh, kết nối mạng internet...
Đội ngũ cơng chức, viên chức trường có 65 người, 35 nữ, 13 dân tộc Khmer
Ban giám hiệu: 04, giáo viên trực tiếp giảng dạy: 55 (THCS: 29, THPT: 27), nhân
viên: 05 (1 Kế toán, 1 NV thư viện, 1 NV Y tế, 2 bảo vệ), các tổ chức đoàn thể được
thành lập đầy đủ và đúng theo quy định. Tổng số đảng viên: 54, trong đó: 29 nữ, 01 Bí
thư và 01 phó Bí thư, cấp ủy 05 sồ còn lại là đảng viên.
Trong năm học mới 2020-2021 trường có 31 lớp. Trong đó: THCS 17 lớp (5
lớp 6; 4 lớp 7; 4 lớp 8; 4 lớp 9), THPT 14 lớp (5 lớp 10; 5 lớp 11; 4 lớp 12). Tổng số
học sinh: 1223/608 nữ/338 dân tộc/181 nữ (THCS: 653/330 nữ/185 dân tộc/102 nữ,
THPT 570/278 nữ/153 dân tộc/79 nữ.)
Kết quả thi đua năm học 2019-2020 :
Chiến si thi đua cấp cơ sơ

10 /65 CCVC Tỷ lê : 15,3%.

Đạt GV giỏi cấp trường

19/65 GV

Lao đông Tiên tiến cả năm

65/65 CCVC Tỷlê : 100%

Giấy khen sở giáo dục tỉnh Kiên Giang

10/65 CCVC Tỷlê : 15,3%

Tỷ lệ: 29,2%

Giấy khen cơng đồn sở giáo dục tỉnh Kiên Giang 3/65 CCVC

Tỷlê : 4,6%

Bằng khen cơng đồn tỉnh Kiên Giang

3/65 CCVC

Tỷlê : 4,6%

Bằng khen tỉnh Kiên Giang

6/65 CCVC

Tỷlê : 9,2%

2.2. Thực trạng phong cách lãnh đạo của Hiệu trường THCS&THPT Bàn
Tân Định, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang.
Trên cơ sở 3 loại phong cách lãnh đạo cơ bản thường được đề cập trong lý luận
là phong cách lãnh đạo dân chủ, phong cách lãnh đạo độc đoán, phong cách lãnh đạo
tự do, căn cứ vào cách làm việc của Hiệu trưởng với cấp dưới trong quá trình quản lý,
phong cách chủ đạo của Hiệu trưởng trường THCS&THPT Bàn Tân Định là phong
cách lãnh đạo dân chủ. Tuy nhiên cũng tùy vào công việc, tùy vào những tình huống
8

mà người Hiệu trưởng sẽ sử dụng phong cách lãnh đạo nào phù hợp nhất để giải quyết
vấn đề.
* Ví dụ 1: Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo dân chủ.
Trước khi xây dựng kế hoạch cho năm học mới “Kế hoạch năm học 2019 –
2020”, Hiệu trưởng tham khảo ý kiến của P. Hiệu trưởng, các tổ trưởng chuyên môn,
bàn bạc với hội đồng nhà trường, đưa ra các chỉ tiêu phấn đấu, thống nhất các chỉ tiêu,
sau đó mới chỉ đạo tập thể nhà trường thực hiện.
Việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ của trường, Hiệu trưởng kết hợp với kế
toán nhà trường soạn thảo các định hướng chi tiêu, phân bố các mục thu – chi, sau khi
hoàn thành Hiệu trưởng gửi đến tất cả các thành viên cốt cán trong nhà trường nghiên
cứu trước, sau đó họp cán bộ cốt cán để thống nhất và đưa về các tổ lấy ý kiến của
từng giáo viên trong tổ trước khi đưa ra hội đồng nhà trường .
Trong việc bổ nhiệm tổ trưởng chuyên môn, Hiệu trưởng, tham khảo ý kiến của
phó Hiệu trưởng để lựa chọn và đưa ra mỗi tổ 02 giáo viên, đảm bảo trình độ chun
mơn cao, có uy tín, có năng lực quản lý tốt, sau đó yêu cầu các tổ họp lại và lấy phiếu
tín nhiệm, một trong hai người đó nếu ai có số phiếu cao thì Hiệu trưởng sẽ ra quyết
định bổ nhiệm người đó làm tổ trưởng chuyên môn, nhưng trước khi ra quyết định,
Hiệu trưởng mời người đó trao đổi xem người đó có đồng ý khơng, có khó khăn gì
khơng sau khi người đó chấp nhận thì Hiệu trưởng mới ra quyết định bổ nhiệm.
* Ví dụ 2: Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo độc đoán.
Vào đầu năm học 2019 - 2020, phòng GD&ĐT Giồng Riềng đưa ra kế hoạch
thi học sinh giỏi huyện, trong số các mơn thi thì trong đó có mơn Tiếng Anh 8 và
Tiếng Anh 9, trong những năm học trước thì đặc thù của trường là học sinh tham gia
thi môn Tiếng Anh 8 và Tiếng Anh 9 đều không đạt giải và điểm thi của các em rất là
thấp vì vậy năm học này khi thấy Hiệu trưởng thông báo cho các giáo viên dạy Tiếng
Anh 8 và Tiếng Anh 9 đăng ký chọn và ôn học sinh giỏi, thì khơng có giáo viên nào
đằng ký, cuối cùng không ai đăng ký, thấy Hiệu trưởng quyết định phân công cô Lài sẽ
ôn học sinh giỏi môn Tiếng Anh 8 và cô Ngọc sẽ ôn học sinh giỏi mơn Tiếng Anh 9 vì
trong tổ Tiếng Anh cơ Ngọc và cô Lài là giáo viên dạy giỏi, công tác lâu năm và có
nhiều kinh nghiệm.

* Ví dụ 3: Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo tự do.

9


Thầy Bình là một giáo viên trẻ, nhiệt tình, rất giỏi về công nghệ thông tin, thầy
đã đạt nhiều giải thưởng trong các hội thi “bài giảng điện tử, ứng dụng công nghệ
thông tin trong dạy học” ở cấp huyện và cấp tỉnh và cũng là một giáo viên có tinh thần
trách nhiệm cao trong công việc. Vào đầu tháng 11, năm học 2019 – 2020, Hiệu
trưởng muốn tổ chức cho giáo viên của trường thi “Ứng dụng công nghệ thông tin
trong dạy học” nhằm chào mừng ngày nhà giáo Việt Nam 20/11. thầy Hiệu trưởng
giao toàn quyền cho thầy Bình lên kế hoạch cho cuộc thi này thay vì giao cho phó hiệu
trưởng chun mơn phối hợp với thầy Bình cùng làm .
Tóm lại phong cách lãnh đạo của Hiệu trưởng trường THCS&THPT Bàn Tân
Định áp dụng thường xuyên là phong cách lãnh đạo dân chủ, với phong cách lãnh đạo
này thì Hiệu trưởng sẽ khai thác được tối đa các nguồn lực của tập thể, mọi thành viên
được phát huy tính chủ động, độc lập, sáng tạo trong việc bàn bạc, xây dựng các dự án,
các kế hoạch, cũng như góp phần vào việc đề xuất các quyết định và các các giải pháp
thực hiện. Tuy nhiên, có những tình huống phong cách lãnh đạo của Hiệu trưởng áp
dụng chưa phù hợp, chưa hiệu quả, chưa đáp ứng được mong muốn của tập thể sư
phạm, chưa phát huy được năng lực, phẩm chất của nhân viên dưới quyền, chưa tạo
được bầu khơng khí đồn kết, thân thiện trong nhà trường.
2.3 Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức về xây dựng phong
cách lãnh đạo của Hiệu trưởng trường THCS&THPT Bàn Tân Định.
2.3.1. Điểm mạnh.
Hiệu trưởng được tham gia lớp bồi dưỡng cán bộ quản lý giáo dục, được trang
bị lý luận về các loại hình hoạt động, kiến thức về quản lý trường học… Đặc biệt, với
chuyên đề “Phong cách lãnh đạo”, bản thân đã tiếp thu và hiểu biết nhiều về phong
cách trong lãnh đạo cũng như quản lý nhà trường, phân tích được những ưu, nhược
điểm của từng loại phong cách lãnh đạo, từ đó có thể nâng cao trình độ chun mơn,

khả năng nắm bắt công việc, tạo nhiều mối quan hệ với bạn bè, đồng nghiệp, tạo bầu
khơng khí làm việc thoải mái trong tập thể sư phạm, thắt chặt mối quan hệ cấp trên và
cấp dưới.
Hiệu trưởng luôn vui vẻ, cởi mở, nhiệt tình, hịa đồng với mọi người, với tập
thể, có phẩm chất đạo đức tốt, có thâm niên cơng tác nhiều năm trình độ chun mơn
vững vàng, u nghề, u trường, có trách nhiệm trong cơng việc, ln tìm tịi, học
hỏi, sáng tạo trong quản lý cũng như trong công việc.
10


Hiệu trưởng ln có ý thức trách nhiệm với đơn vị, tâm huyết với cơng việc, có
kinh nghiệm trong cơng tác, nhiều năm gắn bó với ngành giáo dục, hiểu rõ đặc điểm
tâm lý, hoàn cảnh sống của từng giáo viên, ln quan tâm đến lợi ích, các chế độ, phúc
lợi dành cho giáo viên, nhân viên và học sinh của trường .
Hiệu trưởng được học tập kinh nghiệm quản lý từ các người đi trước hay từ các
trường bạn, ln có sự tìm tịi nghiên cứu về phong cách lãnh đạo và khả năng quản lý
công việc trong đơn vị.
*Điểm yếu:
Chưa có tầm nhìn chiến lược trong xây dựng phong cách lãnh đạo phù hợp
trong môi trường lãnh đạo, nhìn nhận vấn đề chưa bao qt, cịn non kém về mặt quản
lý, xử lý các tình huống chưa dứt điểm và kịp thời.
Hiệu trưởng thiếu quyết đoán, hay cả nể, đơi khi cịn nóng tính, chưa thật sự
điềm tỉnh trong xử lý công việc.
Hiệu trưởng chưa linh hoạt xử lý các tình huống mới phát sinh trong nhà
trường, chưa tạo được sự đoàn kết trong tập thể, dẫn đến hình thành các nhóm khơng
chính thức trong tập thể sư phạm.
Hiệu trưởng chưa có tính quyết đốn cao, trong xử lý cơng việc đơi lúc cũng
cịn nể nang, nặng về tình cảm, dẫn đến việc kiểm tra cơng việc cịn chậm, một số giáo
viên ỷ lại, kết quả công việc đôi lúc chưa cao.
Hiệu trưởng chưa hiểu thấu đáo đặc điểm tâm lý, hồn cảnh sống từng GV,

CNV nên đơi khi gặp khó khăn khi ra các quyết định quản lý.
*

Cơ hội :

Nhà trường luôn nhận được sự quan tâm của các cấp Ủy, Chính quyền địa
phương, được sự chỉ đạo sâu sát của sở Giáo dục và Đào tạo Kiên Giang, đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi cho Hiệu trưởng phát huy hết năng lực của mình trong cơng tác
lãnh đạo, quản lý, điều hành mọi hoạt động của nhà trường giúp cho nhà trường từng
bước được nâng cao. Tạo được sự đồng thuận, nhất trí cao trong quần chúng nhân dân,
đặc biệt là PHHS, PHHS ngày càng yên tâm và có niềm tin hơn trong việc giáo dục
con em mình.
Được sự quan tâm của các mạnh thường quân, các linh mục Nhà thờ, hàng năm
đều có tài trợ tập, sách, xe đạp, học bỏng,… cho các em học sinh nghèo vượt khó, các
em học sinh có hồn cảnh đặc biệt khó khăn, các em học sinh đạt thành tích xuất sắc
11


trong học tập, từ đó giúp cho các em học sinh có ý trí vươn lên trong học tập, trong
cuộc sống và hòa nhập cùng với bạn bè.
Tập thể sư phạm nhà trường đặc biệt là lực lượng cốt cán có tinh thần đồn kết,
nhiệt tình, có tính tập thể, có trách nhiệm quyết tâm thực hiện tốt nhiệm vụ giảng dạy,
giáo dục tại đơn vị.
Nhà trường có cơ sở vật chất có đầy đủ cho học sinh và nhà công vụ cho giáo
viên, đáp ứng nhu cầu dạy học trong giai đoạn hiện nay.
*

Thách thức

Vẫn còn một bộ phận PHHS do đời sống kinh tế khó khăn, nhận thức chưa cao

nên chưa thật sự quan tâm đến việc học tập cũng như giáo dục đạo đức cho con em
mình nên thường phó mặt cho nhà trường, điều này đã ảnh hưởng đến kết quả học tập
cũng như rèn luyện đạo đức của các em.
Một số phụ huynh do điều kiện kinh tế khó khăn, phải bỏ quê lên thành phố,
Bình Dương làm nên đã đưa cả con em mình theo cho nên các em phải bỏ học giữa
chừng, điều này cũng gây khơng ít khó khăn cho việc duy trì sỉ số và vận động các em
trở lại lớp.
Việc phê bình và tự phê bình chưa cao dẫn đến một vài cá nhân chưa thấy rõ
những hạn chế của mình trong q trình làm việc.
2.4. Thành cơng và chưa thành công của Hiệu trưởng trường Hiệu trưởng
trường THCS&THPT Bàn Tân Định về việc vận dụng PCLĐ trong quản lý nhà
trường.
2.4.1. Đánh giá chung kết quả đạt được về việc Hiệu trưởng việc vận dụng
PCLĐ trong quản lý nhà trường.
Thành công của Hiệu trưởng trong việc xây dựng phong cách lãnh đạo tại
trường THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang. .
Tập thể sư phạm trường THCS&THPH Bàn tân Định đang ở giai đoạn phát
triển cao, đa số giáo viên, nhân viên có trình độ chun mơn, nghiệp vụ đạt chuẩn và
trên chuẩn, có kinh nghiệm cơng tác lâu năm, có ý thức trách nhiệm cao trong cơng
việc. Vì vậy, Hiệu trưởng xây dựng phong cách lãnh đạo dân chủ với tập thể sư phạm
ở trình độ phát triển cao là phù hợp để mọi người đều được trình bày ý kiến, khai thác
tối đa các nguồn lực của tập thể, đồng thời luôn tôn trọng, lắng nghe ý kiến của tập
thể, tạo bầu khơng khí tâm lý thoải mái, đồn kết và tin tưởng lẫn nhau. Ln gần gũi,
12


quan tâm, chia sẻ những khó khăn, tâm tư và nguyện vọng của giáo viên để có biện
pháp giúp đỡ kịp thời. Trong một số tình huống cụ thể như: xây dựng kế hoạch năm
học, quy chế chi tiêu nội bộ, phân công tổ trưởng chuyên môn, Hiệu trưởng sử dụng
phong cách lãnh đạo dân chủ đem lại hiệu quả, tạo sự đồng thuận của đa số các thành

viên trong tập thể sư phạm nhà trường.
Ngoài ra, Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo độc đốn trong những tình
huống khẩn cấp sẽ giúp nhà trường giải quyết nhiệm vụ một cách nhanh chóng.
Đối với giáo viên có năng lực, có tinh thần trách nhiệm cao trong cơng việc,
Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo tự do, sẽ giúp cho giáo viên có cảm giác
thoải mái, phát huy được hết tiềm năng, thực lực của mình để làm tốt nhiệm vụ được
giao.
Chưa thành công của Hiệu trưởng trong việc xây dựng phong cách lãnh
đạo tại trường THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên
Giang.
Trong một tập thể lãnh đạo trên 65 cán bộ giáo viên, công nhân viên, sẽ rất khó
hài lịng và trọn ven hết trong tồn thể cán bộ giáo viên. Hiệu trưởng sử dụng phong
cách lãnh đạo dân chủ chưa thành công ở một số trường hợp như: lấy ý kiến tập thể về
tổ chức đi du lịch ở Huế, kết hợp với học tập kinh nghiệm một trường bạn vẫn chưa
thực hiện được vì nhiều ý kiến khác nhau dẫn đến hủy chuyến đi.
Trong trường hợp sửa chữa, mua sắm tài sản cho nhà trường Hiệu trưởng nên
sử dụng phong cách lãnh đạo dân chủ thì Hiệu trưởng sử dụng phong cách lãnh đạo
độc đốn tự mình phân cơng cho cán bộ thiết bị đi mua thêm bảng phụ, tủ đựng hồ sơ,
tranh ảnh, thiết bị dạy học đã làm cho tập thể giáo viên khơng hài lịng vì đó là những
cái chưa thật sự cần thiết.
Do trình độ phát triển của tập thể khơng đồng bộ, cịn nhiều người chưa tích
cực, các thành viên chưa tự giác thực hiện nhiệm vụ của mình nên Hiệu trưởng chưa
thành công việc sử dụng PCLĐ của mình trong cơng tác quản lý, chưa phát huy được
tính sáng tạo của giáo viên trẻ.
Hiệu trưởng chưa nắm bắt kịp thời một số tình huống nên giải quyết chưa phù
hợp gây bức xúc vài giáo viên.
Hiệu trưởng cũng chưa vận dụng linh hoạt hết các PCLĐ trong quản lý.
2.4.2. Bài học kinh nghiệm:
13

Với những kết quả trên, Hiệu trưởng cần phải áp dụng phong cách lãnh đạo dân
chủ trong quản lý một cách hợp lý, phù hợp với đặc điểm của tình huống quản lý cụ
thể. Trường hợp đối với những giáo viên có nhiều kinh nghiệm và năng lực chun
mơn tốt, họ có thái độ tích cực, có tinh thần trách nhiệm cao và có khả năng hồn
thành tốt nhiệm vụ thì Hiệu trưởng nên chọn phong cách dân chủ và phong cách tự do
với những giáo viên này để công việc nhà trường được thực hiện tốt hơn, đồng thời
cũng tạo điều kiện thuận lợi cho họ chủ động thực hiện công việc được giao, trao cho
họ những cơ hội để giúp họ tự tin, trưởng thành hơn và phát huy năng lực của mình.
Điều đó sẽ giúp cho họ trở thành những người tham mưu tốt, ln đóng góp nhiều ý
kiến hay cho Hiệu trưởng và hoàn thành tốt cơng việc được giao. Hoặc trong một số
tình huống khác Hiệu trưởng cần sử dụng phong cách lãnh đạo tuy quyền, khi Hiệu
trưởng được Sở giáo dục cử đi công tác nhiều ngày thì trước đó hiệu trưởng ra quyết
định ủy quyền cho Phó hiệu trưởng tồn quyền giải quyết mọi công việc trong nhà
trường.
Hiệu trưởng cần hạn chế phong cách lãnh đạo độc đốn, nhưng khi cần thì phải
áp dụng phong cách lãnh đạo độc đoán đối với các giáo viên mới và những người chưa
có kinh nghiệm, hạn chế về năng lực, nghị lực và tính sáng tạo, qua đó cần áp dụng
thêm phong cách lãnh đạo chỉ đạo với những người này. Giáo viên nhân viên có trình
độ tay nghề cao, tự tin có tinh thần trách nhiệm cần sử dụng thêm phong cách ủy
quyền với họ trên cơ sở duy trì phong cách lãnh đạo dân chủ.
Đối với những vấn đề có tính nhạy bén cần thảo luận dân chủ thì cần phải cơng
khai thẳng thắn để đi đến kết luận rõ ràng, dứt khoát nhưng khơng thiếu tính khoa học,
tránh đưa những kết luận chung chung, nửa vời không cụ thể sẽ đưa đến những kết quả
xấu.
3. Kế hoạch hành động để đổi mới PCLĐ của Hiệu trưởng trường
THCS&THPT Bàn Tân Định, huyện Giồng Riềng, tỉnh Kiên Giang năm học
2020-2021.
Từ những thành công và chưa thành công trong việc xây dụng PCLĐ của Hiệu
trưởng trường THCS&THPT Bàn Tân Định, tôi nhận thấy để xây dựng tập thể sư

phạm vững mạnh, đáp ứng được yêu cầu mục tiêu giáo dục trong thời kì cơng nghiệp
hóa, hiện đại hóa đất nước thì người quản lý cần có những biện pháp cụ thể sát với tình
hình thực tế nhà trường. Phong cách lãnh đạo hoàn thiện là phong cách lãnh đạo dân
chủ phù hợp với tình huống quản lý, đặc điểm tâm lí của giáo viên, nhân viên và trình
độ phát triển của tập thể sư phạm. Để làm được điều này, bản thân tôi dự kiến Hiệu
trưởng cần tập trung thực hiện tốt một số nội dung công việc sau đây.
Các hoạt động trong kế hoạch hành động được dự kiến thực hiện trong khoảng
thời gian từ tháng 10/2020 đến tháng 06/2021 ( 08 tháng) trong năm học 2020-2021.
14


Nội
dung
cơng
việc

Mục tiêu
cần đạt

Người
thực
hiện

Người
phối
hợp

Điều kiện
thực hiện

Thời
Giang

Cách
thức
thực
hiện

Khó khăn
khi thực
hiện

Hướng khắc
phục

1.Nghiê
n cứu lý

Hiểu sâu
hơn về

Hiệu
trưởng

Giảng
viên

- Tài liệu,
đề cương

(20/10
-

- Đọc
tài liệu,

Đầu năm
nhà

Phân bổ thời
gian hợp lý

luận về
phong

phong
cách lãnh

dạy
chuyên

bài giảng,
mạng

20/01/ trao đổi
2020)
với

trường
nhiều

để vừa hoàn
thành nhiệm

cách
lãnh đạo

đạo: ưu
điểm,
nhược
điểm,

đề
phong
cách
lãnh

Internet .

giảng
viên,
bạn học
lớp bồi

việc ảnh
hưởng
đến thời
gian tự

vụ nhà

trường vừa
đảm bảo việc
nghiên cứu

trường
hợp áp
dụng của
từng loại

đạo,
bạn
học…

dưỡng
cán bộ
quản lý
giáo

nghiên
cứu

phong
cách lãnh
đạo

- Sự ủng hộ
của thầy cô
trường
CBQL.

dục.

15


2. Trao

Học hỏi

Hiệu

phó

- Gặp gỡ

(20/11

Giả

Đồng

Nhiệt tình,

đổi với
các

kinh
nghiệm về

trưởng.

Hiệu
trưởng,

trực tiếp,
trao đổi

20/12/

định
hoặc

nghiệp
ngại chia

kiên trì, chọn
thời điểm

2021 )

đưa ra
những

sẻ kinh
nghiệm,

hợp lý để
đồng nghiệp

tình

huống
quản lý

tư vấn
cho mình.

thấy được
bản thân
đang mong

thành
viên

áp dụng
phong

những
người

qua điện
thoại,

trong
Ban
giám

cách lãnh
đạo trong
tình

lãnh
đạo các
trường

gmail

hiệu;

huống cụ

có

đã diễn

muốn học

những
người

thể.

thành
tích tốt.

ra. Trao
đổi

hỏi, tư

lãnh đạo

có kinh
nghiệm

cách
giải
quyết

ở trường
khác.

tình
huống,
rút ra

vấn từ họ để
hồn thiện
phong cách
lãnh đạo của
mình.

kinh
nghiệm
cho
bản
thân.
3. Tìm

Nắm được

Hiệu

Lãnh

- Hồ sơ

(20/12

- Tổng

- Giáo

- Tạo bầu

hiểu

hồn cảnh

trưởng

đạo nhà

viên chức,

-

hợp,

viên ngại

khơng khí

hồn

sống, tâm

trường,

phiếu

01/02/

phân

trao đổi.

thoải mái,

cảnh
sống,
các đặc
điểm

tư nguyện
vọng của
từng giáo
viên, nhân

ban
chấp
hành

cơng

2021)

tích hồ
sơ liên
quan
đến

tâm lý
của giáo
viên,

viên trong
nhà
trường để

đồn,
các tổ
trưởng

nhân

lựa chọn

chun

nhân

viên

trong
trường

phong
cách lãnh
đạo cho

mơn

viên.

thu thập
thơng tin
giáo viên
hằng năm.
- Trao đổi
trực tiếp.

từng
giáo
viên,

- Khơng
có thời
gian
nhiều.

gần gũi.
- Đi đến nhà
giáo viên,

nhân viên
vào ngày thứ
7, chủ nhật.

- Trò
chuyện
16


phù hợp.

với giáo
viên,
nhân
viên
ngồi
giờ làm
việc
hoặc
đến nhà
thăm
hỏi.
Lãnh
đạo nhà

Điều tra
thăm dị ý

(01/02 Họp hội
đồng sư

Tập thể
đánh giá

- Kiểm tra, rà
soát lại yêu

các giai
đoạn phát
triển của

trường,
ban
chấp

kiến, xác
định mức
độ và hiệu

10/03/
2021)

phạm
về xây
dựng

chưa
đúng về
thực tế,

cầu các ban
đánh giá,
tính nghiêm

nhà
trường và
tập thể sư
phạm để
tìm ra

hành
cơng
đồn,
các tổ
trưởng

quả làm
việc.

phiếu
thăm dị
ý kiến
và lấy ý
kiến

cịn nể
nang
nhau.

túc trong

đánh giá.

phong
cách lãnh
đạo phù

chun
mơn

4. Xác
định

Hiểu biết
tính chất

trình độ
phát
triển của
tập thể
sư phạm
nhà
trường

Hiệu
trưởng

thăm
dị.

cho tổ

trưởng
chun mơn
đánh giá các
thành viên

hợp
5. Đánh Phân loại
giá trình được trình
độ
độ chun
chun
mơn,
mơn,
nghiệp vụ

- Giao quyền

của tổ mình.
Hiệu
trưởng

Phó
Hiệu
trưởng,
các tổ
trưởng

nghiệp

của giáo

chun

vụ của

viên, nhân

mơn.

giáo
viên.

viên nhà
trường.

- Hồ sơ dự
giờ.

(10/03
- Dự
- Không
giờ giáo đủ thời
20/04/
viên.
gian để
- Các thông
2021)
dự giờ tất
tin đánh
- Trao

cả giáo
giá về trình
đổi với
viên
độ chun
P. Hiệu
mơn của P.
Hiệu
trưởng, tổ

trưởng,
tổ
trưởng

trưởng

chuyên

Thu thập
thông tin
phản hồi từ
cán bộ, giáo
viên, học
sinh và phụ
huynh học
sinh.

17

chun

mơn.

mơn.
6. Tập
vận

Từng
bước vận

dụng
phong
cách

Phó
Hiệu

- Nắm
vững cơ sở

(20/401/6/2

Bản
thân

dụng
phong
cách lãnh

trưởng,
các tổ
trưởng

lý luận về
các loại
phong cách

021)

chủ
động
giải

lãnh đạo

đạo đã

chun

lãnh đạo

quyết

quả do

để giải
quyết

được

nghiên

mơn,
hội

của Hiệu
trưởng

các tình
huống

bản thân
thiếu

tình
huống
xảy ra

cứu vào
tình
huống cụ

đồng sư
phạm
nhà

- Nắm rõ
từng tình

quyết

đốn, hay
cả nể.

trong
nhà
trường

thể

trường.

huống cụ
thể.

nảy
sinh
trong

7. Sơ

- Đánh giá

Hiệu

Đội ngủ

- Đề ra kế

(02/06 Xem lại

tổng kết
việc áp
dụng

lại hiệu
quả, phân
tích được

trưởng

cốt cán
trong
nhà

hoạch cụ
thể và nội
dung rõ

01/7/2
021)

phong
cách
lãnh đạo
trong

ngun
nhân
thành
cơng, thất

trường.

ràng.

cơng tác
quảng lý

bại trong
giải quyết
tình
huống, rút
ra bài học
để xây

Hiệu
trưởng

- Các hồ sơ
có liên
quan đến
các quyết
định quản
lý trong
thời gian
qua.

Một số
tình

Điều chỉnh
bản thân để

huống
đưa ra quyết
giải quyết định quản lý,
chưa hiệu
hợp tình.

nội bộ

Các

Sử dụng

hồ sơ.
Liên hệ
với lí

thành
viên ngại
đánh giá,

phiếu thăm
dị ý kiến các
thành viên

luận về
phong
cách

lãnh

ngại trình
bày quan
điểm của
mình.

trong tập thể
sư phạm nhà
trường.

đạo,
phân
tích tình
huốn
xảy ra
áp dụng

dựng
phong

phong
cách

cách lãnh
đạo cho
phù hợp.

lãnh
đạo

thành
cơng
18


hay
không
thành
công,
nguyên
nhân và
giải
pháp.

4. Kết luận và kiến nghị:
4. 1. Kết luận:
Kết luận và kiến nghị
Kết luận.
Vấn đề xây dựng phong cách lãnh đạo của Hiệu trưởng trong nhà trường là một
trong những nhiệm vụ cần thiết trong việc thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo
dục theo tinh thần của Nghị quyết 29. Bởi lẽ mỗi hoạt động đáp ứng yêu cầu đổi mới
điều xuất phát từ vai trò chủ động của người đứng đầu tổ chức hay đơn vị. Hiệu trưởng
cần phải xây dựng cho mình những phong cách lãnh đạo đặc trưng, hiệu quả, phù hợp
với trình độ phát triển của tập thể sư phạm nhà trường.
Hiệu trưởng có vai trị quan trọng trong việc xây dựng, phát triển nhà trường, là
người quyết định và có thẩm quyền cao nhất trong thực thi và ban hành mọi quyết
định. Nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện
người học, đáp ứng yêu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao của xã hội, hội nhập và
giao lưu quốc tế. Muốn vậy, Hiệu trưởng cần phải xây dựng cho mình phong cách lãnh
đạo khoa học, tin cậy và hiệu quả, điều này sẽ thúc đẩy sự phát triển tay nghề, tinh

thần, trách nhiệm, sự tự tin của tập thể giáo viên, nhân viên, tạo bầu khơng khí tâm lý
đồn kết trong tập thể sư phạm, nâng cao uy tín của người lãnh đạo, thực hiện được
mục tiêu chung của nhà trường.
Phong cách lãnh đạo chủ đạo của Hiệu trưởng trường THCS&THPT Bàn Tân
Định là phong cách lãnh đạo dân chủ phù hợp với trình độ phát triển của tập thể sư
phạm nhà trường, đem lại hiệu quả trong hoạt động quản lý. Trong một số trường hợp
do Hiệu trưởng chưa hiểu rõ tâm lý của cấp dưới nên việc sử dụng phong cách lãnh
đạo dân chủ, độc đoán, tự do chưa phù hợp, chưa đáp ứng được mong muốn của tập
thể sư phạm nhà trường.

19


Kết quả của việc vận dụng phong cách lãnh đạo mới này sẽ thúc đẩy trình độ
tay nghề, sự tự tin, tinh thần trách nhiệm của mỗi giáo viên, công nhân viên sư phạm
nhà trường.
Kiến nghị
* Với Sở giáo dục và đào tạo.
- Ban hành văn bản về hệ thống các tiêu chí đánh giá năng lực của lãnh đạo,
làm cơ sở để hổ trợ cho công tác quản lý.
- Thường xuyên mở các lớp bồi dưỡng cán bộ quản lý, để cán bộ quản lý cập
nhật kiến thức mới về quản lý để vận dụng trong công tác quản lý đạt hiệu quả.
- Có kế hoạch bồi dưỡng cán bộ quản lý kế thừa trước khi làm quản lý để có
thời gian nghiên cứu lý thuyết nhằm vận dụng một cách có hiệu quả khi nhận nhiệm
vụ mới.
- Tạo điều kiện cho đội ngủ cán bộ quản lý tham gia đầy đủ các lớp bồi dưỡng
chính trị, chun mơn, nghiệp vụ, đặc biệt là các lớp bồi dưỡng về công tác quản lý.
- Tổ chức các chuyến tham quan thực tế ở các trường bạn để học hỏi kinh
nghiệm, từ những trải nghiệm đó giáo viên cũng như cán bộ quản lý phát huy hết năng
lực của bản thân.

* Đối với chính quyền, địa phương:
Lãnh đạo cần có sự phối hợp và chỉ đạo sâu sát, kịp thời cho Hiệu trưởng, tạo
điều kiện tốt nhất để Hiệu trưởng hoàn thành cơng việc.
Cấp ủy, chính quyền địa phương cần quan tâm, giúp đỡ về vật chất, tinh thần
cho nhà trường. Quan tâm hơn trong công tác chỉ đạo huy động học sinh và hỗ trợ
vận động khi học sinh bỏ học.

20


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Tài liệu học tập bồi dưỡng cán bộ quản lý trường phổ thong lưu hành nội bộ
tháng 6 năm 2013 trường cán bộ quản lý giáo dục TP. Hồ Chí minh.
2. Thư viện số của trường cán bộ quản lý giáo dục TP. Hồ Chí minh.
3. Thông tư 29/2009/TT-BGDĐT (2009), Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định về
những tiêu chuẩn của Hiệu trưởng.
4. Thông tư 12/2011/TT- BGDĐT (2011), Bộ Giáo dục và Đào tạo về Điều lệ
trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thơng và trường trung học phổ
thơng có nhiều cấp học.
5. Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT ngày 20 tháng 7 năm 2018 của Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định chuẩn hiệu trưởng.
6. Tài liệu trên mạng internet.

21