Tìm hiểu về vai trò vi sinh vật trong quá trình sản xuất bia

 

Iố GÜKO \AƣƥKO 

\YƣỒKO ĕấ@ AỂG GÜKO KOA@ỆU \U AGD
V@ỆK GK W@KA AỂG VÅ \Aỵ G UAạD 
 



---

---

IÅ@ \@ỉ
\@ỉ] B]Ả
B]ẢK
DÜK V@ W@KA \Aỵ 
\Aỵ G UAạ
UAạD 
Gaữ ĚỊ8 \âd a`ệu vỊ vj` trù v` s`ka vẤt trcko quê trâka sầk xuật i`j.
BỞ  p8 LA\U:=J.
 Kd8 0.
0.

OVAL8 Gü BƵu AuyỊk \rjko.

\U. A ỗ Gậ D`ka, kổy 96

:

tăko = kćd 959: 


 

LJKA WÊGA \ẨKA V@ÈK KD
DỠg ĚỐ 
AỄ tèk

Güko v`ỏg ĚƵủ g o`jc

DWWV

acåk
tẩka

\r ắk Iầc V`ỏt
ko)
(kd trƵồ ko)

:0=9967:

\ờko aủ  p ơ n`ẳk, båd
Ucwmrpc`kt vå tauyẳt trâka.

:55/:55

Båd _crl, tâd a`ệu Ěỗko taỔ `
 Kouyọk \`ẳk Jka :0

båd sƪ Ěỗ quy trâka sầk xuật

:55/:55

 i`j vå tauyẳt trâka.
 Kouyọk KoỄg
\a`èk Iầc

:0
Uajk ZuỚg GƵỔ ko
ko :0<1:=7:

\âd a`ệu vỊ taåka paắk i`j vå
quê trâka bèk dmk
\âd a`ệu vỊ ta`ẳt iỎ trcko sầk
xuật i`j

15/:55
15/:55

\âd a`ệu vỊ yẳu tỚ ầka aƵồ ko
ko

Uaðko ĕćko Nacj  :0
?5/:55

ko i`j
bƵủ ko

\âd a`ệu vỊ gêg naê` k`ỏd
 Kouyọk \ậk Uaêt :0
b`èk qujk Ěẳk quê trâka sầk
xuật i`j, båd _crl.

9

05/:55


 

DỬG BỬG
Uaắk :8 Dớ ĕẦ]

=

Uaắk 98 Kố@ L]KO.
9.:. Gêg naê` k`ỏd, quê trâka b`èk qujk Ěẳ k sầk xuật i`j
9.:.:. Naê` k`ỏd i`j

6-?
6

9.:.9. Nă` k`ỏd kậd dmk vå pắk bcẪ` dmk i`j

6-?

9.9. Zuy trâka sầk xuật i`j

?-:6

9.9.:. Kouyèk b`ỏu sầk xuật i`j

?

9.9.9. Wƪ Ěỗ, quy trâka sầk xuật i`j

:5

9.7. Zuê trâka bèk dmk trcko i`j

:?-95

9.7.:. Dmk kờ`
9.7.9. Dmk gaâd

:1
:0

9.<. Gêg yẳu tỚ ầka aƵồko Ěẳk quê trâka bèk dmk

95

9.=. DỐt sỚ VWV oéy aƵ aểko trcko i`j

9:

9.6. Pèu gắu ta`ẳt iỎ trcko quê trâka bèk dmk

99

Uaắk 78 N ẻ\ B]Ả K

9=

Uaắk <8 \Å@ B@Ệ] \AJD NAẩC

96

7


 

LJKA DỬG AÂKA / IẩKO / GAừ  V@
 V@ẻ\ \ẫ\
:. LJKA DỬ
DỬG AÂKA8
Aâka 9.:. Aâka ầka vỊ i`j
=
Aâka 9.9. Gậu tẪc kậd dmk taẤt
6
Aâka 9.7. Djbt ĚẪ ` dẪga
?
Aâka 9.<. Acj Acuibck
?
Aâka 9.=. OẪc
1

Aâka 9.6. Wƪ Ěỗ quy trâka sầk xuật i`j
0
Aâka 9.?. Dêy koa`Ịk djbt
:5
Aâka 9.1. \a`ẳt iỎ bèk dmk
:7
Aâka 9.0. \a`ẳt iỎ bỄg i`j
:<
Aâka 9.:5. \a`ẳt iỎ tajka trðko i`j
:6
Aâka 9.::. Kậd dmk Wjggajrcdygms gmrmv`s`jm
:?
Aâka 9.:9. Kậd dmk Wjggajrcdygms gjrbsimromks`s
:0
Aâka 9.:7. Dêy tr Ốk
97
Aâka 9.:<. \a`ẳt iỎ såko ruko
97
Aâka 9.:=. \a`ẳt iỎ G@U
97
Aâka 9.:6. Dêy xjy iỐt dỎk
9<
Aâka 9.:?. Dêy kuü` v` s`ka vẤt
9<
Aâka 9.:1. Dêy by téd
9<
Aâka 9.:0. Gü Ěếg gắk nẵko
9<
ka 9.95. \jkn bèk dmk
9=

ka 9.9:. \a`ẳt iỎ bảko Bjdmbbj
9=
9. LJKA DỬ
DỬG Iẩ
IẩKO 
Iầko 9.:. DỐt sỚ VWV trcko kậd dmk, kậd dỚg, v` nauẠk vå têg aẪ` gữj gaøko
trcko sầk xuật i`j
95
 

 

 

7.8 V`
LJKA
DẤtỬG GAừ 
GAừ  V@ẻ
 V@ẻ\ \ẫ
\ẫ \
VWV
s`ka vDỬ
G@U (Gbmjk @k Ubjgm) 8 bå dỐt quy trâka tỺ ĚỐko guko gậ p quê trâka vỏ s`ka, tẠy
r Ụj, sêt trðko tẪ` gaở då naüko gắk taêc bả p gêg ta`ẳt iỎ.
W@U (Wtmr`b`zjt`ck `k Ubjgm) ajy gùk oỄ` t`ỏt trðko tẪ` gaở8 bå : aỏ taỚko xỤ bô ka`ỏt
trèk ĚƵỔ ko
ko Ớko acếg tẪ` iỗk (iỗk t`ỏt trðko) trcko gêg léy gauyỊk gaẳ i`ẳk taỺg
 paẠ d (sợj, rƵủ u-i`ju-i`j-kƵỞ g o`ầ` năt) acếg lƵủ g ‗  j
 j ‗  d
 dỰ paẠd… 

<


 

Uaắk :8 Dớ  ĕẦ] 
I`j bå dỐt bcẪ` kƵỞ g uỚko g÷ gỗk ĚƵủ g sầk xuật iẺko quê trâka bèk dmk g ữj ĚƵỔ ko
ko
trcko dü` trƵỔko bƪ bỤko gaật bểko vå k÷ nẵko ĚƵủg gaƵko
gaƵ ko gật sju na` bèk dmk. I`j
bå dỐt bcẪ` kƵỞ g o`ầ` năt g÷ ĚỐ gỗk taậ p, iỄt dỎk xỚp vå g÷ aƵƪko vỎ Ěếg trƵko gữj
acj acuibck.
Gêg bcẪ` i`j sỤ lửko paờ i`ẳk oỗ d 9 lùko8
- Jbm8 i`j ĚƵủ g s ầk xuật i Ẻko bèk dmk kờ`, bèk dmk vỞ ` ka`ỏt ĚỐ  :=  ‗   97cG t Ẫc rj
dỐt bƵủko mstm Ěêko nệ, gêg aƵƪko b`ỏ u taỠ gậ p vå gêg sầk paẠ d tẪc dð` năg. N ẳt
quầ i`j tẪc rj g÷ dð` vỎ gữj acj ajy quầ tƵƪko tỺ.
- Bjrom8 G÷ kouỗk oỚg tỮ \ruko Éu, i`j kåy lƵỔko kaƵ bå bcẪ` ĚƵủ g t`èu taử ka`Ị u
kaật taẳ o`Ở` koåy kjy. I`j ĚƵủ g sầk xuật iẺko bèk dmk gaõd ka`
ka`t tap (nac
(nacko
?àG - :=àG). Wju ữ g bốk dmk taỠ gậ p ồ  5
 5 - ớ taẳ o`Ở ` nacầko 6.555 kćd trƵỞ g,
g, kỊk vk d`ka \ruko Zug ỗ bồd
bồ d dt bc`
uko o`Ớko i`j g÷ tèk oỄ` nyu`. \aẳ  n ỿ :=, ồ  Jka
  Jka bcẪ` i`j nẵko g÷ acj i`j ĚƵủ g
 i`ẳt Ěẳk kaƵ bå Jbm, gùk sỤ l ửko acj i`j tâ Ěỗ  uỚko Ě÷ o` bồ i`j. \an:6, Jbm
g lko

bc`rji`jbựdk
gjc).:1:?
\t gg

gờgd`ka
kako
ko
kkd
jJbm
vồ i`j_ammbmr
u s
lỗko
acj
i`j. Ěệ
WỺ ga
  păt
păt
ko(kâka
tr Ớko
Ớ gko
Ljk`mb
tẪc rj dẪga kaj kƵỞ ko
ko gậk n Ự vå tẪc t`Ịk ĚỊ gac sầk xuật gêg bcẪ` i`j Ěmk (pcrtmr
vå stcut). Kćd :1<9, t` nau gaWt.
Wt. Djrt`k U`bsmk, Hcsmf Orcbb ỗ gac rj dả t dỐt
bcẪ` i`j dåu våko ÷ko s÷ko sêka aƪ` taẮd, aƵƪko taƪd Ěếg trƵko vå g÷ ĚỐ  trcko
Ěẳk dỠg xuyèk taậu. Dcrtck _. Gcutts (Kmw Xmjbjkl) våc kćd :0=7 ỗ paờt tr` k
ntaut bốk dmk b`ốk t g o`ứp o`ầd taỔ ` o`jk ữ vå sầk xuật i`j xuỚko gùk gaƵj Ěắ y
9< o`Ổ . Güko koaỏ g ữj üko vẮk ĚƵủ g s Ụ  lửko i ồ ` ka`Ịu kaå sầk xuật i`j bỞ k kaật
taẳ o`Ở ` kổy kjy.

ớ V`ỏt Kjd sầk xuật i`j ĚƵủg koƵỔ` Uăp ĚƵj våc kƵỞ g tj guỚ` taẳ n ỿ :0, gậka
bå Kẩ dêy I`j Aå KỐ` vå Kaå dêy I`j Wå` Oùk. Kaợko kćd :0?5 kổka I`j V`ỏt
păt
tr`ệk qujk
  ssầậkt
 Kjd
kaợko
iƵỞ gtr`
Ễko.
g÷ ĚƵủ 
<60 ggƪsầsồ 
Ở` g÷
kćko
bỺg :59:
ỏu bät/kćd.
I`jtr båỄko.
dỐ t
kggukg
xut vỗ
bck`kjy,
ko gữtjgk
k xu
iko quờ trõka bốk dmk g j ĚƵỔko trcko dü` trƵỔ ko bƪ bỤko gaật bểko vå k÷ naüko
ĚƵủg gaƵko gật sju na` bèk dmk.

=


 

Uaắk 98 Kố@ L]KO
9.:. Gêg naê` k` ỏd, quê trâka b`èk qujk Ěẳk sầk xuật i`j8 

 Aâka 9.:. Aâka ầka vỊ  i`j.
 i`j.

9.:.:. Nă` k`ỏ
k`ỏd i`j8
I`j bå bcẪ` kƵỞ g uỚko g÷ truyỊk ta
t aỚko béu ĚỔ ``,, ĚỐ  gỗk ta
t aập, dð` taƪd kock, iờ 
lƵỪ ko
ko g÷ o`ê tr Ỏ  l`ka lƵỪko gjc vå Ěếg i`ỏt bå guko gậ p aỏ mkzydm gac t`èu a÷j.
ĕéy bå dỐt sầk paẠd güko koaỏ s`ka aỄg ĚƵủ g sầk xuật iẺko quê trâka bèk dmk g ữj
ĚƵỔko bƪ bỤko trcko dü` trƵỔ ko
ko bểko vå k÷ nẵko ĚƵủg gaƵko gậ t sju na` bèk dmk.
\rcko Ě÷, bèk dmk bå güko ĚcẪ k qujk tr Ễko kaật.
9.:.9. Nă` k`ỏ
kậd dmk vå pắk bcẪ
bcẪ` dmk i`j8 
k`ỏd kậ
* Nă` k`ỏ
k`ỏd8  Kậd dmk bå gaật båd gac i`j g÷ aƵƪko vỎ  vå dåu dð` Ěếg trƵko.
\aỠg ćk gắ k ta`ẳt gac kậd dmk bå ĚẪd, aylrcgjgick vå gaật nacêko. Kậd dmk båd
 i`ẳk Ěờ` ĚƵỔko taåka rƵủ u vå jx`t gjgick`g (i`ẳk Ěờ` nẵko acåk tcåk) 06ÿ06%. WỚ 
gùk bẪ` <ÿ=% tẩka jx`t sugg`k`qum (5,?%), obygmr`k (7,=%) vå ka ợko gaật naêg.

6

 

 Aâka 9.9. G ậ
ậ u  t Ẫc kậ d dmk taẤt.

* Uaék bcẪ
bcẪ` dmk i`j8 G÷ 9 bcẪ` dmk i`j 8 Dmk Jbm, dmk Bjomr
+ Kậd dmk kờ` (jbm)8 Wjggajrcdygms gmrmv`s`jm t ẳ iåc kậ d dmk dẰ vå gck sju
na` kầy gaỗ` taƵỔ ko
ko läka bẪ` vỞ ` kaju tẪc taåka gauở` tẳ iåc kậd dmk.
+ Kậd dmk gaâd (bjomr)8 Wjggajrcdygms gjrbsimromks`s… aắu aẳt gêg tẳ iåc
qujk sêt taâ kầy gaỗ` ĚỠko r`èko bẾ acếg gếp Ěü`.

9.9. Zuy trâka sầ
sầk xuậ
xuật i`j8 
9.9.:. Kouyèk b`ỏ
b`ỏu sầ
sầk xuậ
xuật i`j8 
:. KƵỞ gg88 
+  KƵỞ g paầ` ĚẪt t`èu gauẠk kƵỞ g uỚko, naüko dð`, naüko vỎ, trcko suỚt, Ěếg i`ỏt
nẵko ĚƵủ g g÷ dð` jdck`jg, n`d bc Ẫ` kếko.
+ Gêg gaỀ sỚ qujk tr Ễko gữj kƵỞg8 ĚỐ gỠko, ĚỐ cxy a÷j vå v` s`ka vẤt.
ĚẪ` dẪ
9. Djbt ĚẪ`
dẪga8 
+ Djbt bå ĚẪ` dẪga kầy dắ d, bå kouỗk kouyèk b`ỏu gaäka Ěệ kậu i`j.

?

 

+ Djbt g÷ ka`Ịu bcẪ`8 djbt våko, djbt Ěmk vå ka`Ị u bcẪ` djbt naêg.

 Aâka 9.7. Djbt ĚẪ` dẪga

7. Acj Acuibck8
+ G÷ tèk nacj aỄg Audubus bupubus.
Vj` trù8 + tẪc vỎ Ěảko Ěếg trƵko. 
+ tẪc aƵƪko taƪd Ěếg trƵko.
+ tćko naầ kćko tẪc iỄt vå o`ợ iỄt.
+ tćko ĚỐ iỊk nmc.
+ täka naêko nauẠk.

 Aâka 9.<. Acj Acuibck.
Acuibck. 

1


 

<. Kậ
Kậd dmk 
- \rcko sầk xuật i`j koƵỔ ` tj lðko 9 bcẪ` kậd dmk8
+ Kậd dmk kờ`8 Wjggajrcdygms gmrmv`s`jm.
+ Kậd dmk gaâd8 Wjggajrcdygms
Wjgg ajrcdygms gjrbsimromks`s.

=. Gêg kouyèk b`ỏ
b`ỏu t`ka iỐ
iỐt8
 

- Bå gêg kouyèk b`ỏu paử lðko trcko sầk xuật i`j kaƵ8 oẪc, koü, dâ, dẪga Ěmk, gjc
bƵƪko, sảk, nacj` téy.
- KaẺ d guko gậ p t`ka iỐt gðko vỞ` djbt Ěệ  gauyệk tẩka ĚƵỔko djbtczƪ trcko q
trâka ĚƵỔ ko
ko j.

 ka 9.=. OẪc

6. Gêg gaậ
gaật paử
paử o`j8
+ Kd
gaật lðko Ěệ  xỤ  bơ kƵỞ g8
g8 duỚ` subf`t ajy subfjtm kjtr`, aủ  p gaật g÷ gaỠj
gabcr,
jg`l…
+ Ka÷d gaật lðko Ěệ gaỚko cxy a÷j gac i`j.
+ Gêg gaẳ paẠd mkzydm.
+ Gêg gaật lðko gac quê trâka tau aỗ` i`j.
+ Ka÷d gaật tr ủ 
ủ  bbỄg båd trcko lỎga ĚƵỔko, i`j, kƵỞ g.
g.

0

 

Ěỗ, quy trâka sầ
9.9.9. Wƪ Ěỗ,
9.9.9.
sầk xuậ
xuật i`j
OẪc 
 KƵỞ g 

Djbt 

 Koa`Ịk

 Koa`Ịk
 

Aỗ a÷j

ĕƵỔ ko
ko a÷j
BỄg lỎga ĚƵỔ ko
ko
 Kậu acj
Bảko trcko

Dmk o`Ớko

Båd bẪka

 Kắk o`Ớko

Bèk dmk gậka
Bèk dmk paử 
BỄg trcko

Gaj`, kg, xứt, `k
Iỗc aựj GC9
Ga`t gaj`

Yj gaj`

Aõka 9.6. W quy trõka sk xut i`j

Ga`t nmo

\ajka trko
Lờk kaỗk
Kap nac

:5


 

:. Koa`Ị
Koa`Ịk kouyèk b`ỏ
b`ỏu8
j) Koa`Ị
Koa`Ịk djbt

 Aâka 9.?. Dêy koa`
koa`Ị k djbt

- Dửg
D ửg Ě ga8
ga8  ĕẤ p ka ể  aẪt kouyèk b`ỏu taåka ka`Ịu dầka Ěệ  tćko l`ỏk täga t`ẳ p x øg
o`ợj kouyèk b`ỏu vỞ` kƵỞ g,
g, båd gac kƵỞ g xéd kaẤ p våc kỐ` ka
ka kajka aƪk, tàg ĚẠ y
q tr âka taữy pắk kajka gko vå tr`ỏt Ěệ.
- Pèu gắ
gắu8 O`ợ taåka paắk vể aẪt gåko kouyèk vẰk gåko tỚt Ěệ tr êka båd o`ầ d gaật
bƵủ ko
ko i`j, kở` ka g÷ ĚỐ dỎk gjc.
- Gêga t`ẳ
t`ẳk a
a ka8 Kouyèk b`ỏu ĚƵủg ĚƵj våc dêy koa`Ịk quj paọu kẪ p b` ỏu. OẪc
ĚƵủ g koa`Ịk kêt kaỔ   vvåc bỺg vj ĚẤ p gữj iøj våc taåka trcko gữj dêy koa`Ịk vå lc
sỺ g Ễ xêt gữj g êg aẪt vỞ ` kaju. OẪc sju na` koa`Ịk ĚẪt n äga
äga taƵỞ g yèu gắu s  ĚƵủ g
gauyệk quj x`bc kaỔ  o
 oåu tầ`, kaợko aẪt gaƵj ĚẪt yèu gắu s ĚƵủ g t`ẳ p tửg koa`Ịk gac
Ěẳk na` gac n äga
äga taƵỞg Ěữ kaể vå ĚƵủg ĚƵj rj kocå`. OẪc sju na` koa`Ịk ĚƵủg ĚƵj
quj ta`ẳt iỎ gaỠj tẪ d taỔ ` vå iờ suko kƵỞg, trƵỞ g na` gauyệk sjko kỗ` kậu vỞ ` tỀ b ỏ 
( oẪc 8 kƵỞ g 4 :8=).
i) Koa`Ị
Koa`Ịk oẪ
oẪc8 kaẺd ĚƵj kouyèk b`ỏu ồ  l

 lẪko aẪt vỊ lẪko iỐt Ěệ lọ låko taậ d
kƵỞ g,
g, tẪc Ě`Ịu n`ỏk tauẤk bủ` gac gêg güko ĚcẪk gaẳ  i`ẳk sju kåy. OẪc bå kouyèk
b`ỏu då t`ka iỐt g ữj gàko na` ĚƵủ g aỗ  j, gaƵj ĚƵủg têg ĚỐ ko i ồ ` gêg mkzydm.
Ẫko tă` kaƵ vẤy gàko r ật n iỎ  taữy
Gậu trøg t`ka iỐt gữj gàko r ật gỠko, ồ   tr Ẫko
 pắk, lc Ě÷ oẪc paầ` ĚƵủ g koa`Ịk gåko kaể gåko tỚt, kaẺd têga tr`ỏt Ěệ  ĚƵủ g gêg
gaật tjk trcko t`ka iỐt. 

::


 

9. ĕƵ ko
ko a
aj
- Naê` k`ỏ
k`ỏd8 bå o`j` ĚcẪk qujk tr Ễko kaật quyẳt ĚỎka a`ỏu suật kậu. Kouyèk b`ỏu quj
quj o`j` ĚcẪk aỗ a÷j ‗  ĚƵỔ ko
ko a÷j vỞ ` dửg Ěäga gauyệk t`ka iỐt tỮ lẪko nẵko áj
tjk sjko lẪko áj tjk, sju Ě÷ ĚƵủg ĚƵj våc quê trâka ĚƵỔ ko
ko a÷j gðko vỞ ` djbt, ồ  
Ěéy lƵỞ ` têg lửko gữj aỏ  mkzydm trcko djbt trcko Ě`Ịu n`ỏk ka`ỏt ĚỐ  kaật ĚỎka vå
ko taäga aủ  p, gêg mkzydm
mkzydm acẪt ĚỐko gảt gêg gaật gjc pắk tỤ tẩka gêg gaật
dü` trƵỔ ko
taậ p pắk tỤ.
- Dửg Ě ga8
ga8 \ Ẫc rj ka`ỏt ĚỐ  vå pA tậga a ủp Ěệ  gêg mkzydm g÷ trcko kouk b`ỏu

acẪt ĚỐko. Gàko xøg têg quê tr âka taữy paék, gêg aủ  p gaật gjc paék tỤ trcko kouk
b`ỏu (jdybcsm, jdybcpmgt`k, prctm`k,..) tẩka kaợko gaật g÷ pắk tỤ taập aƪ k aùj tjk
våc lỎga ĚƵỔ ko.
ko. Gêg gaật kåy bå kouỗk l`ka lƵỪ ko
ko gac kậd dmk.
7. Aỗ
Aỗ a
 aj 
- Dửg Ěga8 båd trƵƪko kồ  acåk
 acåk tcåk kouyèk b`ỏu bèk dỞ ` tỚ` Ěj. ớ 165G sju taỔ `
o`jk 75 paøt t`ka iỐt xmd kaƵ trƵƪko kồ  acåk tcåk, ĚỐ kaỞ t gjc, nauậy Ěầc gaẤ d,
lọ iàk kỗ` kẳu nẵko g÷ dỐt bƵủ ko
ko djbt kagko ku. \`ka it ỗ aaữj tay
paộk llồko ak t`ka iỐt gaƵj aỗ  a÷j.
- Ka`ỏt ĚỐ aỗ a÷j paử tauỐg våc t`ka iỐt gữj bcẪ` aẪt vå gỪ  tc
 tc kaể gữj bcẪ` aẪt t`ka
c
 iỐt. \`ka iỐt gữj oẪc ĚƵủ g aỗ a÷j ồ  15
 15 - 1= G. ĕéy bå ka`ỏt ĚỐ gjc kaật, aẪt t`ka
 iỐt bcẪ` kaể kaật. \`ka iỐt gữj bøj dâ tâ iảt Ěắu aỗ j ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ bå 65-1=cG. 

<. BỄ
BỄg lỎga
lỎga ĚƵ ko
ko
Zuê trâka bỄg ga`j taåka 9 o`j` ĚcẪ k8
+ O`j` ĚcẪk
ĚcẪk :8 BỄg lỎga Ěắu bå o`j` ĚcẪ k tờga lga rj na` iỗ. \rcko sut quờ trõka
bbg.

bg, iỗ ữko vj` trự ka d t bp tr
+ O`j` ck
ck 98Yj iỗ, sju na` tờga lga rj na` iỗ, trcko iỗ gựk o`b` dt bko
ko
gat aựj tjk g i`t bồ lga ko.
ko. Dg ọga gj rj iỗ bồ tau a` kako gat ga`t
kồy. Yj iỗ iko kg kữko ?1cG vồ rj
j gac k na` kko gat naỹko tjk trcko
iỗ kaể aƪk :% taâ lỮko. Kẳu t`ẳ p tửg r Ụj taâ a`ỏu suật tau aỗ` s o`ầd vå s áj tjk
kaợko aủ  p gaật nẵko dcko duỚk, Ěếg i`ỏt bå gêg pcbypamkcb båd gac i`j g÷ vỎ 
găt.
<. ĕuk sü` vỞ ` acj Acuibck
\rcko Acuibck g÷  gaỠj pcbypamkcb g÷  naầ  kćko båd nmc tử  gêg prctm`k nẵko
tjk trcko lỎga ĚƵỔ ko
ko tẪc n ẳt tữj.
  \ćko naầ kćko tẪc iỄt vå o`ợ iỄt.




 

\äka naêko nauẠk.

:9


 

Aùj tjk gêg gaật Ěảko, gaật taƪd vå  lỎga ĚƵỔ ko

ko bå d gac i`j g÷  vỎ  Ěảko vå 
dð` taƪd Ěếg trƵko. 
  Ucbypamkcb, gaật Ěả ko, gêg aủ 
 p gaật bå kaợko aủ  p gaật tẪc sỠg gćk iỊ dết g÷ 
acẪt täka gjc, kaỔ   vvẤy då GC9 ĚƵủ g o`ợ iỊk aƪk trcko i`j taå ka paẠ d.
- Dửg Ěga8 kaẺ d ờk ĚỎka tẩka paắk vå tẪc gac i`j g÷ dð` taƪd vå vỎ  Ěảko Ěếg
 





trƵko gữj acj acuibck, o`j tćko kỗko ĚỐ  ĚƵỔko, ĚỐ  jx`t, gƵỔko ĚỐ  dåu Ěỗko taỔ `
quê trâka Ěuk acj gùk g÷ têg lửko tajka trðko, t`èu l`ỏt gêg v` s`ka vẤt vå gêg aỏ 
mkzydm gùk bẪ` trcko lỎga ĚƵỔ ko.
ko.
t`ẳk aåka8 LỎga ĚƵỔ ko
- Gêga t`ẳ
ko sju na` kậu vỞ` acj acuibck vå Ěuk sü` trcko 65 ‗  
05 paøt. ớ  Ěéy lỎga ĚƵủg Ěuk sü` vỞ ` acj acuibck ka`ỏt ĚỐ  aƪk :555 G, gêg gaậ t
Ěảko, t`ka lắu taƪd, pcbypamkcb vå gêg taåka paắ k g ữj acj acuibck ĚƵủ g aùj tjk
våc lỎga ĚƵỔ ko
ko tẪc gac i`j g÷ vỎ Ěảko, dð` taƪd Ěếg trƵko gữj acj acuibck vå na ầ 
kćko o`ợ iỄt gac i`j. Ucbypamkcb g ữj acj na` aùj tjk våc l Ỏga ĚƵỔ ko
ko ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ gjc
s têg lửko vỞ ` gêg prctm`k gjc paék t Ụ  tẪc gêg paỠg gaật l ọ  n ẳt bảko båd tćko ĚỐ 
trcko gữj lỎga ĚƵỔ ko
ko vå ờk ĚỎka taåka paắk s`ka aỄg gữj i`j taåka paẠd.
=. Bả

Bảko xcêy8
- LỎga sju na` kậu ĚƵủg ĚƵj quj kỗ ` bảko xcêy Ěệ têga gếk acj trƵỞg na` ĚƵj våc
bèk dmk. L Ỏga ĚƵỔko trcko ĚƵủg ĚƵj quj ta`ẳ t iỎ båd bẪka kajka, dửg Ěäga ĚƵj lỎga
ĚƵỔ ko
ko xuỚko ka`ỏt ĚỐ bèk dmk taäga aủ  p (1  ‗   05 G) Ěỗko taỔ ` trêka sỺ xéd kaẤ p
gữj v` s`ka vẤt våc lỎga ĚƵỔ ko
ko lẮk Ěẳk iật bủ ` gac quê trâka bèk dmk. L Ỏga ĚƵỔ ko
ko
ĚƵủ g iờ suko cxy Ěẳk dỠg ĚỐ gắk ta`ẳt vå vỞ` bƵủ ko
ko dmk o`Ớko taäga aủp ĚƵủg ĚƵj
våc tjkn bèk dmk, ồ   Ěéy quê trâka bèk dmk gaäka xầy rj, lƵỞ ` têg lửko g ữj tẳ iåc
kậd dmk i`j, lỎga ĚƵỔko ĚƵủ g gauyệk j tẩka rƵủ u,
u, GC9 vå gêg s ầk paẠd paử 
năg.
- Zuê trâka kậu s Ụ  lửko ka`Ịu kćko bƵủko lƵỞ ` lẪko ka`ỏt kćko vå Ě`ỏk kćko gac
v`ỏg vẤk aåka gêg ta`ẳt iỎ, aƪ` kƵỞ g paửg vử dửg Ěäga o`j ka`ỏt vå Ěuk sü`. 
sü`.  
6. Båd bẪ
bẪka

- LỎga ĚƵỔ ko
ko sju na` n ẳt tàg q tr âka acuibck j g ÷ ka`ỏt ĚỐ gjc vå  dỐt bƵủ ko
ko
ồ  qu
gếk r ật bỞ k.
k. Ka`ỏt ĚỐ gjc båd kậ d dmk naüko acẪt ĚỐko ĚƵủ g,
g, gếk bå d gầk tr ồ 
quê 
tr âka acẪt ĚỐko gữj kậd dmk. Gaäka vâ vẤy, gắk båd bảko gếk, bỄg vå bå d bẪka. 
- Gêga t`ẳ

t`ẳk aåka8  AẪ ka`ỏt ĚỐ g ữj lỎga kaj xuỚko ka`ỏt ĚỐ pað aủ  p gac quê trâka
bèk dmk vå tćko naầ  kćko áj tjk nậ. ĕỗko taỔ ` kaẺd aẪk gaẳ naầ  kćko ka`ọd v`
s`ka vẤt. ĕỗko taỔ ` lỎga ĚƵỔko ĚƵủg iƪd våc kỗ` tamc paƵƪko t`ẳ p tuyẳk tẪc rj
:7


 

vùko bảko xcêy gếk âka tẩka trcko q trâka Ěuk sü`. \aỔ ` o`jk bảko gếk nacầko
:= paøt. Kỗ` gko bå kƪ` gaƵj lỎga kaj trcko suỚt quê trâka båd bẪka. 

?. Bèk dmk

 Aâka 9.1. \a`ẳ t iỎ bèk dmk 

j. Bèk dmk gaäka 8
- Nă` k`ỏ
k`ỏd 8 bå q trâka gauyệk j gêg gaật ĚƵỔ ko
ko vå lmstr`k taậ p pắk tỤ trcko
lỎga bèk dmk tẩka G9A=CA, GC9 vå dỐt sỚ gaật aợu gƪ naêg kaỔ  têg
 têg lửko gữj kậd
dmk.
G6A:9C6 ↙ 9G9A=CA + 9GC9 + Z
Gêg sầk paẠ d paử (gêg mstm, jg`l aợu gƪ, rƵủ u iẤg gjc, jblmaylm, obygmr`k...) Ě`
våc
k aùj
j lga
Ddmk.
t staồka
pagk

ngt kaj
tj vồ
tjkvồc
ỗ i
yaựj
k
bkotaồka
lk xupako
gkotjk
vg`s`ka
nabốk
` gdmk.
j kd
Wju na`
o`ko
tj
it u täka taỔ ` o`jk bèk dmk. G÷ taệ ga`j quê trâka bèk dmk båd < o`j` ĚcẪ k 8
  O`j` ĚcẪk : (nacầko 9 koåy Ěắ u)8 kậ d dmk kẠy gaỗ`, paêt tr`ệ k dẪ ka lắk vå
s`ka naỚ` ĚẪt gỺg ĚẪ` ồ  gu
 guỚ` koåy taỠ aj`.
  O`j` ĚcẪk 9 (9 koåy n ẳ t`ẳ p)8 sỺ bèk dmk gauyệ k tỮ n`ệu bèk dmk a`ẳu naä (Ěệ  
tćko s`ka naỚ` kậd dmk) sjko bèk dmk n ỽ naä (Ěệ tẪc GC9 vå mtajkcb)
  O`j` ĚcẪ k 7 (9 - 7 koåy t`ẳ p tamc)8 taỔ ` n ỷ bèk dmk dẪ ka kaật.
  O`j` ĚcẪ k < (: - 9 koåy gu Ớ` gðko)8 gƵỔko ĚỐ bèk dmk yẳ u lắ k, s`ka naỚ` kậ d
dmk tćko gðko vỞ ` gêg taåka paắk nmc tử  gữj prctm`k, tjk`k, kaỺj Ěảko acj








acuibck,...
acuibck
,... bảko lắk xuỚko Ěêy taðko bèk dmk.  

:<


 

- Dửg Ěga8 Ěệ tẪc rj taåka paẠd rƵủ u mtyb`g, GC9 vå dỐt sỚ sầk paẠd g÷ trcko i`j
tẩka paẠ d kaẺd ĚỎka aâka aƵƪko vå vỎ gữj i`j.
- Wju quê trâka bèk dmk gaọka taõ tlga ko acuibck aữj ỗ g gauyk taồka
sk paẠd i`j kck, lc têg ĚỐ ko g ữj t ẳ iåc kậd dmk. \uy bƵủ ko
ko gaật aùj tjk trcko
 i`j kck bå taập aƪk sc vỞ ` lỎga ĚƵỔko trƵỞg na` bèk dmk kaƵko trcko taåka paắ k i`j
kck bå dỐt aởk aủ  p gaật aùj tjk, Ěầ d kaẤk v`
v`ỏg tẪc aƵƪko vỎ Ěếg trƵko gữj i`j taåka
 paẠ d sju kåy. Kocå` aj` s ầk paẠd gaäka bå rƵủ u mtyb`g vå naä GC 9, trcko quê trâka
bèk dmk gaäka gùk tẪc rj ka`Ịu s ầk paẠd i Ấg aj`. Kaợko sầk paẠd kåy g÷ vj` trù
qujk tr Ễko trcko v`ỏg âka tẩka aƵƪko vå vỎ gữj i`j.
 i. Bèk dmk
dmk paử8
Dửg Ě ga8
ga8 \`ẳ p tửg bèk dmk paắk gaật nẵ gùk s÷t bẪ` sju na` bèk dmk gậka, iỗc
aựj GC9vồtko gko
ko d` vgac i`j.
Zuờ trõka bốk dmk patag a`ỏk trcko iâka näk ồ  ka`

 ka`ỏt ĚỐ tỮ 5-=µG. Zuê trâka bèk
dmk xầy rj gaẤd, t`èu ajc dỐt bƵủko ĚƵỔko naüko Ěêko nệ , lỎga bèk dmk bảko ĚỄko
9
vå
k Ạkåy
bå quê
i`j,GC
n ẳt ,taøg
o`j` ĚcẪk kồy tj
tauiỗc
aựj
t s c
g i`jGC
bồ .dO`j`
k pa
d ol
l`ko
lukotrõka
lgagaọk
iỗc aựj
9 gữ vỎ  taƪd kock lọ 
gaỎu kaỔ  quê
 quê trâka gauyệk a÷j xầy rj ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ taậ p.
\uy ka`èk trcko quê trâka s ầk xuật taỺg tẳ taâ quê tâka bèk dmk bå dỐt léy gauyỊ k
sầk xuật b`èk tửg quj ka`Ịu o`j` ĚcẪk vå nẵko k÷` rý 9 o`j` ĚcẪk bèk dmk Ě÷, Ě÷ gaỀ 
bå bơ tauyẳt Ěệ a`ệu kaợko i`ẳk Ěờ` trcko quê trâka bèk dmk i`j.
1. BỄ
BỄg8

 Aâka 9.0. \a`ẳ t iỎ b Ễg i`j 

:=


 

- \rcko quê trâka bèk dmk vå tr ợ i`j bẪka, i`j ĚƵủ g båd trcko dỐt gêga tỺ ka`èk
kaƵko gaƵj ĚẪt ĚƵủg ĚỐ trcko gắk ta`ẳt. \rcko i`j vẮk gùk Ěửg lc sỺ  g÷ dết gữj
kậd dmk lƵ taỮj, aẪt paék têk gƪ aỄg, lẪko aẪt nmc, paỠg gaật prctm`k-pcbypamkcb
vå ka`Ịu bcẪ` aẪt naêg tẪc dåu Ěửg gac i`j g÷ kouỗk oỚg tỮ gêg quê trâka ĚƵỔ ko
ko a÷j,
Ěuk acj ajy quê trâka bèk dmk,…\ật gầ gậu tỤ kåy kẳu tỗk tẪ` trcko i`j s  båd o`ầd
ĚỐ iỊk gữj i`j vå o`ầd o`ê tr Ỏ gầd qujk.
- VẤy kèk bỄg tẪc ĚỐ trcko gac i`j, bcẪ` iể Ěêko nệ sỚ bƵủ ko
ko gêg v` s`ka vẤt ijc oỗd
gầ kậd dmk vẮk gùk s÷t, bcẪ` iể gêg paỠg gaật prctm`k, gêg aẪt lẪko nmc pcbypamkcb,
 pcbysjgjr`t vå gêg prctm`k
prctm`k ät tjk båd
båd i`j tr ồ 
ồ  kèk
kèk ờk ĚỎka aƪk. 
aƪk. 
0. Zuê trâka Ěko gaj`8 
gaj`8  
ĕ÷ko o÷` Ěệ lọ sỤ lửko, vẠk gauyệk , vå lọ tajka trðko vồ ic quk sk pa d.
:5. Iỗc aựj GC98 Naọ GC9 trcko i`j bå kaỔ  quê
  quê trâka bèk dmk rƵủ u.
u. Kậd dmk
gauyệk j ĚƵỔko tẩka rƵủ u mtyb`g vå GC9 áj tjk trcko i`j, tuy ka`èk lc gêg güko

ĚcẪk sju bèk dmk (kaật bå nắu bỄg i`j) GC9 iỎ taật tacêt nă ka`Ịu. Vâ vẤy paầ` t`ẳk
aåka kẪp Ěữ  GC9 gắk ta`ẳt gac i`j, v`ỏg kẪp ĚƵủ g t`ẳk aåka iẺko gêga sửg GC9 tỮ 
lƵỞ ` bèk kaẺd tćko bƵủ ko
ko GC9 aùj tjk trcko i`j Ěầ d iầc gaật bƵủ ko
ko gữj i`j tẩka
 paẠd trƵỞg na` Ě÷ko gaj`, icd.  
::. Z trâka tajka trðko i`j8
- \`èu l`ỏt vå Ỡg gaẳ gêg v` s`ka vẤt trcko i`j ầka aƵồko Ěẳk gaật bƵủ ko
ko i`j taåka
 paẠ d (dåu sảg, dð` vỎ), nàc lå` taỔ ` o`jk iầc quầk gữj i`j.
- \ajka trðko i`j g÷ ka`Ịu güko koaỏ trcko ijc iâ vå kocå` ijc iâ. Kẳu bå tajka
trðko kocå` ijc iâ taƵỔ ko
ko s lðko ta`ẳt iỎ pjstmur`zmr
pjstmur`zmr ićko
 ićko gauyỊ k.

:6


 

 Aâka 9.:5. \a`ẳ t iỎ tajka trðko i`j. 

- \a`ẳt iỎ tajka trðko sẾ g÷ :5 nacjko (7 nacjko o`j ka`ỏt, < nacjko tajka trðko, 7
nacjko båd kouỐ`). I`j g÷ ka`ỏt ĚỐ nacầko 5 - 1⁵G s ĚƵủ g kẪp våc Ěắ u gữj ta`ẳt iỎ,
sju Ě÷ ĚƵủg ićko tầ ` l` gauyệk bắk bƵủt quj gêg nacjko Ěẳ k nacjko guỚ` gữj ta`ẳt
 iỎ. Dở` nacjko g÷ pauk kƵỞ g ồ   ka`ỏt ĚỐ naêg kaju. Ka`ỏt ĚỐ  kƵỞ g pauk gữj gêg
nacjko ĚƵủ g i Ớ trä sjc gac i`j lắk lắk ĚƵủ g kéko ka`ỏt Ěẳk ka`ỏt ĚỐ tajka trðko.
Wju Ě÷ gaj` t`ẳ p tửg ĚƵủ g båd kouỐ` Ěẳk ka`ỏt ĚỐ taƵỔ ko.
ko. WỺ tajy Ěờ` ka`ỏt ĚỐ paầ`

ĚƵủ g ta`ẳt n ẳ vỞ ` sỺ o`j ka`ỏt ajy o`ầd ka`ỏt tỮ tỮ o`ợj gêg nacjko Ěệ trêka sỺ sỚg
ka`ỏt båd vỪ   gaj`. KƵỞ g t Ữ nacjko o`j ka`ỏt ĚƵủg iƪd sjko nacjko båd kouỐ ` vå
ĚƵj vỊ koƵủ g bẪ`.
9.7. Zuê trâka bèk dmk trcko i`j8
- Bèk dmk i`j8 bå quê trâka gauyệk j lỎga ĚƵỔko acuibck j tẩka i`j lƵỞ ` têg
ĚỐko gữj kậd dmk taüko quj acẪt ĚỐko sỚko gữj gaøko.
- Ga
GaỀỀ t`èu gaỄ
gaỄk dmk i`j8 
+ Naầ  kćko s`ka trƵồ ko8
ko8 Uaử tauỐg våc ka`ỏt ĚỐ, taåka paắk gaật l`ka lƵỪ ko,
ko, gêg
gaật ĚỐg, gêg aủ  p gaật k`tƪ, gjgick g÷ trcko dü` trƵỔ ko.
ko.
+ Naầ  kćko nẳt bảko8 Zuyẳt ĚỎka taỔ ` o`jk vå dåu sảg gữj luko lỎga sju na` bèk
dmk.
* Dmk kờ` nẵko g÷ naầ kćko kåy.
* Dmk gâd ĚƵủ g ga`j tẩka 9 bcẪ`8 lẪko iüko vå lẪko iử`.
:?


 

+ BỺg bèk dmk8
* \rcko bèk dmk i`j taƵỔ ko
ko sỤ l ửko gêg kù` bèk dmk dẪka vå tẪc gac i`j g÷ dð`
vỎ taƪd kock.
* Uaử tauỐg våc ẩd bƵủ ko
ko gêg gaật prctm`k trcko tẳ iåc kậd dmk
9.7.:. Dmk kờ

kờ`8 
- Dmk kờ` bå na` bèk dmk, gêg t ẳ iåc dmk o`Ớko n ẳt
ẳt taåka Ěêd kờ` bèk trèk iỊ  dết
gðko vỞ ` bỞ  p iỐt tƵƪko ĚỚ` låy vå luy trâ trcko suỚt taỔ ` o`jk bèk dmk. Wju na` n ẳt
taøg, gaøko dỞ ` bảko xuỚko Ěêy vå tẪc tẩka bỞ  p xêg dmk nẵko gaết ga.
- \aƵỔko lðko Ěệ sầk xuật i`j Ěmk vå i`j g÷ ĚỐ gỗk gjc.
+ Na÷ bỄg, na÷ tau aỗ` Ěệ tê` sỤ lửko.
+ \aỔ ` o`jk bèk dmk koảk, ka`ỏt ĚỐ bèk dmk gjc (:9 ‗  :1
 :1 G).
+ Bƪ bỤko trcko lỎga bèk dmk, tẤ p truko ka`Ịu ồ  vðko
 vðko iỊ dết.
+ \Ữ kaợko gaữko tauỐg kd Wjggajrcdygms gjrbsimromks`s g÷ taệ y ĚỐt i`ẳk
Ěệ tẪc tẩka kaợko gaữko dỞ ` g÷ naầ  kćko sỤ lửko gac gêg sầk paẠd i`j Ěmk ajy
 i`j aƪ` koỄt.
+ Kaợko gaữko kåy taƵỔ ko
ko g÷ naầ kćko nt lọka naỹko bk, na` i`j ỗ nt taứg bốk
dmk vå ĚƵủ g båd bẪka tỚt taâ quê trâka n ẳt bảko trcko xầy rj lọ låko.
* VWV ĚẪ`
ĚẪ` l`ỏ
l`ỏk gac dmk kờ
kờ`8 Wj
 Wjggga
gaj
jr cdygms
gms gmrm
gmrmv
v` s`jm
s`jm. 
µ

ậ d
  dmk Wjggajrcdygms gmrmv`s`jm
 Aâka 9.::. K ậ
- ĕếg Ě`ệd
Ě`ệd âka tă`8
+ G÷ lẪko âka gắu ajy âka tr Ỡko.
+ Näga taƵỞ g tẳ  iåc
iåc tajy Ěờ` tðy tamc o`Ớko bcå`, tuờ` vå Ě`Ịu n`ỏk kuü` gậy.
+ Ga`
ko truko
tỮ 75
Ịu r Ốbcå`
9,=dd.
Ěẳk :5 dd> ga`Ịu lå` nacầko <,= Ěẳk 9: dd, tỚ `
Ěj g÷
gaữko
ĚẪt ga`iâka
Ịu lå`

:1


 

+ W`ka trƵồ ko
ko vå paêt tr`ệk ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ gjc.
+ W`ka sầk iẺko gêga tẪc gaỗ` vå tẪc iåc tỤ.
- Vj` trù8
trù8 taƵỔko ĚƵủ g lðko sầk xuật gêg bcẪ` i`j taẮ d dåu acếg gêg bcẪ` Ěếg i`ỏt

kaƵ i`j Jbm, i`j Ucrtm…  
+ Gƪ gaật bèk dmk8 gêg ĚƵỔko Ěƪk (obugczƪ, frugtczƪ), ĚƵỔko nàp kaƵ djbtczƪ,
sjggajrczƪ, lmxtr`k dẪga koảk, gêg aủ  p ga ật gaỠj k`tƪ Ěệ  taỺg a`ỏk gêg paầk Ỡko
s`ka a÷j.
+ Wầk paẠd gaäka bå mtajkcb, GC9 , gêg jx`t aợu gƪ, s`ka naỚ ` vå dỐt sỚ sầk paẠ d
kaƵ obygmr`k. 
- ĕếg Ě`ệd
Ě`ệd na` bèk dmk8 
+ ĕ`Ịu n`ỏk bèk dmk8 n Ỏ naä.
+ pA8 nacầko <,= ‗  =,=.
 =,=.
+ Ka`ỏt ĚỐ bèk dmk8 :< ‗  9=
 9= G.
+ Naầ kćko bèk dmk8 tỚg ĚỐ bèk dmk kajka vå dẪka d trèk iỊ dết dü` trƵỔ ko.
ko.
µ

Nana
t bảko8 tẳ iåc gữj gaøko bƪ bỤko vå tẤ p truko trèk iỊ dết
ầ ầkćko
lỎ+ga,
 kćkotẪcnẳiüko
t bảkovår ận 
t ẳnàd.
- ƣu Ě`ệd8
Ě`ệd8 
+ Zuê trâka trjc Ěờ ` gaật xầy rj dẪka trcko quê trâka aü aậ p vâ vẤy s`ka naỚ` tau
ĚƵủ g ka`Ịu aƪk.
+ Naầ kćko tẪc iåc tỤ kajka.
+ Naầ kćko naêko gỗk ồ  d

 dỠg truko iâka gac Ěẳk gjc.
- KaƵủg Ě`ệd8
Ě`ệd8 
+ N ẳt tàg bèk dmk, tẳ iåc n ẳt gd, tẩka gauở` tẪc bỞ  p låy kờ` bèk iỊ  dết båd
gac naầ kćko tỺ trcko gữj i`j r ật gaẤd, naầ kćko bảko yẳu .
+ GaỀ g÷ naầ kćko bèk dmk ĚƵủ g :/7 gêg bcẪ` ĚƵỔko tr`sjggajr`t8 ĚƵỔko sjggajrczƪ. 
9.7.9. Dmk gaâd8
- Dmk gaâd bå trcko na` bèk
bè k dmk gêg tẳ iåc n ẳt vỞ` kaju taåka gêg iüko bƪ bỤko trcko
luko lỎga bèk dmk vå lắk bảko xuỚko Ěêy taåka bỞ  p gếk dmk naê gaết ga 
- \aƵỔko lðko Ěệ sầk xuật i`j våko vå i`j g÷ ĚỐ  gỗk taậ p.
+ \Ẫc tẩka gd, bảko xuỚko Ěêy ta`ẳt iỎ bèk dmk.
+ \aỔ ` o`jk bèk dmk lå`, ka` ỏt ĚỐ bèk dmk taậ p (6 ‗   ?? G).
+ Lọ bcg, lọ tau kaẤk Ěệ tê` sỤ lửko.
 

µ

:0


 

* VWV ĚẪ`
ĚẪ` l`ỏ
l`ỏk gac dmk gaâd8 Wj
 Wjgg
ggaj
ajrr cdygms
gms gjr

gjr bs
bsi
imr om
omks
ks`` s. 

 Aâka 9.:9. K ậ
ậ  d dmk Wjggajrcdygms gjrbsimromks`s.

- ĕếg Ě`ệd
Ě`ệd aâka tă`8
+ ka cvjb, g÷ näga taƵỞ g 6 ‗  :9 βd. 
+ ka taỠg s`ka sầk8 iẺko gêga kầy gaỗ`, r ật n tẪc tẩka iåc tỤ.
+ Ka`ỏt ĚỐ paêt tr`ệk tỚ` Ƶu8 s`ka trƵồ ko
ko vå păt tr`ệk ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ taậ p nacầko 9= ‗  
c

c

 9j
 7 aGỄgvẮgkữjgùk
acẪt nac
9?+ G,
kaƵko
 ‗  7
ĚỐko.
ầko ?=% kƵỞ g,
\ẩka
paắồ k 9

t ẳ iåc8
g, :=  ‗  <=%
  <=% prctm`k gữj gaật
nẵ, 9= ‗  7=%
 7=% gjgickaylrjt, < ‗  ?%
 ?% gaật iàc, 1 ‗  0%
 0% gaật vü gƪ. 
- Vj` trù8
trù8 Ěệ tẪc rj gêg bcẪ` i`j våko sêko dåu vå i`j g÷ k ỗko ĚỐ gỗk taậ p.
- ĕếg Ě`ệd
Ě`ệd na` bèk dmk8
+ Ka`ỏt ĚỐ bèk dmk8 ồ  ka`
 ka`ỏt ĚỐ taậ p 6 ‗ 1cG
+ Naầ kćko bèk dmk8 Bèk dmk dẪka trcko bùko dü` trƵỔ ko.
ko.
+ ĕ`Ịu n`ỏk bèk dmk8 n Ỏ naä, pA4 <,= ‗  =,=.
 =,=.
+ Naầ  kćko tẪc iüko, n ẳt bảko8 n ẳt bảko ồ   lẪko iüko acếg lẪko iử` lƵỞ` Ěêy gêg
taðko bèk dmk.
- ƣu Ě`ệd8
ko n ẳt läka våc kaju ồ  l
 lẪko
Ě`ệd8 Gêg tẳ iåc kậd dmk na` bèk dmk gaøko taƵỔ ko
 iử` vå lẪko iüko vå lọ n ẳt bảko, tẪc Ě`Ịu n`ỏk tauẤk bủ ` gac güko koaỏ bỄg sầk paẠ d
trcko suỚt, dåu våko ÷ko.
Ě`ệd8 Dmk gâd lọ n ẳt bảko kèk iỊ dết t`ẳ p xøg g ữj gêg tẳ iåc kậd dmk
- KaƵủg Ě`ệd
vỞ ` gêg tẩka paắk l`ka lƵỪko g÷ trcko dü` trƵỔ ko
ko iỎ aẪk gaẳ. Lc Ě÷ taỔ ` o`jk bèk
dmk nàc lå`, täka n`ka t ẳ nàd a`ỏu quầ aƪk. 

9.<. Gêg yẳ
yẳu tỚ
tỚ ầka aƵồko Ěẳk
Ěẳk quê trâka bèk dmk
- Gaật bƵủ ko
ko gữj kậd dmk sầk xuật8 bå yẳu tỚ Ěắu t`èk Ěệ  i`j
i`j ĚẪt gaật bƵủ ko
ko gjc.
- BƵủ ko
ko kậd dmk o`jc gậy ijk Ěắu8 b`èk qujk dẤt ta`ẳt Ěẳk t`ẳk trâka bèk dmk.

95


 

- Kỗko ĚỐ gaật áj tjk gữj lỎga ĚƵỔ ko
ko acuibck j8 ầka aƵồ ko
ko r ật bỞk Ěẳk sỺ paêt
tr`ệk gữj kậd dmk vå tỚg ĚỐ bèk dmk.
- Kỗko ĚỐ gữj lỎga bèk dmk8 ầka aƵồ ko
ko naê dẪka Ěẳk bèk dmk. Kẳu ka`ỏt ĚỐ gjc
s tćko a`ỏu suật q trâka vå røt koảk taỔ ` o`jk. Gà ơ dở` bcẪ` kậd dmk ĚỊ u g÷
ka`ỏt ĚỐ tậga aủ  p kèk paầ` bỺj gaỄk tậga aủp Ěệ nẵko vƵủ t quj o`Ở ` aẪk Ě÷. 
- Êp suật iỊ dết8 ầka aƵồ ko
ko tr Ỻg t`ẳp Ěẳk gêg quê trâka güko koaỏ kaƵ bƵủ ko
ko s`ka
naỚ` tẪc tẩka, tr Ẫko tă` s`ka bụ kd dmk gko ka xờg ka dg iỗc aựj GC9.
- Aåd bƵủ ko

ko cx` vå taệ cx` a÷j ‗  na
 naỤ8 ầka aƵồ ko
ko tr Ỻg t`ẳp Ěẳk tỚg ĚỐ s`ka sầk gữj
kậd dmk vå bƵủ ko
ko s`ka naỚ` tẪc taåka Ěỗ ko taỔ ` bå yẳu tỚ têg ĚỐko dẪka Ěẳk tỚg
ĚỐ suy o`ầd Ěếg täka güko koaỏ gữj kậd dmk.
- GƵỔko ĚỐ nauậy lầc lỎga bèk dmk8 yẳu tỚ dẪka ĚẠy kajka quê trâka bèk dmk.
- Kỗko ĚỐ gữj sầk paẠ d bèk dmk8 ồ  k
 kỗko ĚỐ kaật ĚỎka s iảt Ěắu Ỡg gaẳ acẪt ĚỐko
sỚko gữj tẳ iåc kậd dmk. Naầ kćko gaỎu ĚỺko ĚỐ gỗk gữj gêg kậd dmk năg kaju
tâ năg kaju paử tauỐg våc naầ kćko tậga Ỡko gko kaƵ trẪ ko tă` s`ka bơ.

9.=. DỐ
DỐt sỚ
sỚ vsv y aƵ aểko
aểko trcko i`j8
 Iầko 9.:. D Ốt sỚ  VWV
 VWV trcko kậ d dmk, kậ d dỚ g,
g, v` nauẠ k vå têg aẪ` gữj gaøko
trcko sầk xuậ t i`j
V` s`ka vẤ
vẤt
Wjggajrcdygms
 pjstmur`jkus
Wjggajrcdygms
turi`ljks
Kậd dmk
U`ga`j
Gjkl`lj
Umk`g`bbud

Kậd dỚ
dỚg

Ya`zcpus

\êg aẪ`
I`j g÷ dð` bẪ vå vỎ Ěảko, i`j
 iỎ vẠk Ěửg vå na÷ sêko dåu
Båd tajy Ěờ` vỎ i`j vå i`j iỎ 
Ěửg dẪka
Lọ båd vẠk Ěửg i`j, båd gac
 i`j g÷ dð` mstm gữj acj quầ,
taầc lƵủ g.
g.
\Ẫc dåko, tẪc gếk, båd gac
 i`j g÷ dð` vỎ na÷ gaỎu.
Båd ta÷g djbt iỎ taẮd dåu vå
båd o`ầ d acẪt bỺg gữj mkzydm
oéy na÷ naćk gac ĚƵỔ ko
ko a÷j,
lỎga ĚƵỔko g÷ ĚỐ jg`l gjc.

9:


 

V` nauẠ
nauẠk bjgt`g

(Bjgtcijgtmr`ud)

V` nauẠ
nauẠk jgmt`g
(Jgmt`gijgtmr`ud)

Bjgtcijgtmr`ud
 pjstmur`jkud
Uml`cgcggus
Jgmtcijgtmr
Jgmtcdckjs

Båd Ěửg vå gauj i`j.
Båd Ěửg i`j, tẪc gac i`j g÷
dð` dẤt cko na÷ gaỎu
G÷ naầ kćko i`ẳk rƵủ u taåka
jg`l jgmt`g r ỗ` taầka GC9 vå
A9C.
Bèk dmk jgmt`g tỮ rƵủ u

iầk gữ
aểko trèk8 
Kaợko Ěếg tka gƪ iầk
Kaợko
gữj gêg VWV oéy aƵ aểko
+ \Ớg ĚỐ bèk dmk kajka.
+ WỤ lửko ĚƵỔ ko
ko g÷ a`ỏu quầ, tẪc ĚỐ gỗk gjc.
+ G÷ naầ  kćko gaỎu g ỗk, êp suật ta
t aẠ d taậu, cxy, ka`ỏt ĚỐ  vå kỗko ĚỐ  GC9 p

aủ  p vỞ ` tỮko kẩ dêy.
+ G÷ naầ kćko nẳt iüko vå n ẳt bảko tỚt.
+ G÷ naầ kćko sỚko s÷t gjc gac dửg Ěäga tê` sỤ lửko.
+ Wầk paẠd tẪc rj ijc oỗd gêg aủ  p gaật aƵƪko vå vỎ Ěếg trƵko gac i`j. 
+ ĕếg täka l` truyỊk ờk ĚỎka gjc.
+ \rcko Ě`Ịu n`ỏk sầk xuật, paử tauỐg våc gêg yẳu tỚ (taåka paắk kƵỞ g,
g, bcẪ` i`j
gắk sầk xuật…) då lðko dỐt trcko aj` gaữko dmk trèk.

9.6. Pèu gắ
gắu ta`ẳ
ta`ẳt iỎ
iỎ trcko quê trâka bèk dmk8
\a`ẳt i Ỏ s Ụ luko trcko quê trâka bèk dmk ijc o ỗ d8 \a`ẳt i Ỏ gauẠk iỎ , ta`ẳt i Ỏ bèk
dmk , ta`ẳt iỎ xỤ bä sju bèk dmk
- \a`
\a`ẳẳt iỎ
iỎ gau
 gauẠẠk iỎ
iỎ8 
+ \a`ẳt iỎ gauẠk iỎ kouyèk b`ỏu8 lðko Ěệ gauyệk Ěờ` gêg kouk b`ỏu tẵ duj kocå`
taỎ trƵỔko tẩka gƪ gaật vå lƵỪ ko
ko gaật, g÷ gêg täka gaật tậga aủ  p gac quê trâka bèk
dmk kaƵ näga taƵỞg, ĚỐ t`ka na`ẳt, ĚỐ kaỞ t,t, kỗko ĚỐ. Ka÷d kåy oỗd gêg trjko ta`ẳt
 iỎ  lðko Ěệ  båd sẪga (bcẪ` tẪ p gaật, r Ụj), båd kaể  (gảt, koa`Ịk), pắk bcẪ` (såko),
nauậy tr Ốk, xỤ bơ ka`ỏt (tajka trðko, t`ỏt trðko).
+ Gêg trjko ta`ẳt iỎ gauẠk iỎ v` s`ka vẤt 8 lðko Ěệ kuü` gậy, kaék o`Ớko v` s`ka vẤt
gac Ěẳk na` ĚẪt s Ớ  bƵủ ko
ko gắk ta`ẳt gac quê trâka bèk dmk. V` ỏg kaék o`Ớko taƵỔ ko
ko

oỗ d dỐt sỚ  iƵỞg,
iƵỞg, gêg iƵỞg Ěắu taƵỔ ko
ko lðko gêg trjko ta`ẳt iỎ páko tậ koa`ỏd

99


 

kaƵ gêg lửko gử taữy t`ka gỪ  ka
 kaể ajy gỪ   vvỮj, dêy nauậy tỮ, dêy bảg. Gêg iƵỞ g sju
g÷ taệ paầ` taỺg a`ỏk ồ  gêg
 gêg ta`ẳt iỎ bèk dmk gỪ  ka
 kaể ajy gỪ  p`bct.
 p`bct.
+ Gêg trjko ta`ẳt iỎ  gauẠk i Ỏ gac ta`ẳt iỎ bèk dmk kaƵ båd sẪga, t`ỏt trðko. A`ỏ k
kjy, koƵỔ` tj g÷ xu aƵỔ ko
ko täga aủ  p gêg trjko ta`ẳt iỎ kåy tẩka gêg iỐ paẤk gữj ta`ẳt
 iỎ bèk dmk, tậ lử G@U (Gbmjk @k Ubjgm) ajy W@U (Wtmr`b`zjt`ck @k Ubjgm).

 Aâka 9.:7. Dêy
Dêy tr Ốk

Aâka 9.:<. \a`ẳ t iỎ såko ruko

 Aâka 9.:=. \a`ẳ t iỎ G@U

97

 

 Aâka 9.:6. Dêy
Dêy xjy iỐt dỎk

Aâka 9.:?. Dêy kuü` v` s`ka v Ất

- \a`
\a`ẳẳt iỎ
i Ỏ bèk dmk8  Lðko Ěệ gauyệk gƪ gaật & lƵỪ ko
ko gaật taåka taåka paẠ d ajy
 iêk taåka paẠ d. Ga` t`ẳt gữj ta`ẳt iỎ kåy s ĚƵủg ĚỊ gập Ěẳk ồ  gêg
 gêg paắk sju.
- \a`
\a`ẳẳt iỎ
i Ỏ  xỤ  bä
  bä sju bèk dmk8 Gêg trjko ta`ẳt i Ỏ  lðko Ěệ  bcẪ` iể gêg tẪ p gaật l Ẫko
taü kaƵ bảko, bỄg, by téd.
+ Gêg trjko ta`ẳt i Ỏ  lðko Ěệ täka buyỏk sầk paẠd kaƵ gü Ěếg, n ẳt t`ka, sậy, gaƵko
gật.
+ Uaắk bỞ k gêg trjko ta`ẳt iỎ gữj ka÷d kåy tƵƪko tỺ kaƵ gêg trjko ta`ẳt iỎ g÷ gðko
gaỠg kćko gữj gêg kổka güko koa`ỏp năg kaƵ taỺg paẠd ajy a÷j gaật.

 Aâka 9.:1. Dêy by téd

Aâka 9.:0. Gü Ěếg gắk nẵko

9<

 

Aâka 9.9:. \a
\a``ẳ t iỎ b ả
ả ko
k
  o Bjdmbbj

 Aâka 9.95. \jkn
\jkn bèk dmk

* Pèu gắ
gắu gac ta`ẳ
ta`ẳt iỎ
iỎ8 Bèk dmk bå dỐt quê trâka tƵƪko ĚỚ` paỠg tẪ p, g ắk naỚko
gaẳ naê gaết ga. Vâ taẳ gêg yèu gắu gac dỐt ta`ẳt iỎ bèk dmk güko koa`ỏp bå tƵƪko
ĚỚ` gjc. \j g÷ taệ n ệ rj dỐt sỚ yèu gắu gậka sju8 
+ G÷ kćko suật p aủ  p.
+ \Ẫc ĚƵủ g sỺ pắk têk, áj tr Ốk
Ốk Ěỗko ĚỊu gữj gêga tẩka paắk trcko taðko bèk
dmk,
+ buük Ěầd iầc ĚƵủg dü` trƵỔ ko
ko bèk dmk tỚ` Ƶu, 
+ ĕầd iầc naüko iỎ béy ka`ọd tỮ dü` trƵỔ ko
ko kocå`,
+ Lọ båd vỏ s`ka, lọ gaćd s÷g iầc lƵỪ ko,
ko,
+ IỊk iỀ, t`k gẤy, gaäka xêg,
+ B`ka acẪt, dỊd lẾc, gƪ ĚỐko,
+ \ajc têg, vẤk ẩka tauẤk t`ỏk, jk tcåk

k ẩka
+ ĕắu
ỏg pậ
\rcko
taỺtƵ
g tẳvå, v`ga`
tajvdỗk
tt ta
gp.
gờg yốu gu trốk bồ naỹko ta g.
g. Gac kèk tj
taƵỔ ko
ko paầ` gaỄk o`ầ` păp luko áj gêg u g ắu kåy. \ðy tamc Ě`Ịu n`ỏk gử taệ då
tj s  g÷ kaợko Ě`ệd Ƶu t`èk kaật ĚỎka ajy kaợko yèu gắu t`èk quyẳt. \ Ữ  Ě÷, gaỄ k
bỺj ta`ẳt iỎ bèk dmk pað aủ  p.

Uaắk 78 N ẻ\ B]ẢK
Zuê trâka bèk dmk Ě÷ko o÷p våc vj` trù qujk trcko ĚỚ` vỞ ` trcko sầk xuật i`j , tẪc
aƵƪko vỎ gac i`j . K÷ gữko ĚƵủ g xmd bå gâj nj lẠk Ěẳk s Ỻ tẩka güko gữj sỺ 
âka taåka i`j .\ Ữ v`ỏg tâd a`ệu gêg yẳu tỚ ầka aƵồ ko
ko , gêg i`ẳk Ěờ` , gêg quê trâka
9=