Tài liệu Cẩm nang an toàn sức khỏe doc

CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 1

MC LC
CHÛÚNG I CẤC BÏÅNH MÙỈT...................................................................................................... 2
CHÛÚNG 2 BÏÅNH TAI MI HỔNG.......................................................................................... 16
CHÛÚNG 3: BÏÅNH RÙNG MIÏÅNG ........................................................................................... 39
CHÛÚNG 4 BÏÅNH DA VÂ TỐC................................................................................................. 48
CHÛÚNG 5 CẤC BÏÅNH XÛÚNG KHÚÁP .................................................................................. 68
CHÛÚNG 6 CẤC BÏÅNH CA HÏÅ TÌN HOÂN ..................................................................... 93
CHÛÚNG 7 BÏÅNH GAN........................................................................................................... 132
CHÛÚNG 8 LAO VÂ CẤC BÏÅNH HÏÅ HƯ HÊËP...................................................................... 142
CHÛÚNG 9 CẤC BÏÅNH ÀÛÚÂNG TIÏËT NIÏÅU ....................................................................... 157
CHÛÚNG 10 CẤC BÏÅNH ÀÛÚÂNG TIÏU HOẤ ...................................................................... 174
CHÛÚNG 11 CẤC LOẨI SƯËT THƯNG THÛÚÂNG.................................................................. 200
CHÛÚNG 12 PHÔNG VÂ TRÕ BÏÅNH UNG THÛ................................................................... 206

Nhiïìu tấc giẫ 2

CHÛÚNG I
CẤC BÏÅNH MÙỈT
Viïm mđ mùỉt
Lâ tònh trẩng viïm mẩn tđnh ca búâ mi, thûúâng do vi trng
gêy ra. Biïíu hiïån ca viïm mđ mùỉt: chùỉp, lểo, àỗ mùỉt tấi ài tấi lẩi,
khư mùỉt thûá phất, kđch thđch mùỉt mẩn tđnh.
Viïm mđ mùỉt cố thïí gêy nhûäng biïën chûáng: nhiïỵm trng giấc
mẩc, lưng mi mổc lïåch (lưng xiïu), qúåm (cp mđ) do sểo (sểo úã búâ
mđ mùỉt lâm cho mđ mùỉt xoay vâo trong). Cố thïí àiïìu trõ viïm mđ
mùỉt bùçng cấch lau mùỉt hùçng ngây, bưi thëc múä khấng sinh tẩi
chưỵ.
Phûúng phấp lau chi mùỉt: Àùỉp gẩc nống trïn mđ mùỉt trong
5 pht; chi búâ mđ bùçng tampon hóåc mưåt khùn mïìm nhng vâo

xâ phông nhể (nhû xâ phông tre
ã em ca Johnson).
Lùåp lẩi àùỉp gẩc nống: Trong trûúâng húåp viïm búâ mđ nùång, cố
thïí cêìn phẫi chi mđ mùỉt 3 lêìn/ngây.
Mâng vâ mưång thõt úã mùỉt
Mâng che úã mùỉt (tûâ dên gian thûúâng dng) thûåc chêët lâ sểo
ca giấc mẩc - phêìn tûúng ûáng vúái lông àen. Bònh thûúâng, giấc
mẩc phẫi trong sët thò mùỉt múái nhòn thêëy rộ.
Giấc mẩc trong sët nhúâ àûúåc cêëu tẩo búãi cấc tïë bấo àùåc biïåt.
Khi giấc mẩc bõ viïm loết phấ hỗng tẩo thânh sểo, cấc tïë bâo trong
sët àûúåc cấc tïë bâo súåi (khưng trong sët) thay thïë. Sểo àc giấc
ma
åc to hay nhỗ, dây hay mỗng lâ do viïm loết nhiïìu hay đt. Thõ lûåc
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 3

ca mùỉt st nhiïìu hay đt lâ ty thåc sểo àc dây hay mỗng, nùçm
úã trung têm hay vông ngoâi ca giấc mẩc.
Nïëu sểo dây úã trung têm lâ thõ lûåc st nhiïìu, cấch àiïìu trõ
duy nhêët lâ ghếp giấc mẩc. Cấc bấc sơ sệ lêëy giấc mẩc ca ngûúâi
chïët thay vâo chưỵ sểo àc. Hiïån úã nûúác ta, viïåc ghếp giấc mẩc chûa
àûúåc phất triïín lùỉm.
Àïí phông ngûâa sểo àc giấc mẩc, cêìn phông ngûâa bïånh viïm
loết giấc mẩc. Bïånh nây do vi khín, vi nêëm gêy ra, chng xêm
nhêåp sau cấc chêën thûúng hóåc do cấc virus. Khi bõ chêën thûúng
mùỉ
t hóåc bõ viïm loết giấc mẩc, nïn àïën cấc cú súã chun khoa mùỉt
àïí àiïìu trõ, khưng nïn tûå mua thëc nhỗ. Nïëu dng thëc cố
chûáa chêët corticoid nhû Dexacol, Neodex, Polydexan, Cebedexacol,
Spersadex, Maxitrol, Polydexa, bïånh sệ nùång hún.
Sểo giấc mẩc nùçm úã lông àen, côn mưång thõt lâ mưåt tưí chûác xú

cố mẩch mấu bô lïn giấc mẩc tûâ lông trùỉng. Mưång thõt dïỵ àiïìu trõ
hún sểo àc nhûng sau khi cùỉt bỗ, mưång thõt rêët hay tấi phất dây
hún, to hún. Chó nïn cùỉt bỗ mưång thõt khi nâo nố xêm lêën nhiïìu
vâo trung têm giấc mẩc. Bïånh nhên lúán tíi thò t lïå tấi phất
thêëp.
BS Nguỵn Hûäu Chêu (Giấm àưëc Trung têm Mùỉt TP HCM)
Cấc bïånh chẫy nûúác mùỉt
Nûúác mùỉt àûúåc sẫn xët àïìu àùån búãi tuën lïå nùçm úã dûúái mđ
mùỉt trïn. Nûúác mùỉt lâ ëu tưë cêìn thiïët búãi vò chng hònh thânh
nïn mưåt lúáp phim mỗng bao ph mùåt trûúác ca mùỉt, nhanh chống
àûúåc dêỵn lûu khỗi mùỉt qua mưåt hïå thưëng ưëng phûác tẩp dêỵn tûâ gốc
trong ca cấc mđ mùỉt vâo trong mi. Hïå thưëng ưëng nây àûúåc gổi lâ
lïå àẩo.
Bêët cûá xc cẫm mẩnh hóåc sûå kđch thđch mùỉt nâo cng cố thïí
gêy sẫn xët nûúác mùỉt quấ mûác. Sûå
tùỉc nghện ca hïå thưëng lïå àẩo
lâ mưåt ngun nhên quan trổng gêy chẫy nûúác mùỉt nhiïìu. Àiïìu
nây thûúâng cố xu hûúáng xẫy ra úã ngûúâi lúán tíi vâ ngun nhên
Nhiïìu tấc giẫ 4

tùỉc nghện thûúâng àûúåc xấc àõnh lâ do nhûäng thay àưíi ca ưëng lïå
mi.
Nhûäng trûúâng húåp nùång, chẫy nûúác mùỉt cố thïí thânh dông
xëng gô mấ. Nïëu tùỉc nghện khưng àûúåc giẫi quët, sûå ûá àổng
nûúác mùỉt trong cấc ưëng dêỵn lïå cố thïí dêỵn àïën nhiïỵm trng nghiïm
trổng vúái chẫy dõch m nhêìy.
Nïëu bẩn bõ nhiïỵm trng cêëp úã hïå thưëng lïå àẩo, cố thïí àiïìu trõ
bùçng khấng sinh. Bûúác tiïëp theo lâ xấc àõnh mûác àưå vâ võ trđ ca
tùỉc nghện. Cố thïí àïë
n bïånh viïån chun khoa àïí búm cấc ưëng lïå

bùçng nûúác mëi. lâm giẫm triïåu chûáng thoấng qua (thûúâng tấi
phất sau àố). Phêỵu thåt lâ biïån phấp rêët cêìn thiïët àïí àiïìu trõ sûå
tùỉc nghện nghiïm trổng ca cấc ưëng dêỵn lïå, hóåc úã nhûäng ngûúâi bõ
nhiïỵm trng tấi phất hïå thưëng lïå àẩo.
Ngoâi ra, bẩn cng cêìn ch àïën chẫy nûúác mùỉt úã trễ sú
sinh. Trễ sú sinh cố thïí cố mưåt mùỉt "ûúát", thûúâng vâo lc mưåt àïën
hai tìn tíi. Thónh thoẫng cố thïí chẫy dõch nhêìy m. Ngun
nhên lâ cố mưåt mâng lâ
m nghện hïå thưëng dêỵn lûu ca nûúác mùỉt
vâo mi. Sûå nghện tùỉc nây thûúâng tûå àưång giẫi phống trong vông 4
àïën 6 tìn sau sinh. Viïåc xoa nhể gốc trong ca mđ mùỉt cố thïí
thc àêíy nhanh chống viïåc múã tùỉc nghện. Nïëu nghện tùỉc côn dai
dùèng sau khi àậ xoa gốc trong vâ búm rûãa, thưng lïå àẩo, cêìn lâm
phêỵu thåt àïí giẫi phống chưỵ nghện tùỉc.
Bïånh chẫy nûúác mùỉt cố thïí do kđch thđch ca mùỉt hóåc bïånh
ca hïå thưëng dêỵn lûu. Cêìn àïën khấm úã mưåt bấc sơ chun khoa
mùỉt, tiïën hânh mưåt sưë thûã nghiïå
m àún giẫn àïí chêín àoấn ngun
nhên.
Bïånh tùng nhận ấp
Tùng nhận ấp lâ mưåt bïånh ca mùỉt, ngun nhên ca 20% ca
m úã Viïåt Nam. Trong bïånh nây, ấp lûåc ca cấc chêët dõch trong
mùỉt gia tùng àïën mûác thêìn kinh thõ giấc bõ tưín hẩi. Ấp lûåc tùng do
cố quấ nhiïìu dõch àûúåc tẩo ra hóåc do cấc ưëng dêỵn trong mùỉt bõ tùỉc
nghện (bònh thûúâng, dõch dêỵn lûu ra ngoâi con mùỉt theo àûúâng cấc
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 5

mẩch mấu). Bïånh tùng nhận ấp lâm tưín hẩi thõ lûåc, khi ấp lûåc gia
tùng cố thïí lâm co hểp nhûäng mẩch mấu ni dûúäng cấc súåi thêìn
kinh nhẩy cẫm úã phđa sau mùåt.

Cố 4 loẩi tùng ấp:
- Tùng ấp gốc múã mẩn tđnh: Chiïëm t lïå lúán, xẫy ra phêìn lúán
úã ngûúâi giâ nhûng cng cố thïí xẫy ra úã lûáa tíi trung niïn. Hổ
hâng ca nhûäng ngûúâi bõ bïånh tùng nhận ấp cố nguy cú bõ mùỉc
bïånh cao hún do ëu tưë di truìn. Bïånh tiïën triïín chêåm chẩp vâ
thûúâng khưng àûúåc ch trong nhiïìu thấng hóåc nhiïìu nùm.
- Tùng ấp gốc àố
ng hay tùng ấp cêëp: Àêy lâ loẩi bïånh tùng ấp
hay gùåp nhêët úã Viïåt Nam, thûúâng xẫy ra úã lûáa tíi trung niïn vâ
ngûúâi giâ, àùåc biïåt lâ ph nûä. Nố xẫy ra mưåt cấch àưåt ngưåt, ấp lûåc
ca mùỉt tùng rộ rïåt. Nïëu khưng àiïìu trõ tûác thúâi, mùỉt sệ tưín
thûúng sët àúâi trong mưåt thúâi gian rêët ngùỉn.
Khưng giưëng nhû bïånh tùng ấp mẩn tđnh, bïånh tùng ấp cêëp
thûúâng cố nhûäng triïåu chûáng rộ rïåt nhû àau mùỉt dûä dưåi, nhòn múâ,
àỗ mùỉt, cố nhûäng vông nhiïìu mâu quanh cấc ngìn sấng vâ nưn
mûãa.
- Tùng ấp bêím sinh: Loẩi tùng ấp nây hiïë
m, xët hiïån ngay
lc trễ àûúåc sinh ra. Sûå giận lúán ca mùỉt trễ sú sinh, chẫy nûúác
mùỉt vâ súå ấnh sấng mưåt cấch bêët thûúâng lâ nhûäng triïåu chûáng ca
bïånh, cêìn àïën bấc sơ nhận khoa khấm.
- Tùng ấp thûá phất: Xët hiïån sau viïm mùỉt, phêỵu thåt
mùỉt, cố biïën chûáng chêën thûúng mùỉt hóåc àc thy tinh thïí quấ
chđn.
Bïånh tùng nhận ấp câng àûúåc chêín àoấn súám thò cú hưåi
thânh cưng trong viïåc ngùn ngûâa mêët thõ lûåc câng lúán. Mùåc d
bïånh tùng ấp khưng thïí chûäa khỗ
i hoân toân nhûng hêìu hïët cấc
trûúâng húåp cố thïí kiïím soất àûúåc. Viïåc àiïìu trõ ty thåc vâo hònh
thấi ca bïånh, cố thïí dng thëc nhỗ, thëc ëng, phêỵu thåt hóåc

laser.
Thëc Spersacet gưìm Sulfacetamind Sodium vâ
Chloramphếnicol, dng trõ viïm mùỉt trong mưåt thúâi gian ngùỉn
Nhiïìu tấc giẫ 6

khoẫng 10 ngây. Khưng nïn dng quấ lêu vò tấc dng ph ca
Chloramphếnicol cố thïí gêy biïën chûáng, ch ëu lâ gêy thiïëu mấu,
thiïëu sùỉt bêët sẫn hay cấc loẩn sẫn khấc vïì mấu.
Dng thëc múä Tếtracycline 6 thấng liïìn mâ khưng hïët thò
khưng cêìn dng thïm nûäa. Cố thïí thay bùçng thëc múä
Erythromycin. Nïëu côn àau mùỉt hưåt, cố thïí dng Doxycyline 100
mg x 2 lêìn/ngây trong 3 tìn hóåc nhỗ thëc loẩi Sulfamide 4
lêìn/ngây trong 5 tìn.
Thëc múái nhêët hiïån nay lâ Azithromycine, tïn thûúng mẩi
lâ Zithromax, dng àiïìu trõ àau mùỉt hưåt. Hiïån nay, cú quan chưëng
mùỉt hưåt qëc tïë cng dng thëc Azthromycine àïí àiïìu trõ mùỉt hưåt
cho ca
ác qëc gia úã chêu Phi.
Àïí phông ngûâa vâ chưëng lêy lan bïånh mùỉt hưåt, cêìn giûä vïå
sinh mưi trûúâng, rûãa mùåt bùçng nûúác sẩch vâ dng khùn riïng.
Bïånh cûúâm mùỉt (àc thy tinh thïí)
Bïånh àc thy tinh thïí àûúåc dên gian gổi lâ cûúâm khư, khấc
vúái bïånh tùng nhận ấp àûúåc gổi lâ cûúâm nûúác. Mùỉt ca con ngûúâi
cng giưëng nhû mưåt mấy hònh. Mấy hònh gưìm hai bưå phêån chđnh lâ
ưëng kđnh vâ phim, côn cố mùỉt ưëng kđnh lâ thy tinh thïí, phim lâ
vộng mẩc. ÚÃ mấy hònh, khi ưëng kđnh bõ mưëc hay vúä thò ẫnh múâ, côn
úã mùỉt khi thu tinh thïí bõ àc hay vúä
(do chêën thûúng) thò ngûúâi
ta nhòn múâ.
Bïånh cûúâm àa sưë lâ do tíi giâ (90%) vò chuín hoấ trong cú

thïí suy ëu. Côn cấc ngun nhên khấc lâ bõ bïånh trong cú thïí
nhû tiïíu àûúâng, viïm nhiïỵm úã mùỉt, bõ cûúâm nûúác, bõ chêën thûúng
hóåc cấc bïånh bêím sinh gêy cûúâm úã trễ nhỗ. Mưåt sưë ëu tưë khấc
cng gêy cûúâm nhû thiïëu dinh dûúäng, do ẫnh hûúãng ca cấc tia
sấng (nhû tia cûåc tđm...).
Ngûúâi bïånh thêëy mùỉt bõ múâ dêìn, khưng àau, khưng nhûác,
khưng àỗ, ài thûã kđnh khưng thêëy kđnh nâo nhòn rộ hún. Àïën lc
múâ nhiïìu (khưng côn àổc àûúåc cấc chûä lúán trong sấch bấo), nhòn
vâo trong mùỉt thêëy àưìng tûã àưí
i mâu, cố thïí mâu trùỉng hóåc àen
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 7

nêu. Ài khấm bïånh, bấc sơ nhận khoa cố thïí phất hiïån ngay tûâ khi
múái bùỉt àêìu bõ cûúâm.
Khưng cố thëc nâo nhỗ vâo mùỉt lâm tan cûúâm nhû lúâi àưìn
àẩi. Khi àậ bõ cûúâm, nhêët lâ lc cûúâm àậ chđn thò cấch chûäa duy
nhêët lâ mưí àïí lêëy cûúâm rưìi àùåt thu tinh thïí nhên tẩo hóåc cho
àeo kđnh.
Khi nâo nïn mưí mùỉt?
Ty theo tûâng ngûúâi. Àưëi vúái ngûúâi lâm viïåc bùçng mùỉt nhiïìu
nhû àổc sấch, lấi xe..., khi khưng nhòn àûúåc chûä rộ nûäa thò nïn ài
mưí súám. Côn àưëi vúái nhûäng ngûúâi khưng phẫi lâm viïåc bùçng mùỉt
nhiïìu thò cố thïí àïí
mån hún. Tuy nhiïn, khưng bao giúâ àïí cûúâm
quấ chđn tûác mùỉt quấ múâ (khưng thêëy àûúåc bống bân tay trûúác
mùỉt). Cûúâm quấ chđn sệ gêy biïën chûáng nhû cûúâm nûúác cêëp tđnh
gêy àau nhûác, nhûác àêìu dûä dưåi, cố thïí lâm tưín thûúng thêìn kinh
thõ giấc. Lc àố, phẫi ài mưí gêëp mâ sau mưí chûa chùỉc àậ nhòn thêëy
àûúåc. ÚÃ nûúác ta cố rêët nhiïìu ngûúâi bõ cûúâm khưng chõu ài mưí vò súå,
khi àậ cố biïën chûáng thânh cûúâm nûúác, àau nhûác quấ, àậ m múái

chõu mưí, lcàố cố mưí cng khưng cûáu vận nưíi, chó giẫi quët cho
khỗi àau nhûác mâ
thưi.
Sau khi mưí cûúâm, mën nhòn rộ, phẫi àeo kđnh hóåc àùåt thu
tinh thïí nhên tẩo. Cố 3 loẩi kđnh:
- Kđnh gổng: Loẩi kđnh cố àưå hưåi t cao khoẫng + 10 àïën + 12
àiưëp.
- Kđnh tiïëp xc (kđnh sất trông).
- Thu tinh thïí nhên tẩo: Lâ mưåt thêëu kđnh chó nhỗ bùçng hẩt
bùỉp, rêët nhỗ, àûúåc àùåt ngay vâo trong mùỉt lc mưí.
Dng kđnh nâo tưët nhêët?
Ty trûúâng húåp vâ àiïìu kiïån tâi chđnh ca bïånh nhên. Tưët
nhêët lâ àùåt thu tinh thïí nhên tẩo vò nố cho hònh ẫnh trung thûåc
nhêët. Hiïån nay, úã nûúác ta, viïåc àùåt thu tinh thïí nhên tẩo àậ rêët
Nhiïìu tấc giẫ 8

thưng dng. Múái àêy àậ cố thïí mưí bùçng phûúng phấp Phaco,
khưng cêìn phẫi khêu, phc hưìi nhanh. Thûúâng thò thu tinh thïí
nhên tẩo khưng gêy phẫn ûáng gò cho ngûúâi bïånh.
Nïëu khưng cố àiïìu kiïån, sau khi mưí cố thïí àeo kđnh gổng,
nhûng cố phiïìn toấi lâ hònh ẫnh lúán hún bònh thûúâng. Lc àêìu,
bïånh nhên nhòn khưng quen sệ rêët khố chõu, nhêån àõnh khoẫng
cấch khưng àng, nhêët lâ xëng cêìu thang dïỵ bõ ngậ, àưi khi chống
mùåt. Ai cng phẫi têåp luån àeo kđnh mưåt thúâi gian rưìi dêìn dêìn
múái quen, cố ngûúâi phẫi mêët 6 thấng, cố ngûúâi têåp hoâi mâ vêỵn
khưng quen àûúåc.
Kđnh ấp trông đt ẫnh hûúãng hún kđnh go
ång, vò vêåy thoẫi mấi
hún, nhûng chó dng cho ngûúâi trễ vò cêìn khếo lếo, tay khưng run
vâ mùỉt kia côn nhòn àûúåc tưët. Côn àưëi vúái ngûúâi giâ bõ cûúâm cẫ hai

mùỉt thò rêët khố sûã dng vò tay hổ àậ run, mùỉt múâ, thao tấc khưng
chđnh xấc, dïỵ bõ rúát kđnh. Ngoâi ra, kđnh ấp trông cố thïí gêy dõ
ûáng, khưng phẫi ai cng thđch húåp àûúåc.
Khưng phẫi mưí cûúâm bao giúâ cng tưët vâ lâm cho mùỉt cố thïí
thêëy rộ râng àûúåc ngay. Lc múái mưí vâ sau khi mưí cố thïí cố biïën
chûáng nhû xët huët, viïm bưì àâo, cûúâm nûúác thûá phất, bong
vộng mẩc, viïm nhiïỵm... Nïë
u àùåt thu tinh thïí nhên tẩo thò mưåt
thúâi gian cng dïỵ bõ àc bao sau, lâm mùỉt múâ trúã lẩi, phẫi dng
laser àïí àưët. Ngoâi ra, mùỉt sau khi àậ mưí cûúâm vâ àeo kđnh nhòn
àûúåc rộ nhiïìu hay đt côn ty thåc vâo tònh trẩng vộng mẩc côn tưët
hay àậ bõ bïånh. Nïëu vộng mẩc àậ bõ bïånh thò mưí cûúâm chó gip
àûúåc phêìn nâo thưi, cng nhû mấy hònh àậ thay ưëng kđnh côn ty
thåc vâo phim tưët hay xêëu. Nïëu phim àậ hû hay hïët "àất" thò d
cố thay ưëng kđnh tưët mêëy chùng nûäa, hònh ẫnh cng múâ thưi.
Àc thy tinh thïí vâ glaucoma
Sau khi mưí àc thy tinh thïí, ngûúâi cao tíi cố thïí
bõ
glaucoma. Ngun nhên cố thïí do: mùỉt bõ 2 bïånh cng lc; hay
mưåt bïånh bõ trûúác, mưåt bïånh bõ sau; hóåc do mưí thy tinh thïí mâ
bõ glaucoma. Trûúâng húåp àậ mưí glaucoma khoẫng mưåt nùm, sau
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 9

nây ngûúâi bïånh vêỵn cố thïí bõ àc thy tinh thïí (do tíi giâ hóåc
thûá phất sau mưí glêuom).
Khi mùỉt bõ àc thy tinh thïí, ấnh sấng àïën mùỉt bõ che nïn
nhòn khưng àûúåc rộ. Vò thïë, khi mën nhòn rộ, ngûúâi bïånh thûúâng
dng kđnh lp àïí phống àẩi hònh ẫnh; nïëu dng kđnh cêån thò bïånh
nhên khưng thïí nhòn rộ hún hóåc chó nhòn rộ àûúåc mưåt thúâi gian.
Ngûúâi bõ àc thy tinh thïí cố thïí tẩm dng thëc nhỗ mùỉt

Catalin. Tuy nhiïn, thëc nây (cng giưëng nhû têët cẫ cấc thëc trõ
cûúâm mùỉt khấc) khưng thïí ngùn chùån hoân toân bïånh àc thy
tinh thïí.
Lẩm dng th
ëc nhỗ mùỉt gêy àc thy tinh thïí
Thy tinh thïí bõ àc cố thïí do ngun nhên bêím sinh kïët
húåp vúái dõ têåt, do chêën thûúng, ẫnh hûúãng chuín hoấ trong cú thïí.
Tuy nhiïn, thưng thûúâng nhêët lâ do lậo suy (tûâ 50 tíi trúã lïn) vâ
do ẫnh hûúãng ca viïåc lẩm dng thëc nhỗ mùỉt chûáa corticoid.
Mưåt sưë ngûúâi trễ, nhêët lâ phấi àểp, thêëy nhûäng lổ thëc mùỉt
nho nhỗ lẩi rễ tiïìn, tûúãng nhêìm lâ thëc rûãa mùỉt nïn dng thûúâng
xun mưỵi ngây trong thúâi gian dâi. Rưìi àïën mưåt ngây thêëy cẫnh
vêåt chung quanh múâ ài, khấm thò phất hiïån bõ àc thy tinh thïí.
Thëc mổi ngûúâi thûúâng d
ng tïn lâ Dexamethasone cố cưng thûác
chûáa khấng sinh Chloramphenicol vâ chêët corticoid. Àêy lâ loẩi
thëc tưët àïí trõ viïm kïët mẩc nhiïỵm trng, viïm loết giấc mẩc,
nhiïỵm trng tuën lïå... Nhûng àêy cng lâ loẩi thëc khưng nïn
lẩm dng hóåc dng sai chó àõnh vò cố thïí gêy suy ty, hưåi chûáng
xanh tấi úã trễ sú sinh, lâm tùng nhận ấp úã ngûúâi mùỉc bïånh
glaucoma, lâm tưín hẩi thêìn kinh thõ giấc, lâm trêìm trổng cấc bïånh
nhiïỵm virus, vi nêëm vâ nhêët lâ gêy àc thy tinh thïí.
Thëc lâm chêåm quấ trònh àc thy tinh thïí
- Thëc nhỗ mùỉt: Dionin 1% vúái hoẩ
t chêët lâ Ethyl Morphin,
nhûäng thëc gia tùng biïën dûúäng chưëng lậo hoấ mùỉt chûáa cấc axit
amin hay vitamin nhû ATP, B6, Acid Aspartic, L.Arginin, Acid
Nhiïìu tấc giẫ 10

L.Glutamic... (Catacol P.O.S, Catarstat), tấc dng sûå chuín hoấ

trïn sûå xú cûáng thy tinh thïí chûáa cấc mëi calci, iod, glycin
(Cristopal)...
- Thëc ëng chûáa cấc axit amin bưí dûúäng mùỉt hóåc vitamin
àïí lâm chêåm quấ trònh àc tinh thïí nhû Phakan ëng, cẫ ưëng
ëng lêỵn viïn nang trong cng lc.
- Nưåi tiïët àûúåc dng lâm chêåm àc thy tinh thïí: Kïët húåp
tinh chêët tuën cêån giấp, bìng trûáng, tinh hoân, Folliculine, mưỵi
ngây ëng mưåt ưëng hóåc theo chó àõnh ca bấc sơ.
Tùng nhận ấp cêëp
Tùng nhận ấp cêëp (côn gổi lâ cûúâm nûúác, thiïn àêìu thưëng,
cûúâm xanh, glaucoma lâ
mưåt bïånh phưí biïën úã Viïåt Nam, cố t lïå
gêy m loâ cao. Àêy lâ mưåt bïånh khêín cêëp trong nhận khoa, diïỵn
tiïën bïånh nhanh chống, cêìn phẫi àiïìu trõ kõp thúâi vâ àng cấch.
Nïëu khưng, cấc thêìn kinh mùỉt bõ hy hoẩi, thõ lûåc giẫm khưng tấi
tẩo àûúåc. Mùỉt cố thïí múâ sau 24 giúâ vâ m hoân toân tûâ 1 àïën 7
ngây.
Bïånh thûúâng gùåp nhiïìu úã ph nûä trïn 50 tíi (3/4) thåc
ngûúâi hay lo lùỉng, suy nghơ. Bïånh thûúâng khúãi phất sau mưåt àïm
mêët ng hay lo bìn. Biïíu hiïån àêìu tiïn lâ mùỉt nhûác dûä dưåi, lan
dêìn lïn àónh àêìu, nhûác àêì
u bïn mùỉt bõ àau, bìn nưn, mùỉt nhòn
rêët múâ, àưi khi thêëy cấc vông mâu. Mùỉt àỗ, con ngûúâi núã lúán, êën
vâo mùỉt thêëy cûáng, àưi khi thêëy con ngûúi mùỉt mâu xanh.
Khi thêëy nhûäng dêëu hiïåu trïn, nïn àûa bïånh nhên àïën
chun khoa mùỉt àiïìu trõ. Khưng nïn tûå ëng thëc àau nhûác,
thëc chống nưn hóåc lûúâi ài khấm vò sệ rêët cố hẩi cho thõ lûåc sau
nây.
Ngûúâi trïn 50 tíi nïn kiïím tra mùỉt hâng nùm àïí phất hiïån
ëu tưë nghi gêy tùng nhận ấp úã mưåt thïí khấc, êm thêìn nhûng

nguy hiïím hún, lâm ngûúâi bïånh m dêìn mâ khưng àau nhûác.
Bïånh tùng nhận ấp cố ëu tưë di truìn; gia àònh cố ngûúâi bõ
bïånh nâ
y phẫi cêín thêån hún. ÚÃ ngûúâi tûâng bõ lïn cún àau nhûác
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 11

mưåt lêìn àậ àiïìu trõ khỗi, cêìn theo dội thûúâng xun àïí phất hiïån
sûå tiïën triïín vâ biïën chûáng sau mưí. Bïånh nây khưng lêy, nhûng
nïëu àậ bõ úã mưåt mùỉt, mùỉt bïn kia cng cố thïí bõ lïn cún tùng ấp
bêët cûá lc nâo.
BS Tư Quang Àõnh
Àiïìu trõ mùỉt cêån thõ
Nïëu thõ lûåc kếm ài, ngûúâi bïånh cêìn àïën bấc sơ chun khoa
mùỉt khấm àïí xấc àõnh cố bõ cấc têåt khc xẩ nhû cêån thõ, loẩn thõ,
viïỵn thõ khưng. Nïëu cố thò cêìn àeo kđnh àiïìu chónh thõ lûåc. Ngoâi
ra, thõ lûåc ëu côn cố thïí do nhiïìu ngun nhên khấc vâ phẫi àûúåc
àiïìu trõ bùçng thëc.
Thëc Difrarel E vâ vitamin E gip tùng cûúâng dinh dûúäng
vâ tìn hoân mấu úã vộng mẩc nïn thûúâng àûúåc bấc sơ cho dng
khi mùỉt cêån thõ vâ mưåt sưë bïånh khấc.
Àïí bẫo vïå tưët thõ lûåc, chng ta cêìn ùn ëng àêìy à cấc chêët
dinh dûúä
ng, nhêët lâ cấc loẩi trấi cêy chûáa nhiïìu carotêne, thûúâng
cố mâu vâng cam nhû câ rưët, àu à, câ chua... Lûu khi hổc hânh,
àổc sấch hóåc phẫi lâm viïåc bùçng mùỉt mưåt cấch chùm ch, cêìn
phẫi cố à ấnh sấng.
K thåt àiïìu trõ mùỉt bùçng Lasik
Trong phêỵu thåt cêån thõ, ngoâi cấc phûúng phấp thûúâng
lâm nhû rẩch giấc mẩc hònh nan hoa, phêỵu thåt Laser excimer,
hiïån nay, thïë giúái àang phưí biïën mưåt loẩi phêỵu thåt múái lâ phêỵu

thåt Lasik. Sau phêỵu thåt, thõ lûåc cố thïí àẩt 9/10 hóåc 10/10;
mưåt sưë trûúâng húåp viïỵn hóåc loẩn thõ thò cêì
n àeo kđnh ± 1 Ds
(Àiưëp) àïí àẩt thõ lûåc tưëi àa. K thåt Lasik lâ bûúác nêng cao ca
k thåt Laser excimer. Laser excimer lâ loẩi Laser àêíy, phất ra
trong tia cûåc tđm cố bûúác sống rêët ngùỉn (193 nano meters) nhûng
à mẩnh àïí cùỉt giấc mẩc, lâm cho cấc mẫnh vn giấc mẩc bưëc húi
vâ cho phếp trấnh cấc tấc dng ca nhiïåt vâ àưång. Tíi tưët nhêët àïí
thûåc hiïån k thåt nây lâ tûâ 18 àïën 26, thõ lûåc mùỉt phẫi tûâ -5 àưå
Nhiïìu tấc giẫ 12

àïën -15àưå. Nïëu cêån tûâ -5 àưå àïën -12 àưå thò phêỵu thåt cho kïët quẫ
khẫ quan; sau mưåt thấng thõ lûåc mùỉt cố thïí àẩt 9/19 hóåc 10/10.
Côn cêån tûâ -12 àưå àïën -15 àưå thò phẫi sau tûâ 6 àïën 12 thấng múái
àấnh giấ àûúåc kïët quẫ.
K thåt Lasik (Laser in situ Keratomileusis) dng Laser
excimer phêỵu thåt phđa ngoâi hy bỗ biïíu mư giấc mẩc; cố thïí
àûa sêu xëng cùỉt mưåt phêìn ca giấc mẩc hònh thêëu kđnh (húi
lộm). Sau àố, phêìn giấc mẩc cùỉt ra sệ àûúåc àùåt lẩi võ trđ c. Khi
phêỵu thåt, bïånh nhên phẫi nùçm n trïn ghïë tûåa hóåc bân phêỵu
thåt, sau khi sất trng mùỉt vâ nhỗ
thëc tï (Tetracain 1%) vâi
pht, bấc sơ sệ àùåt vânh mi cưë àõnh mi mùỉt úã trẩng thấi múã rưìi tiïën
hânh phêỵu thåt. Àiïìu cêìn lûu lâ trong lc phêỵu thåt, bïånh
nhên phẫi nhòn vâo mưåt àiïím cưë àõnh.
Sau phêỵu thåt, bấc sơ cho bïånh nhên nhỗ thëc khấng sinh
vâ dng thëc khấng viïm khưng steroide trong mưåt tìn. K
thåt Lasik trấnh àûúåc cẫm giấc àau nhûác sau phêỵu thåt úã giấc
mẩc; nhûng cng cố mưåt t lïå nhỗ, khoẫng 5%, gùåp biïën chûáng.
Bïånh nhên cố thïí bõ loẩn thõ do nùỉp giấc mẩc bõ nhùn hóåc bõ àùåt

lïåch, hay cố biïíu mư xêm lêën dûúái vẩt... nïn nhòn thêëy cố vô
ng
mâu hóåc thêëy múâ múâ nhû cố mân sûúng...
Sau khi phêỵu thåt, bïånh nhên cêìn lûu : àïí viïåc tấi tẩo
biïíu mư mùỉt khưng bõ chêåm lẩi vâ nùỉp giấc mẩc khưng bõ lïåch, cêìn
trấnh di mùỉt trong nhûäng ngây àêìu. Nïëu lúä di mùỉt hóåc cố sûå cưë
xẫy ra, cêìn àïën bấc sơ khấm àïí àùåt nùỉp giấc mẩc vâo àng võ trđ vâ
khêu lẩi. Trûúâng húåp biïíu mư xêm nhêåp mùåt trong nùỉp giấc mẩc,
cấc mưëi chó khêu khưng thêåt khđt hóåc khi cố cẫm giấc lẩ, cêìn àïën
bấc sơ khấm lẩi àïí cố thïí súám can thiïåp vâ trấnh cấc tai biïë
n.
Àiïìu chónh lế
Àa sưë cấc trûúâng húåp lế (d úã trễ em hay ngûúâi lúán) khưng
bao giúâ tûå khỗi nïëu khưng àûúåc àiïìu trõ, ngoẩi trûâ hai trûúâng húåp
sau:
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 13

- Tònh trẩng giẫ lế do nïëp bểt mđ hóåc do khn mùåt cố dẩng
àùåc biïåt, nhòn giưëng lế.
- Lế tẩm thúâi do liïåt thêìn kinh àiïìu khiïín cú hóåc cú vêån
nhận sau sang chêën hóåc do nhiïỵm virus. Trûúâng húåp nây thûúâng
xẫy ra sau mưåt chêën thûúng àêìu hóåc sau mưåt àúåt cẫm cm, kếo
dâi khưng quấ 6 thấng. Nïëu sau 6 thấng vêỵn tưìn tẩi thò phẫi àiïìu
trõ, mùỉt múái ngay trúã lẩi.
Tònh trẩng lế mùỉt trong mưåt thúâi gian dâi (trïn 2 nùm) cố thïí
dêỵn túái cấc tưín thûúng chûác nùng mùỉt trêìm trổng: nhûúåc thõ úã mùỉt
lế (thûúâng xun nhòn múâ hún mùỉt kia), mêët thõ giấc hai mùỉt. ÚÃ
trễ nhỗ, cấc chûá
c nùng nây chó cố thïí hưìi phc nhúâ têåp luån.
Ngûúâi trïn 15 tíi nïëu àậ mêët cấc chûác nùng nây thò khưng thïí

hưìi phc àûúåc, chó cố thïí phêỵu thåt thêím m chónh lẩi mùỉt lế mâ
thưi.
Àiïìu trõ lế trïn ngun tùỉc cố 5 bûúác:
1. Àiïìu chónh kđnh úã cấc bïånh nhên lế cố kêm têåt khc xẩ àïí
àẩt àûúåc thõ lûåc cao nhêët, gip quấ trònh àiïìu trõ lế trúã nïn dïỵ
dâng hún.
2. Têåp àïí khùỉc phc nhûúåc thõ nïëu cố mùỉt bõ nhûúåc thõ.
3. Têåp hưìi phc thõ giấc hai mùỉt nïëu chûác nùng nây ëu hóåc
àậ mêët.
4. Cấc bâi têåp cú gip lâ
m mẩnh cú ëu hóåc lâm giận cú
cûúâng.
5. Phêỵu thåt chónh cú nïëu bïånh chûa hïët vúái cấc phûúng
phấp trïn.
Àưëi vúái ngûúâi trïn 15 tíi, chó àiïìu trõ vúái cấc bûúác 1 - 4 - 5.
Khưng cố kđnh àiïìu chónh lế, chó cố kđnh àiïìu chónh têåt khc
xẩ ài kêm vúái lế.
Nhiïìu tấc giẫ 14

Lûu khi mang kđnh sất trông
Nhûäng ngûúâi bõ cấc têåt vïì mùỉt nïëu àeo kđnh thưng thûúâng sệ
gùåp nhiïìu bêët tiïån khi lâm viïåc, hoẩt àưång thïí thao. Nïëu lâ phấi
nûä, cùåp kđnh quấ dây vâ to sệ đt nhiïìu ẫnh hûúãng àïën thêím m. Vò
vêåy, kđnh sất trông (hay côn gổi lâ kđnh tiïëp xc - contactlens) cố
thïí cẫi thiïån àûúåc nhûäng bêët tiïån trïn. Tuy nhiïn, khi sûã dng
kđnh sất trông, cêìn lûu nhûäng àiïím sau:
1. Khi nâo thò àûúåc sûã dng kđnh sất trông?
Ngûúâi mën sûã dng kđnh sất trông phẫi àûúåc bấc sơ chun
khoa chêín àoấn àïí xấ
c àõnh chđnh xấc viïåc sûã dng kđnh sất trông

cố thêåt cêìn thiïët khưng, àưå kđnh bao nhiïu thò vûâa, àưìng thúâi khẫo
sất àưå cong, àûúâng kđnh ca trông... Àưå cong ca kđnh rêët quan
trổng. Kđnh cố àưå cong lúán sệ dïỵ lâm cho ngûúâi mang khố chõu, àỗ
mùỉt; kđnh cố àưå cong nhỗ sệ dïỵ bõ tåt, rúi.
2. Sûã dng loẩi kđnh sất trông nâo?
Nïn sûã dng loẩi mïìm vò dïỵ tẩo sûå tiïëp xc giûäa giấc mẩc vâ
mđ mùỉt. Hún nûäa, loẩi kđnh sất trông mïìm cố tđnh êím cao gip cho
mùỉt dïỵ thđch ûáng.
3. Ûu àiïím ca kđnh sất trông
Khi àeo kđnh sất trông, mùỉt sệ khưng cẫm thêëy khố chõu vò
khoẫng cấ
ch giûäa mùỉt vâ trông kđnh gêìn nhû khưng cố. Sûã dng
kđnh sất trông sệ thêëy àûúåc nhûäng hònh ẫnh trung thûåc hún so vúái
kđnh thûúâng.
4. Nïn thêån trổng khi ng vâ búi lưåi
Khi tùỉm biïín cố thïí sûã dng contactlens loẩi dễo, àûúâng kđnh
trông lúán àïí lúáp giấc mẩc vâ mi mùỉt àûúåc nêng àúä vâ che chúã tưët.
Tuy nhiïn, cấc hưì búi thûúâng cố nhiïìu fluor vâ vi khín cố thïí gêy
viïm kïët mẩc nïëu khi búi bẩn vêỵn sûã dng contactlens.
Khi ng vêỵn cố thïí àeo kđnh sất trông. Tuy vêåy, lc ng nïn
thấo ra vò giấc mẩc trong àïm thûúâng giẫm khẫ nùng hêëp th ưxy.
5. Vâi àiïìu cêìn ch
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 15

- Rûãa sẩch kđnh trûúác khi cho vâo mùỉt, rûãa tay trûúác khi sûã
dng kđnh.
- Khi àeo kđnh sất trông, tuåt àưëi khưng phun keo xõt tốc.
Nïëu cêìn, phẫi nhùỉm mùỉt lẩi cho àïën khi xõt xong.
- Khưng sûã dng contactlens ngay sau khi dng thëc nhỗ
mùỉt.

Nhiïìu tấc giẫ 16

CHÛÚNG 2
BÏÅNH TAI MI HỔNG
Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc
Tiïëng ưìn àưëi vúái tai:
- Quấ trònh phất triïín nhanh chống cấc ngânh cưng nghiïåp,
giao thưng, vêån tẫi, àư thõ hoấ... lâm cho tiïëng ưìn ngây câng lúán,
ẫnh hûúãng túái sûác nghe vâ gêy bïånh àiïëc nghïì nghiïåp do tiïëng ưìn.
Tiïëng ưìn cng lâ trong nhûäng tấc nhên gêy ư nhiïỵm mâ tûâ trûúác
àïën nay đt ngûúâi ch hóåc ch nhûng khưng cố hûúáng giẫi
quët triïåt àïí.
- Ư nhiïỵm tiïëng ưìn lâ sûå tưìn tẩi cấc loẩi êm thanh khiïën
ngûúâi nghe cẫm thêëy khố chõu. Tiïëng ưìn gêy mêët ng, stress, ẫ
nh
hûúãng túái tim mẩch, giẫm tíi thổ, tùng huët ấp, nghïỵnh ngậng,
àiïëc.
- Tiïëng ưìn phưí biïën hiïån nay thûúâng phất ra tûâ cấc mấy mốc
cưng nghiïåp, cấc phûúng tiïån giao thưng vêån tẫi (xe húi, xe lûãa,
mấy bay), hưåp gêy ưìn (cassette, tivi, mấy àơa)... Àún võ ào tiïëng ưìn
lâ dếcibel (dB). Vđ d: tiïëng xe chẩy trïn àûúâng phưë 70-90 dB,
tiïëng ba mấy 90 dB, tiïëng xe lûãa 90-95 dB, mấy bay phẫn lûåc cêët
cấnh 130 dB... Theo qui àõnh ca Hiïåp hưåi Chưëng tiïëng ưìn qëc tïë
(AICB) thò tiïëng ưìn cho phếp trong sẫn xët lâ 95 dB ±5, úã Viïåt
Nam lâ 85 dB.
- Mûác ẫnh hûúãng ca tiïëng ưìn côn ph thåc vâo cûúâng àưå,
thú
âi gian tiïëp xc vâ àưå nhẩy cẫm ca cú thïí. Tai cố chûác nùng
nghe vâ thùng bùçng, dïỵ bõ ẫnh hûúãng búãi tiïëng ưìn xung quanh,
nhêët lâ ngûúâi trïn 40 tíi. Khi tiïëng ưìn àẩt 100 dB, phẫi chõu

CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 17

àûång thûúâng xun thò mưåt phêìn ca tïë bâo cố tiïm mao trong tai
bõ phấ hy, mï lưå tưín thûúng khưng cố khẫ nùng hưìi phc.
Tai gùåp êm thanh quấ cao cố nguy cú thng mâng nhơ, sai
cấc khúáp, lêu dâi cố thïí àiïëc. Lc àêìu tiïëp xc vúái tiïëng ưìn, ta chó
thêëy tai, sûác nghe vâ khẫ nùng phên biïåt tiïëng àưång giẫm. Ra
khỗi núi ưìn thò hïët. Nhûng nïëu cûá kếo dâi nhû vêåy, tai sệ nghe
kếm dêìn rưìi àiïëc. Thúâi gian tiïëp xc vúái tiïëng ưìn túái khi bõ àiïëc
nghïì nghiïåp lâ 3-6 thấng. Gổi lâ àiïëc nghïì nghiïåp khi thđnh lûåc úã
tai nghe rộ nhêët giẫm 35 dB, àố lâ àiïëc tiïë
p êm àưëi xûáng.
Cấc loẩi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc
Tai gưìm cố tai ngoâi, tai giûäa vâ tai trong. Tai ngoâi cố
nhiïåm v khụëch àẩi vâ hûúáng êm thanh vâo mâng nhơ. Tai giûäa
gưìm mâng nhơ vâ 3 xûúng nhỗ cố nhiïåm v truìn êm thanh tûâ
mưi trûúâng khưng khđ vâo mưi trûúâng nûúác ca tai trong. Tai trong
cố cấc tïë bâo thêìn kinh thđnh giấc biïën àưíi sống êm thanh cú hổc
thânh nhûäng xung àưång àiïån thêìn kinh, truìn theo dêy thêìn
kinh thđnh giấc vïì nậo. Cấc bïånh l úã tai ngoâi vâ tai giûäa cố thïí
ẫnh hûúãng àïën cú chïë dêỵn truìn êm thanh, àêëy lâ loẩ
i àiïëc vâ
giẫm thđnh lûåc dêỵn truìn. Cấc bïånh l úã tai trong trúã ài cố thïí
ẫnh hûúãng àïën phêìn thêìn kinh nhêån cẫm êm thanh, àêëy lâ loẩi
àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc tiïëp nhêån, hay côn gổi lâ àiïëc vâ giẫm thđnh
lûåc thêìn kinh. Ngoâi ra côn cố loẩi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc hưỵn húåp
cố bïånh l úã cẫ hai loẩi trïn.
Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc dêỵn truìn nối chung cố thïí phêỵu
thåt. Àố lâ cấc phêỵu thåt can thiïåp vâo cú chïë dêỵn truìn cú hổc
ca êm thanh úã tai ngoâ

i hay tai giûäa. Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc tiïëp
nhêån nối chung khưng thïí phêỵu thåt àïí àiïìu trõ, thëc men cng
tấc dng hẩn chïë. Dêỵu sao trûúâng húåp àiïëc hoân toân cẫ hai tai
cng côn hy vổng úã viïåc cêëy ưëc tai. Vâ trong àẩi àa sưë cấc trûúâng
húåp, mấy trúå thđnh cố thïí hûäu đch.
Nhiïìu tấc giẫ 18

Lậo thđnh lâ gò?
Lâ dêìn dêìn nghe kếm khi tíi ngây mưåt cao; khoẫng 30%
ngûúâi hún 65 tíi vâ 50% ngûúâi hún 75 tíi bõ nghe kếm. Thûúâng
hổ nghe kếm nhiïìu úã cấc êm cao nhû giổng ph nûä hóåc trễ con,
tiïëng chim kïu, chng àiïån thoẩi; côn nhûäng êm trêìm nhû lâ
giổng nam, àưång cú xe... thò lẩi nghe àûúåc. Thûúâng bïånh nhên nghe
kếm cẫ 2 tai, bïånh àïën mưåt cấch tûâ tûâ nïn hổ khưng biïët lâ mònh
nghe kếm.
Triïåu chûáng ca lậo thđnh: Êm thanh dûúâng nhû khưng rộ,
trêìm ài, gêy nïn nghe kếm vâ khưng hiïíu lúâi nối. Ngûúâi bïånh
thûúâng than phiïìn ngûúâi khấc nối lđu rđu, nghe nhûng khưng hiïíu
ngûúâi khấc nối gò, àùåc biïåt lâ úã chưỵ
ưìn. Bïånh nhên nghe ca giổng
nam giúái rộ hún giổng nûä giúái, cố thïí kêm theo tai.
Ngun nhên ca lậo thđnh: Lậo thđnh lâ àiïëc tiïëp nhêån, do
hû hỗng nhûäng tïë bâo lưng úã tai trong. Rêët nhiïìu ngun nhên
nhû:
- Tiïëng ưìn lùåp ài lùåp lẩi lêu ngây;
- Kếm mấu ni dûúäng tai trong do bïånh tim, cao huët ấp,
bïånh mẩch mấu, tiïíu àûúâng;
- Mưåt sưë thëc nhû sspirine vâ khấng sinh.
- Do di truìn, do tíi giâ...
Lâm gò àïí cố sûác nghe tưët?

Nhûäng tưín thûúng ca cấc tïë bâo lưng do tiïëng ưìn gêy nïn cố
thïí phông ngûâa àûúåc bùçng cấch trấnh tiïëng ưìn. Trûúác hïët, cêìn
nhêån thûá
c àûúåc rùçng nhûäng êm thanh cûúâng àưå lúán cố thïí gêy tưín
hẩi cho tai trong àïí trấnh vâ lâm giẫm tiïëng ưìn hùçng ngây úã núi
lâm viïåc cng nhû úã nhâ. Cêìn thûåc hiïån nhûäng biïån phấp bẫo vïå
tai khi lâm viïåc úã mưi trûúâng nhiïìu tiïëng ưìn, cố thïí àeo mấy trúå
thđnh. Cng cêìn giẫm búát tiïëng ưìn trong nhâ, nối chuån khi nhòn
thêëy mùåt nhau, nối chêåm, rộ, nhûng khưng la lúán, khi cêìn lùåp lẩi
thò nối cấch khấc...
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 19

Khi giao tiïëp vúái ngûúâi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc, cêìn lâm gò?
Àêy lâ cấc mểo khi giao tiïëp vúái ngûúâi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc,
bẩn cố thïí hûúáng dêỵn ngûúâi khấc khi trong gia àònh hổ cố ngûúâi
àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc:
- Nhòn mùåt ngûúâi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc khi nối chuån àïí hổ
cố thïí thêëy mùåt ca bẩn.
- Tùỉt mấy nghe nhẩc, radio, T.V khi nối chuån.
- Khưng nối khi àang nhai, khưng lêëy tay che miïång;
- Nối húi lúán hún bònh thûúâng, nhûng khưng àûúåc hết to; nối
chêåm rậi.
- Khi lùåp lẩi thò dng cêu àún giẫn, ngùỉn.
- ÚÃ núi àưng ngûúâi nhû nhâ hâng, chổn chưỵ ngưìi xa àấ
m àưng
vâ đt ưìn nhêët.
Vai trô ca tiïëng ưìn trong àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc
Khoẫng 10% dên sưë bõ àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc do nhiïìu
ngun nhên; trong àố, tiïëng ưìn cố thïí lâ ngun nhên ca khoẫng
50% cấc trûúâng húåp.

Tiïëng sng nưí, bom nưí gêìn tai, côi bấo àưång gêìn tai cố thïí
gêy ra àiïëc. Tiïëng ưìn cưng nghiïåp trïn 85 dB tiïëp xc lêu cố thïí
gêy àiïëc. Trong àúâi sưëng hùçng ngây vúái à loẩi tiïëng ưìn ca xe cưå,
mấy mốc, cấc phûúng tiïån giẫi trđ, ca nhẩc... chng ta cêìn nhêån
thûác àûúåc rùçng bêët k loẩi tiïëng ưìn nâo cng cố thïí gêy ra àiïë
c vâ
giẫm thđnh lûåc khi chng ta tiïëp xc vúái chng à lêu.
Cố thïí nâo bõ àiïëc khi nghe tiïëng àưång lúán chó 1 lêìn? Cố.
Nhûäng tiïëng àưång rêët lúán nhû sng, bom nưí gêìn tai, côi bấo àưång
gêìn tai cố thïí gêy àiïëc, mùåc dêìu khưng phẫi ln ln.
Mûác ưìn nâo cố thïí gêy tưín thûúng vơnh viïỵn úã tai? Trïn 85
dB. Tưín thûúng ph thåc vâo àưå lúán ca tiïëng ưìn vâ thúâi gian tiïëp
xc vúái tiïëng ưìn àố mưỵi ngây.
Nhiïìu tấc giẫ 20

Cấc dêëu hiïåu bấo àưång? ÚÃ núi nâo mâ bẩn phẫi hết àïí nối
chuån lâ mûác tiïëng ưìn úã àố cố thïí gêy tưín thûúng tai. Tiïëng o o
trong tai ( tai) xët hiïån sau khi tiïëp xc vúái tiïëng ưìn vâ kếo dâi
hâng giúâ lâ dêëu hiïåu bấo àưång. Khi mưåt ngûúâi nối rùçng nghe tiïëng
àân ưng rộ hún tiïëng ph nûä lâ àậ cố giẫm nghe úã cấc têìn sưë cao.
Lâm thïë nâo àïí bẫo vïå sûác nghe? Trấnh tiïëng ưìn, nïëu khưng
trấnh àûúåc thò phẫi cố nhûäng dng c bẫo vïå. ÚÃ trong mưi trûúâng
nâo mâ nố
i chuån khố nghe thò chng ta biïët rùçng trong mưi
trûúâng àố, tiïëng ưìn àậ à lúán àïí cố thïí gêy tưín thûúng tai. Nïn úã
xen kệ núi ưìn âo vâ núi n lùång àïí cho tai nghó ngúi. Hẩn chïë
khoẫng thúâi gian tiïëp xc tiïëng ưìn. Nïëu phẫi tiïëp xc vúái tiïëng ưìn
àïìu àùån, cêìn kiïím tra thđnh lûåc àưì êm àún đt nhêët mưỵi nùm 1 lêìn.
Ngûúâi bõ àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc cố bõ cư àưåc?
Àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc lâ mêët mất lúán, nhiïìu ngûúâi bïånh cố

nhûäng phẫn ûáng tiïu cûåc, hoang mang lo súå. Àố lâ nhûäng phẫn
ûáng tûå nhiïn, gia àònh vâ bẩn bê khi hiïíu rộ sệ lâ
m thun giẫm
nhûäng phẫn ûáng têm l àố. Êm thanh nïìn trong mưi trûúâng tẩo
nïn mưåt cẫm giấc rùçng mònh àang sưëng. Khi khưng nghe nhûäng
tiïëng àưång nây (tiïëng rò rêìm ca xe cưå, tiïëng nối chuån, tiïëng
nûúác chẫy, tiïëng radio...), ngûúâi ta cố cẫm giấc chïët chốc, vâ xët
hiïån trêìm cẫm. Nhûäng lc hổp mùåt bẩn bê, cấc àấm tiïåc, ngûúâi
bïånh bõ cùng thùèng, khưng theo kõp nhûäng mêíu àưëi thoẩi nïn dêìn
tûå rt lui khỗi nhûäng hoẩt àưång xậ hưåi, tûå cư lêåp mònh.
Àiïëc ẫnh hûúãng thïë nâo àïën gia àònh?
Cấc loẩi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc gêy nghe kếm, àưìng thúâi cng
gêy khố
khùn trong viïåc hiïíu lúâi nối. Nïëu ngûúâi thên cûá cưë gùỉng
nối to lïn vâ lùåp ài lùåp lẩi nhiïìu lêìn thò dïỵ tẩo sûå bûåc mònh, cùng
thùèng. Sûå hiïíu nhêìm lúâi nối cố thïí lâm cấc thânh viïn khấc trong
gia àònh khưng mën nối chuån nûäa, vâ ngûúâi àiïëc bõ cư àưåc. Sûå
hiïíu biïët vâ húåp tấc ca têët cẫ cấc thânh viïn trong gia àònh cố thïí
thay àưíi mổi viïåc tưët hún:
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 21

- Lâm cho ngûúâi àiïëc vâ giẫm thđnh lûåc ch àïën bẩn trûúác
khi bùỉt àêìu nối àïí hổ lùỉng nghe bẩn.
- Khưng nïn nối tûâ phông khấc.
- Lâm giẫm nhûäng tiïëng àưång trong nhâ (tivi, radio, vôi nûúác
chẫy).
- Nïëu cêìn lùåp lẩi thò nïn nối cêu àún giẫn vâ khấc ài thò sệ dïỵ
hiïíu hún.
Thng mâng nhơ
Mâng nhơ lâ mưåt mâng nùçm cëi ưëng tai ngoâi, phên chia tai

ngoâi vâ tai giûäa. Mâng nhơ rung àưång khi cố sống êm truìn tûâ
ưëng tai vâo vâ sûå rung àưång nây àûúåc truìn vâo tai trong àïí biïën
àưíi thânh àiïån thïë ưëc tai, theo cấc dêy thê
ìn kinh thđnh giấc lïn
nậo. Phêìn cùng ca mâng nhơ bao gưìm lúáp biïíu mư, tưí chûác xú vâ
niïm mẩc. Kïët cêëu àố nhiïìu khi bõ thng vò mưåt tấc àưång vêåt l
hóåc bïånh l.
Ngun nhên:
- Vêåt nhổn àêm vâo (chêën thûúng trûåc tiïëp): Thûúâng lâ bêët
cêín lc lêëy rấy tai, àïí dng c àêm vâo mâng nhơ.
- Chêën thûúng giấn tiïëp (cố ấp lûåc quấ mẩnh tấc àưång lïn
mâng nhơ). Trûúâng húåp nây xẫy ra khi bõ ngûúâi khấc tất tai quấ
mẩnh, khi chêën thûúng bom mòn hay lùån quấ sêu.
- Viïm nhiïỵm tûâ vng mi hổng theo vôi Eustache lïn hôm
nhơ, gêy t dõch, t m trong hôm nhơ va
â lâm thng nhơ tûâ trong
ra (trûúâng húåp viïm tai giûäa).
Dêëu hiïåu nhêån biïët: Àau nhối trong tai, tai, chẫy mấu tai,
chống mùåt vâ àiïëc. Nïëu chó rấch mâng nhơ àún thìn thò àiïëc nhể,
nïëu tưín thûúng sêu àïën tai trong thò àiïëc nùång hún. Nïëu thng nhơ
do viïm tai giûäa cêëp thò trûúác àố sệ cố triïåu chûáng sưët nống, àau
nhûác trong tai, tai, nghe kếm. Khi mâng nhơ thng, m thoất ra
àûúåc ra ngoâi ưëng tai thò cấc triïåu chûáng trïn giẫm ài. Trûúâng húåp
Nhiïìu tấc giẫ 22

thng nhơ do viïm tai giûäa thanh dõch thò triïåu chûáng khưng rộ
râng vâ diïỵn biïën phûác tẩp hún.
Biïën chûáng: Thng mâng nhơ cố nhiïỵm trng lêu ngây sệ gêy
viïm xûúng chm vâ àûa àïën nhûäng biïën chûáng nùång hún do ưí
viïm lan toẫ vâo cấc vng lên cêån (viïm mâng nậo, ấp xe nậo,

viïm xoang tơnh mẩch bïn, liïåt mùåt...).
Àiïìu trõ: Nïëu lưỵ thng mâng nhơ cố àûúâng kđnh dûúái 3 mm vâ
úã trung têm thò cố thïí vấ àún giẫn bùçng mưåt mẫnh giêëy mỗng hóåc
vỗ tỗi, mc àđch lâ àïí phêìn mâng nhơ quanh lưỵ thng cố àiïím tûåa
àïí tẩo sểo bđt lưỵ thng. Trûúâng húåp thng mâ
ng nhơ lêu ngây bõ
nhiïỵm trng thò phẫi àiïìu trõ nhû viïm tai giûäa. Nïëu nưỵ thng
mâng nhơ lúán vâ cố viïm nhiïỵm nhiïìu thò phẫi lâm sẩch hôm nhơ,
xûúng chm vâ vấ lẩi mâng nhơ bùçng cên cú thấi dûúng (dng
mâng cú thấi dûúng àïí vấ). Cấc phêỵu thåt nây hiïån àûúåc thûåc
hiïån phưí biïën tẩi Trung têm Tai mi hổng TP Hưì Chđ Minh vâ tẩi
cấc khoa tai mi hổng ca cấc bïånh viïån khấc.
Àïí phông ngûâa thng mâng nhơ, phẫi cẫnh giấc khi ngoấy
nhûäng vêåt nhổn vâo tai. Tđch cûåc àiïìu trõ cấc bïånh vïì mi hổng vò
nố cố thïí gêy viïm tai giûäa mu
ã vâ lâm thng mâng nhơ, ẫnh hûúãng
àïën sûác nghe vâ cố thïí dêỵn àïën nhûäng biïën chûáng nguy hiïím àïën
tđnh mẩng.
Viïm tai giûäa cêëp trễ em
Viïm tai giûäa cêëp úã trễ em lâ mưåt bïånh thûúâng gùåp. Tuy lâ
bïånh cêëp, nhûng dïỵ àiïìu trõ. Dng thëc àng cấch trong 10 ngây
lâ bïånh cố thïí khỗi.
Triïåu chûáng: Bïånh thûúâng gùåp úã trễ nhỗ tûâ 18 thấng àïën 3
tíi. Trûúác àố, trễ cố bõ sưí mi, nghểt mi, ho thoấng qua. Chđnh
bïånh viïm mi hổng nây àậ àûa vi khín vâo tai giûäa qua mưåt
àûúâng tûå nhiïn, àố
lâ vôi nhơ. 1-2 ngây sau khi vi khín àậ vâo,
tai giûäa bõ viïm cêëp, em bế sưët 38-39 àưå C. Cố em bõ àưång kinh
hóåc rưëi loẩn tiïu hoấ, nưn, trúá, tiïu chẫy. Ngoâi ra, tai bõ nhûác rêët
nhiïìu, àïën nưỵi em bế chó khốc mâ thưi. Nhiïìu em bế quấ nhỗ,

CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 23

khưng chó àûúåc núi nhûác, nïn gia àònh khưng biïët àûúåc ngun
nhên khốc kếo dâi ca bế.
Ngoâi hai triïåu chûáng trïn, côn mưåt triïåu chûáng nûäa rêët khố
phất hiïån úã bïånh nhên nhỗ, àố lâ nghe kếm vâ tai bõ viïm. Phất
hiïån mưåt em bế nghe kếm khưng phẫi dïỵ vò bế cố thïí nghe tai bïn
kia b trûâ. Nïëu khưng àiïìu trõ hóåc àiïìu trõ khưng àng cấch, m
phất triïín nhiïìu trong tai giûäa, gêy thng nhơ, tai chẫy m ra
ngoâi. M mâu vâng, cố khi àùåc, cố khi lỗng, khưng hưi. Khi m ûá
trong tai tn àûúåc ra ngoâi, triïåu chûáng nhûác vâ sưët giẫm hùèn,
trễ nghe kếm nhiïìu hún, nhûng rêët khố phấ
t hiïån. Tuy triïåu
chûáng (nhûác tai vâ sưët) cố giẫm nhûng mâng nhơ lẩi thng, vi
khín tûâ ngoâi cố thïí tûå do vâo hôm nhơ vâ viïm tai giûäa cêëp dêìn
chuín thânh viïm tai giûäa mẩn. Vâi nùm sau, bïånh chuín
thânh viïm tai xûúng chm vâ cố thïí gêy biïën chûáng nưåi sổ nguy
hiïím. Àiïìu nây quan trổng lâ nhêån biïët àûúåc bïånh viïm tai giûäa
cêëp côn trong thúâi k chûa thng nhơ vâ àiïìu trõ tđch cûåc, bïånh sệ
khỗi hùèn.
Àõnh bïånh viïm tai giûäa cêëp úã trễ nhỗ khưng phẫi dïỵ. Khi em
bế khốc vư cûá, chûáng tỗ em bõ àau nhûác nhiïìu úã mưåt v
ng nâo àố
trong cú thïí. ÚÃ trễ nhỗ thûúâng cố hai núi bõ àau nhûác nhiïìu, àố lâ
àau bng vâ àau tai. Trong bïånh nây, nïëu súâ vâo bng, em bế
khưng khốc rế thïm thò triïåu chûáng àau bng bõ loẩi. Ta lùỉc nhể
vânh tai em bế, vânh tai bïn nâo bõ lùỉc lâm cho em bế khốc rế hay
khốc ngêët thïm thò chûáng tỗ tai bïn àố bõ nhûác. Nhûác tai cố kêm
theo sưët lâ em bế bõ viïm tai giûäa cêëp.
Àiïìu trõ tûúng àưëi dïỵ mưåt khi àậ àõnh àûúåc bïånh. Giẫm sưët

bùçng cấch cho em bế ëng acetaminophen nûúác. Àiïìu quan trổng
lâ phẫi diïåt khín úã tai giûäa. Thëc thûúâng dng úã àêy lâ thë
c
phưëi húåp giûäa amoxycillin vâ clavulanic acid (Augmentin, Ciblor...)
Phẫi àiïìu trõ khấng sinh đt nhêët 10 ngây. Bïånh cố thïí khỗi.
Tuy lâ bïånh cêëp nhûng viïm tai giûäa cố thïí phông ngûâa
àûúåc. Trûúác nhêët lâ phẫi giûä mi hổng cho sẩch, nùng tùỉm rûãa,
rûãa tay thûúâng xun, nhêët lâ trûúác bûäa ùn. Nïn ùn nhiïìu chêët bưí
dûúäng àïí em bế cố sûác àïì khấng. Mưỵi khi em bế ho, sưí mi thò phẫi
Nhiïìu tấc giẫ 24

àiïìu trõ ngay, àûâng àïí chuín sang viïm tai giûäa cêëp. Mưåt khi
phất hiïån bïånh viïm tai giûäa cêëp, nïn ài àiïìu trõ chun khoa
ngay àïí cố cấch xûã trđ àng vâ trấnh àûúåc viïm tai giûäa mẩn, viïm
tai xûúng chm sau nây.
Bïånh viïm tai giûäa mẩn
Viïm tai giûäa mẩn, côn gổi lâ chẫy m tai, lâ bïånh tûúng àưëi
phưí biïën úã trễ em. Àêy lâ mưåt bïånh dai dùèng, m tai chẫy khi búát,
khi khưng vâ kếo dâi nhiïìu nùm liïìn. Nïëu àïí lêu khưng àiïìu trõ,
bïånh trúã thânh viïm tai xûúng chm, cố biïën chûáng nguy hiïím
(bïånh nhên cố khẫ nùng tûã vong).
Bïånh viïm tai giûäa mẩn lc nâo cng bùỉt àêìu tûâ viïm tai
giû
äa cêëp. Bïånh nhên bõ sưët cao, nhûác tai vâ nghe kếm. Nïëu àiïìu trõ
àng cấch, bïånh sệ khỗi trong vông vâi ngây. Nïëu khưng àiïìu trõ
àng cấch, bïånh sệ chuín sang viïm tai giûäa mẩn. Tai bùỉt àêìu
chẫy m. M cố thïí chẫy liïn tc hay tûâng àúåt. Nïëu àiïìu trõ vúái
khấng sinh, nhỗ tai, bïånh cố thïí khỗi trong vông mưåt thúâi gian dâi,
nhûng sau àố lẩi tấi phất. Nûúác chẫy ra ban àêìu lâ dõch àc khưng
hưi. Àêy lâ thúâi k chó viïm tai giûäa mẩn àún thìn mâ thưi. Mưåt

thúâi gian sau, nûúác chẫy ra lâ m, cố mi hưi. Àêy lâ thúâi k viïm
tai giûäa àậ lan dêìn vâo trong vâ gêy viïm tai xûúng chm. Cëi
cu
âng, nûúác chẫy ra lâ m cố mi thưëi khùèm nhû mi cốc chïët. Àêy
lâ thúâi k tai cố chûáa mưåt khưëi mïìm, gổi lâ Cholestếatome. Chđnh
khưëi nây to dêìn vâ gêy chiïën chûáng chïët ngûúâi.
Nhûäng biïën chûáng do khưëi nây gêy nïn thûúâng lâ ấp xe àẩi
nậo, viïm xoang tơnh mẩch bïn vâ viïm mâng nậo. Giûäa tònh
trẩng bïånh thưng thûúâng vâ tònh trẩng biïën chûáng cố giai àoẩn
chuín tiïëp, côn gổi lâ "hưåi chûáng hưìi viïm". Lc àêìu, bïånh nhên
vêỵn sinh hoẩt nhû thûúâng, tai chẫy m khi nhiïìu khi đt. Àưåt nhiïn
bïånh nhên sưët cao 38- 39 àưå C, tai bïånh nhûác nhiïìu hún, nghe kế
m
hún, m trong tai cố khi chẫy ra rêët nhiïìu, cố khi bõ kểt lẩi khưng
chẫy ra àûúåc.
Hưåi chûáng hưìi viïm nây lâ triïåu chûáng chó àiïím, bấo trûúác
trong vông 12 hóåc 24 giúâ sau lâ cố biïën chûáng nguy hiïím. Nïëu
CÊÍM NANG AN TOÂN SÛÁC KHỖE 25

can thiïåp vâo thúâi àiïím nây trấnh àûúåc tûã vong cho bïånh nhên.
Trong trûúâng húåp gia àònh khưng biïët àïí àûa ài àiïìu trõ súám, biïën
chûáng têët ëu sệ xẫy ra.
Mưỵi biïën chûáng àïìu cố mưåt triïåu chûáng chđnh:
- Trong biïën chûáng ấp xe àẩi nậo, bïånh nhên bõ àưång kinh
toân thên, hóåc àưång kinh mưåt phêìn cú thïí, vâ ëu chi bïn àưëi
diïån ca tai bïånh.
- Trong biïën chûáng ấp xe tiïíu nậo, bïånh nhên bõ chống mùåt,
àûáng khưng vûäng, nhêët lâ bïånh nhên àûáng chm chên, nhùỉm mùỉt.
- Trong biïën chûáng viïm xoang tơnh mẩch bïn, bïånh nhên bõ
rết run, sưët cao 40-41 àưå C. Triïåu chûáng nây xët hiïån nhiïìu lêìn

trong ngây.
- Trong biïë
n chûáng viïm mâng nậo, cưí bïånh nhên bõ cûáng,
bïånh nhên khưng thïí nâo ci àêìu xëng cho cùçm chẩm ngûåc àûúåc.
Mưåt khi biïën chûáng xẫy ra, nïëu khưng àiïìu trõ kõp thúâi, bïånh
nhên bõ tûã vong trong vâi ngây sau àố.
Ngûúâi bõ chẫy m tai cêìn phẫi àûúåc chùm sốc chu àấo. Phẫi
ài khấm àõnh k àïí giẫm sûå phất triïín ca bïånh. Trong trûúâng
húåp dõch tai chẫy ra lâ m khưng hưi, bïånh chûa cố khẫ nùng gêy
biïën chûáng. Tuy nhiïn, phẫi àiïìu trõ tđch cûåc. Trong trûúâng húåp
dõch chẫy ra lâ m cố thưëi khùèm, phẫi àûa bïånh nhên àïën bïånh
viïån chp X-quang, àấnh giấ tònh trẩng xûúng chm. Bïånh nhên
co
á thïí àûúåc mưí súám, lêëy khưëi mïìm ra vâ trấnh àûúåc biïën chûáng.
Trong trûúâng húåp hưåi chûáng hưìi viïm xët hiïån, phẫi àûa
bïånh nhên àïën bïånh viïån vâ mưí cêëp cûáu. Khưng àûúåc chêìn chûâ
mưåt giêy pht nâo. Câng kếo dâi thúâi gian, tûã vong do biïën chûáng
câng gêìn kïì. Tẩi bïånh viïån, gùåp trûúâng húåp cố hưåi chûáng hưìi viïm
nây, bïånh nhên àûúåc mưí cêëp cûáu àïí trấnh biïën chûáng nguy hiïím.
Trong trûúâng húåp trïỵ, àậ xët hiïån cấc triïåu chûáng ca biïën
chûáng, phẫi tûác tưëc àûa bïånh nhên àïë
n bïånh viïån ngay àïí xin mưí
tưëi cêëp. Chêåm trïỵ trong tònh trẩng nây, bïånh nhên sệ bõ tûã vong.