Giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở quận bình tân thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHAN QUANG ANH

GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN
BÌNH TÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGHỆ AN - 2017



BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH

PHAN QUANG ANH

GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN
BÌNH TÂN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60.14.01.14

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:

TS. NGUYỄN NHƯ AN

NGHỆ AN - 2017


i
LỜI CẢM ƠN
Với tình cảm chân thành và trân trọng nhất, tôi chân thành cảm ơn sâu
sắc đến:
- Khoa Giáo dục, Phòng sau Đại học Trường Đại học Vinh.
- Các Thầy giáo, Cô giáo đã tham gia giảng dạy, quản lý và giúp đỡ lớp
Quản lý giáo dục - Khóa 23 trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu.
- Nhà giáo, TS. Nguyễn Như An - người hướng dẫn khoa học đã tận
tình giúp đỡ, chỉ bảo ân cần, hướng dẫn tơi hồn thành việc nghiên cứu luận
văn này.
- Lãnh đạo, chuyên viên Phòng Giáo dục và Đào tạo quận Bình Tân;
cán bộ quản lý, giáo viên, cha mẹ học sinh và học sinh trường THCS Trần
Quốc Toản, trường THCS Nguyễn Trãi, trường THCS Lý Thường Kiệt,
trường THCS Huỳnh Văn Nghệ, trường THCS Tân Tạo quận Bình Tân, thành
phố Hồ Chí Minh đã hợp tác, tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất giúp đỡ tôi
trong việc cung cấp số liệu, tư vấn khoa học, cho biết ý kiến trong quá trình
nghiên cứu luận văn.
- Các bạn bè, đồng nghiệp, gia đình, người thân đã quan tâm, chia sẻ
động viên, khích lệ và giúp đỡ tơi trong suốt q trình học tập và nghiên cứu.
Mặc dù tôi đã hết sức cố gắng trong học tập đặc biệt trong quá trình
thực hiện luận văn, song chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu
sót. Tơi kính mong nhận được thêm sự chỉ dẫn, góp ý của q thầy, cơ giáo
và các bạn đồng nghiệp.
Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 6 năm 2017
Tác giả luận văn

Phan Quang Anh


ii

MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... vi
DANH MỤC BẢNG ...................................................................................... vii
MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1
1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................. 4
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .......................................................... 4
4. Giả thuyết khoa học .................................................................................. 5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 5
6. Phương pháp nghiên cứu........................................................................... 5
7. Đóng góp của luận văn .............................................................................. 6
8. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 7
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ
NHIỆM LỚP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ .................................... 8
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 8
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài.......................................................... 8
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ........................................................ 10
1.2. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................... 12
1.2.1. Giáo viên chủ nhiệm và công tác chủ nhiệm lớp ở trường
trung học cơ sở ........................................................................... 122
1.2.2. Quản lý và quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ....................... 144
1.2.3. Quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở .......... 200

1.2.4. Giải pháp và giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở
trường trung học cơ sở........................................................................... 200
1.3. Một số vấn đề về công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở....... 211
1.3.1. Mục tiêu của công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở ...... 211


iii
1.3.2. Nội dung công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở ...... 222
1.3.3. Phương pháp công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở........ 38
1.4. Một số vấn đề về quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung
học cơ sở .............................................................................................. 39
1.4.1. Sự cần thiết phải quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung
học cơ sở .................................................................................................. 39
1.4.2. Nội dung quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học
cơ sở ...................................................................................................... 400
1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở
trường trung học cơ sở .......................................................................... 422
Kết luận chương 1 ..................................................................................... 466
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM
LỚP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ QUẬN BÌNH TÂN,
THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ................................................................. 477
2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giáo dục
trung học cơ sở của quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh .................. 477
2.1.1. Điều kiện tự nhiên ....................................................................... 477
2.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội .............................................................. 49
2.1.3. Tình hình giáo dục trung học cơ sở ............................................ 500
2.2. Khái quát về nghiên cứu thực trạng ................................................... 522
2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng ....................................................... 522
2.2.2. Nội dung khảo sát thực trạng ...................................................... 522
2.2.3. Đối tượng và địa bàn khảo sát..................................................... 533

2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................. 544
2.3. Thực trạng công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh .......................................... 544
2.3.1. Thực trạng thực hiện mục tiêu của công tác chủ nhiệm lớp ở
trường THCS quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh ....................... 544


iv

2.3.2. Thực trạng nội dung công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS
quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh .............................................. 566
2.3.3. Thực trạng phương pháp công tác chủ nhiệm lớp ở trường
THCS quận Bình Tân, TP Hồ Chí Minh ..................................... 59
2.4. Thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung
học cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh........................... 644
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch cơng tác chủ nhiệm lớp ở trường
THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh ........................ 644
2.4.2. Thực trạng tổ chức cơng tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh ..................................... 69
2.4.3. Thực trạng chỉ đạo công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh ................................... 711
2.4.4. Thực trạng đánh giá công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh ................................... 722
2.4.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý cơng tác chủ
nhiệm lớp ở trường THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ
Chí Minh .................................................................................... 744
2.5. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................ 766
2.5.1. Ưu điểm ....................................................................................... 766
2.5.2. Hạn chế........................................................................................ 777
Kết luận chương 2 ....................................................................................... 79

Chương 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM
LỚP Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ
HỒ CHÍ MINH............................................................................................ 800
3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp....................................................... 800
3.1.1. Nguyên tắc bảo đảm tính mục tiêu ............................................. 800
3.1.2. Nguyên tắc bảo đảm tính thực tiễn ............................................. 800
3.1.3. Nguyên tắc bảo đảm tính khả thi ................................................ 800


v
3.1.4. Nguyên tắc bảo đảm tính hiệu quả .............................................. 811
3.2. Các giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung
học cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh........................... 811
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên
về vai trị, vị trí của cơng tác chủ nhiệm lớp ở nhà trường
THCS ......................................................................................... 811
3.2.2. Quản lý việc xây dựng kế hoạch cơng tác chủ nhiệm lớp
bảo đảm tính khả thi, phù hợp chủ trương chung và đặc
điểm của trường, lớp.................................................................. 833
3.2.3. Bồi dưỡng phẩm chất và năng lực làm công tác chủ nhiệm
lớp cho đội ngũ giáo viên .......................................................... 866
3.2.4. Đổi mới công tác phối hợp các lực lượng giáo dục nhà
trường, gia đình và xã hội trong giáo dục học sinh ................... 888
3.2.5. Quản lý việc kiểm tra, đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm
công tác chủ nhiệm lớp.............................................................. 922
3.2.6. Tăng cường các điều kiện cơ sở vật chất, ứng dụng công
nghệ thông tin trong công tác chủ nhiệm lớp ............................ 955
3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp ......................................................... 988
3.4. Thăm dị tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp..................... 99
Kết luận chương 3 ................................................................................... 1000

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................... 1011
TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................ 1066
PHỤ LỤC


vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt

Chữ viết đầy đủ

CBQL

:

Cán bộ quản lý

CMHS

:

Cha mẹ học sinh

GD

:

Giáo dục

GV

:

Giáo viên

GVCN

:

Giáo viên chủ nhiệm

GVCNL

:

Giáo viên chủ nhiệm lớp

HS

:

Học sinh

NXB

:

Nhà xuất bản

PGS. TS

:

Phó Giáo sư - Tiến sĩ

SL

:

Số lượng

THCS

:

Trung học cơ sở

THPT

:

Trung học phổ thông

TL

:

Tỉ lệ

vii
DANH MỤC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Thống kê số lượng trường, lớp, học sinh THCS ....................... 511
Bảng 2.2. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức về mục tiêu của công
tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS ............................................. 555
Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng nội dung công tác chủ nhiệm lớp
ở trường THCS .......................................................................... 577
Bảng 2.4. Kết quả khảo sát về “triển khai các nội dung trong tiết sinh
hoạt chủ nhiệm” (dùng câu hỏi số 3 - phụ lục 2; câu hỏi số 1
- phụ lục 3 để khảo sát) ................................................................ 59
Bảng 2.5. Kết quả khảo sát về “Cách thức GVCN tìm hiểu HS” (dùng
câu hỏi số 4 - phụ lục 2 để khảo sát).......................................... 611
Bảng 2.6. Kết quả khảo sát về “Cách thức GVCN xử lý HS vi phạm”
(dùng câu hỏi số 5 - phụ lục 2 để khảo sát) ............................... 622
Bảng 2.7. Kết quả khảo sát về “Cách thức liên hệ giữa GVCN với
CMHS” (dùng câu hỏi số 6 - phụ lục 2; câu hỏi số 1 - phụ lục
4 để khảo sát) ............................................................................. 633
Bảng 2.8. Kết quả khảo sát về các tiêu chí khi phân cơng GV làm công
tác chủ nhiệm lớp ....................................................................... 644
Bảng 2.9. Kết quả khảo sát về nội dung phù hợp, cần có của GVCN
đối với học sinh .......................................................................... 666
Bảng 2.10. Kết quả khảo sát về chọn nhân sự cho công tác chủ nhiệm lớp 677
Bảng 2.11. Kết quả khảo sát thực trạng công tác lập kế hoạch chủ nhiệm
lớp của GVCN ........................................................................... 688
Bảng 2.12. Kết quả khảo sát thực trạng lập kế hoạch quản lý công tác
chủ nhiệm lớp của CBQL ............................................................ 69
Bảng 2.13. Kết quả khảo sát thực trạng tổ chức nội dung công tác chủ
nhiệm lớp của CBQL ................................................................. 700

viii

Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng chỉ đạo nội dung công tác chủ
nhiệm lớp của CBQL ................................................................. 722
Bảng 2.15. Kết quả khảo sát thực trạng đánh giá công tác chủ nhiệm lớp
của CBQL .................................................................................. 733
Bảng 2.16. Kết quả khảo sát đánh giá của GVCN về hình thức CBQL
kiểm tra công tác chủ nhiệm lớp ................................................ 744
Bảng 2.17. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức về tầm quan trọng của
công tác chủ nhiệm lớp .............................................................. 755
Bảng 2.18. Kết quả khảo sát thực trạng nhận thức về vai trò, vị trí của
giáo viên chủ nhiệm ................................................................... 755
Bảng 3.1: Kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các giải
pháp được đề xuất. ................................................................... 9999


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, giáo dục và đào tạo
trở thành nền tảng cho sự phát triển của nhiều lĩnh vực khác nhau để đáp ứng
yêu cầu phát triển của xã hội hiện nay.
Cùng với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, Đảng và Nhà nước ta
đặc biệt chú trọng phát triển giáo dục và đào tạo. Sự nghiệp giáo dục và đào
tạo được xem là "quốc sách hàng đầu" trong giai đoạn mới của đất nước. Nghị
quyết số 29-NQ/TW của Hội nghị Trung ương 8 - khóa XI về “Đổi mới căn
bản, tồn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện

đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội
nhập quốc tế” ra đời càng khẳng định sự quan tâm của Đảng đến giáo dục và
đào tạo và quyết tâm đổi mới giáo dục và đào tạo.
Điều 27, Luật Giáo dục (2005) đã nêu: “Mục tiêu của giáo dục phổ
thông là giúp học sinh phát triển tồn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm
mỹ và các kỹ năng cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và
sáng tạo, hình thành nhân cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây
dựng tư cách và trách nhiệm công dân; chuẩn bị cho học sinh tiếp tục học lên
hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”. [23]
Ở mọi bậc học, đội ngũ giáo viên quyết định chất lượng giáo dục của
nhà trường. Ngồi việc giảng dạy thì người giáo viên cịn phải kiêm thêm
công tác chủ nhiệm. Giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ thơng nói chung và
trường trung học cơ sở nói riêng có vai trị, vị trí đặc biệt quan trọng trong
công tác giáo dục của nhà trường. Lực lượng này thay mặt Hiệu trưởng làm
công tác quản lý và giáo dục toàn diện học sinh của một lớp học, là cố vấn
cho các hoạt động tự quản của tập thể học sinh, là người tổ chức phối hợp các


2

lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường. Như vậy, giáo viên chủ nhiệm
là một thành phần quan trọng trong mạng lưới thông tin của nhà trường. Qua
những kênh thơng tin này, người quản lý nắm được tình hình thực hiện kế
hoạch cũng như những thông tin cơ sở để từ đó có những quyết định đúng đắn
và chính xác.
Cơng tác chủ nhiệm lớp giúp trường THCS hồn thành nhiệm vụ trang
bị tri thức phổ thông cơ bản, phát triển và hoàn thiện các kỹ năng học tập
nhận thức cùng với các kỹ năng xã hội, xây dựng phát triển nhân cách tốt đẹp
cho học sinh.
Để nâng cao chất lượng giáo dục theo quan điểm mới như hiện nay,

người giáo viên khơng đơn thuần chỉ dạy học mà cịn làm tốt công tác chủ
nhiệm lớp, nhằm tổ chức, điều khiển, hướng dẫn học sinh học tập tích cực,
chủ động và sáng tạo.
Vì vậy, tăng cường cơng tác quản lý chủ nhiệm lớp để nâng cao chất
lượng giáo dục ở trường THCS là yêu cầu tất yếu hiện nay.
Học sinh trung học cơ sở là lứa tuổi có sự thay đổi về cơ thể, về sinh lý,
tâm lý, rất nhạy cảm, tị mị, rất thích cái mới nhưng chưa đủ tri thức và bản
lĩnh nên dễ bị ảnh hưởng các tác động tiêu cực trong đời sống xã hội. Giáo
viên chủ nhiệm là người thay thế Hiệu trưởng quản lý và giáo dục toàn diện
tập thể học sinh một lớp học. Để giáo viên thực tốt chức năng nhiệm vụ quan
trọng đó địi hỏi Hiệu trưởng cần có những giải pháp quản lý phù hợp nhằm
trợ giúp giáo viên thực hiện đúng chức năng, nhiệm vụ của người giáo viên
chủ nhiệm ở trường THCS.
Những năm gần đây dư luận xã hội rất bức xúc khi chứng kiến nhiều vụ
bạo lực học đường xảy ra do thiếu kĩ năng sống đã dẫn đến lối sống lệch lạc
trong một bộ phận học sinh. Điều đó làm cho hình ảnh nhà trường xấu đi
trong cách nhìn nhận của xã hội. Một trong những nguyên nhân không nhỏ là


3

do các nhà trường chưa dành sự quan tâm thoả đáng đến hoạt động của đội
ngũ giáo viên chủ nhiệm, những người có vị trí, vai trị rất quan trọng, trực
tiếp đến việc hình thành, phát triển nhân cách và giáo dục tồn diện học sinh.
Bình Tân là quận vùng ven của thành phố Hồ Chí Minh, tốc độ đơ thị
hóa nhanh, nhiều khu cơng nghiệp được hình thành, do đó việc tăng dân số cơ
học cũng cao theo, địi hỏi nhu cầu chỗ học rất nhiều. Chính vì lẽ đó việc xây
dựng trường lớp ở quận Bình Tân rất được lãnh đạo quận quan tâm để đáp
ứng nhu cầu học tập của con em cán bộ, công nhân và nhân dân. Được sự chỉ
đạo của Phòng Giáo dục và Đào tạo, trong những năm học vừa qua ở các

trường THCS quận Bình Tân đã thực hiện nhiều giải pháp xây dựng và duy trì
nền nếp, kỷ cương, nâng cao chất lượng, hiệu quả giáo dục toàn diện học
sinh. Một trong các giải pháp đã được triển khai là phát huy vai trò của đội
ngũ giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục toàn diện cho học sinh trên cơ sở
phối hợp với các lực lượng trong và ngoài nhà trường. Tuy nhiên, việc thực
hiện mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh, đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục vẫn cịn nhiều khó khăn, bất cập và tồn tại. Một trong
các nguyên nhân dẫn đến tình trạng đó là vẫn cịn một số CBQL và GVCN
nhận thức chưa đầy đủ về vị trí, vai trị và tầm quan trọng của GVCN, của
công tác chủ nhiệm lớp; chưa có giải pháp tốt, đồng bộ trong việc quản lý
cũng như thực hiện công tác chủ nhiệm lớp; đội ngũ giáo CBQL, GVCN chưa
thể hiện hết trách trong việc giáo dục toàn diện học sinh ở trường THCS; sự
thiết lập và duy trì mối quan hệ giữa giáo viên chủ nhiệm với giáo viên bộ
mơn, gia đình học sinh, các đoàn thể xã hội trong việc phụ đạo học sinh yếu
kém, bồi dưỡng giỏi giỏi, xử lý học sinh vi phạm, nắm chắc tình hình, khắc
phục nguyên nhân học sinh chưa chăm học chưa được chắc chắn. Công tác
quy hoạch, nghiên cứu xây dựng và triển khai chương trình bồi dưỡng giáo
viên làm cơng tác chủ nhiệm lớp đã được triển khai thực hiện nhưng chưa


4

thực sự có hiệu quả. Ở mỗi trường THCS vẫn cịn một bộ phận học sinh chưa
có động cơ, thái độ học tập đúng đắn dẫn đến khơng tích cực trong học tập
hoặc sa sút về đạo đức, lối sống. Những biểu hiện thường gặp đối với các học
sinh đó là sự thờ ơ không quan tâm đến việc học tập, mải chơi, thậm chí bỏ
học để đi chơi game; nói tục, chửi bậy, thiếu lễ phép hoặc gây gổ, thiếu kiềm
chế bản thân dẫn đến đánh nhau từ những nguyên nhân rất đơn giản.
Mặt khác, các giải pháp quản lý của Hiệu trưởng đối với công tác chủ
nhiệm và đối với giáo viên chủ nhiệm chưa thật hợp lý trong giai đoạn phát

triển đất nước và tình hình kinh tế - xã hội hiện nay. Vấn đề công tác chủ
nhiệm lớp và quản lý công tác quản lý chủ nhiệm lớp ở các trường THCS
quận Bình Tân chưa được quan tâm, đầu tư đúng mức để nâng cao chất lượng
giáo dục tồn diện. Việc nghiên cứu thực trạng cơng tác chủ nhiệm lớp và
quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS quận Bình Tân để đưa ra
các giải pháp quản lý đồng bộ, phù hợp với thực tế của giáo dục địa phương
nhằm phát huy hơn nữa vai trò của đội ngũ giáo viên chủ nhiệm, góp phần
thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện học sinh là vấn đề
cấp thiết. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Giải pháp quản lý
công tác chủ nhiệm lớp ở các trường trung học cơ sở quận Bình Tân thành
phố Hồ Chí Minh” làm vấn đề nghiên cứu của luận văn này.
2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở
các trường THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh, góp phần đáp ứng
cơng tác giáo dục tồn diện học sinh THCS trong giai đoạn hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
- Khách thể nghiên cứu: Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở.
- Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở
các trường trung học cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.


5

4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất và thực hiện được những giải pháp quản lý công tác chủ
nhiệm lớp có cơ sở khoa học, phù hợp điều kiện thực tiễn, có tính khả thi thì
sẽ nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS
quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường THCS.

- Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các
trường THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.
Đề xuất một số giải pháp quản lý cơng tác chủ nhiệm lớp ở các trường
THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh.
6. Phương pháp nghiên cứu
6.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận
- Thu thập và đọc các tài liệu lý luận, các văn bản pháp qui, các cơng
trình nghiên cứu khoa học về quản lý giáo dục, quản lý công tác chủ nhiệm
lớp. Từ đó phân tích và tổng hợp các vấn đề lý luận liên quan đến luận văn.
- Phân tích và tổng hợp các quan niệm về quản lý giáo dục, quản lý công
tác chủ nhiệm lớp; công tác quản lý của Hiệu trưởng đối với hoạt động chủ nhiệm
lớp ở trường THCS; công tác chủ nhiệm lớp của giáo viên chủ nhiệm.
6.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Tìm hiểu thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp của Hiệu trưởng ở
các trường THCS quận Bình Tân thành phố Hồ Chí Minh bằng các phương
pháp nghiên cứu thực tiễn sau:
- Phương pháp quan sát:
Dự giờ sinh hoạt lớp của giáo viên chủ nhiệm tại các trường được
nghiên cứu để tìm hiểu về thực trạng quản lý cơng tác chủ nhiệm lớp.
- Phương pháp điều tra:


6

Xây dựng các bảng hỏi phù hợp với đề tài luận văn để điều tra thực
trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp của các đối tượng sau:
+ Đội ngũ giáo viên THCS: nhằm tìm hiểu nhận thức của giáo viên về
cơng tác chủ nhiệm lớp (vĩ trí, vai trị, nội dung, hình thức, hiệu quả, thuận
lợi, khó khăn của hoạt động chủ nhiệm lớp; đánh giá về học sinh THCS hiện
nay; tìm hiểu đánh giá của giáo viên về việc quản lý công tác chủ nhiệm của

Hiệu trưởng ở trường THCS...)
+ Đội ngũ cán bộ quản lý nhà trường: Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng
nhằm tìm hiểu nhận thức của cán bộ quản lý về hoạt động chủ nhiệm lớp của
giáo viên chủ nhiệm. Đánh giá của cán bộ quản lý về hoạt động của giáo viên
chủ nhiệm trên các lĩnh vực vị trí, vai trị, nội dung, hình thức, hiệu quả, thuận
lợi, khó khăn của hoạt động chủ nhiệm lớp. Tìm hiểu đánh giá của cán bộ
quản lý về các giải pháp quản lý của mình đối với hoạt động chủ nhiệm lớp.
- Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động: Xem và phân tích các
kế hoạch của nhà trường, các loại báo cáo sơ kết, tổng kết, báo cáo chuyên đề,
các loại số liệu và kế hoạch công tác chủ nhiệm của một số giáo viên để đánh
giá đúng thực trạng về công tác chỉ đạo và nội dung chủ nhiệm lớp.
- Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục: Tổng kết các kinh
nghiệm về quản lý hoạt động chủ nhiệm lớp từ thực tiễn công tác mà bản
thân đã và đang thực hiện tại đơn vị công tác.
6.3. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thống kê
Dùng các cơng thức tốn học, các phần mềm thống kê để phân tích, xử
lý số liệu trong q trình khảo sát thực trạng xây dựng giải pháp.
7. Đóng góp của luận văn
- Về mặt lý luận: Kết quả nghiên cứu góp phần hệ thống hóa và làm
sáng tỏ thêm một số vấn đề về lý luận của việc quản lý công tác chủ nhiệm
lớp ở các trường THCS.


7

- Về mặt thực tiễn: Đánh giá thực trạng, xác định các ưu điểm, hạn chế
của việc quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS quận Bình Tân,
thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó, đề xuất một số giải pháp quản lý công tác
chủ nhiệm lớp ở các trường THCS quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh
mang tính khả thi.

8. Cấu trúc của luận văn
Ngồi phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, nội dung của luận văn
được trình bày trong 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở trường
trung học cơ sở
Chương 2. Thực trạng quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường
trung học sơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh
Chương 3. Một số giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường
trung học cơ sở quận Bình Tân, thành phố Hồ Chí Minh


8

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CÔNG TÁC CHỦ NHIỆM LỚP
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ
1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài
Khi nghiên cứu về vai trò quản lý, các nhà lý luận quản lý trên thế giới
như: Frederich Wiliam Taylor (1856 - 1915) - Mỹ, Henri Fayol (1841 - 1925)
- Pháp, Max Weber (1864 - 1920) - Đức đều khẳng định: quản lý là khoa học,
đồng thời là nghệ thuật thúc đẩy sự phát triển xã hội. Trong bất kỳ lĩnh vực
nào của xã hội, quản lý ln giữ vai trị quan trọng trong việc vận hành và
phát triển.
Các nhà nghiên cứu quản lý giáo dục Xô Viết trong những công trình
nghiên cứu của mình đã cho rằng: “Kết quả tồn bộ hoạt động của nhà trường
phụ thuộc rất nhiều vào công việc tổ chức đúng đắn và hợp lý công tác hoạt
động của đội ngũ giáo viên” [28]. V.A Xukhomlinxki đã tổng kết những
thành công cũng như thất bại của 26 năm kinh nghiệm thực tiễn làm công tác
quản lý chuyên môn nghiệp vụ của một hiệu trưởng. Cùng với nhiều tác giả

khác, ông đã nhấn mạnh đến sự phân công hợp lý, sự phối hợp chặt chẽ,
thống nhất quản lý giữa hiệu trưởng và tập thể giáo viên để đạt được mục tiêu
hoạt động chuyên môn nghiệp vụ đã đề ra. Nhiều tác giả đều khẳng định vai
trò lãnh đạo và quản lý toàn diện của hiệu trưởng. Tuy nhiên, trong thực tế
cùng tham gia quản lý các hoạt động chun mơn nghiệp vụ của nhà trường
cịn có vai trị quan trọng của các phó hiệu trưởng, tổ trưởng chun mơn và
các tổ chức đồn thể. Song, làm thế nào để hoạt động chuyên môn nghiệp vụ
đạt hiệu quả cao nhất, huy động được tốt nhất sức mạnh của mỗi giáo viên?
Đây là vấn đề nhiều tác giả đặt ra trong cơng trình nghiên cứu. Vì vậy V.A


9

Xukhomlinxki cũng như các tác giả khác đều chú trọng đến việc phân công
hợp lý và các biện pháp quản lý chuyên môn nghiệp vụ của hiệu trưởng [28].
Trong hệ thống giáo dục quốc dân, đơn vị cơ bản được tổ chức để
giảng dạy và giáo dục học sinh là lớp học. Hình thức tổ chức dạy học, giáo
dục theo lớp được hình thành từ thế kỉ XVI do nhà giáo dục Tiệp Khắc J.A.
Cơmenxki đề xướng [25]. Mơ hình lớp học được phát triển mạnh mẽ ở khắp
nơi trên thế giới được duy trì đến nay. Khơng những vậy, mơ hình lớp học
được phát triển và mở rộng, tùy thuộc vào điều kiện thực tế, song bao giờ một
lớp học vẫn cần người quản lý. Để quản lý lớp học, nhà trường cử ra một giáo
viên đang giảng dạy làm giáo viên chủ nhiệm. Giáo viên chủ nhiệm được hiệu
trưởng nhà trường chọn từ những giáo viên có kinh nghiệm giảng dạy, có uy
tín trong học sinh, được Hội đồng nhà trường nhất trí phân cơng chủ nhiệm
lớp. Như vậy, khi nói đến giáo viên chủ nhiệm là nói đến mặt quản lý học
sinh của một lớp.
Trong báo cáo năm 1996 với nhan đề “Học tập: Một kho báu tiềm ẩn"
của UNESCO đã xem xét vấn đề giáo dục suốt đời như là việc học tập dựa
trên bốn trụ cột lớn: “Học để biết; học để làm; học để cùng chung sống; học

để cùng tồn tại”. Đây chính là định hướng cốt lõi cho giáo dục học sinh trong
các trường phổ thông.
Trong tác phẩm “Phương pháp công tác chủ nhiệm lớp" Nhà xuất bản
Giáo dục Matxcơva 1984 [8], Bôn - đư - rép N.I. đã trình bày những phương pháp
cơ bản về cách thức thực hiện công tác chủ nhiệm lớp ở các trường phổ thông.
Từ định hướng trên, các nước phát triển đã chỉ ra những nội dung giáo
dục cho học sinh phổ thơng mà có liên quan đến công tác chủ nhiệm lớp.
Những nội dung giáo dục học sinh như: Giáo dục kỹ năng sống, giáo dục
những giá trị sống, giáo dục hướng nghiệp… Theo quan điểm của UNESCO
đã cho rằng GD phổ thông là giai đoạn mà thế hệ trẻ lựa chọn cho mình


10

những giá trị cần thiết cho cuộc sống cũng như con đường chuẩn bị bước vào
hoạt động nghề nghiệp và cuộc sống sau này.
1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước
Công tác quản lý luôn là vấn đề được nhiều chuyên gia, nhà khoa học
quan tâm nghiên cứu nhằm tìm ra quy luật vậv động cùng các nguyên tắc hoạt
động để đạt được mục đích nâng cao hiệu quả trong cơng tác quản lý. Trong
quá trình xây dựng, phát triển và đổi mới đất nước, vấn đề về quản lý nói
chung và quản lý giáo dục nói riêng càng được chú ý, trở thành một chủ đề
thu hút sự quan tâm không chỉ của các nhà nghiên cứu mà cả các nhà lãnh
đạo, nhà quản lý cũng rất quan tâm, tìm hiểu và khai thác triệt để.
Trong công tác quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, bên cạnh quản
lý hoạt động giảng dạy, hoạt động ngoài giờ lên lớp, ... thì khơng thể thiếu
quản lý cơng tác chủ nhiệm lớp, vì nó góp phần khơng nhỏ trong việc hồn
thành mục tiêu giáo dục toàn diện, nâng cao chất lượng dạy học.
Đã có nhiều cơng trình nghiên cứu, hội thảo có giá trị về quản lý giáo
dục, quản lý nhà trường, quản lý công tác chủ nhiệm lớp và công tác chủ

nhiệm lớp trong đó đáng chú ý là: “ Phương hướng nâng cao năng lực giáo
dục cho đội ngũ giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông” của PGS.TS
Nguyễn Dục Quang; “ Giáo viên chủ nhiệm lớp ở trường THPT quan niệm và
một số kiến giải” của PGS.TS Đặng Quốc Bảo; “ Sứ mệnh và vai trò của giáo
viên chủ nhiệm” của PGS.TS Mạc Văn Trang; “ Nâng cao năng lực làm công
tác chủ nhiệm cho giáo viên” của PGS.TS Nguyễn Văn Khôi; “Khoa học
quản lý nhà trường” của Nguyễn Văn Lê (Nhà xuất bản thành phố Hồ Chí
Minh, 1984); “ Khoa học tổ chức và quản lý một số vấn đề lí luận và thực
tiễn” của Trung tâm nghiên cứu khoa học và tổ chức quản lý (Nhà xuất bản
Thống kê Hà Nội, 1999); “ Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường” của
PGS.TS Thái Văn Thành ( Nhà xuất bản Đại học Huế, 2007); “Một số biện


11

pháp quản lý hoạt động chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên” của PGS.TS
Nguyễn Ngọc Hợi, PGS.TS Phạm Minh Hùng, PGS.TS Thái Văn Thành (
Tạp chí Giáo dục, số 43 tháng 11/2002); “ Phương pháp công tác của giáo
viên chủ nhiệm trường THPT” của Hà Nhật Thăng” (Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia Hà Nội ,2000); “Một số vấn đề trong công tác chủ niệm lớp ở
trường THPT hiện nay” của nhóm tác giả Nguyễn Thanh Bình (Chủ biên),
Đào Thị Oanh, Vũ Thị Sơn, Nguyễn Kim Dung, Lục Thị Nga, Nguyễn Thị
Hằng (Nhà xuất bản Đại học Sư phạm, 2011); “Những vấn đề cơ bản của
khoa học quản lý giáo dục” của tác giả Trần Kiểm (Nhà xuất bản Đại học Sư
phạm, 2011) và đặc biệt tại Hội thảo bàn về công tác chủ nhiệm lớp ở trường
THPT do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức vào tháng 8 năm 2010 có nhiều bài
viết của các nhà khoa học và các nhà quản lý giáo dục có giá trị, như là “Nâng
cao chất lượng công tác giáo viên chủ nhiệm lớp đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục phổ thông trong giai đoạn hiện nay” của PGS.TS Bùi Văn Quân ;
“Một vài điểm mới trong công tác chủ nhiệm lớp ở trường phổ thông” của

PGS.TS Hà Nhật Thăng; “Giáo viên chủ nhiệm với công tác giáo dục đạo đức
cho học sinh” của Hoàng Thị Nga (Kỷ yếu Hội thảo của Bộ Giáo dục và Đào
tạo, tháng 8 - 2010).
Quản lý cơng tác chủ nhiệm lớp đã có một số đề tài nghiên cứu như:
“Một số biện pháp tăng cường quản lý của hiệu trưởng đối với công tác chủ
nhiệm lớp trong các trường THPT tỉnh Bắc Ninh” - Luận văn Thạc sĩ của
Nguyễn Khắc Hiền (Đại học sư phạm Hà Nội, 2005 ); “Một số giải pháp quản
lý nâng cao chất lượng công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THPT trên địa
bàn huyện Bình Chánh, thành phố Hồ Chí Minh” - Luận văn Thạc sĩ của
Nguyễn Thị Hồng Chương (Đại học Vinh); “Một số giải pháp quản lý công
tác chủ nhiệm lớp ở THPT Quận 8, thành phố Hồ Chí Minh” - Luận văn Thạc
sĩ của Nguyễn Văn Hồng (Đại học Vinh); “Thực trạng quản lý công tác chủ


12

nhiệm lớp của hiệu trưởng ở các trường THPT huyện Cẩm Mỹ, tỉnh Đồng
Nai” - Luận văn Thạc sĩ của Phan Duy Khánh (Đại học Sư phạm thành phố
Hồ Chí Minh); “Trí tuệ xúc cảm của giáo viên chủ nhiệm lớp THCS” - Luận
án Tiến sĩ của Nguyễn Thị Dung (Viện Khoa học Giáo dục, 2008). [9]
Tuy đã có nhiều đề tài, cơng trình nghiên cứu về xây dựng các giải pháp
quản lý giáo dục, quản lý nhà trường và quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các
trường phổ thông. Tuy nhiên do đặc trưng vùng miền, địa bàn dân cư, quận
Bình Tân là quận vùng ven của thành phố Hồ Chí Minh, đơ thị hóa chưa hồn
thiện, có nhiều khu công nghiệp, dân số tăng nhanh hàng năm, trường lớp ngày
càng quá tải, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ giảng dạy chưa thật sự đáp
ứng kịp cho việc đổi mới giáo dục, cịn nhiều khó khăn. Do vậy việc nghiên cứu,
đề xuất giải pháp quản lý công tác chủ nhiệm lớp ở các trường THCS quận Bình
Tân sẽ khác với những cơng trình, đề tài nghiên cứu trước đây và có ý nghĩa
quan trọng về mặt lý luận và thực tiễn trong việc quản lý cơng tác chủ nhiệm lớp

ở các trường THCS quận Bình Tân, góp phần đáp ứng ngày càng cao của sự
nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo cho địa phương.
1.2. Một số khái niệm cơ bản
1.2.1. Giáo viên chủ nhiệm và công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung
học cơ sở
1.2.1.1.Giáo viên chủ nhiệm
Theo Đại từ điển tiếng việt: “Giáo viên là người dạy học ở bậc phổ
thông hoặc tương đương”, “Chủ nhiệm là người đứng đầu và chịu trách nhiệm
chính một số tổ chức” [29]. Thuật ngữ “giáo viên chủ nhiệm” là một từ ghép
được hình thành từ hai từ “giáo viên” và “chủ nhiệm”. Như vậy có thể hiểu
rằng: giáo viên chủ nhiệm là một trong những giáo viên dạy học của lớp, là
người quản lý và chịu trách nhiệm chính về lớp đó.


13

Các văn bản, điều lệ, quy chế của ngành giáo dục tuy không nêu rõ khái
niệm giáo viên chủ nhiệm nhưng qua cách diễn đạt trong các văn bản đó, ta có
thể hiểu khái niệm giáo viên chủ nhiệm như sau: Giáo viên chủ nhiệm là giáo
viên bộ môn dạy lớp học đó, được hiệu trưởng phân cơng làm nhiệm vụ quản lý,
cộng tác, phối hợp với các lực lượng giáo dục thực hiện các hoạt động giáo dục
nhằm thúc đẩy sự tiến bộ của tập thể lớp, các thành viên trong lớp.
Theo tác giả Phạm Viết Vượng: “Trong nhà trường, đơn vị tổ chức cơ
bản để giảng dạy và học tập là lớp học. Để quản lý trực tiếp một lớp học nhà
trường cử ra những giáo viên giỏi, giàu nhiệt tình để làm chủ nhiệm lớp. Giáo
viên chủ nhiệm ở trường phổ thông là người thay mặt hiệu trưởng quản lý
toàn diện một lớp học”. [27]
Theo tác giả Trần Thị Hương cho rằng: “Giáo viên chủ nhiệm ở trường phổ
thơng nói chung và trường THPT có vị trí đặc biệt quan trọng trong công tác giáo
dục của nhà trường. Họ là người thay mặt hiệu trưởng quản lý, giáo dục toàn diện

học sinh một lớp học, là cố vấn cho các hoạt động tập thể học sinh, người tổ chức
phối hợp các lực lượng giáo dục trong và ngồi nhà trường”. [15]
Như vậy, mặc dù có nhiều cách giải thích khác nhau, nhưng có thể hiểu
giáo viên chủ nhiệm như sau : Trong trường học, lớp học là đơn vị cơ bản
được thành lập để tổ chức giảng dạy và giáo dục học sinh. Để quản lý, giáo
dục học sinh trong lớp, hiệu trưởng phân công một trong những giáo viên
đang giảng dạy có năng lực chun mơn tốt, có kinh nghiệm làm cơng tác
quản lý, giáo dục học sinh, có tinh thần trách nhiệm cao và lịng nhiệt tình
trong cơng tác, có uy tín với học sinh và đồng nghiệp làm chủ nhiệm lớp.
1.2.1.2. Công tác chủ nhiệm lớp ở trường trung học cơ sở
Theo PGS. TS Hà Nhật Thăng, công tác chủ nhiệm lớp ở trường THPT
có 6 nội dung cơ bản sau:


14

a) Tìm hiểu, nắm vững đặc điểm của từng học sinh lớp chủ nhiệm
(hoàn cảnh sống, đặc điểm về thể chất, tâm sinh lý, tình cảm, tính cách và
hành vi đạo đức);
b) Lập kế hoạch phù hợp cho công tác chủ nhiệm lớp (có ghi rõ những
yếu tố cần tìm hiểu, những số liệu cần xác lập, những công việc chủ yếu, các
biện pháp cụ thể cần thực hiện và các mốc thời gian có liên quan theo trình tự);
c) Xây dựng lớp chủ nhiệm thành một tập thể vững mạnh (tổ chức tốt “bộ
máy tự quản” của lớp; có kế hoạch rèn luyện, bồi dưỡng cho cán bộ lớp; quan
tâm giáo dục học sinh cá biệt và tạo lập bầu khơng khí đồn kết, thân ái);
d) Tổ chức thực hiện các nội dung giáo dục toàn diện cho học sinh
(giáo dục đạo đức và pháp luật; hoạt động nhằm phát triển nhận thức, trí tuệ
của học sinh; hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp và hướng nghiệp; hoạt
động văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao, y tế học đường, vui chơi giải trí, ...);
e) Phối hợp, liên kết các lực lượng giáo dục khác để giáo dục học sinh;

f) Đánh giá kết quả giáo dục học sinh theo qui định của ngành.
1.2.2. Quản lý và quản lý giáo dục, quản lý nhà trường
1.2.2.1. Quản lý
Quản lý là một loại hình lao động của con người trong cộng đồng nhằm
thực hiện các mục tiêu mà tổ chức hoặc xã hội đặt ra. Trong xã hội loài người,
quản lý là một hoạt động bao trùm mọi mặt đời sống xã hội. Quản lý là
nhân tố không thể thiếu được trong đời sống và sự phát triển của xã hội. Loài
người đã trải qua nhiều thời kỳ phát triển với nhiều hình thái xã hội khác nhau
nên cũng trải ra nhiều hình thức quản lý khác nhau. Các triết gia, các nhà
chính trị từ thời cổ đại đến nay đều rất coi trọng vai trò của quản lý trong sự
ổn định và phát triển của xã hội. Nó là một phạm trù tồn tại khách quan và là
một tất yếu lịch sử. Theo C. Mác: "Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay
lao động chung nào tiến hành trên quy mơ tương đối lớn thì ít nhiều cũng đều