Phát triển tư duy cho trẻ bằng việc dạy trẻ nhận biết về 5 giác quan

LỜI CẢM ƠN
Với những tình cảm chân thành, tơi xin bày tỏ lịng bi ết ơn sâu s ắc
đến cơ giáo là TS. Lê Thục Anh đã nhiệt tình gi ảng d ạy, h ướng d ẫn, trang b ị
cho tơi hệ thống tri thức rất q báu.
Trong q trình nghiên cứu, mặc dù đã có nhiều cố gắng, nh ưng cũng
khó tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế. Kính mong sự góp ý, chỉ bảo của
cơ cùng các bạn để để bài tập học phần được tốt, hoàn ch ỉnh h ơn.
Xin trân trọng cảm ơn!

1


MỤC LỤC
Trang
LỜI CẢM ƠN.......................................................................................................1
MỞ ĐẦU...............................................................................................................4
I. Tình huống giúp trẻ nảy sinh tư duy qua các đồ chơi........................................5
1.1. Tập cho trẻ bán hang, đi chợ:........................................................................5
1.2: Tập cho trẻ tư duy qua đọc hình ảnh:.............................................................5
1.3. Luyện nghe đọc và viết chính tả....................................................................6
1.4. Luyện năng lực xử lí:....................................................................................6
1.5. Luyện lưu lại hình ảnh còn lại trong não bộ cho trẻ:....................................6
1.6. Trò chơi phán đốn (extra sensory perception):.............................................7
1.7. Trị chơi:.........................................................................................................7
1.8. Trị chơi ám thị...............................................................................................7
II. Phát triển tư duy cho trẻ bằng việc dạy trẻ nhận biết về 5 giác quan..............8
2.1. Phát triển 5 giác quan cho trẻ: Rèn luyện cảm giác, cảm âm, điều hòa được
cảm xúc..................................................................................................................8
2.2.Cảm thụ âm ( Nghe)........................................................................................9
2.3. Đọc truyện (truyện có tranh minh họa) (NHÌN):..........................................9
2.4. FLASH CARD (thơng tin 2 mặt) : .............................................................10

2.5. Nhận biết màu sắc: rèn luyện khái niệm về màu sắc, cảm thụ nghệ thuật,
năng lực biểu hiện...............................................................................................10
2.6. Hình dáng, hình họa: ..................................................................................10
2.7. Luyện kích thước to, nhỏ..............................................................................11
2.8. Luyện đếm ngón tay. luyện độ khéo léo, kĩ xảo, năng lực tập trung............11
2.9. SKINSHIP...................................................................................................12
III. Các tình huống làm nảy sinh tư duy của trẻ về sơ đẳng toán........................12
3.1. Nhận biết về số:...........................................................................................12
3.2. Nhận biết về lượng.......................................................................................12
3.3. Học tính toán................................................................................................13
2


3.4. Dạy đếm giờ.................................................................................................13
3.5. Hình dáng, hình họa:....................................................................................13
3.6 Luyện nhận biết khích thước to nhỏ..............................................................14
3.7. Luyện đếm ngón tay.....................................................................................14
IV. Luyện trí nhớ cho trẻ.....................................................................................14
4.1. Luyện trí nhớ bằng hình ảnh:.......................................................................14
4.2. Trị chơi xếp hình:........................................................................................15
4.3. Luyện trí nhớ................................................................................................15
4.4. Luyện trí nhớ bằng hình ảnh minh họa.......................................................15
V.tạo chương trình hoạt động ngoại khóa cho trẻ để trẻ tiếp xúc với mơi trường
.............................................................................................................................16
5.1. Chơi trận giả hoặc mê cung..........................................................................16
5.2. Học vẽ:.........................................................................................................16
5.3. Chơi mê cung hay mê hồn trận.....................................................................16
VI. Các tình huống giúp trẻ nảy sinh tư duy qua văn học..................................17
6.1. Tập diễn kịch, diễn thuyết giới thiệu bản thân............................................17
6.2. Dạy trẻ đọc thơ, Ca hát.................................................................................17

6.3. Dạy trẻ làm thơ.............................................................................................17
VII. Các tình huống làm nảy sinh tư duy ở trẻ khác như:...................................18
7.1. Dạy trẻ quan sát, so sánh:.............................................................................18
7.2: Rèn luyện khái niệm về thứ tự, nhận thức khơng gian, khái niệm về vị trí,
tọa độ...................................................................................................................18
7.3. Tập cho trẻ phát hiện điểm sai......................................................................18
7.4. Dạy trẻ năng lực xử lí...................................................................................19
7.5. Luyện cho trẻ ghi nhớ hình ảnh còn lưu lạ...................................................19
7.6. Học vẽ..........................................................................................................19
VIII. Các cách phát triển tư duy ở trẻ..................................................................20
TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................23

3


MỞ ĐẦU
Trái với quan niệm thông thường cho rằng sáng tạo là năng khiếu
trời cho; trên thực tế sự sáng tạo của trẻ được khởi nguồn từ ph ương pháp
tư duy và giải quyết tình huống - yếu tố hồn tồn có th ể đ ạt đ ược thơng
qua rèn luyện. Có rất nhiều cách để rèn tư duy sáng tạo cho trẻ, h ầu h ết
những cách này các bậc cha mẹ , thầy cơ đều có th ể t ự áp d ụng trong cu ộc
sống hàng ngày.
Tư duy có một ý nghĩa vơ cùng quan trọng trong các ho ạt đ ộng c ủa
trẻ, đặc biệt là với chuyện học tập. Khả năng tư duy nhanh nhạy, logic
không chỉ là vấn đề “bẩm sinh – di truyền” mà c ơ bản nh ất là t ạo cho tr ẻ
có được một mơi trường tốt, có lợi cho sự hoạt động chân tay và trí óc.
Chẳng hạn, những đồ chơi, trị chơi, câu đố, cơng việc mang tính phát hiện,
khám phá ra quy luật, phát triển tư duy, rèn luy ện kh ả năng ghi nh ớ…
Tuy nhiên, việc giáo dục, rèn luyện cho trẻ có khả năng t ư duy t ốt là
cả một quá trình lâu dài và kết hợp nhiều phương pháp với nhau.

Trẻ 0 tuổi bắt đầu với dạy nhận biết về 5 giác quan là rất quan
trọng, đặc biệt là kết hợp nghe và nhìn khi dạy cho trẻ sẽ đem l ại hi ệu qu ả
rất cao. Ở giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi não phải của trẻ phát triển mạnh h ơn,
và những gì đã được tiếp nhận bằng não phải thì trẻ sẽ lưu giữ nó suốt
đời. nhưng khi qua 3 tuổi thì năng lực của não phải với khả năng ti ếp nh ận
lượng thông tin vô hạn và tốc độ tiếp nhận rất nhanh này sẽ dần bị mất đi,
thay vào đó là não trái với chứng năng biểu hiện sẽ dần thay thế và sau đó
là hầu như thay thế hoàn toàn cho não phải trong m ọi ho ạt đ ộng trí tu ệ
của chúng ta. Chính vì một lí do đó mà phát triển trí não cho trẻ ở giai đoạn
trước 3 tuổi thực chất chính là việc chú trọng phát triển não ph ải, đây là
giai đoạn khơng u cầu trẻ phải lí giải hay hiểu vấn đề mà chỉ c ần tr ẻ
nhớ được bằng phương pháp như học thuộc lòng. Sau đó, nh ững kích thích
hay thơng tin trẻ được tiếp nhận bằng não phải sẽ chuy ển qua não trái, và
việc hình thành đường mịn biểu hiện bên não trái là sau 3 tu ổi tr ở đi. Hay
nói một cách khác, bộ não của trẻ trước 3 tuổi giống nh ư m ột ổ c ứng có
4


khả năng hấp thu vơ hạn, thì sau 3 tuổi tồn bộ những gì trẻ được hấp thu
trước đó sẽ chuyển thành năng lực biểu hiện về ngôn ngữ, như nói, đọc
thơ, ca hát, vẽ tranh, tư duy, sáng tạo…
THIẾT KẾ TÌNH HUỐNG
Đưa trước mặt trẻ một loạt các đồ vật có hình dáng kích th ước khác
nhau để dạy trẻ biết so sánh to, nhỏ, cao thấp, nhiều, ít…Khi đi đ ường hỏi
trẻ tòa nhà nào to hơn, cao hơn, cái ô tô nào to h ơn, cái nào cao nh ất, cái
nào thấp nhất…
Dạy trẻ nhận biết bên trái, bên phải, ở trên, dưới, trước sau, miêu tả
vị trí bằng cách là chỉ vào các đồ đạc sắp xếp trong tủ rồi nói v ị trí t ương
quan cho trẻ. Hoặc là nhìn vào vị trsi các đồ trang trí trên tủ rồi hỏi trẻ
xem con gấu được đặt ở đâu…Ngồi ra kẻ nhiều ơ vng rồi chỉ vị trí ở

phía trên bên phải là đâu, phía dưới bên trái là đâu…hay là tìm v ị trí ơ 2+2
đâu, đánh dấu trịn vào bảng mà mình dạy trẻ tập tính tốn. Nếu tr ẻ l ớn
hơn một chút có thể kết hợp chỉ trên bản đồ để dạy trẻ khái niệm về v ị trí
của chúng at đang ở đâu, tiếp đến là những khái niệm tọa độ trên tr ục X, Y.
I. Tình huống giúp trẻ nảy sinh tư duy qua các đồ ch ơi
1.1. Tập cho trẻ bán hang, đi chợ: Dạy trẻ khái niệm tiền bạc,
khái niệm tiền thừa (tiền thối lại), cảm giác về tiền tệ
Có thể nhiều cha mẹ, giáo viên nghĩ rằng trẻ cịn nh ỏ thì ch ưa nên
dạy vội về khái niệm tiền bạc, nhưng xét trên ý nghĩa để trẻ hiểu được
khái niệm cơ bản của cảm giác kinh tế trong tương lai thì nên d ạy tr ẻ khái
niệm về tiền tệ từ nhỏ. Hãy giúp trẻ chơi trò đồ hàng bằng cách là bày la
liệt các đồ rồi nói giá cả mỗi đồ là bao nhiêu, sau đó đưa trẻ một ít tiền xu
để trẻ tự tính tốn trả tiền, nếu trẻ có dư số tiền thì sẽ hỏi trẻ “cịn d ư bao
nhiêu nhỉ “…Nếu có hai chị em hay hai anh em, hoặc bạn hàng xóm thì hãy
để trẻ chơi trị mua hàng, bán hàng này sẽ rất có hiệu quả.

5


1.2: Tập cho trẻ tư duy qua đọc hình ảnh: Rèn luyện năng lực
nhận thức, năng lực quan sát, và năng lực tập trung
-Tình huống: Trên báo thường có trị đố vui là tìm 5-6 đi ểm khác
nhau giữa hai bức tranh, thì trị chơi này cũng tương tự nh ư th ế. Cho m ột
loạt những bức tranh hay tấm card rồi đố trẻ tìm ra hai con gi ống nhau,
hay tìm điểm chung giống nhau giữa các con vật. hay trong 5 hình tìm ra
những điểm chung giữa các hình…
1.3. Luyện nghe đọc và viết chính tả: Rèn luyện năng lực tưởng
tượng, năng lực biểu hiện, năng lực văn chương
Khi trẻ bắt đầu biết viết thì giáo viên đọc những từ ngắn cho trẻ
viết. Mới đầu trẻ không viết được nhưng giáo viên đừng vội vàng nơn nóng

mà la mắng trẻ, luyện dần dần thì trẻ sẽ tiến bộ. Khi trẻ đã đi h ọc ho ặc
gần đến tuổi đi học thì có thể ra đề tài gồm các từ key word đ ể tr ẻ vi ết câu
văn ngắn, chỉ cần là những từ đơn giản thôi chứ khơng nên địi hỏi tr ẻ ph ải
viết được một câu hồn chỉnh. Hoặc cho trẻ viết nhật kí cững là m ột cách
hay.
1.4. Luyện năng lực xử lí: Rèn luyện năng lực viết, tính tốn, năng
lực tập trung
Trị chơi này có ý nghĩ rất lớn để tạo cho trẻ ham muốn h ọc tập, lao
động và sự tự tin. Ví dụ như tìm ra đường đi đúng trong mê cũng trong 3
phút, hay là làm bài tính trong vịng 2 phút…Với trị ch ơi xếp hình ta cho tr ẻ
thời gian 3 phút để xếp đống hình về vị trí, hay là trị tìm v ị trí trên b ảng
số…bấm thời gian để trẻ làm, nếu trong thời gian quy định trẻ ch ưa làm
xong thì ko nên la mắng hay tỏ thái độ thất vọng mà ch ỉ nói nh ẹ nhàng là
đáng tiếc quá, mẹ con mình cùng làm lại nào, hay để mai ch ơi tiếp…khơng
tạo áp lực cho trẻ trong trị chơi này. Ngồi ra có th ể ch ơi trị cầm đũa g ắp
hạt lạc từ cốc này chuyển qua cốc kia trong thời gian cố định…để luy ện
khả năng tập trung, tính toán.

6


1.5. Luyện lưu lại hình ảnh cịn lại trong não bộ cho trẻ: Rèn
luyện khả năng hình ảnh hóa (image), năng lực tập trung, rèn luy ện tinh
thần
-Tình huống: Lấy tấm cạc màu vàng, vẽ một vòng tròn đậm màu
xanh lên đó, cho trẻ nhìn trong 15 giây rồi bảo trẻ nh ắm m ắt l ại t ưởng
tượng xem trong đầu có tưởng tượng lại hình ảnh vừa nhìn khơng. Cho trẻ
nhìn bức tranh 15s rồi bảo trẻ nhắm mắt lại và tưởng tưởng lại b ức tranh
đó. Lặp đi lặp lại trò chơi này sẽ giúp trẻ nâng cao khả năng tập trung, ghi
nhớ bằng hình ảnh vào trong não.

1.6. Trị chơi phán đốn (extra sensory perception): rèn luyện
năng lực cảm nhận, trực quan (trực giác), và tri giác, xúc giác
-Tình huống: trên tay ta cầm 1 hịn bi cho trẻ coi rồi giấu tay sau
lưng, sau đó giơ ra trước mặt trẻ và hỏi xem hòn bi ở tay nào. Hoặc ta gi ấu
sau lung con thú nhỏ rồi hỏi xem trẻ thử đoán con thú n ằm ở tay nào…L ấy
bộ bài làm ví dụ, ta lấy ra 5 cây, đầu tiên cho trẻ coi th ứ t ự, sau đó ta úp đi
xoay chuyển vị trí các quan bài trước mặt trẻ, sau đó đố trẻ vị trí các qn
bài ở đâu. Có rất nhiều hình thức để chơi trị này bằng các đồ v ật ở nhà. Nó
có tác dụng giúp trẻ luyện trực quan rất tốt. Đây là một năng lực mà ch ỉ có
thể cảm nhận được bằng não phải, gọi là 5 giác quan c ủa não ph ải. Vi ệc
rèn luyện trực quan này cịn có ích rất nhiều đ ể giúp tr ẻ bi ết phán đốn
tình huống sau này trong học tập, cơng việc.
1.7. Trị chơi: Rèn luyện năng lực tưởng tượng, phán đốn, tư duy
-Tình huống: Trị chơi ghép hình phổ biến mà hầu như giáo viên nào
cũng cho con chơi đó là để cách hình nh ỏ nh ư hình trịn, vng, ch ữ nh ật
rời ra sau đó làm sao để trẻ ghép đúng vị trí.
Mới đầu chỉ là 3 hình như tam giác, trịn vng, ta đó trẻ xếp đúng v ị
trí các hình đó vào ơ. Dần dần khó h ơn thì mua miếng ghép hình con v ật,
tranh ảnh và chơi cùng trẻ, đoạn nào trẻ gặp khó khăn thì ta g ợi ý cho tr ẻ

7


tìm hướng ghép đúng. Bí mật của trị này đó là, não ph ải có vai trị đ ưa ra
dự đốn bằng trực quan xem một bộ phận đó sẽ nằm đúng vị trí nào trong
tồn bộ, não trái sẽ có Các rèn luyện cả não trái và não ph ải. Bài h ọc này
cịn giúp luyện trí tưởng tượng, tư duy phán đốn lẫn tính nh ẫn n ại. Giáo
viên hãy thường xuyên khen nếu trẻ làm tốt, khuy ến khích trẻ cố gắng,
động viện là con có thể làm được, cố lên chút n ữa, con gi ỏi mà….
1.8. Trò chơi ám thị: Rèn luyện self-image, hứng thú và động lực làm

việc, tâm hồn
Đây là bài học về nuôi dưỡng tâm hồn và trái tim của trẻ nh ỏ. Thay vì
ta quát mắng và dùng những từ ra lệnh thì hãy dùng nh ững t ừ ngữ biểu
cảm rằng ta sẽ rất vui nếu trẻ làm như thế, hay vỗ tay khen khi tr ẻ làm
việc tốt.
-Tình huống: Khi trẻ tự đi giày, tự mặc quần áo, tự dọn đồ ch ơi khi
chơi xong, vẽ được bức tranh, đọc xong cuốn sách, giúp ta làm vi ệc nhà thì
ta tỏ ra vui mừng khen trẻ, ám thì rằng ta rất hài lòng n ếu trẻ làm nh ững
việc đó.
II. Phát triển tư duy cho trẻ bằng việc dạy trẻ nhận bi ết v ề 5
giác quan
Trẻ 0 tuổi bắt đầu với dạy trẻ nhận biết về 5 giác quan là rất quan
trọng, đặc biệt là kết hợp nghe và nhìn khi dạy cho trẻ sẽ đem l ại hi ệu qu ả
rất cao. Ở giai đoạn từ 0 đến 3 tuổi não phải của trẻ phát triển mạnh h ơn,
và những gì đã được tiếp nhận bằng não phải thì trẻ sẽ lưu giữ nó suốt
đời. nhưng khi qua 3 tuổi thì năng lực của não phải với khả năng ti ếp nh ận
lượng thông tin vô hạn và tốc độ tiếp nhận rất nhanh này sẽ dần bị mất đi,
thay vào đó là não trái với chứng năng biểu hiện sẽ dần thay thế và sau đó
là hầu như thay thế hoàn toàn cho não phải trong m ọi ho ạt đ ộng trí tu ệ
của chúng ta. Chính vì một lí do đó mà phát triển trí não cho trẻ ở giai đoạn
trước 3 tuổi thực chất chính là việc chú trọng phát triển não ph ải, đây là

8


giai đoạn khơng u cầu trẻ phải lí giải hay hiểu vấn đề mà chỉ c ần tr ẻ
nhớ được bằng phương pháp như học thuộc lịng. Sau đó, nh ững kích thích
hay thơng tin trẻ được tiếp nhận bằng não phải sẽ chuy ển qua não trái, và
việc hình thành đường mòn biểu hiện bên não trái là sau 3 tu ổi tr ở đi. Hay
nói một cách khác, bộ não của trẻ trước 3 tuổi giống nh ư m ột ổ c ứng có

khả năng hấp thu vơ hạn, thì sau 3 tuổi tồn bộ những gì trẻ được hấp thu
trước đó sẽ chuyển thành năng lực biểu hiện về ngơn ngữ, như nói, đọc
thơ, ca hát, vẽ tranh, tư duy, sáng tạo…
2.1. Phát triển 5 giác quan cho trẻ: Rèn luyện cảm giác, cảm âm,
điều hòa được cảm xúc
Dẫn trẻ đi dạo trong ngõ, xóm để trẻ tiếp xúc với thiên nhiên vào cả
bổi sáng lẫn buổi tối, vừa đi vừa chỉ cho trẻ tên các loài cây, hoa lá…Cho tr ẻ
ngửi các mùi thơm, loài hoa đồng thời nói cho trẻ biết đó là hoa gì. Nếu
được thì khi đi dạo ta sẽ ngắt bơng hoa, mở ra rồi chỉ các bộ ph ận bên
trong của hoa là gì…để kích thích trí tị mị, ham hiểu biết c ủa trẻ. Dẫn tr ẻ
đi các phòng triển lãm bảo tàng, hay nếu khơng có điều kiện thì đi vào các
cửa hàng bán tranh, mỹ thuật, vì những nơi này là n ơi tạo cho trẻ trí t ưởng
tương rất phong phú, nhiều màu sắc giúp trẻ phát triển về khả năng tư
duy, tưởng tượng. Nên xây một góc nhỏ trong vườn một đụn cát nhỏ đ ể tr ẻ
chơi, vì chơi trên cát khơng sợ bẩn quần áo. Ta có th ể ch ơi cùng tr ẻ đ ắp
hịn non bộ, dựng các hình khối….Cho trẻ tiếp xúc sớm v ới động v ật là m ột
cách giúp trẻ hướng thiện, biết yêu thương người khác, yêu thương động
vật.
2.2.Cảm thụ âm ( Nghe ): giúp trẻ cảm thụ âm tốt, thúc đẩy năng
lực nhận thức, thúc đẩy năng lực biểu hiện
Hãy cho trẻ NGHE nhạc, hoặc tiếp xúc với mơi trường âm nhạc càng
nhiều càng tốt. Ví dụ như cho trẻ nghe nhạc qua CD, mua nh ững đ ồ ch ơi
phát ra âm thanh, và hãy thường xuyên nhún nhảy theo bài hát cùng tr ẻ khi

9


nghe, khi vận động hãy kết hợp cùng các bài nhạc hoặc dụng c ụ phát ra âm
thanh để hai mẹ con vui vẻ cùng nhau. Nếu cha mẹ nào có ý định cho tr ẻ
học nhạc thì hãy bắt đầu khi trẻ được 2-3 tuổi. Nếu trẻ ghét nghe nh ạc thì

đừng ép trẻ phải nghe. Có thể cho trẻ nghe mọi loại nhạc mà trẻ thích ch ứ
khơng nhất thiết phải là nhạc cổ điển. Vì tâm trạng trẻ vui vẻ khi này m ới
là điều quan trọng nhất.
2.3. Đọc truyện (truyện có tranh minh họa) (NHÌN): giúp rèn
luyện năng lực tập trung, năng lực tưởng tượng, năng lực đ ọc cho tr ẻ.
Đọc truyện có tranh minh họa cho trẻ nghe, mỗi 1 ngày đọc cho trẻ
từ 3-5 cuốn, cứ lặp đi lặp lại trong nhiều ngày để luy ện cho tr ẻ trí nh ớ, lẫn
từ vựng. Khi trẻ cịn nhỏ tuổi thì chữ càng to càng nhiều hình minh h ọa
càng tốt. Từ vựng là chìa khóa mở ra trí tuệ cho tr ẻ. Trẻ càng nghe đ ược
nhiều thì khả năng về ngơn ngữ càng được phát triển về sau này. Đọc cho
trẻ nghe hay nói chuyện với trẻ là cách tốt nhất dạy trẻ về từ vựng. Đừng
bao giờ sợ trẻ không thể tiếp thu được, vì trí não của trẻ có khả năng ti ếp
thu bất kì cái gì chúng ta dạy. Cha mẹ hãy tranh thủ 5-10 phút m ỗi ngày
vừa bế trẻ vừa đọc cho trẻ nghe, vừa cho trẻ xem ln truyện có tranh ảnh
này.
2.4. FLASH CARD (thơng tin 2 mặt) : Rèn luyện trí nhớ trong thời
gian ngắn, năng lực nhận thức, vốn từ vựng cho trẻ.
Phương pháp chơi cùng trẻ flash card này rất tốt cho phát tri ển não
phải của trẻ vì nó đáp ứng được 2 yêu cầu là luyện đ ược ph ản x ạ nh ớ r ất
nhanh và dung lượng nhớ vô hạn. Chơi cùng các tấm flash card bằng cách là
mua những tấm cạc hay mảnh giấy nhỏ rồi ta viết lên đó các ch ữ cái, ch ữ
số, từ vựng rồi cho trẻ nhìn, ta cứ giơ ra cho trẻ coi và đ ồng th ời đ ọc t ừ
vựng có ghi trên tấm cạc đó cho trẻ nghe, khoảng 1giây /1 tấm cạc. C ứ l ặp
đi lặp lại nhiều lần và nhiều ngày. Trò chơi này phát huy trí nh ớ và t ốc đ ộ
tư duy lẫn khả năng nhớ không lồ của trẻ.

10


-Tình huống: ta viết lên đó chữ “quả táo”, “con chó”…đ ồng th ời k ết

hợp hợp ảnh của quả táo, con chó trong tấm card n ữa thì càng t ốt. Ta c ứ
tráo qua tráo lại cho trẻ nhìn thì dần dần nh ững t ừ v ựng đó đã đi vào b ộ
não của trẻ và được lưu trữ trong đó. Trên thị trường Việt Nam thì nh ững
loại thẻ flash card này rất phong phú. Nh ưng nếu khơng đ ủ tiền mua giáo
viên vẫn có thể viết ra giấy rồi chơi cùng trẻ.
2.5. Nhận biết màu sắc: rèn luyện khái niệm về màu sắc, cảm
thụ nghệ thuật, năng lực biểu hiện.
- Tình huống: Mới đầu là cho trẻ nhìn những màu sắc đ ơn giản nh ư
trắng, đen; sau đó tăng dần về số lượng. Lấy 1 thùng r ồi mua th ật nhi ều
những quả cầu nhỏ có đủ các màu sắc. Ta sẽ nhặt t ừng quả c ầu lên và nói
tên màu sắc cho trẻ, số lượng màu sắc sẽ tăng dần lên, mới đầu chỉ là xanh,
đỏ, vàng…dần dần nhiều hơn nữa. Sau đó ta sẽ nói tên màu sắc r ồi đố trẻ
chọn đúng màu trong một đống màu. Ta mua chì màu hay bút lơng, cho tr ẻ
nhìn bức tranh rồi luyện trẻ vẽ lại theo các màu sắc có trong tranh.
2.6. Hình dáng, hình họa: Rèn luyện khái niệm về hình khối, năng
lực tưởng tượng, năng lực nhận thức khơng gian.
Cho trẻ học nhận biết các hình học như vng, ch ữ nh ật, tam giác,
hình thang, trịn, bình hành, thoi, lập thể…khoảng 10 hình h ọc c ơ bản nh ất
rồi luyện trẻ nhớ. Ví dụ có thể cắt tấm bìa thành các hình đó, kèm theo các
màu sắc khác nhau và cho trẻ chơi trị đốn hình là gì, k ết h ợp luy ện ln
nhớ tên màu sắc. Hoặc có thể kết hợp các đồ vật trong nhà có hình gì thì
dạy cho trẻ biết ln, hoặc đố trẻ các đị vật trong nhà là hình gì. Đ ể sáng
tạo hơn thì hãy chơi trị ghép hình, ví dụ từ 2 hình tam giác ghép l ại thành
hình vng, hình chữ nhật…
2.7. Luyện kích thước to, nhỏ: luyện khái niệm to, nhỏ; khái niệm
theo thứ tự, trình tự; năng lực giải quyết vấn đề

11

Đặt trước mặt trẻ thật nhiều đồ với kích thước khác nhau, ta sẽ ch ỉ
cho trẻ cái nào là to, cái nào là nhỏ. Sau khi trẻ đã định nghĩa đ ược th ế nào
là to, nhỏ thì ta chơi cùng trẻ bằng cách giơ hai vật ra để trẻ so sánh ch ọn
cái nào to hơn (nhỏ hơn), rồi sau đó tiến lên là trong 3, 4 vật ch ọn ra 1 v ật
to nhất hay nhỏ nhất. Giơ hình các con vật, thú nh ồi bơng r ồi đ ố trẻ là con
nào to hơn (bé hơn).
2.8. Luyện đếm ngón tay. luyện độ khéo léo, kĩ xảo, năng l ực tập
trung
Ngón tay hay bàn tay được ví như bộ não thứ 2 của con người bởi vì
nó đóng vai trị quan trọng nhất đối với m ọi hành động hay suy nghĩ c ủa
con người chúng ta. Việc cầm được bằng 5 ngón tay là một sự khac sbieetj
rất lớn giữa con người và những loài động vật khác. Đầu tiên là luy ện cho
trẻ cầm nắm. Như ta biết khi trẻ đc khoảng 2-3 tháng tuổi, nếu ta h ươ cái
gì lên trước mặt trẻ thì trẻ lập tức cầm nắm rất chặt. Mới đ ầu luy ện cho
trẻ cầm 5 ngón, rồi 4 ngón, rồi đến 3 ngón, rồi đến 2 ngón b ằng cách cho
trẻ cầm quả bóng hay viên bi nhỏ bỏ vào hộp hay lấy từ hộp ra. Hoặc cầm
nắm chiếc khăn, cầm 5 ngón tay chiếc bút màu để trẻ gạch trên gi ấy.
Luyện cầm bằng 2, 3 ngón thì ban đầu hãy để trẻ quan sát cách cha m ẹ
cầm đữa, cầm kéo, cần bút rồi sau đó để trẻ làm theo và luy ện cho trẻ cầm
bút, đũa, kéo bằng 2-3 ngón ta. Mới đầu trẻ sẽ khơng c ầm đ ược nh ưng ta
luyện dần dần thì trẻ sẽ thành thạo, do đó phải kiên nhẫn. Khi dạy trẻ
cầm, nắm thì nên ngồi cùng hướng để dạy trẻ cách cầm.
2.9. SKINSHIP (LUYỆN VỀ XÚC GIÁC và NHẬN THỨC CƠ THỂ): rèn
luyện năng lực đáng giá bản thân, giá trị tồn tại của bản thân, đ ộng l ực đ ể
hành động
Bài học này rất quan trọng nhằm giúp trẻ tự nhận thức về bản thân,
giới tính, chí tiến thủ, động lực để phấn đấu. Khi ba mẹ thay tã cho con, ôm
nựng con, xoa đầu con là một hình th ức biểu hiện tình yêu đ ối v ới con. Ba,

12

mẹ có thể tắm chung với con hay là tắm cho con, ch ỉ cho con bi ết các b ộ
phận trên cơ thể để trẻ nhận thức được bản thân mình. Chơi nơ đùa cùng
con. Các bậc cha mẹ Nhật rất hay tắm chung với con, hoặc là dẫn con theo
vào tắm ở bồn tắm cơng cộng chính là để giúp trẻ nhận thức về cơ th ể
mình. Mọi người có thể tham khảo thêm ở bài “Nh ững lời khuyên h ữu ích
của IKEHASHI dành cho trẻ 0-10 tuổi” để biết rõ h ơn về tác dụng c ủa
skinship.
III. Các tình huống làm nảy sinh tư duy của trẻ về sơ đẳng toán.
3.1. Nhận biết về số: rèn luyện khái niệm về số, năng lực image
(hìnhtượng hóa), ghi nhớ hình ảnh.
- Tình huống: Để các con vật rồi đánh số từ 1-10 sau đó cho trẻ h ọc
đếm lại. Lấy tấm card ghi các chữ số rồi cho trẻ nhìn lướt qua, sau đó h ỏi
lại là số bao nhiêu, hay cho trẻ nhìn lướt qua tấm card có mấy con thú r ồi
hỏi trẻ xem có bao nhiêu con tất cả. Hoặc là ch ơi trò đ ếm ch ấm nh ỏ trên
tấm card mà phương pháp Glenn Doman rất hay dùng. Rồi dạy trẻ tập
cộng,ví dụ như có 2 cái kẹo, giờ cho thêm 3 cái rồi cho trẻ tập đếm t ừ 1-5,
vậy là có tổng 5 cái kẹo, thế là 2+3=5… Điều quan tr ọng ở ph ương pháp
này là không để thời gian chết, hãy luyện tốc độ và kh ả năng đoán c ủa tr ẻ.
3.2. Nhận biết về lượng: rèn luyện khái niệm về lượng, năng lực
trực quan, khái niệm phân số
-Tình huống: Như cùng 1 loại nước mình đổ vào hai c ốc sao cho
lượng ko bằng nhau, rồi nói cho trẻ biết nhiều là cái nào, ít là cái nào. Hay
khi cắt bánh, cắt hoa quả thì ta hỏi trẻ cái nào nhi ều, cái nào ít h ơn…V ới
bài học này thì mua viên sáp nặn về cho trẻ học là hay nh ất. Ta sẽ b ẻ đơi
hay chia nhỏ viên sáp đất sét đó rồi luyện cho trẻ về nhiều hay ít dễ dàng
hơn. Tốt nhất hãy dẫn những bài học liên quan tr ực tiếp đến cuộc s ống
hàng ngày thì trẻ sẽ dễ nhớ nhất, như hai chị em chia đôi cái bánh.

13


3.3. Học tính tốn: Rèn luyện sự khởi động tức thời, năng lực tập
trung, xử lí thơng tin
Khi trẻ đã bắt đầu biết khái niệm về chữ số rồi thì bắt đầu trị ch ơi
tính tốn.
-Tình huống: Kẻ một bảng chiều dọc đến 10, chiều dài đến 10, sau
đó mỗi ô viết các chữ số lên một cách bất kỳ khơng cần theo th ứ tự, sau đó
cho trẻ tập tính như là cộng, trừ. - hỏi trẻ 2 cộng 2 nằm ở ô nào. Tr ẻ sẽ d ọc
theo ô 2 ở hàng cột đến vị trí ô 2 ở hàng ngang, đánh vào đó là 4. Đây là bài
học khó nên địi hỏi sự kiên nhẫn và lặp đi l ặp l ại nhi ều l ần. Ở trị ch ơi
này có thể cho trẻ dùng bàn tính là một phương pháp rất hiệu quả.
3.4. Dạy đếm giờ: Rèn luyện khái niệm về thời gian, cảm giác về
thời gian, giờ giấc, thói quen sinh hoạt.
Khi trẻ nắm bắt được khái niệm thời gian, biết giờ giấc thì sẽ hình
thành thói quen sinh hoạt đúng giờ giấc ngư ăn, ngủ, nghỉ từ đó trẻ sẽ bi ết
giữ lời hứa… Dạy trẻ học nhìn đồng hồ, nên kết hợp với th ời gian ăn c ủa
trẻ để dạy trẻ về nhận thức thời gian.
-Tình huống: Như khái niệm đúng 9g sáng thì ăn sáng, hay đúng 12 g
thì ăn trưa, 7 giờ bố đi làm về thì ăn tối…Sau đó là dạy trẻ đ ến tính phút,
giây…
3.5. Hình dáng, hình họa: rèn luyện khái niệm về hình khối, năng
lực tưởng tượng, năng lực nhận thức không gian.
Cho trẻ học nhận biết các hình học như vng, ch ữ nh ật, tam giác,
hình thang, trịn, bình hành, thoi, lập thể…khoảng 10 hình h ọc c ơ bản nh ất
rồi luyện trẻ nhớ. – Tình huống1: Cắt tấm bìa thành các hình đó, kèm theo
các màu sắc khác nhau và cho trẻ chơi trị đốn hình là gì, k ết h ợp luy ện
ln nhớ tên màu sắc. Hoặc có thể kết hợp các đồ vật trong nhà có hình gì
thì dạy cho trẻ biết ln, hoặc đố trẻ các đị vật trong nhà là hình gì?

14


-Tình huống2: Để sáng tạo hơn thì hãy chơi trị ghép hình, ví dụ t ừ 2
hình tam giác ghép lại thành hình vng, hình chữ nhật…
3.6 Luyện nhận biết khích thước to nhỏ: Luyện khái niệm to,
nhỏ; khái niệm theo thứ tự, trình tự; năng lực giải quy ết v ấn đề
-Tình huống: Đặt trước mặt trẻ thật nhiều đồ với kích thước khác
nhau, ta sẽ chỉ cho trẻ cái nào là to, cái nào là nhỏ. Sau khi trẻ đã định nghĩa
được thế nào là to, nhỏ thì ta chơi cùng trẻ bằng cách giơ hai v ật ra đ ể tr ẻ
so sánh chọn cái nào to hơn (nhỏ hơn), rồi sau đó tiến lên là trong 3, 4 v ật
chọn ra 1 vật to nhất hay nhỏ nhất. Giơ hình các con v ật, thú nh ồi bông r ồi
đố trẻ là con nào to hơn (bé hơn).
3.7. Luyện đếm ngón tay.
Ngón tay hay bàn tay được ví như bộ não thứ 2 của con người bởi vì
nó đóng vai trị quan trọng nhất đối với m ọi hành động hay suy nghĩ c ủa
con người chúng ta. Việc cầm được bằng 5 ngón tay là một sự khác bi ệt r ất
lớn giữa con người và những loài động vật khác. Đầu tiên là luy ện cho tr ẻ
cầm nắm. Như ta biết khi trẻ đc khoảng 2-3 tháng tuổi, n ếu ta h ươ cái gì
lên trước mặt trẻ thì trẻ lập tức cầm nắm rất chặt. Mới đầu luy ện cho trẻ
cầm 5 ngón, rồi 4 ngón, rồi đến 3 ngón, rồi đến 2 ngón bằng cách cho tr ẻ
cầm quả bóng hay viên bi nhỏ bỏ vào hộp hay lấy từ hộp ra. Hoặc c ầm
nắm chiếc khăn, cầm 5 ngón tay chiếc bút màu để trẻ gạch trên gi ấy.
Luyện cầm bằng 2, 3 ngón thì ban đầu hãy để trẻ quan sát cách cha m ẹ
cầm đữa, cầm kéo, cần bút rồi sau đó để trẻ làm theo và luy ện cho trẻ cầm
bút, đũa, kéo bằng 2-3 ngón ta. Mới đầu trẻ sẽ không c ầm đ ược nh ưng ta
luyện dần dần thì trẻ sẽ thành thạo, do đó phải kiên nhẫn. Khi dạy trẻ
cầm, nắm thì nên ngồi cùng hướng để dạy trẻ cách cầm.
IV. Luyện trí nhớ cho trẻ.

4.1. Luyện trí nhớ bằng hình ảnh: Rèn luyện năng lực ghi nhớ hình
ảnh, năng lực tái hiện, tốc độ đọc nhanh.

15


Năng lực tuyệt với của não phải chính là ghi nhớ bằng hình ảnh. Tr ẻ
con sẽ dùng hình ảnh để ghi nhớ thơng tin đó vào não, sau đó khi c ần thi ết
thì sẽ tái hiện lại hình ảnh đó. Vì thế ta sẽ dùng hình ảnh minh h ọa đ ể
luyện trí nhớ cho trẻ. Giai đoạn này dùng m ắt nhìn là quan tr ọng, nh ưng
quan trọng hơn cả chính là để trẻ thâu tóm được tồn cảnh của bức tranh
chứ khơng phải là tập trung vào 1 điểm cố định nào.
-Tình huống: Đưa ra tấm hình có con ngựa, quả táo… khoảng 1 giây
rồi giấu đi, sau đó đố trẻ là con gì. Cho tr ẻ nhìn b ức tranh kho ảng 2 giây
sau đó giấu đi hỏi trẻ tranh đó vẽ cái gì. Ta luy ện cho t ốc đ ộ t ư duy tăng
dần bằng cách rút ngắn thời gian cho nhìn tranh.
4.2. Trị chơi xếp hình: Rèn luyện năng lực nhận thức khơng gian,
xử lí thơng tin, giải quyết vấn đề.
-Tình huống: Mua các hình khối nhiều màu, dủ hình dáng, kích c ỡ
bằng gỗ, hay bằng nhựa về và để trẻ chơi bằng cách xếp ch ồng lên, hay
xếp thành các hình như trong quyển sách xếp hình h ướng dẫn. Đây là m ột
trò phổ biến nhất của con trẻ vì trẻ có thể thỏa sức sáng tạo v ới trị ch ơi
này.
4.3. Luyện trí nhớ: Rèn luyện trí tưởng tượng, tập trung, ghi nhớ
Luyện trẻ nhớ về câu chuyện ta vừa đọc cho bằng cách là ta sẽ làm
một loạt những tấm cạc nhỏ gồm các hình có liên quan đ ến câu chuy ện,
sau đó đố trẻ sắp xếp lại thứ tự xuất hiện của các s ự kiện trong câu
chuyện đó. Nếu khơng có tranh vẽ thì giáo viên có th ể viết các key word ra
giấy rồi nhắc lại cho trẻ, hoặc đố trẻ kể lại câu chuyện dã đ ược đ ọc. Trị
này có thể kết hợp khi các mẹ vừa nấu cơm, dọn nhà v ừa tham gia đố vui

cùng trẻ. Hay là có một loạt tấm hình được úp, muốn tr ẻ đốn hình đó là
cái gì thì ta nhắc những câu gợi ý liên quan đến nó, -Tình hu ống: “Đây là
quả mà hôm qua các con vừa mới được ăn xong”…. Quan trọng nhất ở trò

16


chơi này là tạo ra câu chuyện thú vị để kích thích h ứng thú và tâm tr ạng vui
vẻ của trẻ.
4.4. Luyện trí nhớ bằng hình ảnh minh họa: Rèn luyện năng lực
biểu hiện, năng lực miêu tả bằng hình ảnh, năng lực văn h ọc
Để luyện khả năng tưởng tượng cho trẻ là dạy trẻ làm giả đ ộng tác
con chó, con mèo kêu ra sao, cầm chiếc vịng như vơ lăng ơ tơ rồi bắt ch ước
chú lái tàu làm như nào, tạo hình dáng con voi, con gà nh ư nào, tập ch ơi đồ
hàng, cho trẻ tập kịch như là đang biểu diễn thật trên sân kh ấu. Tr ẻ đ ọc
thơ, tập làm cô giáo, tập làm người bán hàng…Giáo viên có th ể cùng con
thay đổi vai.
-Tình huống: Hơm nay cơ là người đầu bếp, các con là người tr ợ giúp
lấy dụng cụ thì hơm sau đổi vai con sẽ là người nấu, cịn cơ sẽ là ng ười ph ụ
bếp…
V.tạo chương trình hoạt động ngoại khóa cho trẻ để trẻ tiếp
xúc với môi trường
5.1. Chơi trận giả hoặc mê cung: Rèn luyện suy nghĩ phổ quát, liên
tưởng, năng lực ngôn ngữ, từ vựng, năng lực biểu hiện
-Tình huống: như là hỏi trẻ nếu nghĩ đến biển thì tưởng tượng đ ến
cái gì (thuyền, cá, bãi cát…) Mặt trời thì liên tưởng đ ến gì (nóng), con kh ỉ
thì tưởng tượng giống cái gì…hay cùng thi để xem ai nói đ ược nhi ều t ừ có
chữ đầu bằng A, B nhiều nhất…Bất kì cái gì trẻ nói đều đ ược, khơng nên
nói là trẻ nói sai rồi, vì như thế sẽ làm trẻ mất tự tin mà khơng nói ti ếp
nữa.

5.2. Học vẽ: Rèn luyện cách cầm bút, năng lực biểu hiện, sáng tạo
-Tình huống: Chuẩn bị giấy, sáp màu, bút màu về cho trẻ vẽ. Trẻ
muốn vẽ gì cũng được. Sau đó ta tăng dần độ khó bằng cách đ ố tr ẻ vẽ con
vật, cho nhìn bức tranh để trẻ vẽ theo…Trẻ vẽ xấu hay đẹp không quan
trọng, ta ln khen ngợi để khuyến khích trẻ vẽ tiếp, kể cả khi trẻ vẽ bậy

17


ra sàn thì ko nên la mắng ngay vì có thể trẻ mải vẽ hăng say quá mà ko
nhận ra hay là trẻ chưa biết là vẽ ra ngoài sàn thì khơng đ ược. Lúc này
trước khi cho trẻ vẽ ta phải dặn trẻ trước, hoặc chuẩn bị cho trẻ m ột
không gian thật rộng hoặc một tờ giấy thật to cỡ A0 để trẻ ch ơi tho ải mái.
5.3. Chơi mê cung hay mê hồn trận: Rèn luyện năng lực cầm bút,
sự tập trung, xử lí thơng tin.
-Tình huống: Trên báo cũng hay có trị chơi là tìm đường đ ến kho báu
trong những bức tranh chi chit đường đi. Ta cũng luy ện nh ư th ế bằng cách
mới đầu vẽ 2, 3 đường đến chỗ cần đến, sau đó tăng dần đ ộ khó lên đ ể đ ố
trẻ tìm ra đích đến. Hoặc ban đầu để trẻ vẽ lồng ngoằng, sau đó thì vẽ mê
cung theo luật do mình quy định. Trị chơi này sẽ tùy từng l ứa tu ổi đ ể đ ưa
ra độ khó. Trị chơi này giúp trẻ rèn luyện các kỹ năng nh ư có cái nhìn bao
qt tồn thể, nâng cao ý chí để dẫn đến đích, muốn đến đích ph ải bi ết
phân tích tình huống, xử lí thơng tin.
VI. Các tình huống giúp trẻ nảy sinh tư duy qua văn học
6.1. Tập diễn kịch, diễn thuyết giới thiệu bản thân : Rèn luyện
năng lực biểu hiện, năng lực diễn thuyết, khả năng khẳng định và đánh giá
bản thân
-Tình huống: Đầu tiên dạy trẻ những thông tin về bản thân của tr ẻ
như: con tên là, con bố, mẹ nào, con bao nhiêu tuổi, nhà ở đâu, đang h ọc ở
trường mầm non gì, con thích cái gì…Sau đó d ạy tr ẻ tập di ễn k ịch cho c ả

lớp coi, đọc thơ trước mặt mọi người để trẻ luyện tính tự tin. Khi này thì
dù trẻ nói sai hay làm gì ngớ ngẩn chăng n ữa cũng khơng đ ược c ười ch ế
giễu, vì nó sẽ làm thui chột sự tự tin của trẻ.
6.2. Dạy trẻ đọc thơ, Ca hát: Rèn luyện năng lực ghi nhớ, năng lực
biểu hiện, năng lực lí giải vấn đề
Giáo viên hãy tích cực dạy trẻ học thuộc thơ, bài hát là ph ương pháp
hay để giúp trẻ phát triển trí nhớ, biểu hiện cá tính, lí gi ải vấn đ ề. Ngoài ra

18


ta còn dạy trẻ ca dao, tục ngữ, bài đồng dao, dân ca, đ ồng th ời d ạy tr ẻ ý
nghĩa của những câu đó hay từ ngữ trong câu ca dao đó. Hay k ể cho trẻ
nghe chuyện về các danh nhân, lịch sử sau đó hỏi lại để trẻ nhắc lại.
6.3. Dạy trẻ làm thơ: Rèn luyện năng lực sáng tạo, năng lực biểu
hiện, năng lực văn chương
Ban đầu là dạy trẻ đọc bài thơ ngắn có kèm theo tranh minh h ọa thì
càng tốt. Mỗi lần đọc hết 1 câu cô sẽ dùng thước gõ nhẹ để tạo thành nhịp,
như thế trẻ sẽ có hưng phấn để đọc tiếp câu sau. Bạn có nhớ khi mình cịn
học mẫu giáo hay lớp 1 cơ giáo cũng hay dùng cách này đ ể d ạy hoc sinh đ ọc
bài khơng. Việc tạo ra nhịp điệu để kích thích s ự hung ph ấn cho tr ẻ là vô
cùng quan trọng khiến trẻ có động lực muốn tiếp tục học. Sau đó ti ếp đ ến
là dạy trẻ ghép vần hay ghép câu thơ ngắn, mới đầu bắt đầu bằng câu th ơ
3 chữ, ko cần phải vần điệu, sau đó thì tăng dần độ dài. Trẻ nói bất c ứ ch ủ
đề nào, câu nào cũng được. Hoặc là giáo viên đọc câu đầu r ồi đ ể tr ẻ sáng
tác câu tiếp theo.
-Ví dụ như “Con chó nhà em.Có màu lơng vàng. Canh nhà rất giỏi…”.
Ở Nhật có thơ haiku là thể thơ 3 câu theo luật 3-5-3 ch ữ, ví d ụ nh ư
bài thơ này “Chú mèo nhỏ/ Đang nghịch đùa/ Chiếc lá khô”. M ọi ng ười có
thể thấy thể loại thơ haiku như này trẻ sẽ rất dễ thuộc vì câu ngắn, liên

quan đến sự vật trẻ gặp hằng ngày. Chính vì thế ở các trường học rèn
luyện trí tuệ cho trẻ việc cho trẻ học thuộc lòng thơ haiku là một ph ương
pháp rất phổ biến.
VII. Các tình huống làm nảy sinh tư duy ở trẻ khác như:
7.1. Dạy trẻ quan sát, so sánh: Rèn luyện khái niệm về so sánh,
năng lực quan sát, lí giải từ trái nghĩa
-tình huống: Đưa trước mặt trẻ một loạt các đồ vật có hình dáng
kích thước khác nhau để dạy trẻ biết so sánh to, nhỏ, cao th ấp, nhiều, ít…

19


Khi đi đường hỏi trẻ tòa nhà nào to hơn, cao h ơn, cái ô tô nào to h ơn, cái
nào cao nhất, cái nào thấp nhất…
7.2: Rèn luyện khái niệm về thứ tự, nhận thức không gian, khái
niệm về vị trí, tọa độ
-Tình huống: Dạy trẻ nhận biết bên trái, bên ph ải, ở trên, d ưới,
trước sau, miêu tả vị trí bằng cách là chỉ vào các đồ đạc sắp xếp trong t ủ
rồi nói vị trí tương quan cho trẻ. Hoặc là nhìn vào vị trí các đồ trang trí trên
tủ rồi hỏi trẻ xem con gấu được đặt ở đâu…Ngồi ra kẻ nhiều ơ vng rồi
chỉ vị trí ở phía trên bên phải là đâu, phía dưới bên trái là đâu…hay là tìm v ị
trí ơ 2+2 đâu, đánh dấu trịn vào bảng mà mình dạy trẻ tập tính tốn. N ếu
trẻ lớn hơn một chút có thể kết hợp chỉ trên bản đồ để dạy trẻ khái niệm
về vị trí của chúng at đang ở đâu, tiếp đến là nh ững khái niệm t ọa đ ộ trên
trục X, Y.
7.3. Tập cho trẻ phát hiện điểm sai: Rèn luyện năng lực nhận
thức, năng lực quan sát, và năng lực tập trung
-Tình huống: Trên báo thướng có trị đố vui là tìm 5-6 đi ểm khác
nhau giữa hai bức tranh, thì trị chơi này cũng tương tự nh ư th ế. Cho m ột
loạt những bức tranh hay tấm card rồi đố trẻ tìm ra hai con gi ống nhau,

cho trẻ tìm điểm chung giống nhau giữa các con v ật. hay trong 5 hình tìm
ra những điểm chung giữa các hình…
7.4. Dạy trẻ năng lực xử lí : Rèn luyện năng lực viết, tính tốn, năng
lực tập trung
Trị chơi này có ý nghĩ rất lớn để tạo cho trẻ ham muốn học tập, lao
động và sự tự tin.
-Tình huống: Như tìm ra đường đi đúng trong mê cũng trong 3 phút,
hay là làm bài tính trong vịng 2 phút…V ới trị ch ơi xếp hình ta cho trẻ th ời
gian 3 phút để xếp đống hình về vị trí, hay là trị tìm v ị trí trên b ảng s ố…

20


bấm thời gian để trẻ làm, nếu trong thời gian quy định trẻ ch ưa làm xong
thì ko nên la mắng hay tỏ thái độ thất vọng mà ch ỉ nói nhẹ nhàng là đáng
tiếc q, mẹ con mình cùng làm lại nào, hay đ ể mai ch ơi tiếp…không t ạo
áp lực cho trẻ trong trị chơi này. Ngồi ra có thể chơi trị cầm đũa g ắp h ạt
lạc từ cốc này chuyển qua cốc kia trong thời gian c ố đ ịnh…đ ể luy ện kh ả
năng tập trung, tính tốn.
7.5. Luyện cho trẻ ghi nhớ hình ảnh cịn lưu lại: Rèn luyện khr
năng hình ảnh hóa (image), năng lực tập trung, rèn luyện tinh th ần
-Tình huống: Lấy tấm cạc màu vàng, vẽ một vòng tròn đậm màu
xanh lên đó, cho trẻ nhìn trong 15 giây rồi bảo trẻ nh ắm m ắt l ại t ưởng
tượng xem trong đầu có tưởng tượng lại hình ảnh vừa nhìn khơng. Cho trẻ
nhìn bức tranh 15s rồi bảo trẻ nhắm mắt lại và tưởng tưởng lại b ức tranh
đó. Lặp đi lặp lại trị chơi này sẽ giúp trẻ nâng cao khả năng tập trung, ghi
nhớ bằng hình ảnh vào trong não.
7.6. Học vẽ: Rèn luyện cách cầm bút, năng lực biểu hiện, sáng tạo
-Tình huống: Chuẩn bị giấy, sáp màu, bút màu về cho trẻ vẽ. Trẻ
muốn vẽ gì cũng được. Sau đó ta tăng dần độ khó bằng cách đ ố tr ẻ vẽ con

vật, cho nhìn bức tranh để trẻ vẽ theo…Trẻ vẽ xấu hay đẹp khơng quan
trọng, ta ln khen ngợi để khuyến khích trẻ vẽ tiếp, kể cả khi trẻ vẽ bậy
ra sàn thì ko nên la mắng ngay vì có thể trẻ mải vẽ hăng say quá mà ko
nhận ra hay là trẻ chưa biết là vẽ ra ngồi sàn thì khơng đ ược. Lúc này
trước khi cho trẻ vẽ ta phải dặn trẻ trước, hoặc chuẩn bị cho trẻ m ột
không gian thật rộng hoặc một tờ giấy thật to cỡ A0 để trẻ ch ơi tho ải mái.
VIII. Các cách phát triển tư duy ở trẻ.
-Cách 1: Học nghệ thuật để bồi đắp trí tưởng tượng.
Cho trẻ học các bộ môn nghệ thuật từ nhỏ không nh ững giúp s ớm
phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu của trẻ, mà cịn có tác dụng tích c ực đối
với việc phát triển trí tưởng tượng, sự nhạy bén của trẻ thơng qua các

21


hoạt động tìm tịi, khám phá. Âm nhạc, kịch, nhảy múa hay các bộ môn
nghệ thuật thị giác cho phép trẻ thể hiện cách chúng nhìn nh ận th ế gi ới
cũng như xác định vị trí của chúng trong thế giới ấy.
Các hoạt động này cũng giúp trẻ giao tiếp và biểu đạt cảm xúc. B ởi
lẽ, không phải lúc nào trẻ cũng sẵn sàng bi ểu đạt thành l ời nh ững c ảm xúc
như giận dữ, thất vọng, hạnh phúc hay sợ hãi. Tuy nhiên, trong một mơi
trường được khuyến khích, trẻ có thể sẽ biểu lộ những cảm xúc này thông
qua tranh vẽ, màu sắc hay âm nhạc.
Giáo viên, phu huynh có thể cùng con trải nghiệm nghệ thu ật ngay
trong gia đình, thơng qua các hoạt động đơn giản mà thú v ị nh ư đ ọc sách,
hoặc chơi trị đóng kịch cùng với con.
Khi đọc sách, hãy ngừng lại ở những đoạn quan trọng đ ể h ỏi theo ý
con thì diễn biến tiếp theo của câu chuyện như thế nào, hoặc nhân v ật lúc
này cảm thấy ra sao. Cũng có thể bắt đầu từ một tình huống, r ồi thay
phiên nhau kể nối tiếp các phần để tạo nên một câu chuy ện hoàn toàn

mới. Khi trẻ đưa ra ý kiến, đừng quên khen ngợi và đề ngh ị con giải thích
tại sao con nghĩ như vậy.
Đóng kịch cũng là một trị chơi dễ dàng cuốn hút trẻ. Cả nhà hãy làm
việc cùng nhau để lập kịch bản, sử dụng các vật dụng gia đình thay th ế cho
đạo cụ khi cần thiết. Trị chơi đóng vai sẽ giúp trẻ t ưởng tượng cuộc s ống
từ một góc độ khác - một yếu tố quan trọng phát triển sự sáng tạo.
-Cách 2: Học ngoại ngữ giúp mở rộng cách nhìn thế giới
Trong khi rất nhiều bậc phụ huynh tin rằng việc h ọc nghệ thuật sẽ
giúp con phát triển khả năng sáng tạo; thì lại có rất ít người biết r ằng việc
học ngoại ngữ cũng có tác dụng tương đương.
Học ngoại ngữ không đơn thuần chỉ là học ngôn ngữ mới, mà còn mở
cánh cửa dẫn ra một thế giới mới, một không gian rộng l ớn h ơn h ơn r ất
nhiều so với khơng gian sống thực tại. Chính sự khác biệt trong cách tư duy

22


giữa các nền văn hóa sẽ khiến trẻ cởi mở, dễ dàng tiếp thu cái m ới, cáikhác-mình hơn, tự tin đón nhận thử thách hơn.
Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy ngoại ngữ hiện đại th ường sử
dụng linh hoạt các công cụ đa phương tiện nh ư nh ạc, phim, tranh ảnh,
kịch.v.v… và tập trung phát triển khả năng giao tiếp (communication). Đây
cũng là những chất liệu nền cho hành vi sáng tạo.
Nên cho trẻ được học tiếng Anh theo nhóm, học qua video, bài hát,
sách kĩ thuật số hoặc các trị chơi, các chương trình ngoại khóa… giúp tăng
tính chủ động và năng động cho trẻ.
-Cách 3: Tạo thách thức mỗi ngày để rèn tính linh hoạt và đ ộc l ập
Cùng với trí tưởng tượng, sự độc lập và linh hoạt là những yếu tố
quan trọng tạo nên hành vi sáng tạo. Để rèn luyện t ư duy sáng t ạo cho con,
giáo viên, phụ huynh có thể đặt ra các “thách th ức” ngay trong cuộc s ống
hàng ngày.

Hãy cho phép trẻ được thực hiện những chọn lựa đơn giản như bữa
tối ăn gì, hoặc cuối tuần đi đâu. Điều này sẽ khuy ến khích con suy nghĩ đ ộc
lập.
Hãy đặt câu hỏi mở cho con, đặc biệt là những câu h ỏi gi ả định
“Nếu… thì sao?” Loại câu hỏi này khơng những giúp con m ở r ộng hình dung
và hiểu biết về thế giới, khơi gợi trí tưởng tượng của con, mà cịn giúp con
tập đưa ra chính kiến của mình. Ví dụ: “Nếu con người có th ể bay thì sao?”
“Nếu mọi người đều sống trong vũ trụ thì thế nào?” “Nếu cá heo biết đi bộ
trên mặt đất?”
Hãy đặt ra những tình huống đơn giản, rồi cùng con tìm ra cách giải
quyết. Tốt hơn hết, đó nên là những tình huống tích cực, ví d ụ nh ư c ải
thiện hoặc phát triển một điều gì đó: “Làm thế nào để tưới cây trên c ửa sổ
mà không cần kiễng chân lên?” “Làm thế nào để treo bong bóng lên cao?”
“Làm thế nào để dọn đồ chơi nhanh hơn?”.

23


Hãy tập cho trẻ thói quen sử dụng một vật dụng theo nhiều cách. Ví
dụ, tấm bìa các-tơng cuộn lại có thể giả làm ống nhịm, ngọn tháp hay cái
loa…
Như vậy, bằng tình yêu thương, sự kiên nhẫn và các ph ương pháp
khoa học, giáo viên, các bậc cha mẹ hồn tồn có th ể th ực hi ện đ ược đi ều
tưởng chừng vơ cùng khó khăn: rèn luyện tư duy sáng tạo cho con yêu, đ ể
con vững bước trưởng thành.

24


TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tác giả Nguyễn Nam, Phát triển khả năng tư duy cho trẻ trọn bộ 9
tập
2. Tác giả Lưu đan – Mãng Hiểu Ý, 150 trò chơi chuẩn bị kĩ năng cho
bé đi học - Rèn luyện tư duy toán học - Tập 2
3. PGS.TS Lưu Xuân Mới, Thuật ứng xử tình huống trong quản lý Giáo
Dục và Đào Tạo.

25