Tìm hiểu thủ pháp phát triển âm nhạc phức điệu qua Prelude & fuga số 1 - tập 1 Bình quân luật của J.S.Bach

TÌM HI U TH PHÁP PHÁT TRI N ÂM NH C PH C I U
QUA PRELUDE FUGA S 1 T P 1 BÌNH QUÂN LU T C A J S BACH
Ph m V n H

Khoa Giáo d c Ti u h c và M m non
Email:

Ngày nh n bài: 21/01/2021
Ngày PB ánh giá: 31/3/2021
Ngày duy t ng: 09/4/2021
T M T T Trong s phong phú và sinh ng c a th gi i m nh c, ngh thu t m nh c ph c i u kh ng
ch chi m m t ph n h t s c quan tr ng, là m t trong nh ng chu n m c v n ng l c th c hành ngh thu t
c a các ngh s c ng nh tr ng phái m nh c trong quá kh , mà còn là ng l c phát tri n c a m nh c
ng i. Tuy nhi n Vi t Nam, khái ni m c th v m nh c ph c i u còn khá xa l
i v i c ng
chúng.
giúp b n c ph n nào hi u rõ v th lo i m nh c này, chúng t i xin
c c ng các b n t m
hi u v tác ph m Prelude fuga s 1 gi ng tr ng - t p 1, B nh qu n lu t c a nh c s J.S.Bach.
khóa: Th pháp phát tri n m nh c ph c i u. Prelude

fuga c a Bach

UNDERSTANDING TECHNIQUES OF DEVELOPING
POL PHONIC MUSIC IN PRELUDE FUGUE No 1 -VOLUME 1,
WELL TEMPERATURE CLAVIR- J.S.BACH
ABSTRACT In the rich and vibrant world of music, the art of polyphonic music not only occupies
a very important part, which is one of the standards of artistic practice capacity of artists as well as
schools of music in the past, but also the motivation of contemporary music. However in Vietnam,
the speci c concept of polyphonic music is still rather foreign to the public. In order to have enough
understanding of this music genre, let us learn about the work of Prelude fuga No. 1 in C major voice

- volume 1, Well Temperature Clavir of J.S.Bach.
Keywords: Techniques of developing polyphonic music, Prelude

1. Âm nh c ph c

fuga of Bach.

u (ANP )

Ph c i u là thu t ng dành ch m t
trong nh ng cách c u t o ph c t p nh t c a
m nh c nhi u bè. y là ki u tác ph m có
t 2 n 4 bè, m i bè u phát tri n và có
tính ch t c l p.
- ANP h nh thành ch u u t th
k X XI, b t ngu n t các th lo i m
nh c nhi u bè d n gian nh : d n ca, h p
x ng kh ng ph n m, nh c m cho
hát Ngu n g c ó chính là m t nh n

t quy t nh cho tính ch t hi n th c c a
ANP , t ó th lo i này có vai trị to l n
trong ngh thu t m nh c. Giai o n u,
nh ng th lo i ANP là nh ng bài hát 2
bè có t th i Trung c và nhà th Thi n
Chúa giáo là nh ng n i u ti n phát tri n
ANP d n gian thành m nh c chuy n
nghi p. H d ng ANP
ph c v trong
vi c truy n o.

- n th k XIV, b t u th i k Ph c

T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021


h ng trong l ch s ch u u, b n c nh s
phát tri n m nh c d n gian và m nh c
th t c, m nh c c a nhà th Thi n Chúa
giáo c ng có nh ng chuy n bi n l n.
ph h p v i trào l u m i, các nh c s c a
nhà th
t o n n nh ng h nh th c, th
pháp phát tri n m nh c m i g n v i qu n
chúng nh n d n lao ng. ANP th i k
này
c g i là “Ph c i u l i vi t nghi m
kh c (P NK)” v ch y u ph c v cho
m c ích tín ng ng, v i n i dung chính
là ca ng i các v thánh, nh ng tri t l cao
si u c a nhà th
Do v y, tác ph m ph i
tu n theo nh ng quy t c h t s c nghi m
ng t trong k t c u giai i u c ng nh s
k t h p nh ng giai i u v i nhau.
- Cu i TK XVI u TK XVII, do nh ng
bi n ng trong i s ng chính tr x h i
ch u u
d n n s suy gi m c tin
c a con ng i i v i o thi n chúa, t ó
nh h ng c a nhà th tr n l nh v c v n

hóa, ngh thu t kh ng cịn
c nh tr c.
y chính là i u ki n cho ngh thu t có
c s phát tri n t do, t nhi n, h ng t i
th hi u c a nhi u t ng l p c d n trong x
h i. Theo xu h ng phát tri n ó m nh c
ph c i u c ng ph i chuy n i theo nh ng
nguy n t c m i, b xa nh ng quy nh
nghi m ng t c a tr c ó, h nh thành l n
dịng ngh thu t ph c i u t do (P TD).
P TD
k th a r t nhi u th pháp, k
thu t c a (P NK) t o ra ti n cho các
h nh th c m nh c sau này. Tuy nhi n, cho
n nay P TD có nhi u thay i c b n.
N u nh (P NK) ch y u vi t cho thanh
nh c th P TD ch y u vi t cho khí nh c.
Ng i phát tri n m nh c ph c i u n
nh cao chính là nh c s J.S.Bach.
2. Nh c s Johann Sebast an Bach
Nh c s J.S. Bach 1685-1750, sinh ra
Aydenac m t th tr n nh c a n c
c,
TR

NG

I H C H I PH NG

ng

c coi là m t trong nh ng ngh s
v
i nh t c a nh n lo i v i nh ng c ng
hi n quan tr ng v nhi u ph ng di n nh
sáng tác, bi u di n, s ph m và c bi t là
l lu n m nh c. l nh v c l lu n, m t
óng góp l n cho s phát tri n m nh c c a
nh n lo i c a ng ó là hai t p “B nh qu n
lu t1”. Th i b y gi , các lo i àn phím nh
Organ và Clevecin
c x y d ng theo h
th ng m thanh tuy t i. H th ng này chia
m t cung ra làm 9 coma2, trong ó t m
d i n m th ng c a nó là 5 coma t m
tr n xu ng n m giáng c a nó là 5 coma.
Nh v y th ng cao h n r giáng 1 coma.
T l lu n này, nh ng nh c khí s d ng bàn
phím ph i thi t k nhi u t ng phím, có t ng
là bàn phím c a các m nguy n và m th ng,
có t ng là bàn phím c a các m nguy n và
m giáng c ng có thi t k ki u àn phím
có hai hàng phím en dành cho d u th ng
và d u giáng, nh v y nh ng tác ph m có
nhi u d u hóa s g y kh ng ít khó kh n cho
ngh s bi u di n. Th y
c s ch nh l ch
cao
c a m giáng và m th ng gi a 2
b c c b n là kh ng áng k , Bach

có
t ng h p nh t chúng thành 1 m, chia 1
cung thành 2 n a cung b ng nhau và chia 1
qu ng tám ra thành 12 ph n b ng nhau, g i
là h th ng m thanh b nh qu n. Ý t ng
c a Bach nh n
c s tán ng c a m t
nhà V t l m thanh ng i Ý th i b y gi Bartolomeo Cristofori di Franccesco (1655
- 1731) và y c ng chính là ng i c i ti n
c y àn Clavecin thành nguy n m u àn
piano hi n nay (Clavecin de forte piano).
1

Nguy n t n g i c a tác ph m là: “
” t m d ch “Nh ng sáng

tác cho àn clavecin theo lu t b nh qu n nghe v n t t”
2

Comacác n

n v nh nh t, d ng
c Ch u

u tr

o

cao c a m thanh

c th k 17. Nguy n Xinh -

Nguy n Th Nhung - L ch s

m nh c th gi i t p 1.


3. C u tr c c a tác ph m b nh qu n lu t
ch ng minh cho lu n thuy t c a
m nh, J.S.Bach
sáng tác ra 2 t p tác
ph m t t n là “B nh qu n lu t”, m i t p
bao g m 24 c p Prelude và Fuga, tr nh
bày theo th t i u th c tr ng, th , theo
các b c cromatic t
n xi. ( tr ng
th
th ng tr ng
th ng th r
tr ng r th ... xi tr ng và xi th ). Nh
v y các tác ph m s l n l t qua t t c các
i u th c t kh ng n 7 d u hóa - y
th c s là vi c kh ng t ng i v i vi c
tr nh bày tác ph m tr n bàn phím àn organ
ho c clavi, s d ng h th ng m thanh
tuy t i tr c ó. Kh ng ch là nh ng tác
ph m mang tính bi u tr ng cho s thu n
l i c a nh c khí, các prelude và fuga trong
B nh qu n lu t còn là nh ng tuy t tác v i
nh ng giá tr ngh thu t cao.

4. Prelude

tr ng phái m nh c L ng m n, th nh c s
F. Chopin coi prelude nh m t tác ph m
c l p. Trong B nh qu n lu t, các prelude
u có c u trúc h nh th c, s
hịa thanh
hồn ch nh, th m chí cịn có th có h nh
t ng m nh c. Trong b n prelude Fuga
s 1, ph n prelude
c vi t gi ng
tr ng (Cdur - gi ng chính), nh p C, nh p
v a ph i (Moderato). Prelude có khu n
kh 35 nh p.
Có th nói g n nh toàn b 35
nh p tác gi ch s d ng th ng nh t
1 m h nh
hoàn ch nh trong n a
nh p u ti n, l i phát tri n m nh c
nh v y
c g i là th pháp m h nh
hóa hịa m. V y toàn b ph n prelude

Fuga s 1 n Cdur

4.1. Prelude

Cho n th i c a Bach, prelude là h nh
th c m nh c kh ng ng c l p, nó th ng
là ph n m

u cho nh ng th loai m nh c
l n nh t khúc. vai trị này các prelude có
ch c n ng kh i ng v c n ng cho nh c
c ng nhi u h n là m t tác ph m ngh thu t
v v y nét i n h nh cho các prelude chính là
vi c tri n khai các h p m d ng r i ho c
ch ng, ngoài ra m nh c có th là nét giai
i u ch y cách b c, li n b c nh p nhanh,
kh ng ho c ít h nh t ng m nh c c th .
Theo ào Tr ng T (1984), Prelude - prelude
- Introduction... là khúc nh c d o u cho
m t tác ph m m nh c, tuy theo c u trúc c a
tác ph m ó dài hay ng n th ph n prelude
s có t l t ng ng, d ng th c n gi n
nh t ph n d o u có khi ch là vài h p m
có m c ích t o cho ng i hát có s chu n
b v cao
c a tác ph m. Sau này, t i

là s nh c l i t i g n 70 l n m h nh
này, xét v ph ng di n l thuy t v i ki u
phát tri n nh v y r t khó có th tránh
c s nhàm chán. Nh ng tr n th c t
b n nh c l i mang n cho ng i nghe s c
h p d n r t c áo, s khéo léo trong l i
phát tri n m nh c c a Bach chính là th
pháp hịa thanh. Ta có th quan sát s
hòa thanh c a prelude qua s
sau:
Qua s

t ng th ta có th th y
c
c u trúc 3 ph n: tr nh bày (1-8) phát tri n
(9-24) và ph n tái hi n - k t (25-35) t ng
i rõ ràng. ph n tr nh bày, 4 nh p u
là m t vòng hòa thanh y
(T-SII - D7T) 4 nh p ti p theo b c u xu t hi n
s ly i u g n nh ng v n k t thúc hòa
thanh ch (Cdur). Ph n phát tri n c ng chia
thành 2 giai o n, giai o n th nh t (9-19)
là hi n t ng ly i u li n t c qua gi ng sol

T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021


tr ng (D) gi ng r th (sII) sau ó qua
h p m ch
o 1 và các h p m ngh ch
nhóm h át r i vào vịng k t c a giai o n
th nh t. Giai o n th 2 (20-25), th m
m t b c ly i u sang pha tr ng (S), sau
ó là các h p m ngh ch thu c c ng n ng
át kép (DDVII7) h p m b y d n (DVII2 )
h p m b y át (D7 ). Ph n tái hi n và k t là
các nh p còn l i, hòa thanh n nh trong
xu h ng v k t v i các h p m K64 - D7...
K64 - D7...S - K64 - D7 - T.

- Nguy n Th Nhung (1985): “m t trong
nh ng thành t u c a tr ng phái C i n

Vi n là s phát tri n n nh cao c a s
t ng k t c ng n ng hòa thanh TSDT, c ng
n ng kép, chuy n i u, chuy n gi ng...”.
Tuy nhi n qua ví d tr n y chúng ta có
th th y tr c ó m t n a th k J.S.Bach
s d ng r t táo b o và thành c ng nh ng
hòa thanh ó,
t o n n s c h p d n cho
tác ph m m nh c. Khi s
hóa hịa thanh
c a prelude, chúng t i
c
ghi thành
2 ki u: dòng tr n ghi theo khái ni m hòa
thanh c ng n ng (c a tr ng phái C i n
Vi n), dòng d i ghi theo t n hòa thanh c
th t i b ng 1.

S
hòa thanh tr n y th c s r t
hi m th y trong th i c a Bach và khái
ni m hòa thanh c ng n ng giai o n này
c ng ch a th c s rõ ràng, theo Th Vinh
B ng 1 S

1
CN

hòa thanh Prelude

5
T

SII

H.T Cdur dmoll

D7

T

TsVI

DD2

D6

G7

Cdur

a moll

D7

Gdur

9

13

T

T

DD7

D

DVII43 -

- sII6

DVII43

Cdur

Cdur

D7

Gdur

C dim43

dmoll6

bdim43

D7

G7

19
T
Cdur

D7C7

21
-S
F dur

D7
G7

D7
G7

DDVII2
F dim2

-S
Fdur

D7
G7

T
Cdur

T6
C dur6

DD2
F2

17
SII7
Dm7

DDVII7
F dim7
29
K64
C64

DVII2
bdim2

D7
G7

K64
C64

D7
G7

D7
G7

D7C7

Thoáng qua, ph n prelude
s d ng ng n ng
m nh c
nh ng nghe k chúng ta s nh
là m t d ng m nh c nhi u bè,
nét giai i u
c t o thành
TR

NG

25

này kh ng
ph c i u
n th y y
ó nh ng
b i nh ng

I H C H I PH NG

33

m xu t hi n vào m t th i i m nh t nh
tr ng chu k c a m h nh ch
o. K t c u
ó h nh thành l n ki u m nh c nhi u bè,

kh ng ph c i u mà song song v i nhau
b ng nh ng qu ng thu n, r t c tr ng c a


h p x ng giáo
ng
ng th i. C m
nh n s u s c v k t c u và tính ch t m
nh c c a prelude này, vào n m 1859 nh c
s ng i Pháp Charles Gounod (18181893) phát tri n th m m t nét giai i u
ki u bè tòng v i ph n l i ca ng i
cM
Maria ng trinh (trong tín ng ng Thi n
Chúa giáo), t t n là tác ph m Ave Maria
b t h , sau ó nhi u ngh s chuy n so n
cho violon ho c piccolo di n t u c ng àn
piano.
4.2. Fuga

M c d là th i i c a m nh c ph c
i u nh ng các nh c s
ng th i c ng
kh ng dành nhi u t m s c cho Fuga.
y c ng là m t h nh th c m nh c ít khi
ng c l p, th ng là m t ph n trong
các t khúc m nh c. c i m i n h nh
c a fuga là s ph c t p c a th ph c i u
nhi u bè (3 ho c 4 bè), r t ch t ch v
nh ng nguy n t c x y d ng ch
và

phát tri n, y c ng chính là m t trong
nh ng d ng
c a Bach khi ch n th
lo i này
minh ch ng cho tính u vi t
c a bàn phím clavecin theo h th ng m
thanh b nh qu n. Fuga, theo ào Tr ng
T (1984) là: “M t th nh c, c u trúc
ch t ch , g m nhi u bè vi t theo phong
cách và th pháp i v , tr n nguy n t c
m ph ng”. C u trúc fuga c a Bach c ng
g m 3 ph n, ph n tr nh bày là s tr n
thu t ch
y
các 1 bè (in voice)
nào ó, nh ng l n xu t hi n k ti p ch
ó
c di chuy n t i các bè còn l i và
th ng nh t t n g i là các áp . Trong
ph n tr nh bày,
m b o tính n nh
th các áp
th ng gi ng có quan
h g n v i ch
, th ng là D, i khi
là S, áp
k t thúc c a ph n tr nh bày
l i là hòa thanh ch . Ch
trong Fuga
bao gi c ng xu t hi n c l p, nh ng

khi chuy n n v trí c a áp
1 2
3, c ng là lúc các bè còn l i xu t hi n
th m nh ng nét giai i u i song song
v i áp , chúng
c g i là các i ,
v y là khi xu t hi n áp
3 (trong fuga
4 bè) c ng là lúc y
4 bè song song.
T t các các bè song song u ph i m
b o úng nh ng nguy n t c phát tri n
c a nh c ph c i u: th nh t, kh ng có
s
ng nh t v ti t t u, th hai, kh ng
có qu ng ngh ch phách m nh ( i v i
t t c các c p bè), th ba, qu ng ngh ch
nh ng th i i m khác ph i
c gi i
quy t theo úng quy nh.
A

Ph n tr nh bày c a Fuga s 1, ch
b t u t bè alto (A), phát tri n t n t
1 (c1), nh p v a ph i, kéo dài 1,5 nh p
4/4. tính ch t m nh c m nh m ,
ng
b . Th i i m ch m d t c a ch
c ng

là b t
u c a giai i u
i
(ph n
giai i u i song song v i áp
1),
x y d ng i
là ph n vi c khó nh t
c a nh c ph c i u, nh t là ph c i u
m ph ng nhi u bè. Trong các fuga c a
Bach, th ng th y s linh ho t c a các
d ng i
c
nh và kh ng c
nh.
i
c
nh có th
c coi nh ch
th 2 trong tác ph m v s nh c l i
nhi u l n (t tr n 3 l n) có bi n d ng,
do c i m ó i
ít nhi u c ng t o
n n tính th ng nh t và có h nh t ng m
nh c nh t nh. Trong tác ph m này tác
gi s d ng c 2 d ng. D là i
nào
th khi i song song v i các bè khác th
c ng ph i m b o nh ng nguy n t c
i v v i các bè còn l i.

áp
này
ch
c m ph ng tr n bè soprano
(S), gi ng sol tr ng, cao h n qu ng
n m úng:

T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021


Ví d : áp

1 (S) và

i

(A)

S.

S.
A.

A.

T.

áp 2, ch
c m phịng bè
teno, th p h n ch

qu ng 4 úng, gi ng
sol tr ng. Lúc này chúng ta th y i
th nh t c ng
c nh c l i d ng ph n
g ng tr n bè soprano (S), ng th i tr n
bè alto c ng xu t hi n i th 2
Ví d : áp 2 (T) i 1 (S) i 2 (A)
Ví d : áp
i
1 (S)
(A) và

i

áp
th 3, ch
c m ph ng
bè bass (B), th p h n ch
qu ng tám
úng (gi ng
tr ng), lúc này i
1 ch còn m nh t tr n bè S, 2 còn l i
(A-T) nh ng i
v i ch t li u hoàn
toàn m i.

3 (B) S.
i
2 A.
3 (T)

T.
B

V i nh ng nguy n t c nh v y, ph n
phát tri n c a fuga là s m ph ng c a ch
, i
nh ng gi ng có quan h xa
h n trong h th ng hòa thanh c ng n ng
c p 1, ngoài các gi ng ch , át, nh
ph n
tr nh bày, chúng ta cịn có th th y có áp
b c II (r tr ng - nh p 10), b c III
(mi th - nh p 12 17 19 20), b c VI (la
th - nhip 17 19), cá bi t là b c VII (si
gi m- nh p 21).
B n c nh ó, trong quá tr nh phát tri n
chúng ta còn th y hi n t ng các áp
xu t hi n ngay trong quá tr nh di n ra c a
áp
tr c ó 1 , y
c g i là th
pháp d n ch
, quá tr nh ó 2 ho c nhi u
áp
c phát tri n song song các
gi ng khác nhau nh ng kh ng xu t phát
c ng th i i m.
áp d ng
c th pháp

ó ch
c ng nh th i i m xu t phát
c a chúng ph i
c tính tốn r t c n th n.
Trong ph n phát tri n này chúng ta có th
g p áp gi ng sol (bè T), xu t phát mu n
h n áp gi ng (bè S) 1 phách ( nh p
7) hi n t ng t ng t còn th y các
TR

NG

I H C H I PH NG

nh p 10, 19, 20 áp xu t phát cách nhau
3 phách ( nh p 20-21) cách nhau 4 phách
( nh p 14-15) cách nhau 2 phách ( nh p
24). Trong toàn b quá tr nh k tr n các i
v n ph i lu n có m t, xen vào gi a các
áp
m b o s li n t c c a các bè
kh ng b gián o n. Ph n tái hi n - k t c a
fuga ph i m b o
2 b ph n, b ph n
tái hi n
c ánh d u b ng nh ng áp
gi ng ch ho c át nh m t o n n s n
nh v hòa thanh cho tác ph m, trong tác
ph m này ta th y áp
c nh c l i

gi ng ch tr n bè teno, sau ó 1 phách l i
m ph ng b c IV. B ph n còn l i là ph n
k t c a fuga, t o tính n nh c n thi t t
d i l n tr n các bè l n l t d ng l i các
m n nh ng n dài, tính ph c i u ch còn
c p bè tr n và hòa vào h p m k t gi ng
tr ng.
Giá tr c a m t tác ph m m nh c nói
chung
c kh ng nh b ng ngh a c a
n i dung l i ca (n u là tác ph m thanh
nh c) ho c nh ng h nh t ng ngh thu t
(n u là tác ph m khí nh c) c ng v i s


h p d n c a m i u. S h p d n ó là
s k t h p hài hòa an xen gi a màu s c
hòa thanh thu n - ngh ch t ng ph n.
i
v i m nh c t th i C i n Vi n tr v
tr c, s hài hòa, thu n tai,
c coi là
m t ti u chí kh ng nh giá tr th m m .
t
c ti u chí ó i v i nh ng tác
ph m có k t c u ph c t p nh fuga th c
s là i u v c ng khó khi nh ng qu ng,
h p m ho c nh ng ch ng m ngh ch
c h nh thành m t cách hoàn toàn ng u
nhi n gi a các tuy n giai i u khác nhau.

Nh ng t nh hu ng ó
c tác gi gi i
quy t m t cách h t s c h p l mà kh ng
vi ph m nh ng nguy n t c c ng nh c c a
m nh c ph c i u c ng nh nh h ng
t i h nh t ng ngh thu t c a tác ph m.
Do ó, thành c ng B nh qu n lu t trong ó
có tác ph m Prelude
fuga s 1 kh ng
ch là minh ch ng th c ti n cho m lu t
b nh qu n, mà nh ng tác ph m này còn là
giáo khoa cho ph ng th c sáng tác c a
m nh c ph c i u sau này.
5. K t lu n à k n ngh
Nh tr n chúng t i
tr nh bày, vai
trò c a m nh c ph c i u trong th gi i
m nh c là v c ng to l n, tuy nhi n trong
xu th phát tri n chung c a v n hóa x
h i Vi t Nam, kh ng ít nh ng giá tr ngh
thu t kinh i n c trong n c và th gi i
ch a có c h i n v i c ng chúng th
nhanh chóng b m t th ph n trong t m
th c c a c ng chúng. X h i ngày nay,
nh p s ng hi n i
khi n cho qu th i
gian c a con ng i nh ngày càng ng n

l i, n u kh ng có nh ng ph ng th c
giáo d c, tuy n truy n ph h p th nh ng

giá tr ngh thu t c ng nhi u tri th c v n
hóa kinh i n khác s l n h i m t i. Nh c
ph c i u là m t trong nh ng lo i h nh
ngh thu t c bi t òi h i c ng chúng
c ng c n
c trang b nh ng ki n th c,
k n ng nh t nh m i có th hi u và y u
thích. Trong h th ng giáo d c qu c d n
c a chúng ta hi n
và ang có nh ng
ch ng tr nh giáo d c m nh c ph th ng
trong các c p h c Ti u h c và Trung h c c
s , nh ng ch ng tr nh ó và ang áp
ng
c y u c u giáo d c th m m m
nh c ph th ng cho h c sinh. Tuy nhi n,
trong xu th phát tri n chung c a x h i
nh hi n nay, cho phép chúng ta h ng
t i nh ng y u c u cao h n ó là c p nh t
vào nh ng ch ng tr nh ó nh ng tri th c
m nh c kinh i n c a trong n c và th
gi i trong ó có m nh c ph c i u.
TÀI LI U THAM KH O
1. Ph m Tú H ng (1991), Ph c i u nghi m
kh c, Nxb Nh c vi n Hà N i
2. L Tr ng H ng (d ch) (1963), Giáo khoa
hịa m, Nxb V n hóa ngh thu t Hà N i
3. ào Tr ng T (1984), Thu t Ng
Nxb V n Hóa.
s

m nh c,

4. Th Vinh, Nguy n Th Nhung (1985), L ch
m nh c th gi i, Nxb Nh c Vi n Hà N i
5.

b
,

(1965),
b

.

T P CH KHOA H C, S 47, tháng 7 n m 2021