GIÁO TRÌNH SỬA CHỮA, LẮP ĐẶT VÀ VẬN HÀNH MÁY BƠM

TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

LỜI GIỚI THIỆU
Giáo trình là cơ sở cho các giáo viên soạn bài giảng để giảng dạy, là tài
liệu nghiên cứu và học tập của học viên học. Các thơng tin trong giáo trình có
giá trị hƣớng dẫn giáo viên thiết kế và tổ chức giảng dạy mô đun một cách hợp
lý. Giáo viên có thể vận dụng cho phù hợp với điều kiện và bối cảnh thực tế
trong quá trình dạy học.
Giáo trình “Sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm” đƣợc xây dụng dựa
trên cơ sở chƣơng trình đào tạo hệ trung cấp của ngành nguội lắp ráp cơ khí.
Các bài đƣợc đƣợc viết ngắn gọn đề cập đến phần kiến thức cơ bản và kỹ năng
nhằm hình thành các năng lực thực hiện cho ngƣời lao động trong công việc lắp
đặt và vận hành máy bơm nƣớc
Trong quá trình biên soạn chắc chắn khơng tránh khỏi những sai sót, tơi
rất mong nhận đƣợc nhiều ý kiến đóng góp của các nhà khoa học, các cán bộ kỹ
thuật, các đồng nghiệp để giáo trình hồn thiện hơn.
Xin chân thành cảm ơn!

Tác giả
Trần Xuân Hùng

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

1


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

2

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

MÔ ĐUN: SỬA CHỮA, LẮP ĐẶT VÀ VẬN HÀNH
MÁY BƠM NƢỚC LI TÂM
Mã số mô đun: MĐ 28.
Giới thiệu mô đun:
Mô đun Sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm là mô đun chun mơn tự
chọn trong chương trình đào tạo nghề Nguội lắp ráp cơ khí. Mơ đun trang bị cho
người học những hiểu biết về sơ đồ cấu tạo và nguyên lý hoạt động các máy bơm
nước và hình thành các quy trình, kỹ năng sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy
bơm nước li tâm
Sau khi học xong mô đun này người học có khả năng:
+ Trình bày được cơng dụng, cấu tạo, nguyên lý hoạt động kỹ thuật nâng
chuyển và lắp đặt máy bơm
+ Lập được quy trình cơng nghệ nâng chuyển, lắp đặt, căn chỉnh máy bơm
đúng yêu cầu kỹ thuật
+ Sử dụng đúng kỹ thuật và thành thạo các dụng cụ, thiết bị trong lắp đặt cơ
khí
+ Vạch dấu định vị, xác định tim cốt đúng theo bản vẽ thiết kế
+ Lắp đặt được máy bơm đúng yêu cầu kỹ thuật
+ Đảm bảo tốt an toàn lao động và vệ sinh công nghiệp
Kết thúc mô đun mỗi học viên sẽ được đánh giá kỹ năng hoàn thiện một
sản phẩm lắp đặt và vận hành một thiết máy cụ thể

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

3


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Bài 1: Giới thiệu máy bơm nƣớc
Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này ngƣời học có khả năng
- Trình bày được sơ đồ cấu tạo, nguyên lý làm việc máy bơm nước li tâm
- Kiểm tra đánh giá đúng tình trạng kỹ thuật máy bơm nước li tâm
- Thực hiện tốt công tác an tồn và vệ sinh cơng nghiệp
Nội dung
1. Khái qt chung về máy bơm nƣớc
1.1. Công dụng, phân loại
1.1.1. Công dụng
Máy bơm nước có từ thời cổ xưa. Những thiết bị nâng nước đầu tiên chủ
yếu phục vụ nhu cầu tưới cây. Các công cụ thô sơ nhất là gầu và guồng nước.
Tiếp đó là bơm bít tơng một xilanh, 2 xilanh và bơm ly tâm. Trong thời gian dài
bơm chủ yếu được dùng hút nước lên cao. Do tính ưu việt của bơm mà phạm vi
sử dụng ngày càng rộng rãi.
Bơm là một trong những máy phổ biến nhất và kết cấu rất khác nhau
- Bơm nước chủ yếu được dùng hút nước lên cao.
- Phạm vi sử dụng dùng bơm nước chăm sóc cho cây trồng, sinh hoạt Bơm
ly tâm dùng để bơm và vân chuyển các chất lỏng có độ nhớt thấp như nước ngọt,
nước biển. Dùng trong các hệ thống đòi hỏi lưu lượng lớn và đều nhưng khơng
địi hỏi cột áp cao như các hệ thống nước ngọt, nước biển làm mát máy, hệ thống

ballast, cứu hỏa..
1.1.2. Phân loại máy bơm nƣớc
- Phân loại theo lưu lượng
- Phân loại theo nguyên tắc làm việc
- Theo thông số kỹ thuật
- Theo cơng dụng
- Theo kết cấu
Có nhiều cách phân loại bơm nước. Trong tài liệu phân loại bơm đề cập
4

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

đến phân loại theo 3 cách:
* Phân loại theo kết cấu.
- Số tầng cánh (một tầng, nhiều tầng).
- Số dòng chất lỏng (một dòng hay nhiều dịng).
- Vị trí đặt rotor (trục đứng, trục ngang hay trục đặt nghiêng).
Một máy bơm bất kỳ đều làm việc trong hệ thống chung. Hệ thống bơm
bao gồm ống hút, ống đẩy, máy bơm và các thiết bị phụ điều khiển, kiểm tra kèm
bể chứa
* Phân loại theo lưu lượng của bơm:
- Bơm có lưu lượng thấp: Q< 20m3/h. Thường dùng trong sản xuất nông
nghiệp cho các hộ cá thể

Hình 1.1. Bơm nƣớc có lƣu lƣợng thấp

- Bơm có lưu lượng trung bình: Q< 60m3/h. Thường dùng trong sản xuất
nơng nghiệp dùng trong các trạm bơm vừa

Hình 1.2. Bơm nƣớc có lƣu lƣợng trung bình
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

5


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

- Bơm có lưu lượng cao: Q> 60m3/h
Thường dùng trong sản xuất nông nghiệp, cơng nghiệp dùng trong các trạm
bơm lớn

Hình 1.3. Bơm nƣớc có lƣu lƣợng cao

* Phân loại theo nguyên tắc làm việc
- Bơm nước li tâm
Chất lỏng di chuyển nhờ sự chênh lệch áp xuất do bánh xe công tác tạo ra

Hình 1.4. Bơm ly tâm

- Bơm hướng trục
Chất lỏng di động dọc theo hướng trục của bánh cơng tác
6

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT N THÀNH

- Bơm pít tơng
Nhờ pít tơng chuyển động thay đổi thể tích chất lỏng được hút vào và đẩy
ra

Hình 1.5. Bơm hƣớng trục

Hình 1.6. Bơm Pít tơng

- Bơm phun
Bộ phận tạo ra độ chênh lệch áp suất nước hút vào và đẩy ra ngoài
- Bơm bánh răng
Khi làm việc bánh răng quay sẽ guồng nước từ khoang hút lên khoang đẩy

Hình 1.7. Bơm phun

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Hình 1.8. Bơm bánh răng

Tác giả: Trần Xuân Hùng

7

TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

- Bơm va

Hình 1.9. Bơm va

Dòng nước lưu chuyển trong đường ống bị chặn lại đột ngột bởi 1 chi tiết
đặc biệt (van va đập) làm sinh ra áp lực nước va rất lớn đẩy nước đi lên. Bơm va
là loại máy bơm nước vận hành trên nguyên lý hiệu ứng nước va, dòng nước chảy
vào bơm qua đường ống (đầu vào) sẽ bị chặn đột ngột bởi van va đập làm sinh ra
áp lực nước va lớn. Nhờ áp lực này, nước được đưa lên qua ống đẩy với chiều cao
của cột nước gấp hàng chục lần mức nước ban đầu.
Dùng loại máy bơm này, người sử dụng có thể đưa nước từ sơng suối lên
phục vụ cho các vùng đất dốc (có độ cao 30÷130m). Nhờ hiệu ứng va đập, sử
dụng bơm va không mất nhiên liệu (điện, dầu, than…), tự động đưa nước lên cao
suốt ngày đêm nhờ chính bản thân năng lượng do dòng nước sinh ra. Tuy nhiên,
nếu điều chỉnh bơm va đưa nước lên càng cao thì lưu lượng dịng chảy sẽ nhỏ lại.
Bơm va thích hợp dùng để cung cấp nước tưới ruộng, vườn và cấp nước
sinh hoạt tại những khu vực khơng có điện hoặc khơng có khả năng trả tiền điện
thay thế cho các giải pháp cấp nước truyền thống. Đây là giải pháp công nghệ
thích hợp đối với địa bàn nơng thơn miền núi. Hiện có 4 loại bơm va chính (HBIL
840, HBIL 630, HBIL 420 và BV 2000), có thể cấp nước sinh hoạt, nước canh tác
cho quy mô từ 0,5 ha đến 200 ha.
Trên thực tế, loại thiết bị này đã được ứng dụng tại nhiều tỉnh miền núi trên
cả nước như Hồ Bình, Lạng Sơn

8

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

1.2. Cấu tạo, nguyên lý hoạt động máy bơm nước li tâm
1.2.1. Cấu tạo

Hình 1.10. Hình cắt máy bơm

Cửa đẩy

Ổ đỡ

Hình 1.11. Sơ đồ cấu tạo bơm nƣớc li tâm

Bơm li tâm gồm có các bộ phận chủ yếu sau:
- Bánh công tác: kết cấu có 3 dạng chính là cánh mở hồn tồn, mở một
phần và cánh kín. Bánh cơng tác được lắp trên trục của bơm cùng với các chi tiết
khác cố định với trục tạo nên phần quay của bơm gọi là Rôto. Bánh công tác được
đúc bằng gang hoặc thép theo phương pháp đúc chính xác. Các bề mặt cánh dẫn
và đĩa bánh cơng tác u cầu có độ nhẵn tương đối cao (tam giác 3 đến 6) để
giảm tổn thất. Bánh công tác và Rôto của bơm đều phải được cân bằng tĩnh và
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

9

TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

cân bằng động để khi làm việc bánh công tác không cọ xát vào thân bơm. Một số
dạng của bánh công tác của bơm ly tâm thường được sử dụng

b

a.

c

Hình 1.12. Các loại bánh công tác
a. Bánh công tác dạng hở
c. Bánh công tác dạng nữa hở

b. Bánh cơng tác dạng nữa đóng

- Trục bơm: Thường được chế tạo bằng thép hợp kim và được lắp với bánh
công tác thông qua mối ghép then.
- Bộ phận dẫn hướng vào. Bộ phận này phụ thuộc vào hình dạng của thân
bơm
- Bộ phận dẫn hướng ra (buồng xoắn ốc) đúc bằng gang có hình dạng
tương đối phức tạp.
Cửa xả
Võ bơm hình
xoắn ốc
Cánh bơm

Bánh cánh

Lỗ cửa hút của
bánh cánh

Hình 1.13. Cấu tạo bộ phận dẫn hƣớng ra (buồng xoắn ốc)
10

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

- Ống hút. Hai loại ống này có thể làm bằng gang đúc, tơn hàn hoặc cao su.

Hình 1.14. Cấu tạo ống hút
1. Rọ chắn rác
2. Lưỡi gà
3.Ống hút

4. Bánh xe công tác
5. Lỗ mồi nước
6. Ống đẩy

- Ống đẩy
Bơm được nhiều loại chất lỏng như nước, dầu, hóa chất, kể cả hỗn hợp các
chất lỏng và chất rắn.
Phạm vi sử dụng lớn và năng suất cao:
- Cột nước bơm H = 10 ÷ hàng ngàn mét

- Lưu lượng bơm Q = 2 ÷ 100.000 m3/h
- Cơng suất động cơ N = 1 ÷ 6000 kW.
- Kết cấu nhỏ gọn, chắc chắn, làm việc tin cậy.
- Hiệu suất η của bơm tương đối cao so với các loại bơm khác; η = 0,65 ÷
0,9.
- Giá thành không cao lắm
1.2.2. Nguyên lý hoạt động
Bơm ly tâm là loại bơm cánh dẫn, làm việc theo nguyên lý của máy thuỷ
lực cánh dẫn. Cơ cấu truyền năng lượng chính là hệ thống bánh cánh cơng tác. Để
biết nguyên lý làm việc của bơm ly tâm ta đi nghiên cứu sơ đồ kết cấu đơn giản
của bơm ly tâm (Hình 1.14)
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

11


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Trước khi bơm làm việc cần phải làm cho cánh công tác tiếp xúc với chất
lỏng. Khi bánh cánh công tác quay với một vận tốc nào đó thì chất lỏng tiếp xúc
với bánh cánh cũng quay theo, như vậy bánh cánh đã truyền năng lượng cho chất
lỏng. Do chuyển động quay của bánh cánh mà các hạt chất lỏng chuyển động có
xu hướng văng ra xa khỏi tâm. Để bù vào chỗ trống mà hạt chất lỏng vừa văng ra
thì hàng loạt các hạt chất lỏng khác chuyển động tới và quá trình trao đổi năng
lượng lại diễn ra như các hạt trước nó. Q trình trao đổi năng lượng diễn ra liên
tục tạo thành đường dòng liên tục chuyển động qua bơm.
A: Nắp bít
B: Hộp gắn kín

C: Trục
D: Ống bọc ngồi trục
E: Van
F: Vỏ bơm
K: Mắt hút
J:

Vòng séc măng

I:

Cánh bơm

H: Ống xả nước
F: Nắp bít

Hình 1.15. Sơ đồ ngun lý của bơm ly tâm

Tốc độ chuyển động của hạt chất lỏng khi ra khỏi bánh cánh công tác lớn
sẽ làm tăng tổn thất của đường dòng, bởi vậy cần phải giảm tốc độ này bằng cách
biến một phần động năng của hạt chất lỏng chuyển động thành áp năng. Để giải
quyết điều này, chất lỏng sau khi ra khỏi bánh cánh công tác sẽ được dẫn vào
buồng có tiết diện lớn dần dạng xoắn ốc nên gọi là bầu góp xoắn ốc. Do sự quay
đều của bánh cánh công tác nên trong đường ống chất lỏng chuyển động liên tục.
Nguyên lý hoạt động của bơm li tâm được thể hiện ở trên
2. Kiểm tra tình trạng máy bơm nƣớc li tâm
2.1. Kiểm tra sơ bộ máy bơm nước
- Động cơ đốt trong
- Động cơ điện
12

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

b

a

Hình 1.16. Động cơ

2.2. Kiểm tra các đường ống
- Các đường ống khớp nối khơng bị móp, bẹp
- Kiểm tra lưỡi gà (chỗ hút). Đổ nước mồi vào bơm lưỡi gà đóng kín

Hình 1.17. Kiểm tra các đƣờng ống

Câu hỏi và bài tập thực hành
1. Câu hỏi
Câu 1: Trình bày sơ đồ cấu tạo, hoạt động của máy bơm nước li tâm
Câu 2: Trình bày công việc kiểm tra máy bơm nước li tâm
2. Bài tập
Bài 1: Thực hành kiểm tra độ kín khít của lưỡi gà, khớp nối đường ống
bơm
Bài 2: Thực hành kiểm tra hoạt động của bơm nước li tâm
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

13


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Bài 2: Sửa chữa máy bơm nƣớc li tâm
Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này ngƣời học có khả năng
- Trình bày được trình tự công việc bảo dưỡng, sửa chữa máy bơm nước li
tâm
- Bảo dưỡng được các ổ bi trục bơm
- Sửa chữa thay thế được các thiết bị làm việc như đường ống, lưỡi gà,
bánh cơng tác, gioăng làm kín đúng yêu cầu kỹ thuật
- Thực hiện tốt công tác an tồn và vệ sinh cơng nghiệp
Nội dung
1. Sửa chữa máy bơm nƣớc
Hiện tượng, nguyên nhân hư hỏng bơm nước
Bơm nước được coi là hư hỏng khi dung lượng nước không đảm bảo, khi
có hiện tượng rị nước ra phía ngồi.
Sự tổn thất dung lượng của bơm có thể do hư hỏng ổ đỡ. Sự hư hỏng ổ đỡ
sẽ làm tăng khe hở giữa cánh bơm và vỏ bơm do đó làm giảm lực ly tâm.
Sự hư hỏng ổ đỡ có thể do đệm không đảm bảo, nước làm mát lọt vào các ổ
đỡ. Ngồi ra cịn có các ngun nhân khác như dây đai truyền động căng quá
mức, sự rung động của trục bơm, sự quá nhiệt của nước làm mát do tắt động cơ
khi cịn nóng.
Đệm kín khơng đảm bảo làm kín, có thể do q nhiệt, nước làm mát bị bẩn,
rỉ sét, cặn nước tích tụ và mài mòn cao.
Vỏ bơm và cánh bơm bị nứt, vỡ do ổ đỡ bị lỏng trong vỏ bơm hoặc ở trục

làm cho cánh bơm va đập vào vỏ bơm.
Ngồi ra cịn có một số hiện tượng hư hỏng như: Dây đai bị mòn, đứt do
điều chỉnh dây đai quá căng. Puly bị nứt, vỡ, mòn do chịu va đập, tháo lắp không
đúng kỹ thuật...
2. Phƣơng pháp kiểm tra hƣ hỏng bơm nƣớc
Ở trạng thái lắp chung khơng thể đánh giá chính xác lượng mòn của các
chi tiết cánh bơm, thân bơm, vịng bi, các bộ phận bao kín. Vì vậy, chỉ có thể
14

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

kiểm tra tình trạng rò nước qua lỗ thăm ở thân lắp trục bơm và lắc ngang để kiểm
tra mức độ rơ của trục bơm.
Muốn kiểm tra cụ thể hư hỏng của từng chi tiết thì phải tháo rời bơm nước
và sử dụng các dụng đo chính xác như đồng hồ so hoặc thước cặp để xác định
mức độ mòn bi, mòn cánh bơm và vỏ bơm và các hư hỏng khác.
Ngoài việc quan sát để phát hiện vết nứt bên ngồi, cịn phải kiểm tra các
vết rạn nứt rất nhỏ, bằng cách cho động cơ ở vào trạng thái nóng, rồi bơi một lớp
bột trắng bên ngồi, sau 5÷10 phút quan sát để phát hiện vết nứt nếu có hiện
tượng bột trắng bị thấm ướt.
3. Phƣơng pháp sửa chữa bơm nƣớc
Thân bơm: Khi mặt bích thân bơm bị vỡ hay nứt thì có thể hàn rồi gia công
lại. Nếu chỗ lắp ổ bi và vòng đệm chắn dầu bị mòn hoặc bề mặt lắp ghép giữa
cánh bơm và thân bơm bị mịn thì có thể doa lại rối ép vịng thép mới vào để khắc
phục.

Cánh bơm: Khi cánh bơm bị nước làm xói mịn nhiều thì phải thay mới
hoặc hàn đắp rồi gia cơng lại.
Trục bơm: Khi trục bơm bị mịn nhiều hoặc bị rạn nứt thì phải thay mới.
Trường hợp trục bơm bị mịn ít thì có thể hàn đắp, mạ crơm …Sau đó gia cơng lại
theo kích thước quy định.
Vịng đệm: Khi vịng đệm hay gioăng bị mịn hoặc thủng thì phải thay mới
và phải lắp thử, nếu không bằng phẳng thì phải rà lại bằng giấy nhám. Trường
hợp khơng có vịng đệm mới để thay, có thể lật ngược vịng đệm cũ để dùng tạm.
4. Quy trình tháo, lắp bơm nƣớc
4.1. Quy trình tháo bơm nước
Tiến hành theo trình tự sau:
- Làm sạch bên ngoài bơm nước
- Tháo puly ra khỏi bơm.
- Tháo phanh hãm đầu trục.
- Tháo đệm kín và lò xo
- Tháo trục bơm nước và ổ bi.
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

15


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

- Tháo ổ bi ra khỏi trục
- Dùng dầu hoả để rửa sạch các chi tiết.
4.2. Quy trình lắp bơm nước: quy trình lắp ngược lại quy trình tháo
4.3. Yêu cầu kỹ thuật khi tháo, lắp bơm nước
- Cẩn thận khi tháo phanh hãm, tránh làm văng lò xo

- Khi tháo trục và ổ bi cần đóng trục và ổ bi ra phía trước
- Tháo puly hoặc ổ bi phải sử dụng dụng cụ chun dùng, khơng được dùng
búa để đóng để tránh làm hư hỏng.
- Ổ bi bơm nước tháo ra phải rửa sạch, khi lắp phải dùng mỡ chuyên dùng
và dụng cụ riêng để vào mỡ, nếu khơng có dụng cụ riêng thì phải đem ngâm ổ bi
vào mỡ đã nóng chảy trong khoảng 10 phút để mỡ ngấm vào trong ổ bi.
- Lắp đủ các đệm kín và đệm cao su đệm trong cánh bơm nước.
5. Sửa chữa khớp nối đƣờng ống, lƣỡi gà
5.1. Sửa chữa khớp nối đường ống
- Thay đệm giữa hai mặt bích
- Bề mặt tiếp xúc phẳng
- Phớt đệm phải đàn hồi tốt
5.2. Sửa chữa lưỡi gà (chỗ hút)
- Tháo nắp bảo vệ
- Thay lưỡi gà

Hình 2.1. Kiểm tra khớp nối

Kiểm tra mức độ
đóng kín, u cầu:
- Đóng kín khi
bơm ngừng hoạt động
- Khơng được rị rĩ
nước
- Chắn được các
loại rác có kích thước
lớn
16

Hình 2.2. Kiểm tra trõ hút nƣớc

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

5.3. Sửa chữa bánh công tác
* Tháo bơm
- Tháo nắp bơm
- Tháo trục bơm ra khỏi ổ bi
- Tháo bánh cơng tác
Đệm kín

Phớt

Thân bơm
Ống lót
Trục

Bạc lót

Đĩa cánh bướm

Mặt bích

Hình 2.3. Tháo bơm, sữa chữa báng công tác

* Lắp bơm

- Lắp bánh công tác vào trục bơm
- Lắp 2 ổ bi vào thân bơm
- Lắp trục bơm lên 2 ổ bi
- Lắp hoàn thiện
* Yêu cầu khi sửa chữa
- Độ rơ ngang và dọc của ổ bi 0,02÷0,05 mm
- Độ khơng cân bằng của cánh quạt là 20 gam
- Mặt đầu của cánh quạt mặt phẳng của vỏ lắp và thân máy 0,075 mm
- Độ nghiêng của cánh quạt phải chính xác và đều trong phạm vi 35÷400
- Cánh quạt ép vào trục bơm phải có độ dơi 0,03÷0,04mm
Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

17


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

5.4. Sửa chữa bộ phận truyền động
5.4.1. Truyền động bằng khớp các đăng
- Kiểm tra bu lơng liên kết
- Kiểm tra mặt bích
- Thay mặt bích
- Đúng chủng loại
5.4.2. Truyền động bằng đai truyền
- Tháo dây đai
- Lắp dây đai mới
- Điều chỉnh sức căng
- Dây đai đúng chủng loại

- Đảm bảo độ căng
6. Một số hƣ hỏng thƣờng gặp và biện pháp khắc phục
Để quản lý vận hành tốt máy bơm cần phải phát hiện sớm những sự cố
thường xảy ra và các ngun nhân để có biện pháp xử lý thích hợp đem lại hiệu
quả, không gây thiệt hại đáng tiếc. Muốn vậy người quản lý khai thác cần phải
hiểu rõ về nguyên nhân xảy ra sự cố của máy bơm để có thể xử lý nhanh, dễ dàng
sự cố hư hỏng. Máy bơm có liên quan đến rất nhiều các yếu tố như phần cơ, phần
điện, phần thủy lực; do vậy có nhiều nguyên nhân hư hỏng khi bơm làm việc như
do lắp đặt, vận hành, quản lý và bảo dưỡng sử dụng bơm... Khi có sự cố cần xác
định đầy đủ, chính xác các nguyên nhân và đề ra biện pháp xử lý thích hợp. Dưới
đây đưa ra một số sự cố, nguyên nhân và biện pháp xử lý khắc phục sự cố thường
xảy ra đối với máy bơm ly tâm và máy bơm hướng trục.
6.1. Máy bơm ly tâm
6.1.1. Nƣớc không lên khi khởi động máy
Thứ tự
1

18

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân
Mồi nước chưa đủ, trong bơm
và ống hút còn khí

Tắt máy bơm, tiếp tục mồi, xì khí

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Thứ tự
2

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

Động cơ điện quay ngược chiều Kiểm tra, đảo lại đầu dây vào động
cơ

3

Số vòng quay quá thấp so với
định mức

Kiểm tra số vịng quay chỉnh lại
đặc tính ống hoặc tăng vòng quay
nguồn động lực

4

Tổng cột nước của trạm bơm
vượt quá khả năng hút của bơm

Hạ thấp vị trí đặt bơm hoặc thay
đường ống để giảm cột nước của

bơm và tổn thất

5

Chiều cao hút quá cao

Hạ vị trí đặt bơm thấp hơn, có thể
điều chỉnh cao trình bể hút

Hở ống hút, vòng tuýp

Kiểm tra ống hút và vặn lại chỗ ép
tuýp

7

Van đáy ở rọ rác bị kênh, kẹt

Tháo rọ rác và chình lại van đáy

8

Tắc rọ chắn rác

Làm sạch rác quanh rọ

9

Cánh bơm bị mòn nhiều

Thay cánh bơm nước mới

Không đủ điện áp

Kiểm tra điện áp, thay dây dẫn
điện

6

10

6.1.2. Động cƣ quá tải khi khởi động
Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

1

Van trên ống xả mở

Đóng van ống xả và khởi động lại

2

Trục cong

Kiểm tra, nắn trục

3

Lệch trục động cơ và bơm

Điều chỉnh vị trí nối trục

4

Phần quay rơto bị kẹt

Kiểm tra lại việc lắp rôto, chỉnh
khe hở cho phù hợp

5

Đĩa cân bằng bị lệch

Chỉnh lại đĩa cân bằng

6

Tắc ống dẫn ở khu vực đĩa cân

Thông ống dẫn và chỉnh lại khe hở

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

19

TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân
bằng và kite hở dọc trục bị kẹt

dọc trục

7

Chèn gioăng ép tuýp quá chặt

Nới lỏng chèn gioăng hoặc bỏ bớt
vòng ép tuýp

8

Số vòng quay vượt quá định
mức

Kiểm tra và giảm số vòng quay
của nguồn động lực

Chạy máy khi điện áp sụt q

Đóng bớt van trên ơng xả

6.1.3. Lƣu lƣợng nƣớc bị giảm
1
2

Tắc ống hút, lưới lọc rác, khe hở Làm sạch ống hút, rọ rác, các rãnh
bánh công tác và cánh hướng
bánh xe công tác và cánh hướng
nước
nước

3

Tạo túi khí ở ống hút hay ép
tuýp bị hở

Lắp lại ống hút và chỉnh lại ép
tp

4

Khơng khí lọt vào thản bơm,
hoặc ống hút

Kiểm tra ống hút, vòng tuýp. Nếu
vòng tuýp hỏng thì thay thế

5

Độ ngập ống hút chưa đủ

Tăng chiều sâu độ ngập của ống
hút hoặc đặt tấm bè gồ trên mặt bể
hút để phá xoáy

6

Chiều cao hút lớn

Hạ thấp vị trí đạt bơm

7

Bể hút thiết kế khơng đúng kỹ
thuật

Bể hút thiết kế quá nhỏ cần phải
mở rộng khoảng cách giữa cắc ống
hút. Giữ cho bể hút khơng tạo
xốy

8
9

20

Van, khố mở khơng hết hoặc bị Kiểm tra, mở hết van khố
tắc

Vịng mịn, cánh bánh cơng tác
q mịn, sứt mẻ
Sai lệch vị trí bánh cơng tác với
cánh hướng

Thay thế mới
Tháo và lắp lại cho đúng vị trí

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

10

Số vòng quay thấp hơn định
mức

Tăng số vòng quay của nguồn
động lực

11

Bánh xe công tác bị bẩn hoặc bị Kiểm tra, làm sạch hoặc thay thế
mịn
bánh xe cơng tác

6.1.4. Giảm cột nƣớc bơm khi làm việc
Hở ống xả, ống hút, vòng tuýp

Kiểm tra van xả và xử lý ống xả,
ống hút, vòng tuýp

Van ống xả chưa mở hết, hoặc
bị tắc

Kiểm tra, mở hết van, làm sạch
ống xả

3

Lẫn khí trong dịng chảy trong
đường ống, xốy ở bể hút

Làm tấm bè gỗ ở bề mặt bể hút để
phá xốy

4

Bánh xe cơng tác bị mòn hoặc
hỏng

Kiểm tra, khắc phục hoặc thay mới
bánh xe cơng tác

1

2

6.1.5. Ổ bi q nóng
1

Dầu bơi tron thiếu, chất lượng
dầu kém

Kiểm tra mức dầu, cho thêm dầu,
sửa chữa và làm sạch ống dầu

2

Ổ bi mài mòn và lắp không tốt

Thay ổ bi, hoặc điểu chỉnh lại

3

Vật liệu bộ phận cho dầu không Thay vật liệu mới cho phù hợp
đảm bảo kỹ thuật

4

Nắp chặn ổ siết quá chặt

Nới lỏng, điều chỉnh khe hở trục
đúng yêu cầu kỹ thuật

5

Dây đai quá chặt

Điều chỉnh lại dây đai

Lực dọc trục và ma sát lớn

Kiểm tra đĩa cân bằng và điều
chỉnh

6

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

21


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

6.1.6. Máy bơm bị rung động mạnh
Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

1

Lắp đặt tổ máy không đúng

Kiểm tra, hiệu chỉnh lại

2

Mối ghép nối bơm vào bệ bị
lỏng

Kiểm tra và siết chặt lại

3

Các mối nối ống không chặt

Kiểm tra và siết chặt lại

4

Trục bơm và động cơ nối
không đồng tâm

Hiệu chỉnh lại

5

Rôto không cân bằng

Tháo rôto và cân bằng tĩnh, hiệu
chỉnh lại

6

Chiều cao hút lớn

Hạ thấp vị trí đặt bơm

7

Độ ngập khơng đủ và gây xâm
thực

Tăng độ ngập của ống hút

8

Khơng khí lọt vào ống hút

Xử lý chỗ hở

9

Ốc hãm bánh xe công tác vào
trục hoặc khớp nối trục và bơm
bị hỏng

Siết chặt lại, hãm cố định và điều
chỉnh

10

Ổ bi bị hỏng

Thay ổ bi mới

11

Quạt gió của động cơ bị hỏng

Kiểm tra, thay thế hoặc sửa quạt
gió

6.1.7. Động cơ quá nóng
Thứ tự
1
2

3

22

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân
Quạt làm mát bị hỏng

Dừng máy, tháo kiểm tra lại quạt

Điện áp nguồn tăng

Dừng bơm đến khi đủ điện áp
nguồn bình thường mới cho máy
hoạt động

Điện áp nguồn giảm thấp hơn
nhiều điện áp định mức

Đóng bớt van trên ống xả để giảm
lưu lượng bơm

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Thứ tự

Nguyên nhân

4

Nước bơm chứa quá nhiều bùn
cát

Làm giảm lượng bùn cát vào bể
hút

5

Lưu lượng tăng quá mức

Đóng bớt van trên ống xả

Hư hỏng máy bơm

Xác định hư hỏng và sửa chữa
máy bơm

6

Biện pháp xử lý

Hư hỏng ở động cơ

Sửa chữa hoặc thay thế động cơ
mới

8

Ổ, vịng bi bị siết chặt

Kiểm tra, nới lỏng

9

Có vật vào đường ống gây kẹt

Dừng máy, kiểm tra

7

6.1.8. Đã cám phích vào ổ nhƣng bơm khơng chạy
Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

Dùng bút điện kiểm tra điện, cầu
chì tiếp xúc giữa phích và ổ cắm

1

Điện khơng vào bơm

2

Chổi than ở cổ góp bị mịn, tiếp Thay thế chổi than mới
xúc kém

3

Cổ góp bẩn

Làm sạch cổ góp

4

Chổi than bị hỏng

Kiểm tra sửa lại, hoặc thay mới

6.1.9. Bơm đang làm việc đột nhiên không lên nƣớc
Thứ tự

Biện pháp xử lý

Nguyên nhân

1

Bể hút mực nước xuống thấp

Kiểm ha và xử lý cho đủ nước ở
bể hút

2

Bánh xe công tác bị lỏng

Kiểm tra, siết lại

Vòng tuýp bị cháy hoặc bị mòn

quá mức

Kiểm tra bộ phận dẫn nước bôi
trơn, làm mát và thay thế vịng
tp

3

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

23


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

6. 2. Máy bơm hướng trục
6.2.1. Động cơ quá tải khi khởi động
Thứ tự

Điện pháp xử lý

Nguyên nhân

1

Cột áp địa hình quá lớn, tắc ống
xả hoặc van xả mở chưa hết

Tăng công suất động cơ, hoặc hạ
thấp cột nước địa hình bằng cách
tăng mực nước bể hút và hạ mực
nước bể xả. Khai thông ống xả,
mở thêm cửa van xả.

2

Trục bị cong bị mòn quá nhiều

Nắn trục và thay ổ bi

3

Kẹt giữa cánh và vỏ bơm

Điều chỉnh để khe hở phù hợp

4

Bạc ổ bi mòn nhiều, cánh bơm
chạm vào vòng mòn

Kiểm tra bạc, đo độ hở giữa
cánh và vòng mòn, điều chỉnh
lại hoặc thay bạc mới

5

Trục nối không thẳng, hoặc dây

curoa quá chặt

Điều chỉnh lại vị trí trục, độ căng
dây curoa

6

Tắc rọ rác hoặc vật lạ cuốn vào
cánh bơm

Làm sạch rác ở rọ rác và cánh
bơm

7

Góc đạt cánh sai

Chỉnh lại góc đạt cánh cho phù
hợp

Số vòng quay vượt quá định mức

Kiểm tra, giảm số vịng quay của
động lực

8

6.2.2. Bơm khơng lên nƣớc
Thứ tự

Ngun nhân

1

Chiều quay ngược, hoặc vòng
quay thấp nhiều so với định mức
của bơm

24

Điện pháp xử lý
Đổi đầu dây điện (đảo chiều
quay), tăng số vòng quay (tăng
tiết diện dây để giảm tổn thất
điện năng), điều chỉnh trị số
truyền

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng


TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT YÊN THÀNH

Thứ tự

Điện pháp xử lý

Nguyên nhân

2

Cột nước địa hình cao hơn cột
nước hút của bơm

Làm giảm độ cao địa hình (tăng
mực nước bể hút và giảm mực
nước bể xả), kiểm tra ống và nắp
ống xả

3

Bánh xe công tác hay ống hút
chưa ngập đạt yêu cầu

Tăng mực nước bể hút hoặc hạ
thấp cao trình đặt máy

4

Tắc rọ rác và vật lạ cuốn vào
cánh bơm

Làm sạch rác và vật lạ ở rọ rác và
cánh bơm

5

Công suất động cơ nhỏ

Thay động cơ có cơng suất phù
hợp

6

Khe hở giữa cánh và vòng mòn
quá lớn do bị mài mòn

Thay thế hoặc hồi phục cánh bơm
hay vịng mịn

Gioăng chèn kín chưa đạt yêu cầu

Chèn gioăng chặt và điều chỉnh,
có thể thay gioăng

7

6.2.3. Bơm bị rung và tiếng ồn lớn khi làm việc
1

Trục bị nghiêng hoặc bị cong

Điều chỉnh trục thẳng đứng và
đồng tâm

2

Cánh bơm chạm vào vòng mòn

Kiểm tra điều chỉnh bạc, cánh
bơm, trục bơm thẳng đứng

3

Cánh bơm bị vỡ hoặc bị hỏng

Thay cánh bơm mới

4

Ổ lăn mòn quá nhiều

Thay ổ lăn

5

Bánh công tác chưa được cân
bằng theo yêu cầu kỹ thuật

Cân bằng lại cánh bơm đúng yêu
cầu

6

Góc đặt của cánh bơm khơng đều

Kiểm tra, điều chỉnh lại góc đặt
của cánh bơm

7

Dầm đỡ bơm và động cơ chịu lực Kiểm tra, gia cố tăng cường dầm
chưa đạt yêu cầu
đỡ

8

Lắp máy và móng bị lỏng

Kiểm tra và siết chặt các bulơng

Giáo trình sửa chữa, lắp đặt và vận hành máy bơm

Tác giả: Trần Xuân Hùng

25