Đóng góp của lực lượng dân quân huyện ý yên – nam định trong cuộc kháng chiến chống thực dân pháp xâm lược 1945 1954

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.
Cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đã trôi qua cách đây hơn nửa
thế kỷ, nhưng cái khơng khí hào hùng sơi nổi của cuộc chiến chín năm
chống Pháp của dân tộc ta vẫn luôn là niềm tự hào kiêu hãnh của bao thế hệ
người con đất Việt. Trong chín năm ấy, cả dân tộc đã trải qua bao hy sinh
gian khổ để rồi làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ “chấn động địa cầu” tạo
nên “ vành hoa đỏ, thiên sử vàng” trong lịch sử dân tộc oai hùng. Có được
thành quả to lớn đó, chúng ta khơng thể qn cơng lao và sự hy sinh cao cả
của đồng bào và chiến sĩ nơi xa trường, trong vùng địch hậu, nơi mặt trận
tiền phương hay nơi hậu phương kháng chiến. Và trong số đó, một trong
những nhân tố đảm bảo cho cuộc kháng chiến đi đến thắng lợi đó là nhân
dân ta dưới sự lãnh đạo của Đảng đã thực hiện thắng lợi cuộc kháng chiến
tồn dân, tồn diện, trường kì và tự lực cánh sinh, trên cơ sở hình thành thế
trận ba măt: chính trị, quân sự và ngoại giao; cùng sự phát triển của lực
lượng ba thứ quân: bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương và dân quân du kích.
Đó là một đường lối chỉ đạo đúng đắn, có sự sáng tạo và vận dụng vào tinh
hình cụ thể của đất nước. Góp phần làm phong phú thêm kho tàng nghệ
thuật quân sự Việt Nam.
Bộ đội địa phương và dân quân du kích được xác định là những nhân
tố góp phần quan trọng cùng với bộ đội chủ lực để thắng lợi của cuộc chiến
tranh cách mạng. Không những là lực lượng đi đầu trong chiến đấu, lực
lượng dân qn cịn góp phần tích cực trong cơng tác phục vụ chiến đấu và
bảo vệ quê hương.
Nhân dân Ý Yên – Nam Định từ trong lịch sử, vốn có truyền thống
đấu tranh chống giặc ngoại xâm bảo vệ quê hương. Truyền thống ấy càng
được phát huy cao độ trong cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp bảo vệ
nền độc lập dân tộc trong giai đoạn 1945 – 1954. Trong thời gian ấy, Ý Yên

1

có khi thực hiện vai trị của một hậu phương lớn của vùng đồng bằng Bắc
bộ, có khi thực hiện vai trò của một tiến tuyến trong thời gian địch tạm
chiếm. Nhưng dù trong thời gian nào Ý Yên cũng thực hiện tốt vai trị của
mình, đặc biệt là dưới sự hoạt động tích cực của lực lượng dân quân Huyện
đã huy động đến mức cao nhất nguồn nhân tài vật lực cho cuộc kháng
chiến: hàng ngàn thanh niên xung phong lên đường nhập ngũ bổ xung cho
các đơn vị chủ lực, hàng trăm cán bộ đảng viên cho quân đội, cùng hàng
ngàn lượt người đi dân công, cung cấp hàng ngàn tấn lương thực, thực
phẩm cho các chiến dịch… Với những hoạt động tích cực đó, dân qn Ý
n cùng nhân dân cả nước đã làm nên thắng lợi to lớn cho cuộc kháng
chiến thần thánh của dân tộc bằng cuộc quyết chiến chiến lược Điên Biên
Phủ năm 1954 - kết thúc chín năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm
lược.
Với những ý nghĩa nêu trên, tôi chọn đề tài “ Đóng góp của lực
lượng dân quân huyện Ý Yên – Nam Định trong cuộc kháng chiến chống
thực dân Pháp xâm lược 1945 - 1954” làm đề tài cho khóa luận tốt nghiệp
của mình, với hy vọng góp một phần nhỏ vào việc giúp mọi người hiểu
thêm về mảnh đất và con người Ý Yên, đặc biệt là lực lượng dân quân
Huyện trong cuộc kháng chiến toàn dân toàn diện của dân tộc. Góp phần
giáo dục truyền thống yêu nước và tinh thần tự cường cho thế hệ trẻ trong
giai đoạn hiện nay.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề
Đề cập đến những chiến công của dân tộc ta đã có nhiều sách báo,
bài viết, các bài nghiên cứu, các giáo trình… đã làm sống lại quá khứ hào
hùng của dân tộc trong những năm tháng kháng chiến chống thực dân Pháp
xâm lược. Tuy vậy, để viết riêng về “đóng góp của lực lượng dân quân Ý
Yên – Nam Định trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược
1945 -1954” thì những sách báo, tài liệu chỉ viết một cách chung chung hay

2


đề cập một cách sơ lược, chưa đi sâu vào nghiên cứu vấn đề trên những mặt
cụ thể; nguyên nhân, điều kiện để tạo nên những thắng lợi to lớn của quá
trình chiến đấu và phục vụ chiến đấu của lực lượng dân qn Huyện… Một
số cơng trình đã cơng bố có đề cập đến vấn đề chúng tơi nghiên cứu từ
những gó độ khác nhau như:
Cuốn “ Lịch sử Đảng bộ Huyên Ý Yên” – trình bày một cách khái
quát về cuộc chiến đấu cũng như hoạt động sản xuất của nhân dân Huyện
trong chiến tranh chống Pháp. Đó chỉ là những trình bày một cách khái
quát, chung chung nên chưa làm nổi bật được vai trò của lực lượng dân
quân Huyện trong quá trình chiến đấu và sản xuất thời kỳ này.
Cuốn “ Lịch sử Đảng bộ tỉnh Nam Đinh” - đề cập đến thành tích
trong chiến đấu của nhân dân huyện Ý Yên trong kháng chiến chống Pháp
mà chưa đề cập một cách cụ thể, sâu sắc chiến tích của lực lượng dân quân
Huyện đã đạt được trong cuộc chiến đấu chống kẻ thù xâm lược.
Cuốn “ 40 năm vẻ vang” - của Bộ chỉ huy quân sự Hà Nam Ninh.
Trình bày một cách khái quát về những chiến công của quân và dân Hà
Nam Ninh và những gương mặt anh hùng tiêu biểu của 2 cuộc kháng chiến
chống Pháp và chống Mỹ của dân tộc, trong đó có đề cập đến một số trận
đánh tiêu biểu diễn ra trên địa bàn huyện Ý Yên tiến hành, nhưng ở mức độ
chung, chưa đi sâu làm nổi bật chiến cơng riêng của lực lượng dân qn
huyện Ý n.
Ngồi những cuốc sách đó ra cịn có một số tư liệu khác đề cập đến
vấn đề mà chúng tôi nghiên cứu như các bài báo cáo, bài viết ca ngợi
những chiến công của nhân dân huyện Ý Yên đã đạt được trên cả lĩnh vực
sản xuất và chiến đấu, viết về những trận đánh tiêu biểu diễn ra trên địa bàn
huyện, đó là các bản báo cáo thành tích của các địa phương… Tất cả những
tài liệu đó, một là trình bày một cách sơ lược chưa có hệ thống hoặc lại

thiên về báo cáo thành tích của riêng từng xã, từng địa phương… Chưa có

3


một cơng trình nghiên cứu riêng về những đóng góp của lực lượng dân
quân Huyện một cách toàn diện và đầy đủ. Nghiên cứu hệ thống và chuyên
sâu về “đóng góp của lực lượng dân quân huyện Ý Yên trong kháng chiến
chống Pháp” vẫn còn là một vấn đề còn bỏ ngỏ.
Trong phạm vi một khóa luận tốt nghiệp đại học, cơng trình khoa học
đầu tiên của mình, tơi nghiêm túc nghiên cứu, tìm tịi những tư liệu để hệ
thống lại những thành tích mà lực lượng dân quân huyện Ý Yên đã đạt
được trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp nhằm dựng lại trang sử
hào hùng của lực lượng dân quân Ý Yên nói riêng và góp phần tìm hiểu
cuộc kháng chiến chống Pháp của nhân dân ta nói chung.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.
Nghiên cứu về lực lượng dân quân huyện Ý Yên và những đóng góp
của họ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp bảo vệ nền độc lập dân
tộc trong giai đoạn 1945 – 1954.
Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở sưu tầm những tài liệu có liên
quan về lực lượng dân quân huyện trong kháng chiến chống Pháp trong
phạm vi tồn huyện để có được một nguồn tài liệu phong phú nhất đảm bảo
tính chân thực và khoa học của cơng trình.
4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu
- Đề tài này được thực hiện dựa trên những nguồn tài liệu sau:
Đó là các tài liệu thành văn, những cơng trình, bài viết có liên quan
đến những hoạt động của lực lượng dân quân huyện Ý Yên trong giai đoạn
1945- 1954. Đó cịn là các bài báo cáo thành tích, những bài nghiên cứu
trên các tạp chí. Lời kể của các cụ lão thành cách mạng trực tiếp tham gia
kháng chiến và phục vụ kháng chiến trong giai đoạn này

- Phương pháp nghiên cứu:
Đề tài dựa vào chủ nghĩa duy vật lịch sử, tư tưởng Hồ Chí Minh,
quan điểm đường lối của Đảng làm nên nền tảng phương pháp luận cho quá

4


trình nghiên cứu. Trình bày sự kiện một cách trung thực, có sự liên hệ giữa
các sự kiện trên cơ sở xem xét chúng trong một mối quan hệ chặt chẽ với
nhau. Đề tài sử dụng phương pháp lịch sử, phương pháp logic trên cơ sở
thực hiện phương pháp điền dã khoa học, phỏng vấn… để thu thập thông
tin trong quá trình thực hiện đề tài.
5. Bố cục của tiểu luận
Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục. Nội
dung đề tài được trình bày trong ba chương với những nội dung cụ thể sau:
Chương 1: Lực lượng dân quân huyện Ý Yên những năm đầu cách
mạng và q trình phịng ngự tích cực
Chương 2: Lực lượng dân quân huyện Ý Yên trong giai đoạn tiến
công địch trên khắp các mặt trân 1950 - 1952
Chương 3: Lực lượng dân quân huyện Ý Yên trong giai đoạn chủ
đọng tấn cơng địch tiến tới giải phóng q hương 1953 - 1954

5


B. PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG I:
LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN HUYỆN Ý N NHỮNG NĂM ĐẦU
CÁCH MẠNG VÀ Q TRÌNH PHỊNG NGỰ TÍCH CỰC
1.1 khái qt chung

1.1.1 Vài nét về địa lí tự nhiên.
Ý Yên là miền đất cổ nằm ở phía Tây – Tây Bắc tỉnh Nam Định,
diện tích tự nhiên hơn 234 km2, dân số trên 25 vạn người.
- Phía Bắc giáp huyện Bình Lục, Thanh Liêm (thuộc tỉnh Hà Nam)
- Phía Đơng giáp huyện Vụ Bản
- Phía Tây và phía Nam có sơng Đáy, sơng Đào là địa giới tự nhiên
với các huyện Gia Viễn, Hoa Lư, thành phố Ninh Bình (thuộc tỉnh Ninh
Bình) và huyện Nghĩa Hưng.
Là vùng đất được bao bọc bởi 2 dịng sơng: sơng Đáy và sơng Đào
với những mảnh đất cịn sót lại như núi Phượng Hồng, Bảo Đài, đồn
Phương Nhị, Ngơ Xá. Những yếu tố tự nhiên đó một mặt tạo điều kiện
thuận lợi cho Ý Yên phát triển giao thông, kinh tế, xã hội đồng thời cũng
tạo cho Ý Yên địa thế quan trọng trong chiến tranh.
Là một vùng thuộc đồng bằng châu thổ sông Hồng, với hệ thống
kênh rạch khá dày đặc, Ý n xưa theo địi nghề nơng – là nghề sống
chính. Tuy nhiên đó là vùng đồng chiêm trũng, đồng ruộng chỉ cấy được
một vụ, việc giao lưu giữa các thôn làng trong huyện thường phải dùng
thuyền mảng.Thời kỳ đó khi nói đến Ý Yên nhân dân trong vùng ai cũng
biết đến câu nói:
“ Bẩy tổng dân đen người cũ kỹ
Ba bề đồng trắng nước trong veo”
Lại nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa ẩm, nắng lắm mưa
nhiều. có nhiều thuận lợi nhưng cũng lắm khó khăn, nên trong quá trình lao

6


động sản xuất để khắc phục chế ngự tự nhiên, cư dân Ý Yên đã tạo dựng
được những truyền thống tốt đẹp như: đức tính cần cù chịu khó, tính cấu
kết cộng đồng và biết giữ gìn q trọng những phong tục tập quán tốt đẹp

của quê hương.
Ngay từ trong lịch sử, Ý Yên nằm trên con đường thiên lý từ Hoa Lư
ra Thăng Long, với sự ưu ái của Lý Nhân Tơng mà sau đó là triều Trần, Ý
n được xây dựng thành trung tâm tơn giáo văn hóa – chính trị thời đó.
Ngày nay, huyện Ý n nằm vắt qua con đường chiến lược vùng
duyên hải - quốc lộ 10 - đoạn từ thành phố Nam Định đi thành phố Ninh
Bình, đó cũng là đoạn đường xe lửa chạy qua. Huyện Ý n có mạng lưới
giao thơng đường bộ tương đối thuận tiện, đặc biệt có những con đường
tỉnh lộ chạy dọc và ngang Huyện như : đường 12, 57, 56 và 64. Ý Yên trở
thành nơi có vị trí đặc biệt quan trọng cả về kinh tế, chính trị, quân sự của
tỉnh và của khu vực.
Như vậy, với tất cả hệ thống đường bộ, đường thủy, đường sắt đã góp
thêm tiềm lực cho Huyện phát triển sản xuất kinh doanh và bảo đảm an
ninh quốc phòng theo tiến trình phát triển của tỉnh Nam Định.
1. 1.2 Đặc điểm lịch sử - xã hội và con người.
1.1.2.1 Lịch sử xã hội
Theo dịng lịch sử Ý n có sự thay đổi về địa giới hành chính, trải
qua nhiều lần chia tách cắt nhập.
Phần đất Ý Yên nay bao gồm đất đai của hai huyện Ý Yên và Phong
Doanh và tám tổng phía Bắc huyện Đại An xưa, thời Lý - Trấn thuộc phủ
Kiến Hưng.
Năm 1875 (Tự Đức thứ 28 ) Ý Yên thuộc vào Phủ Yên Khánh tỉnh
Ninh Bình.
Năm 1878 huyện Phong Doanh hợp vào với huyện Ý Yên

7


Năm 1890 ( Thành Thái thứ 2) Ý Yên lại trở về với tỉnh Nam Định
và đặt là Phân phủ

Năm 1913 (đời Duy Tân thứ 7 ) được đổi là huyện Ý Yên.
Đầu thế kỷ XX, Ý Yên được chia thành 14 tổng, bao gồm 96 thô,
Vào những tháng cuối năm 1947 Ủy ban kháng chiến hành chính
Tỉnh Nam Định cho Ý Yên hợp nhất từ gần 100 xã nhỏ thành 20 xã.
Đến tháng 5 – 1953 sát nhập 7 xã Bắc sông Đào (thuộc miền thượng
Nghĩa Hưng) vào huyện Ý Yên. Tổng số xã trong Huyện lúc này là 27 xã,
đồng thời huyện Ý Yên lúc này thuộc tỉnh Hà Nam.
Đến sau 1956, sau cải cách Ý Yên chuyển về Nam Định sau đó thành
lập các xã theo đơn vị hành chính mới: từ 27 xã cũ trong kháng chiến được
tách ra thành 34 xã mới. Đến 1967 từ 34 xã này, lại được sát nhập còn 31
xã.
Năm 1985, Ý Yên thành lập thị trấn Lâm. Từ đó đến nay Ý n hiện
có 32 đơn vị hành chính bao gồm 31 xã và 1 thị trấn.
1.1.2.2 Về con người
Ý Yên là vùng đất văn hóa phát triển lâu đời, cùng với quá trình tụ
cư đấu tranh và cải tạo tự nhiên và nhờ vào vị thế địa lý nên nơi đây trở
thành một khu vực đông đúc dân cư qua từng thời gian và tạo nên những
giá trị văn hóa vật chất và tinh thần phong phú.
Đây là mảnh đất sản sinh ra nhiều bậc hiền tài về chính trị, quân sự
và đặc biệt là truyền thống hiếu học của quê hương:
Nhân dân Ý Yên có quyền tự hào về q hương mình với 18 vị tiến
sỹ, Hồng giáp, Phó bảng. Nhiều người được xếp vào danh sách danh nhân
văn hóa của tỉnh nhà như: Hồng giáp Phạm Văn Nghị, Tiến sỹ Khiếu
Năng Tĩnh và Lã Xuân Oai.
Trong quá trình lao động sản xuất, cư dân Ý n chính là những chủ
thể tạo nên những nét đẹp văn hóa truyền thống mang đậm dấu ấn của quê

8

hương, dân tộc. Nhân dân Ý Yên cần cù, sáng tạo hình thành những làng
nghề truyền thống qua hàng chục thế kỷ như: đúc đồng Tống Xá, mộc La
Xuyên, sơn mài Cát Đằng, dệt dũi ở Thượng Đồng… Đó khơng chỉ là
những bước phát triển về kinh tế mà người dân nơi đây gây dựng nên mà
qua những sản phẩm của mình cư dân Ý Yên thể hiện những nét đẹp văn
hóa, sự tự do tư tưởng, tự do con người trong bản thân mỗi cư dân Ý Yên:
đầy tinh thần yêu quê hương, yêu đất nước và yêu cuộc sống.
Ý Yên mang trong mình truyền thống kiên cường trung dũng, ý chí
kiên cường quả cảm khi lập nên bao chiến công hiển hách trong đấu tranh
dựng nước và giữ nước của dân tộc ngay từ buổi đầu của thời dựng nước:
Nhân dân Ý Yên giúp vua Đinh Tiên Hoàng dẹp loạn 12 sứ quân để
lập nên nước Đại Cồ Việt.
Trong kháng chiến chống quân Minh: Ý Yên trở thành địa bàn chiến
lược, nhân dân Ý n góp phần tích cực cùng vua tôi nhà Lê chiến đấu
chống quân Minh xâm lược, với những tên tuổi như: Ngô Quý Duật, Ngô
Ái Thường, Ngô Thế Lưu – được Lê Thánh Tông phong làm “ Chương
Đức Đại Vương”; bà Lương Thị Minh Nguyệt và chồng là Đinh Tuấn trong
cuộc hạ thành Cổ Lộng ( được quân Minh dựng lên trên địa phận 3 làng
Bình Thượng, Bình Hạ và Thọ Cách để án ngữ con đường Thiên lý từ Hoan
Diễn ra Bắc Hà), Bà được triều Lê phong là “Kiến Quốc Phu Nhân”…
Vào giữa thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, tiến hành
đánh chiếm Đà Nẵng, Đốc học Phạm Văn Nghị đã kêu gọi học trò và nhân
dân theo ông vào triều đình Huế, xin vua Tự Đức được đi đánh giặc, thể
hiện nghĩa dũng của những người con Ý Yên giàu truyền thống cách mạng,
cùng với đó là những tên tuổi của các vị anh hùng như: Phạm Nhân Lý,
Phạm Chí Nhân, Trinh Đình Hồi, Lã Xn Oai…
Truyền thống anh dũng kiên cường bất khuất quật khởi trong đấu
tranh giữ nước của quá trình lịch sử được các thế hệ người dân Ý Yên phát

9

huy giành những thắng lợi vẻ vang ở những chặng đường sau này, nhất là
từ khi có Đảng lãnh đạo.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ huyện Ý Yên những trang sử chói lọi
của truyền thống quê hương lại càng đậm nét và rực rỡ hơn. Nhân dân Ý
Yên nhất tề đứng lên chiến đấu giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và
thực dân Pháp; sau đó lại anh dũng cùng cả nước tiến hành hai cuộc kháng
chiến thần thánh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược giành độc
lập, tự do, thống nhất Tổ quốc, tiếp tục xây dựng quê hương đi lên Chủ
Nghĩa xã hội.
Từ những làng quê nghèo khó xưa kia, ngày nay nhân dân Ý Yên đã
phát huy những truyền thống tốt đẹp của ông cha, phấn đấu không mệt mỏi
cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ quê hương đất nước ngày một giàu đẹp,
văn minh, ấm no hạnh phúc.
Cùng với cả nước, Ý Yên đang đẩy mạnh công cuộc công nghiệp hóa
– hiện đại hóa, quyết tâm xây dựng quê hương ngày càng phát triển vì mục
tiêu “ Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.
Quê hương Ý Yên đang cùng cả dân tộc đứng trước những thuận lợi
to lớn cần được khai thác và những khó khăn thách thức cần phải vượt qua
để phát triển.

10


1.2 LỰC LƯỢNG DÂN QUÂN HUYỆN Ý YÊN VÀ PHONG
TRÀO CÁCH MẠNG NHỮNG NĂM ĐẦU SAU CÁCH MẠNG
THÁNG TÁM (1945 – 1947).
1.2.1 Ý Yên những năm đầu sau cách mạng tháng Tám
1.2.1.1 Khó khăn:

Sau cách mạng tháng Tám, đất nước ta lại đứng trước những thử
thách mới, cùng một lúc phải chống giặc đói, giặc dốt, giặc dốt, giặc ngoại
xâm:
Kinh tế kiệt quệ do hậu quả của nạn đói năm 1945 chưa khắc phục
được, bệnh tật cịn đang hồnh hành, làng xóm tiêu điêu, đồng ruộng hoang
hóa. Thiên tai liên tiếp sảy ra, vùng sông Đào, sông Đáy nước dâng cao
chưa từng thấy, nhiều khúc đê bị sụt lở đe dọa tính mạng và tài sản nhân
dân. Hết lụt lại đến hạn hán làm cho đời sống nhân dân vô cùng khó khăn.
Ý Yên là Huyện nghèo nhất tỉnh nên khó khăn về kinh tế lại càng khó giải
quyết hơn.
Xã hội thiếu ổn định: hiện tượng người dân tha phương cầu thực
chưa về hết, các hiện tượng tiêu cực trong xã hội vẫn chưa được giải quyết:
nạn cờ bạc rượu chè, bói tốn mê tín dị đoan vẫn cịn đang rất phổ biến, các
lực lượng chống phá cách mạng, chống phá chính quyền vẫn cịn đang ẩn
náu dưới nhiều hình thức chờ cơ hội ngóc đầu dậy.
Hơn thế nữa, tồn Huyện lúc này có khoảng 10 vạn dân nhưng lại
được phân bố trên 100 xã. Tình hình đó làm cho việc quản lí và ổn định
tình hình càng trở nên khó khăn hơn.
Trong tình hình khó khăn về kinh tế, xã hội của đất nước đang chưa
được khắc phục hết thì nạn thù trong giặc ngồi đang lăm le phá hoại nền
độc lập của nhân dân ta khi cùng một lúc trên đất nước nhiều thế lực đế
quốc, thực dân cùng tồn tại: ở phía Bắc là lực lượng quân Tưởng dưới danh
nghĩa quân đồng minh kéo vào nước ta với âm mưu phá hoại chính quyền

11


non trẻ; ở phía nam là lực lượng quân Anh theo sau là Pháp cùng cấu kết
cướp nước ta một lần nữa; ngồi ra cịn có thế lực của qn Nhật đang
trong thời gian giải giáp…Ngày 23/9/1945 Pháp nổ súng gây hấn ở Sài

Gòn mở đầu cuộc xâm lược nước ta lần 2.
Ở Nam Định quân Tưởng đã kéo vào đóng ở trong thành phố, bọn
phản động lại ngóc đầu dậy chống phá. Bọn phản động ở Ý Yên đã dựa
vào quân Tưởng móc nối với nhau phá hoại cách mạng, chúng phân phát
báo chí phản động, xuyên tạc các chính sách của chính quyền, tìm cách
chui vào các tổ chức của ta, thậm chí chui cả vào lực lượng tự vệ của huyện
nhà
- Trong chính quyền của Huyện, của xã: các cán bộ còn bỡ ngỡ với
nhiệm vụ, chức năng của mình, đơi khi cịn mang tư tưởng cụa bộ, địa
phương, hống hách của thành phần lớp trên gây nên tình trạng mất đồn
kết, làm suy giảm một phần uy tín của chính quyền cách mạng
- Tổ chức Đảng từ huyện đến cơ sở chưa được xây dựng và củng cố
chặt chẽ, tồn Huyện tới năm 1946 mới có 1 chi bộ với 14 đảng viên ( đến
1947 số đảng viên cũng chỉ dừng lại ở con số hơn 20 đồng chí). Đến đầu
năm 1947 Ý Yên vẫn chưa thành lập được Đảng bộ huyện.
=> Tình hình đó, làm cho việc thực hiện các đường lối chủ trương
của chính quyền cấp trên xuống cơ sở gặp nhiều khó khăn. Trước tình hình
đó, việc củng cố Đảng, chính quyền, đồn thể ổn định đời sống nhân dân,
bảo vệ thành quả của cuộc cách mạng trở nên rất cấp thiết
1.2.1.2 Thuận lợi:
- Sau cách mạng tháng Tám giành thắng lợi, chính quyền của một
nhà nước của dân, do dân và vì dân đã được ra đời. Nhân dân phấn khởi bắt
tay vào xây dựng chế độ mới và quyết tâm bảo vệ thành quả mà cách mạng
đã đạt được.

12


- Ở Ý Yên, ngay sau khởi nghĩa ít ngày, chính quyền ở tất cả các xã
đã được thành lập, Mặt trận Việt Minh huyện cũng được thành lập và có vai

trị lớn trong việc ổn định, tổ chức mọi hành động cách mạng của nhân dân
địa phương và củng cố chính quyền cách mạng
- Trong cơng tác củng cố chính quyền:
+ Chính quyền non trẻ mới được thành lập nhưng thực sự là chính
quyền của dân do dân, tạo mọi điều kiện để cho nhân dân thực hiện quyền
làm chủ của mình, tham gia xây dựng và quản lý nhà nước. Ngày 6/1/1946
nhân dân Ý Yên cùng nhân dân cả nước tham gia vào công tác bầu cử Quốc
hội đầu tiên của nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa. Đó là sự kiện lịch sử
có ý nghĩa lớn đối với toàn thể dân tộc Việt Nam, lần đầu tiên được thực
hiện quyền công dân qua lá phiếu bầu.
+ Sau bầu cử Quốc hội, từ tháng 1 đến tháng 3 năm 1946 nhân dân
huyện Ý Yên lại tích cực tham gia bầu cử hội đồng nhân dân cấp xã và tỉnh.
Sau bầu cử đã thành lập được Ủy ban hành chính các xã thay cho Ủy ban
lâm thời.
=> Nhờ vậy, những ngày tháng sau cách mạng mặc dù sự hiểu biết
trong dân còn nhiều hạn chế song huyện Ý Yên đã thực hiện được nhiều
chủ trương của Đảng và Nhà nước một cách tích cực.
- Hưởng ứng lời kêu gọi của chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân trong
tồn huyện Ý Yên đã tổ chức và thực hiện thành công cuộc vân động “ tuần
lễ vàng” và “ quỹ độc lập”, góp phần giải quyết những khó khăn chung của
đất nước và của địa phương
- Trong thời gian sau đó, giữa năm 1946, Huyện đã tiến hành “ quân”
công điền lần thứ nhất. Việc làm đó làm cho nhân dân vô cùng phấn khởi
và ngày càng tin tưởng vào chế độ mới.
Trong cơng tác đồn kết tồn dân, thực hiện chủ trương của trung
ương , từ tháng 10 đến tháng 12 năm 1946, Hội liên hiệp quốc dân Việt

13

Nam gọi tắt là Liên Việt được thành lập từ huyện tới tất cả thơn xã trong
huyện. Ngay sau đó Hội đã đẩy mạnh phong trào sản xuất, tiết kiệm, ổn
định đời sống, xây dựng cuộc sống mới…
Cùng với việc ổn định tình hình đời sống vật chất, chính quyền cách
mạng Huyện đã chăm lo đặc biệt đến đời sống tinh thần của nhân dân:
Thành lập ở mỗi xã, liên xã một trường tiểu học để đảm bảo việc học tập;
thực hiện nếp sống mới ở trong nhân dân, bài trừ hủ tục, mê tín, các tệ nạn
cờ bạc rượu chè…bằng việc thực hiện những ngày lễ hội truyền thống: như
tết thiếu nhi, ngày 19 tháng 8, ngày mùng 2 tháng 9, ngày tết Nguyên
Đán…
=> Tất cả những việc làm đó đã góp phần ổn định đời sống, bảo vệ
trật tự xã hội, động viên nhân dân góp cơng, góp của cùng cả nước xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc.
1.2.2 Vai trò của lực lượng dân quân Huyện đối với phong trào
cách mạng những năm đầu sau cách mạng tháng Tám
1.2.2.1 Trong cơng cuộc xây dựng chính quyền:
Trong suốt thời gian từ 1945 – 1947, cùng với sự phối hợp với các
đơn vị tổ chức khác trong huyện, lực lượng dân quân Huyện đã góp phần
vào việc giải quyết những khó khăn của địa phương những năm đầu sau
cách mạng tháng Tám, đặc biệt là trong nhiệm vụ xây dựng và củng cố
chính quyền.
Trong những ngày đầu sau cách mạng, các đội tự vệ, dân quân được
thành lập ở hầu khắp các xã. Lúc này ở Ý Yên, chi bộ Đảng cấp huyện
chưa ra đời nên mọi hoạt động tổ chức của lực lượng dân quân huyện chịu
sự dìu dắt của Mặt trận Việt Minh. Phối hợp với những cán bộ Mặt trận cử
về, các đơn vị dân quân thực hiện tốt vai trị của mình trong việc tun
truyền, giáo dục, động viên các tầng lớp nhân dân tham gia hưởng ứng tích
cực lời kêu gọi của chủ tịch Hồ Chí Minh trong phong trào gây quỹ “ tuần

14

lễ vàng”, “quỹ độc lập” để giải quyết những khó khăn trước mắt của đất
nước. Nhờ vậy, kết quả là toàn huyện đã thu được hơn 1kg vàng vào quỹ
độc lập, góp phần nhỏ bé vào việc giải quyết những khó khăn chung của
đất nước.
Thực hiện chủ trương củ Ban cứ sự tỉnh, lực lượng dân quân Thực
hiện chủ trương củ Ban cứ sự tỉnh, lực lượng dân quân Ý Yên đã tiến hành
tịch thu sổ sách, sách báo phản động và trừng trị một số phần tử phản động
trong Quốc dân Đảng và cả tên chỉ huy trung đội bảo vệ đang âm mưu lật
đỏ chính quyền huyện. Sau những việc làm trên, chính quyền trong huyện
được củng cố và giữ vững.
Ngồi nhiệm vụ bảo vệ chính quyền, các đội tự vệ du kích của tồn
huyện đã tham giaphong trào diệt giặc đói, giặc dốt. Họ cũng là người vừ
vận động vừa chỉ đạo các tầng lớp nhân dân hưởng ứng phong trào “ tấc đất
tấc vàng”, tăng gia sản xuất, đắp đê phịng lụt và đi học bình dân học vụ để
xóa mù chữ. Cuộc vận động xóa bỏ các tập tục lạc hậu ở thơn xóm cũng
được lực lượng dân quân ở các cơ sở chỉ đạo thực hiện và cổ vũ nhân dân
hưởng ứng. phong trào vệ sinh phòng bệnh, bảo vệ sức khỏe cũng được du
kích, tự vệ thanh niên tham gia nhiệt tình…
Khi Ban thường vụ trung ương Đảng ra chỉ thị “Kháng chiến kiến
quốc” ( ngày 25/11/1945) và phong trào “Ủng hộ Nam bộ kháng chiến”,
tồn Huyện phong trào diễn ra sơi nổi. Các đội dân quân trong các xã đi
vận động thanh niên tòng quân giết giặc và tham gia vào các đội tự vệ thôn
xã. Nhờ vậy mà ngay trong thời gian đầu thực hiện phong trào, tồn huyện
đã có 215 thanh niên tình nguyện vào Nam. Trên địa bàn huyện, thanh niên
gia nhập các đội tự vệ thôn, xã ngày càng đông. Khi Tỉnh thành lập các chi
đôi Tây tiến, thanh niên Ý Yên lại hăng hái gia nhập và sẵn sàng lên đường
giết giặc.

15


Đặc biệt trong ngày bầu cử Quốc hội diễn ra tại địa phương
(6/1/1946), các lực lượng dân quân của cơ sở, của huyện đã thực hiện tốt
vai trò đảm bảo an ninh cho cuộc bầu cử diễn ra thuận lợi. Cũng trong thời
gian diễn ra bầu cử, lực lượng dân quân phối hợp cùng nhân dân vạch trần
và đấu tranh loại bỏ những phần tử cơ hội đang tạo dựng vây cánh và lôi
kéo bà con tham gia bầu cử cho chúng. Góp phần tích cựa vào kiện tồn bộ
máy chính quyền các cấp ở địa phương.
Giữa năm 1946, khi huyện tiến hành cuộc “quân” công điền lần thứ
nhất,bọn cường hào lý dịch chống đối ra mặt. Chúng kéo cả về huyện
Nghĩa Hưng và huyện Ý Yên để phản đối. Lực lượng dân quân huyện phối
hợp với các lưc lượng vũ trang trong huyện bắt giam một số tên đầu sỏ, làm
cho quá trinh phân ruộng cấp đất diễn ra thuận lợi, nhân dân vô cùng phấn
khởi.
Khi thực dân Pháp bội ước bản Hiệp định sơ bộ (6/3/1946) và bản
Tạm ước (14/9/1946), nguy cơ chiến tranh bùng nổ trong cả nước thì nhiệm
vụ bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ quê hương trở thành nhiện vụ cấp bách. Ban
lãnh đạo huyện xã định nhiệm vụ trong tình hình mới đó là: một mặt vận
động nhân dân hết sức chi viện sức người sức của cho các chiến trường,
một mặt chuẩn bị lực lượng vũ trang ở các địa phương sẵn sàng bảo vệ
xóm làng khi có kẻ địch đáng tới. Vì vậy huyện đã đẩy mạnh công tác
tuyên truyền giáo dục cán bộ Đảng viên, hội viên các đoàn thể cứu quốc, tự
vệ, dân quân du kích nhận rõ âm mưu thủ đoạn của kẻ thù và hưởng ứng
tham gia cuộc kháng chiến, song song với đó là việc tiếp tục xây dựng lực
lượng vũ trang và kết quả là: ở tất cả các xã đã thành lập được một trung
đội tự vệ. Huyện cũng đã xây dựng được một đại đội tự vệ chiến đấu đầu
tiên gồm 91 chiến sỹ.
Khi lời kêu gọi “ Toàn quốc kháng chiến” của chủ tịch Hồ Chí Minh

vang lên cũng là lúc phong trào kháng chiến ở Nam Định phát triển rộng

16


khắp thì thành thị đến nơng thơn. Qn dân Ý Yên cũng bùng lên một khí
thế mới. Phong trào “ lột đường tàu rèn giáo kiếm” sôi nổi khắp nơi, mỗi
thanh niên cứu quốc, tự vệ, dân quân đều hăm hở sắm cho mình một thứ vũ
khí để giết giặc. Khơng khí kháng chiến tràn ngập khắp trong tồn huyện.
Lực lượng dân quân cũng ý thức được nghĩa vụ và trách nhiệm của mình
trong giai đoạn mới.
Như vậy, việc tham gia tích cực của lực lượng dân qn trong các
cơng tác giáo dục, tuyên truyền và đấu tranh trong giai đoạn những năm
đầu sau cách mạng tháng Tám (1945 – 1947) là những hoạt động thiết thực
góp phần khơng nhỏ vào việc ổn định tình hình xã hội, duy trì an ninh trật
tự và đặc biệt là chính quyền cách mạng dân chủ nhân dân non trẻ ở địa
phương.
1.2.2.2 Sự ra đời của Huyện đội và quá trình chuẩn bị mọi mặt cho
cuộc kháng chiến
Để phù hợp với tình hình kháng chiến và chủ trương của Trung
ương, của Tỉnh ủy tháng 1 – 1947 Ủy ban kháng chiến huyện, xã được
thành lập. Đến tháng 2 – 1947 Huyện ủy lâm thời cũng được thành lập theo
Nghị quyết của Tỉnh ủy. Thực hiện chủ trương của Bộ Quốc phòng yêu
cầu: “ mọi công dân từ 18 đến 45 tuổi được tổ chức vào dân quân”; “ dưới
sự chỉ đạo kháng chiến của Bộ chỉ huy quân đội quốc gia và dân quân tự
vệ”; Thực hiện nghị quyết của Trung ương Đảng “ cấp tốc xúc tiến việc tổ
chức huấn luyện vũ trang và lãnh đạo dân quân”. Được sự chỉ đạo của Tỉnh
đôi Nam Định ( thành lập ngày 20/4/1947 ), tháng 5 – 1947 Huyện ủy Ý
Yên được kiện toàn và Huyện đội cũng được thành lập. Từ đây Huyện đội
cũng chỉ đạo các xã thành lập xã đội. Từ đây tổ chức vũ trang từ tỉnh tới xã

cùng thôn làng đã thành một hệ thống, là một lực lượng tại chỗ rất hùng
hậu.

17


Để thuận lợi cho việc chỉ đạo và quản lí các đơn vị trong toàn huyện
một cách thuận lợi, cuối năm 1947 Huyện đội cùng Ủy ban kháng chiến
hành chính huyện đã tiến hành hợp nhất gần 100 xã trước đây thành 20 xã
mới, nhằm xóa đi sự chênh lệch về nhân lực, vật lực giữa các xã, tạo điều
kiện cho huyện huy động lực lượng, chỉ đạo phong trào và xây dựng lực
lượng kháng chiến tại địa phương.
Lực lượng dân quân huyện nằm trực tiếp dưới sự chỉ đạo của Huyện
đội và chuẩn bị mọi mặt cho cuộc kháng chiến:
- Phát động phong trào tịng qn sơi nổi: lực lượng dân quân các xã
là một nguồn cung cấp, bổ xung lực lượng rất quan trọng cho các đơn vị
chủ lực. Cùng với các đơn vị trong huyện, Huyện đội thời gian này đẩy
mạnh việc tuyên truyền, vận động thanh niên các địa phương tham gia tịng
qn. Vì thế mà ngay trong thời gian đầu tồn huyện có gần hai ngàn thanh
niên ghi tên tham gia tòng quân và trong số đó gần 100 thanh niên đã được
nhập ngũ. Các xã đi đầu trong phong trào này của huyện như: xã Thượng
Cát, Liên Minh, Quyết Hưng, Nghĩa Phương, Vạn Thắng, Đại Đồng, Chấn
An… có tác dụng rất lớn trong việc cổ vũ các địa phương khác tham gia
kháng chiến.
- Từ tháng 3 – 1947 lực lượng vũ trang tỉnh đã chủ động rút khỏi
thành phố để bảo toàn lực lượng, một số đơn vị, cơ quan của Tỉnh đã sơ tán
về Ý Yên ở các xã Bình Minh, Bảo Đài, Cộng Hòa, Thượng Cát. Lúc này
các đơn vị vũ trang địa phương phối hợp với nhân dân tiến hành giúp đỡ
các đơn vị tiến hành sơ tán và tổ chức bảo vệ cho họ. Bên cạnh đó, lực
lượng dân quân huyện cịn tổ chức và tiến hành tốt cơng tác bảo vệ trạt tự

trị an của địa phương, và có vai trò lớn trong việc phát động phong trào
cách mạng ở từng cơ sở phát triển.
- Công cuộc chuẩn bị cho cuộc kháng chiến tiến hành ngày càng
khẩn trương hơn. Lực lượng dân quân cùng phối hợp với các đơn vị khác

18


trong huyện cùng chỉ đạo nhân dân thực hiện thí điểm việc tiêu thổ kháng
chiến, sơ tán dân, cất giấu thóc lúa, của cải, đào đắp hầm hố, rào làng
kháng chiến. Trong thời gian này phong trào diễn ra mạnh nhất ở các xã
Thượng Cát, Đại Đồng, Vũ Dương… Để chi viện cho chiến đấu, du kích và
dân quân nhiều xã đã được điều động ra chiến đấu trực tiếp với dân quân
thành phố Nam Định và có nhiều hoạt động tích cực.
- trong cơng tác phát triển Đảng: Đến đầu 1947 cơ sở Đảng ở địa
phương còn khá hạn chế, Đảng bộ huyện chưa được thành lập, là một bất
lợi cho việc củng cố và xây dựng chính quyền, cũng như chỉ đạo kháng
chiến trong tình hình mới. Vì thế, lực lượng dân quân huyện, được sự chỉ
đạo của cấp trên đã tăng cường vận động cách mạng, phối hợp với các cán
bộ của Mặt trận Việt Minh tiến hành tuyên truyền giác ngộ quần chúng
tham gia xây dựng Đảng, gia nhập Đảng. Những thành viên ưu tú trong
thành phần lực lượng dân quân là một trong những bộ phận tham gia giác
ngộ và gia nhập vào hàng ngũ của Đảng nhiều nhất trong thời gian đó. Nhờ
những hoạt động tích cực mà Huyện đội cùng các đơn vị khác trong huyện
thực hiện mà đến tháng 8 và tháng 9 năm 1947 việc phát triển Đảng đã
rộng khắp về các địa phương. Đến cuối 1947, hầu hết các xã đều đã có tổ
chức Đảng cơ sở. Có được kết quả đó, có một phần khơng nhỏ của lực
lượng dân quân Huyện.
Như vậy dưới sự chỉ đạo của Huyện đội, dân qn huyện đã có nhiều
hoạt động tích cực, góp phần tạo dựng thế và lực cho toàn huyện vững

vàng bước vào những giai đoạn khốc liệt của cuộc chiến trong thời gian sau
đó.

19


1.3 Lực lượng dân quân huyện Ý Yên trong giai đoạn 1947 –
1950
1.3.1 Bối cảnh lịch sử.
Từ năm 1947 quân Pháp và ngụy quân đẩy mạnh việc đưa quân ra
đánh chiếm các đơ thị ở miền bắc và tìm cách mở rộng vùng kiểm sốt của
mình ra Đồng bằng Bắc bộ. Quy mô của cuộc chiến tranh được mở rộng
Ở Nam Định, sau khi hoàn thành nhiệm vụ giam chân địch trong
thành phố, để bảo toàn lực lượng chiến đấu lâu dài các đơn vị của ta rút ra
vùng ngoại thành và các địa phương lân cân tiếp tục củng cố và xây dựng
lực lượng.
Quân Pháp, sau khi tiến vào thành phố, tiến hành củng cố vị trí đóng
qn của mình, chúng đã liên tiếp mở các cuộc càn quét sâu vào vùng tự do
của ta, kích động bọn phản động địa phương đội lốt tôn giáo nổi dậy chống
phá hậu phương của quân dân Nam Định. Chúng tiến hành đánh phá Đại
Đê (Vụ Bản) và tung lực lượng vào đất Ý Yên theo đường 12 thăm dò,
chuẩn bị kế hoạch càn quét của chúng.
Như vậy, đến giữa năm 1947, thực dân Pháp đã mở rộng việc đánh
chiếm ra các vùng tự do của ta, làm cho mức độ cuộc chiến càng trở nên ác
liệt hơn
Cũng trong thời gian này, phong trào cách mạng ở Nam Định nói
chung và Ý Yên nói riêng đã khá phát triển. Tại các địa phương, quá trình
chuẩn bị cho cuộc kháng chiến trường kỳ căn bản hoàn thành. Nhân dân
hăng hái tham gia giết giặc lập công.
Ý Yên được sự quan tâm, chỉ đạo sát sao của chính quyền cấp trên,

nên phong trào cũng có nhiều chuyển biến. Đặc biệt, sự ra đời của Huyện
đội vào thời gian này đã có vai trị quan trọng trong việc chỉ đạo, hướng
dẫn và tổ chức các lực lượng vũ trang và nhân dân trong huyện tiến hành
những công tác phục vụ chiến đấu và chiến đấu đạt hiệu quả.

20


1.3.2 Những hoạt động của lực lượng dân quân huyện trong giai
đoạn 1947- 1950.
1.3.2.1 Trong công tác phục vụ chiến đấu
* trong công tác xây dựng làng kháng chiến:
Thực hiện sự chỉ đạo của đồng chí Đỗ Mười (tức đồng chí Định) –
Bí thư Tỉnh ủy về việc “ phải xây dựng làm cho Ý Yên trở thành căn cứ
kháng chiến của Tỉnh”, phong trào “ rào làng kháng chiến” ra đời và phát
triển mạnh
Làng kháng chiến ở Ý Yên có từ 1947 nhưng khá sơ sài nhưng lại rất
phát triển ngay trong thời gian sau đó. Với khẩu hiệu “ tất cả cho rào làng
kháng chiến”, huyện đã đẩy mạnh phong trào lên thành cao trào, đi đầu
trong phong trào rào làng kháng chiến của Tỉnh.
Dựa vào đặc điểm của vùng đồng chiêm trũng, mỗi làng như một
hòn đảo giữa đồng nước, xung quanh được bao bọc bởi lũy tre, chỉ có một
vài con đường độc đạo vào làng, quân dân Ý Yên đã biến mỗi làng thành
một căn cứ du kích, bảo vệ nhân dân, bảo vệ bộ đội, vừa ngăn cản bước
tiến của địch.
Thực hiện phong trào này, lực lượng dân quân huyện đã cùng nhân
dân không tiếc công, tiếc của chặt chẽ, rỡ nhà, rào làng, làm hầm hố. Trong
thời gian này hàng trăm ngơi đình, chùa, miếu, phủ trong huyện được nhân
dân tự nguyện tháo rỡ lấy gạch, gỗ xây dựng hầm hào trong làng kháng
chiến.

Làng kháng chiến được xây dựng cơng phu, ngồi cùng là những lớp
tre ken dày đặc, trong là hào sâu có cắn chơng tre vót nhọn, tiếp đến là hệ
thống hào gian thông, hầm giao thông, ụ chiến đấu, bãi mìn, bãi chơng,
hầm bí mật. Trong làng được rào theo khu vực, giữa các khu vực thường có
đường tiến đường lui đảm bảo cho dân qn, du kích có thể cơ động chiến
đấu

21


=> Làng kháng chiến của Ý Yên dẫn đầu phong trào toàn tỉnh, được
Tỉnh ủy Nam Định báo cáo biểu dương gửi lên Đại hội Đảng toàn quốc làn
thứ 2, tháng 2 năm 1951: “Ý Yên và miền Thượng Nghĩa Hưng (nay là các
xã miền nam Ý Yên) rào làng khắp các thôn”.
* Trong việc vận động cung cấp nguồn nhân lực cho cuộc chiến
Để chuẩn bị tốt cho cuộc chiến, cơng tác vận động thanh niên tịng
qn xây dựng đội quân chính qui và phục vụ hỏa tuyến tiếp tục được đẩy
mạnh
Thực hiện sự chỉ đạo của Tỉnh , lãnh đạo huyện đã dần dần thực hiện
khẩu hiệu “ dân qn hóa đồn thể” và “ qn sự hóa toàn dân”, đẩy mạnh
việc xây dựng lực lượng dân quân ở khắp các cơ sở. Đến năm 1949 huyện
đã xây dựng được lực lượng dân quân lên tới 8494 người, trong đó nữ là
1085 người. Lực lượng này là lượng lực chính trong cơng tác phục vụ hỏa
tuyến, phục vụ chiến đấu và gia nhập các đơn vị bộ đội địa phương trên địa
bàn toàn huyện trong thời gian này. Sỡ dĩ có được kết quả lớn như vậy là
do đến cuối năm 1948 địa bàn Ý Yên vẫn là vùng tự do của quân dân Nam
Định, nên Đảng bộ huyện cùng Huyện đội có điều kiện chỉ đạo,tổ chức
nhân dân thực hiện tốt công cuộc phục vụ chiến đấu này. Nhưng toàn quân
và dân Ý Yên vẫn nêu cao tinh thần cảnh giác, chuẩn bị tâm lí sẵn sàng chờ
giặc tới. Vì vậy, phong trào mua sắm, rèn đúc vũ khí diễn ra sơi nổi trong

tồn huyện. Dân qn đều được tập huấn cấp tốc về chiến thuật, du kích
được thay nhau ra Trình Xun và Mĩ Lộc để rèn luyện, thực hành chiến
đấu đánh địch, làm quen dần với các tình thế trong kháng chiến.
* Ngồi nhiệm vụ rèn luyện sẵn sàng chiến đấu lực lượng dân quân
huyện đã tham gia tích cực vào phong trào “tăng gia sản xuất”, hưởng ứng
lời kêu gọi của Bác Hồ “ thi đua ái quốc”, phong trào sản xuất nông nghiệp
ở địa phương phát triển khá cao, việc đổi công, hợp tác được tổ chức ở

22


nhiều nơi, thực hành tiết kiệm góp phần thiết thực bảo đảm tiềm lực cho
cuộc kháng chiến ở địa phương:
+ trong vụ chiêm xuân 1949 toàn huyện đã cấy được 10000 ha, ni
được trên 6000 trâu bị, hơn 20000 con lợn, bảo đảm được kinh tế tự cấp tự
túc do Trung ương đề ra.
+ phong trào ủng hộ bộ đội được triển khai rộng rãi: dân quân trong
huyện đã đi tổ chức bà con quyên góp ủng hộ những đồ dùng thiết yếu,
lương thực… phục vụ cho tiền tuyến. Chỉ tính riêng tháng 6 – 1949, huyện
Ý Yên đã ủng hộ được 41197 kg thóc, 3 triệu 50 đồng; Nhân ngày quốc
khánh 2/9/1949 chủ tịch Hồ Chí Minh ra lời kêu gọi tồn dân bán thóc để
Người lấy gạo khao quân, nhân dân Ý Yên đã bán vượt mức 50%, là một
trong bốn huyện dẫn đầu toàn tỉnh; Trong dịp hưởng ứng phong trào “mùa
đông binh sĩ”, khắp các làng xã dấy lên phong trào quyên góp, may sắm
quần áo gửi ra chiến trường cho bộ đội…
* Đảm bảo tốt vai trò của một hậu phương kháng chiến.
Thực dân Pháp tiến hành đánh chiếm Ý Yên khá muộn so với các địa
phương khác trong tỉnh nên trong thời gian này, lực lượng dân quân cùng
các đơn vị khác trong huyện thực hiện tốt vài trò của một hậu phương
kháng chiến:

- Trong thời gian này, quân Pháp thực hiện việc mở rộng vùng chiếm
đóng, ngăn chặn lưc lượng của ta và để bảo vệ an tồn cho bọn chúng đóng
chốt tại thành phố Nam Định. Chúng lập nên vành đai phía bắc thành phố,
đồng thời việc đánh chiếm ra phía nam và phía tây. Vì thế Ý n trở thành
địa bàn cho các đơn vị của ta rút quân để bảo toàn lực lượng và cũng là cửa
ngõ tiến quân đánh địch khi có điều kiện ( bởi Ý Yên ở phía đơng thành
phố Nam Định lúc này vẫn là vùng tự do). Dân quân huyện lúc này thực
hiện tốt vai trị của mình trong việc đón nhận các lực lượng quân ta rút về
và phối hợp tác chiến với các đơn vị bạn mỗi khi tổ chức tiến công.

23


=> Với những thắng lợi đạt được trong công tác phục vụ chiến đấu,
chuẩn bị cho cuộc chiến, lực lượng dân quân cùng nhân dân trong huyện
vững vàng bước vào cuộc đối mặt trực tiếp với kẻ thù. Những việc làm đó
là một trong những nhân tố quan trọng đảm bảo cho những thắng lợi vang
dội trên mặt trận quân sự trong thời sau đó.
1.3.2.2 Trong chiến đấu bảo vệ quê hương.
Nhờ có sự chuẩn bị cho cuộc chiến một cách lỹ lưỡng và tâm lí sẵ
sàng đón giặc tới của nhân dân Ý Yên mà ngay trong thời gian này lực
lượng dân quân Ý Yên cùng các lực lưọng vũ trang khác phối hợp với nhân
dân chiến đấu với kẻ thù dành được nhiều thắng lợi quan trọng.
Ngày 7- 12- 1948 Bộ chỉ huy quân sự Pháp ở miền Bắc cho 12 máy
bay Đa- cô – ta và 4 máy bay B26 thả 400 quân nhảy dù xuống cách đồng
Bình Cách xã Yên Thọ (Ý Yên) và cánh đồng Trà Châu xã Thanh Lưu
( Thanh Liêm – Hà Nam), chiếm một số điểm cao thuộc Thanh Liêm.
Chúng thực hiện phối hợp hành quân âm mưu đánh úp các cơ quan chỉ đạo
của ta tại đây, phá công binh xưởng và cơ sở kháng chiến của tỉnh, của
huyện.

Được sự chỉ đạo của Tỉnh có sự phối hợp của các tiểu đoàn 69,
truung đoàn 34, quân dân các huyện Thanh Liêm, Kim Bảng ( Hà Nam) và
Gia Viễn (Ninh Bình), các đơn vị du kích, dân quân các xã Bắc huyện đã
tiến hành chặn đánh quân địch nhảy dù và tiêu diệt được hơn 100 tên giặc
bằng các loại súng sẵn có và lựu đạn. Do có sự phối hợp của các đơn vị bộ
đội chủ lực nên lực lượng dân quân, du kích ở các xa đã vững tin hơn,
chiến đấu dũng cảm và lập được nhiều chiến công trong việc ngăn chặn và
làm tiêu hao sinh lực địch.
=> Như vậy, ngay từ lần đầu tiên địch chạm chân tới đất Ý Yên,
chúng đã chuốc thất bại. Chiến thắng này có ý nghĩa rất quan trọng trong
việc cổ vũ động viên quân và dân huyện nhà vững tin trong tổ chức kháng

24


chiến, cũng như kinh nghiệm về tổ chức chiến đấu của các đơn vị vũ trang
trang tịan huyện để có được những thẳng lợi to lớn hơn ở các nhiệm vụ sau
này tại địa phương.
Nhờ thực hiện tốt việc tiêu thổ kháng chiến và phát triển chiến tranh
du kích nên trong thời gian sau đó, dù địch có tăng thêm quân viện trợ, mở
rộng phạm vi hành quân đánh phá sâu vào các địa phương trong tỉnh và các
tỉnh lân cận để mở rộng phạm vi chiếm đóng của chúng tại vùng đồng bằng
nhưng chúng không thực hiện được âm mưu của mình. Chúng chỉ chiếm
đóng được một thời gian ngắn chúng lại phải rút quân vì bị quân ta đánh tỉa

25