Quan hệ trung quốc châu phi từ 2000 đến 2006

QUAN HỆ TRUNG QUỐC - CHÂU PHI
TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2006

0


LỜI CẢM ƠN

Trong q trình học tập và hồn thành luận văn chúng tôi đã nhận được
sự giúp đỡ và góp ý chân thành từ q thầy cơ trong khoa Sau đại học, khoa
Lịch sử Trường đại học Vinh, gia đình người thân và bạn bè đặc biệt là sự
giúp đỡ tận tình của thầy hướng dẫn PGS. Phan Văn Ban chúng tơi xin được
bầy tỏ lịng biết ơn chân thành, cảm ơn sự giúp đỡ quý báu đó.
Mặc dù đã hết sức cố gắng nhưng do thời gian và năng lực có hạn
cho nên luận văn khơng tránh khỏi khiếm khuyết, kính mong q thầy cơ, q
bạn đọc chân thành giúp đỡ để tác giả rút kinh nghiệm cho các cơng trình
nghiên cứu khoa học sau.
Tác giả luận văn

1


MỤC LỤC

Trang
A. MỞ ĐẦU

1

1. Lý do chọn đề tài

1

2. Lịch sử vấn đề

3

3. Mục đích nghiên cứu

6

4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu

7

5. Phương pháp nghiên cứu

8

6. Đóng góp của luận văn

8

7. Bố cục luận văn

8

B. NỘI DUNG

Chương 1: Những nhân tố tác động đến mối quan hệ Trung
Quốc –Châu Phi từ năm 2000- đến năm 2006

9

1.1

9

Nhân tố khách quan

1.1.1 Những thay đổi cơ bản trong bối cảnh quốc tế từ sau chiến
tranh lạnh đến nay.

9

1.1.2 Chính sách của một số nước lớn đối với châu Phi

13

1.1.2.1 Chính sách của Mỹ đối với châu Phi

14

1.1.2.2 Chính sách của EU đối với châu Phi

17

1.1.2.3 Chính sách của Nhật Bản đối với châu Phi

20

1.2 . Nhân tố chủ quan.

22

1.2.1. Những thay đổi cơ bản về chính trị, kinh tế, xã hội ở châu Phi

22

1.2.2. Sự phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc và chính sách của
Trung Quốc đối với châu Phi

29

1.3. Nhân tố lịch sử

35

1.3.1. Khái quát quan hệ Trung Quốc-châu Phi trước năm 2000

36

2


1.3.1.1. Quan hệ Trung Quốc- châu Phi trong Chiến tranh lạnh

36

1.3.1.2. Quan hệ Trung Quốc- châu Phi từ 1991đến 2000

41

Tiểu kết

45

Chương 2: Quan hệ Trung Quốc - châu Phi từ năm 2000- đến
năm 2006

47

2.1.Chính sách của Trung Quốc đối với châu Phi

49

2.2. Diễn đàn hợp tác Trung Quốc- châu Phi từ (FOCAC)- động
lực mới trong quan hệ Trung Quốc - châu Phi

54

2.3 . Một số lĩnh vực hợp tác giữa Trung Quốc đối với châu Phi

61

2.3.1 .hợp tác trên lĩnh vực chính trị - ngoại giao

61

2.3.2 . Hợp tác trên lĩnh vực kinh tế .

66

2.3.2.1. Trong lĩnh vực thương mại

66

2.3.2.2 . Trong đầu tư

71

2.3.2.3 . Trong viện trợ

76

2.3.3. Trên các lĩnh vực xã hội

79

2.3.3.1. Trên lĩnh vực giáo dục

79

2.3.3.3. Trên lĩnh vực văn hoá

80

2.3.3.3. Trên lĩnh vực y tế

81

2.3.3.4. Trong lĩnh vực bảo vệ môi trường

82

Tiểu kết

82

Chương 3 : Những tác động và triển vọng của quan hệ Trung
Quốc- châu Phi.

85

3.1. Những tác động của quan hệ Trung Quốc -châu Phi

85

3.1.1 .Tác động đối với Trung Quốc

85

3.1.2 . Tác động đối với châu Phi

86

3.1.3. Tác động đến quan hệ quốc tế

98

3.2. Triển vọng quan hệ Trung Quốc-Châu Phi

101

3.2.1. Thuận lợi

101
3


3.2.2. Khó khăn

105

3.2.3. Triển vọng

108

Tiểu kết

112

KẾT LUẬN

116

TÀI LIỆU THAM KHẢO

120

4

DANH MỤC VIẾT TẮT

ASEAN:
GATT
EU:
GDP:
OAU:
APEC:
ODA:
WTO:
FOCAC:
AGOA:
EBA:
TICAD:
AU:
IMF:
LHQ:
MDGS:
RPCs
TCH:
TTXVN:

Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á
Hoạt động chung về thuế quan và mậu dịch
Liên minh châu Âu
Tổng sản phẩm quốc nội
Tổ chức thống nhất châu Phi
Hợp tác kinh tế châu Á- Thái Bình Dương

Viện trợ và phát triển
Tổ chức mậu dịch thế giới
Diễn đàn hợp tác Trung Quốc - châu Phi
Đạo luật cơ hội và phát triển dành cho châu Phi
Mọi thứ trừ vũ khí
Hội nghị quốc tế Tokyo về phát triển châu Phi
Liên minh châu Phi
Quỹ tiền tệ quốc tế
Liên Hiệp quốc
Mục tiêu thiên niên kỷ
Cộng đồng kinh tế khu vực châu Phi
Toàn cầu hố
Thơng tấn xã Việt Nam

5


A. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài :
Chúng ta biết rằng ngày nay trước sự phát triển như vũ bão của khoa học
cơng nghệ thì làn sóng tồn cầu hoá đã trở thành xu thế tất yếu của nhân loại.
Mỗi quốc gia, dân tộc trong bước tiến nhằm khẳng định vai trị, vị thế của
mình trên trường quốc tế đều chịu sự chi phối mạnh mẽ của làn sóng tồn cầu
hố. Tồn cầu hóa đã trở thành một xu thế tất yếu, nó đã cuốn theo tất cả các
nước phát triển cũng như các nước đang phát triển, thậm chí cả các nước
chậm phát triển. Khơng chống lại được xu thế tất yếu đó, tất cả các quốc gia
đều phải bước vào một “sân chơi” chung mà khơng có quyền lựa chọn. Bởi
nếu tách mình và đi ngược với xu thế đó họ sẽ khơng bao giờ tồn tại được.
Trung Quốc-một quốc gia với vị trí chiến lược quan trọng cộng với tiềm lực
to lớn cuả mình cũng đã kịp bước vào hội nhập và thu được những thành qủa

rực rỡ. Đặc biệt là châu Phi - vùng đất giàu tiềm năng nhưng và huyền bí,
vùng đất duy nhất chưa được khai phá cũng đã “khấp khởi” bước vào con
đường hợp tác, hội nhập. Mới chỉ điều này cũng đã trở thành tâm điểm thu hút
sự chú ý của nhiều giới, nhiều ngành.
Hoà chung vào xu thế thời đại hiện nay, đối thoại hợp tác đã trở thành
xu hướng phát triển chung của tất cả các quốc gia trên thế giới trong đó mối
quan hệ hợp tác giữa các nước, các khu vực với nhau đã trở thành những nhân
tố khơng thể thiếu được của nền chính trị thế giới. Mặc dù nó khơng thực sự
lớn lao, nổi trội hay ầm ĩ như một số mối quan hệ khác, nhưng mối quan hệ
Trung Quốc- châu Phi cũng thu hút được rất nhiều sự quan tâm chú ý của
nhân loại. Đặc biệt là những hành động của Trung Quốc đối với châu Phi
trong những thập niên đầu thế kỷ XXI này, đã khiến cho thế giới buộc phải
nhìn nhận lại Trung Quốc, đặc biệt là vai trò của châu Phi trong xu thế vận
động phát triển của thế giới.

6


Trung Quốc- châu Phi một quốc gia một châu lục chưa bao giờ là kẻ thù
đối đầu thế nhưng cũng chưa hẳn đã là một “đôi bạn” keo sơn mật thiết:
Trung Quốc là một quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng, tiềm lực
quân sự và kinh tế to lớn. Với lợi thế đó Trung Quốc ngày càng tỏ ra là một
cường quốc có ảnh hưởng sâu rộng ở khu vực châu Á- Thái Bình Dương và
đang tìm cách vươn ra thế giới,trong khi đó châu Phi là một châu lục rộng lớn
đầy tiềm năng. Vậy tại sao Trung Quốc lại hướng về châu Phi một cách mạnh
mẽ như vậy? Trong khi con đường đến với châu Phi cũng rất gian nan vất vả.
Nhìn lại lịch sử chúng ta thấy từ khi nước Cộng hoà nhân dân Trung Hoa ra
đời cho đến những thập niên cuối cùng của thế kỷ XX, quan hệ Trung Quốcchâu Phi mới chỉ đơn thuần là mối quan hệ mờ nhạt, có phần nghiêng hẳn về
mục đích chính trị: Trung Quốc muốn vươn lên nắm ngọn cờ trong phong trào
giải phóng dân tộc ở Á- Phi cũng như cần có sự ủng hộ của các quốc gia châu

Phi trong việc giành lại vị thế ở Liên hiệp quốc với Đài Loan. Đến những thập
niên đầu thế kỷ XXI này Trung Quốc lại hướng hẳn về châu Phi với một mối
quan hệ đa chiều. Đưa mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi lên một tầm cao
mới. Năm 2006 là năm đánh dấu đỉnh cao của mối quan hệ Trung Quốc- châu
Phi, với một loạt chuyến thăm của các nhà lãnh đạo cấp cao Trung Quốc đến châu
Phi khiến cho dư luận khẳng định năm 2006 là “năm châu Phi” trong mặt trận
ngoại giao của Trung Quốc. Vậy thực chất của mối quan hệ này là gì? Nếu như
khơng phải là Trung Quốc thiếu thị trường, đói khát về nguyên liệu, cũng như sự
khát khao vươn lên thành một “gã khổng lồ”. Tất cả những vấn đề này hiện đang
thu hút được sự chú ý của các nhà nghiên cứu trong nước và quốc tế.
Đối với châu Phi- một châu lục giàu tài nguyên thiên nhiên nhưng cũng
đầy huyền bí và bất ổn, tại sao lại thu hút được sự chú ý của Trung Quốc? Tại
sao lại gạt phương Tây và Đài Loan sang một bên để thực hiện mối quan hệ
“một Trung Quốc”? Liệu châu Phi sẽ đưọc gì và mất gì từ mối quan hệ này.
Đây là điều nóng bỏng mà rất nhiều nhà nghiên cứu muốn tìm hiểu và lý giải.
7


Trên con đường hội nhập, nhất là sau khi gia nhập WTO, việc mở rộng
thị trường buôn bán và đầu tư trong đó có thị trường châu Phi là một yêu cầu
cấp thiết đối với Việt Nam. Mối quan hệ Trung Quốc-châu Phi có thể, giúp ta
nhận ra những thuận lợi và thách thức khi thâm nhập vào thị trường đầy tiềm
năng này, dĩ nhiên chúng ta khơng có nhiều tham vọng như Trung Quốc. Với
ý nghĩa khoa học và thực tiễn nêu trên, chúng tôi quyết định chọn vấn đề
“Quan hệ Trung Quốc - châu Phi từ 2000 đến 2006” làm đề tài luận văn
thạc sĩ của mình.
2. Lịch sử vấn đề:
2.1 Có thể khái qt q trình Nghiên cứu về mối quan hệ Trung Quốcchâu Phi qua một số nguồn tư liệu mà chúng tôi được tiếp cận như sau:
Cuốn: “Tình hình chính trị- kinh tế cơ bản cuả châu Phi” (2006) của
NXB KHXHNV, do PGS.TS. Viện trưởng Viện nghiên cứu châu Phi và Trung

Đông, Đỗ Đức Định chủ biên, tác phẩm đã tập trung tìm hiểu sâu sắc những
vấn đề về thể chế chính trị cũng như nền kinh tế cơ bản ở khu vực châu Phi
cũng như về mối quan hệ giữa các nước châu Phi với Việt Nam, giúp cho
chúng ta hiểu rõ hơn về khu vực châu Phi nói chung và từng nước trong khu
vực này nói riêng.
Nguyễn Mạnh Cường, luận văn Học viện Quan hệ quốc tế (1990)
“Chính sách của Trung Quốc đối với châu Phi”, đã tập trung nghiên cứu về
chính sách đối ngoại của Trung Quốc đối với châu Phi từ 1949-1990 và đã đề
cập một cách hết sức sâu sắc và hệ thống về chính sách của Trung Quốc đối
với châu Phi qua từng giai đoạn cụ thể củng như đã đưa những nhận xét và
đánh giá rất sát sao về thực chất của mối quan hệ giữa hai nước.
Viện nghiên cứu Trung Quốc (1987), “Chiến lược của Trung Quốc đối
với châu Phi”, TLTK Số 320, tài liệu đã trình bày rất chi tiết về những quan
điểm, chính sách cũng như những hành động của Trung Quốc đối với châu
Phi dưới thời kỳ Mao Trạch Đông.
8


Thông báo khoa học của Viện Sử học (1989) TLTK số 348 “Hai thời kỳ
trong chính sách châu Phi của Trung Quốc”, thông báo đã nêu rất rõ về
những tham vọng của Trung Quốc trong chính sách đối với châu Phi trong
từng thời kỳ, từng giai đoạn, cũng như vạch rõ sự thực dụng của Trung Quốc
trong mối quan hệ với châu Phi.
Tác giả Nguyễn Thanh Tú (2006) “Quan hệ Trung Quốc-châu Phi” đã
đề đã phân tích rất đầy đủ về lịch sử mối quan hệ giữa Trung Quốc với châu
Phi từ 1949- 1999, hiện trạng của mối quan hệ Trung Quốc châu Phi cũng như
triển vọng của mối quan hệ hợp tác này trong tương lai.
Tạp chí châu Á- Thái Bình Dương, số 9 (60-65) - 1998, “Trung Quốc và
châu Phi”, đã phân tích rất cụ thể từ mối quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc với
châu Phi, cho đến sự hợp tác hai bên trên một số phương diện, lĩnh vực cụ thể

như an ninh chính trị, kinh tế… và những chiến lược của Trung Quốc ở châu Phi.
Tác giả Đỗ Minh Cao trong bài, “Trung Quốc- châu Phi: đối tác chiến
lược kiểu mới” đăng trên Tạp chí Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số1
(11-17)-1/1997 bài viết đã trình bày một cách hệ thống mối quan hệ giữa
Trung Quốc- châu Phi từ 1956-2005 trên cả hai lĩnh vực là chính trị và kinh tế
đặc biệt tác giả hết sức nhấn mạnh mốc đột phá của mối quan hệ này trong
năm 2006 với những dẫn chứng và số liệu hết sức sinh động và cụ thể.
Thông tin trong Bài “Trung Quốc đẩy mạnh quan hệ hợp tác với châu
Phi” đăng trong tạp chí Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông số 3, đã tập
trung làm nổi bật mối quan hệ hợp tác giữa Trung Quốc và châu Phi trên một
số lĩnh vực cụ thể cũng như những chiến lược đối với châu Phi của Trung
Quốc trong thời gian tới.
Tác giả Đào Phương Thảo trong bài “Mười giải pháp phát triển châu
Phi” đăng trên tạp chí Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, số7 (35-40)7/2006, đã chỉ rõ những thách thức mà các nước châu Phi phải đối mặt trong

9


thời gian tới cũng như những giải pháp giúp cho châu Phi phát triển trong đó
tác giả đặc biệt chú trọng nhấn mạnh châu Phi muốn phát triển thì phải tham
gia vào q trình tồn cầu hố chứ khơng có con đường nào khác.
Tác giả Văn Luyện, trong bài “Trung Quốc đẩy mạnh phát triển quan hệ
với châu Phi” đăng trên tạp chí Nghiên cứu quốc tế, số 26 (49-55) -1998 chỉ
rõ tầm quan trọng của châu Phi đối với q trình tồn cầu hố của nền kinh tế thế
giới cũng như đối với Trung Quốc. Từ đó tác giả đã phân tích sự tăng cường hợp
tác của Trung Quốc đối với châu Phi trên hai lĩnh vực kinh tế và chính trị cũng
như những phương hướng phát tiển và những hạn chế của nó.
Ngồi ra trong các tài liệu tham khảo đặc biệt (TLTKĐB) của Thông tấn
xã Việt Nam, cũng như hệ thống tàì liệu từ mạng đã cung cấp khá đầy đủ
những thông tin xung quanh mối quan hệ giữa Trung Quốc với châu Phi.

2.2 Qua các bài viết, các cơng trình nghiên cứu trên chúng tơi có một
số nhận xét sau:
2.2.1 Có nhiều cơng trình, bài viết đã nhìn nhận và phân tích khá sâu sắc
một số vấn đề của mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi như: những vấn đề
xung quanh sự hình thành và phát triển của mối quan hệ, cũng như thách thức
và triển vọng trong tương lai. Đặc biệt từ các cơng trình chúng tôi đã được
tiếp cận với một hệ thống tư liệu khá phong phú giúp chúng tơi cũng có điều
kiện để tiếp thu, nhìn nhận vấn đề một cách tồn diện hơn.
2.2.2 Mặc dù là như vậy, nhưng việc nghiên cứu vấn đề “Quan hệ Trung
Quốc-châu Phi 2000-2006” vẫn còn những khoảng trống những vấn đề mà
tác giả của luận văn này rất quan tâm và muốn được giải quyết.
Thứ nhất: Hầu hết các cơng trình nghiên cứu hoặc phản ánh một cách
riêng biệt, từng mảng, từng phần hoặc chỉ phản ánh một cách chung nhất về
mối quan hệ giữa Trung Quốc- châu Phi chứ chưa hề có một cơng trình lớn
nào chun khảo một cách tồn diện, sâu sắc và có hệ thống về mối quan hệ

10


này, chưa có những cơng trình nghiên cứu riêng biệt mà mới chỉ dừng lại ở
góc độ bài viết ngắn, trên các tạp chí như: Tạp chí Nghiên cứu quốc tế,
Nghiên cứu Trung Quốc, Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, Thông tin lý
luận, Tài liệu tham khảo đặc biệt của Thông tấn xã Việt Nam cung cấp….
Thứ hai: Trong q trình tiếp cận vấn đề chúng tơi thấy các tác giữa
chưa hề tiếp cận vấn đề này dưới phương diện sử học.
Thứ ba: Có nhiều vấn đề về mối quan hệ Trung Quốc - châu Phi mà khi
tiếp cận bản thân cá nhân muốn làm rõ như: Vai trò và vị thế của châu Phi
trong quá trình hội nhập và phát triển của thế giới nói chung cũng như đối với
Trung Quốc nói riêng. Những tham vọng thực sự cuả Trung Quốc với vùng đất
được mệnh danh là “trinh nữ” này. Châu Phi sẽ được gì và mất gì trong mối

quan hệ này cũng như triển vọng của mối quan hệ này tới đâu.
3. Mục đích, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu
3.1. Mục đích
Nghiên cứu đề tài này chúng tôi hướng đến làm sáng tỏ một số vấn đề
chủ yếu sau:
- Làm rõ mối quan hệ giữa Trung Quốc- châu Phi một cách có hệ thống
đi từ lịch sử mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi từ trước 2000, cho đến sự
phát triển của mối quan hệ này trong những năm đầu thế kỷ XXI (20002006), cũng như đánh giá về những thành tựu đã đạt được, thách thức và triển
vọng trong tương lai cuả mối quan hệ này.
- Nghiên cứu đề tài này sẽ giúp chúng tôi và những ai quan tâm đến vấn
đề này có thêm những hiểu biết về thực chất của sự chuyển biến trong mối
quan hệ Trung Quốc- châu Phi ở những năm đầu thế kỷ XXI.
3.2. Nhiệm vụ
+ Để thực hiện được mục đích trên, nhiệm vụ mà chúng tơi phải thực
hiện trong khn khổ đề tài này đó là: Trên cơ sở nguồn tư liệu thu thập được

11


tiến hành xác minh, phân loại, từ đó phân tích một cách sâu sắc và có hệ
thống về mối quan hệ giữa Trung Quốc và châu Phi.
Từ việc nghiên cứu mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi, nhiệm vụ của
luận văn là phải nêu được các bài học đối với Việt Nam nói riêng và với các nước
đang phát triển nói chung trong tiến trình hội nhập vào nền kinh tế quốc tế.
3.3. Phạm vi nghiên cứu
- Về mặt thời gian: đề tài tập trung nghiên cứu từ năm 2000 khi Trung Quốc
bắt đầu xúc tiến mạnh mẽ các hoạt động quan tâm tới châu Phi bằng việc thành
lập diễn đàn hợp tác Trung Quốc- châu Phi (FOCAC) cho đến năm 2006.
- Tuy nhiên do tính chất của đề tài sử học nên trong quá trình nghiên cứu
mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi, chúng tơi khơng thể khơng tìm hiểu lịch

sử mối quan hệ Trung Quốc-châu Phi trước năm 2000 để nhằm tạo ra điểm
nhấn trong mối quan hệ giữa Trung Quốc và châu Phi từ năm 2000-2006. Từ
đó để rút ra những kinh nghiệm cho Việt Nam.
4. Nguồn tư liệu và phương pháp nghiên cứu
Các tư liệu có tính chất chung về lịch sử, văn hố, kinh tế của châu Phi
và Trung Quốc.
Các cơng trình khoa học nghiên cứu về mối quan hệ Trung Quốc- châu Phi.
Các bài viết đăng trên các Tạp chí nghiên cứu khoa học, Nghiên cứu
Trung Quốc, Nghiên cứu châu Phi và Trung Đông, Kinh tế thế giới, Nghiên
cứu quốc tế…
Các số liệu, tin ngắn của Viện nghiên cứu Trung Quốc, Viện Nghiên cứu
châu Phi và Trung Đông, Học viện Quan hệ quốc tế , Thông tấn xã Việt Nam…
Hệ thống tin bài về chủ đề nghiên cứu đăng trên các báo Lao động xã
hội, An ninh thế giới, báo Nhân dân…
Nguồn tài liệu từ mạng Internet

12


5. Phương pháp nghiên cứu
Thực hiện đề tài này, chúng tôi dựa trên quan điểm lịch sử của chủ nghĩa
Mác- Lê nin, làm cơ sở lý luận và phương pháp luận.
Về phương pháp nghiên cứu: sử dụng phương pháp nghiên cứu truyền
thống, đặc biệt quan trọng là phương pháp lịch sử và phương pháp lơgic. Bên
cạnh đó là các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, thống kê.
6. Đóng góp cuả luận văn
- Luận văn sẽ đưa đến một cái nhìn tổng quan và có hệ thống dưới góc
độ sử học về mối quan hệ giữa Trung Quốc với châu Phi. Từ đó nêu những
thuận lợi và thách thức giúp chúng ta có được những bài học kinh nghiệm khi
thâm nhập vào thị trường đầy tiềm năng này.

- Đề tài có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo để phục vụ nghiên cứu về
châu Phi và Trung Quốc một cách rộng rãi.
7. Bố cục luận văn
Luận văn ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo, Phụ lục
minh hoạ, thì nội dung gồm có ba chương:
Chương1: Những nhân tố tác động đến quan hệ Trung Quốc - châu Phi từ
năm 2000 đến năm 2006
Chương 2: Quan hệ Trung Quốc - châu Phi từ năm 2000 đến năm 2006
Chương 3: Những tác động và triển vọng của quan hệ Trung Quốc - châu Phi

13


B. NỘI DUNG
Chương 1

NHỮNG NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN QUAN HỆ TRUNG QUỐC - CHÂU
PHI
TỪ 2000 ĐẾN NĂM 2006

1.1. NHÂN TỐ KHÁCH QUAN

1.1.1. Những thay đổi cơ bản trong bối cảnh quốc tế từ sau chiến
tranh lạnh đến nay
Chiến tranh lạnh kết thúc đã kéo theo sự sụp đổ của Liên Xô và hệ
thống XHCN ở Đông Âu, cùng với sự suy yếu của Mỹ, là sự trỗi dậy của Tây
Âu, Nhật Bản, Trung Quốc và sự phân hoá của các nước thế giới thứ ba.
Chính điều này đã có ảnh hưởng rất lớn đến tầm nhìn chiến lược của các quốc
gia trên thế giới. Các quốc gia khơng cịn đứng trên lập trường đối đầu quyết
liệt nữa mà thay vào đó là đối thoại, hợp tác hướng tới tồn cầu hoá.

Sự sụp đổ của hệ thống thế giới lưỡng cực đã đẩy các quốc gia, trước
hết là các cường quốc vào tình thế buộc phải nhìn nhận và xây dựng lại đường
lối phát triển và vị thế chiến lược của mình trong khi điểm tựa cho việc hoạch
định chính sách là trật tự thế giới cũ đã bị phá vỡ còn trật tự thế giới mới lại
chưa rõ ràng đối với nhận thức của chủ thể. Thực tế thì trật tự thế giới mới
được hình thành sau chiến tranh lạnh kết thúc đã được các nhà nghiên cứu
đánh giá như một trạng thái quá độ của thế giới sang cấu trúc đa cực. Theo
cách diễn đạt của một số học giả Trung Quốc, trạng thái quá độ này được gọi
là "nhất siêu đa cường", cịn nhà chính trị học người Mỹ Samuel Humington
thì lại dùng cụm từ "đơn- đa cực" để diễn tả nó.

14


Cho dù có ý kiến khác biệt nhau về trật tự và diện mạo thế giới mới
nhưng chúng ta cũng thấy hiện nay sự vươn lên của Mỹ để thực hiện cái gọi là
trật tự thế giới "đơn cực" do Mỹ lãnh đạo. Mỹ cho rằng, với sức mạnh tổng
hợp (quân sự, kinh tế, văn hoá, khoa học kỹ thuật...) của mình, Mỹ hồn tồn
có thể thực hiện được mưu đồ này. Song, âm mưu của Mỹ khơng dễ gì mà đạt
được, bởi vì Mỹ khơng phải là quốc gia duy nhất tồn tại trên thế giới, cho nên
xét đến cùng, sự vận động phát triển của Mỹ cũng không nằm ngoài sự vận
động và phát triển của thế giới, khơng nằm ngồi ranh giới của các mối quan
hệ quốc tế. Và trên thực tế hiện nay, từ các xu hướng vận động khách quan
của các mối quan hệ quốc tế sau chiến tranh lạnh lại đang nổi bật lên tính chất
đa cực của cục diện thế giới, nhất là về kinh tế. Tính đa cực đó đang được thể
hiện trước hết trong quan hệ giữa các nước lớn. Ngoài Mỹ, các cường quốc
thế giới, các trung tâm quyền lực khác đang ngày càng chiếm tỷ trọng lớn
hơn, hoặc về kinh tế- thương mại, hoặc về chính trị- quân sự trong đời sống
xã hội loài người. Ngoài các cường quốc lâu đời đã xuất hiện các cường quốc
mới nổi lên ở những khu vực khác nhau như: Nga, Nhật Bản, Trung Quốc,

Tây Âu... những nước này ngày càng tỏ ra độc lập hơn trong quan hệ với Mỹ,
chứ không cam chịu là "đối tác lép vế" của Mỹ.
Đặc điểm nổi bật của thời kỳ này là cuộc chạy đua vừa công khai, vừa
không công khai giữa các nước để giành lấy quyền lực trong tương lai và
cuộc chạy đua này đang diễn ra trong xu thế hồ bình vừa hợp tác, vừa kiềm
chế lẫn nhau. Có thể thấy rõ khi chiến tranh lạnh kết thúc hầu hết các nước
đều theo đuổi mục tiêu ổn định và phát triển, đặc biệt là tập trung vào phát
triển kinh tế cho dù thế giới còn tồn tại nhiều nhân tố bất ổn định chưa xác
định rõ ràng, các cuộc xung đột và chiến tranh cục bộ xảy ra ở một số nơi,
song xu thế hồ bình, hợp tác và phát triển đang là xu thế nổi trội hiện nay của
thế giới. Bên cạnh đó, xu thế tồn cầu hố và khu vực hố đã trở thành xu thế

15


chủ đạo của thế giới sau chiến tranh lạnh. Làn sóng tồn cầu hố đã và đang
tập hợp các quốc gia trong các tổ chức của khu vực và sự liên kết giữa khu
vực này với khu vực khác đang diễn ra sôi động ở khắp mọi nơi trên thế giới.
Tồn cầu hố mà trước hết là tồn cầu hố về kinh tế đã có những tác động
sâu sắc, ảnh hưởng lớn đến các lĩnh vực khác của đời sống quốc tế. Tính tuỳ
thuộc của các quốc gia ngày càng tăng, một quốc gia, một dân tộc khơng thể
một mình có thể giải quyết nổi những vấn đề mang tính chất tồn cầu, mà
ngược lại phải có sự hợp tác và phối hợp của nhiều nước nhiều quốc gia khác
nhau. Bởi vậy mới nói mỗi quốc gia dân tộc trong bước tiến nhằm khẳng định
vai trị, vị thế của mình trên trường quốc tế đều chịu sự chi phối mạnh mẽ của
làn sóng tồn cầu hố. Tồn cầu hố nó cuốn theo tất cả các nước phát triển,
cũng như các nước đang phát triển, thậm chí cả các nước chậm phát triển, cho
dù tồn cầu hố tạo ra sự khơng cân xứng về nhiều mặt giữa các nước giầu
với nước nghèo, giữa các lĩnh vực kinh tế và văn hoá. Nhưng trước xu thế đó
tất cả các quốc gia đều phải chấp nhận bước vào một "sân chơi" chung mà

hoàn tồn khơng có quyền lựa chọn.
Chúng ta đều biết kinh tế đã trở thành sức mạnh tổng hợp của các quốc
gia là động lực chính của xu thế khu vực hố và tồn cầu hố. Trong bối cảnh
tồn cầu hố kinh tế, nền kinh tế thế giới đã dần chuyển sang phát triển theo
chiều sâu, ứng dụng những thành tựu mới của cuộc cách mạng khoa học công
nghệ. Tất cả các nước đều thi hành chính sách mở cửa, kinh tế thị trường trở
thành phổ biến trên thế giới. Quá trình giao lưu hội nhập kinh tế giữa các
quốc gia ngày càng chặt chẽ. Tiền của, kỹ thuật, thông tin, hàng hố hầu như
khơng cịn bị cản trở bởi ranh giới quốc gia nữa, dường như không gian và
thời gian đang dần bị thu hẹp lại.
Trong thời kỳ chuyển tiếp này, các quốc gia vừa và nhỏ hay nói đúng
hơn là các quốc gia đang phát triển và chậm phát triển đều phải cố gắng để

16


thích nghi với cục diện quốc tế. Chiều hướng chung là thi hành một chính
sách đối ngoại độc lập, tự chủ theo hướng đa dạng hoá, đa phương hoá, tập
hợp đồng minh, liên kết bạn bè trên cơ sở cùng có lợi, coi việc cải thiện và
tăng cường quan hệ với các nước láng giềng và khu vực, đồng thời mở rộng
quan hệ với tất cả các nước lớn, các trung tâm chính trị - kinh tế trên thế giới.
Trên bối cảnh đó các nước đều nhận thấy vấn đề cấp bách hàng đầu là
phải ra sức tận dụng mọi điều kiện để có thể tập trung phát triển kinh tế, giải
quyết những khó khăn, khủng hoảng bên trong. Cách đặt vấn đề về an ninh,
quốc phòng và kinh tế cơ bản cũng đã trở nên khác trước. Sức mạnh tổng hợp
của các quốc gia không chỉ tuỳ thuộc chủ yếu vào sức mạnh chính trị, qn sự
mà cịn phụ thuộc vào sức mạnh kinh tế, kinh tế đang ngày càng đóng vai trị
nổi bật hơn so với trước kia.
Lợi ích của kinh tế đã trở thành động lực chính trong các mối quan hệ
quốc tế song phương và đa phương, chính nhu cầu phát triển kinh tế đã vừa là

động lực thúc đẩy các nước tiến hành cải thiện và phát triển quan hệ hợp tác,
vừa là nhân tố làm gia tăng tình trạng cạnh tranh kinh tế, giữa các nước trong
khu vực và trên thế giới.
Nhìn chung bắt đầu từ những năm 1990 thế giới đã bắt đầu bước sang thời
kỳ mới, xu thế mới. Xu thế xung đột đối đầu từ những thời kỳ trước đã khơng
cịn phù hợp nữa mà thay vào đó là xu thế đối thoại, hợp tác để cùng nhau phát
triển hồ bình lại đang dần giữ vai trò chủ đạo của bối cảnh thế giới hiện nay.
Chính sự thay đổi của bối cảnh quốc tế đã đặt ra vấn đề để các quốc
gia, dân tộc phải tự điều chỉnh, tìm kiếm chiến lược phát triển phù hợp cho
riêng mình. Mỗi quốc gia, dân tộc tuỳ thuộc vào điều kiện và khả năng nội lực
của mình để khai thác và tiếp nhận những tác động tích cực, và hạn chế những
mặt tiêu cực do khu vực hố và tồn cầu hố đem lại. Nhưng có một điều
chắc chắn rằng các quốc gia, dân tộc không chỉ đơn thuần thực hiện các điều
17


chỉnh về kinh tế- xã hội mà còn tiến hành cải cách cả hệ thống hồn chỉnh về
nền chính trị an ninh của đất nước để phù hợp với sự phát triển của thời đại.
Trước những tác động mạnh mẽ của bối cảnh quốc tế mới, Trung Quốc
một quốc gia có vị trí chiến lược quan trọng, với tiềm lực quân sự và kinh tế
to lớn cũng đã ý thức được vấn đề này rất cụ thể, cho nên Trung Quốc đã tiến
hành cải cách đất nước, đưa đất nước phát triển theo đúng xu thế của thời đại.
Sau những thành tựu rực rỡ của cuộc cải cách đất nước, Trung Quốc ngày
càng tỏ ra là một cường quốc có ảnh hưởng sâu rộng ở khu vực châu Á-Thái
Bình Dương, đã và đang tìm cách vươn ra thế giới.
Khơng riêng gì Trung Quốc, đối với các quốc gia ở khu vực châu Phi
cũng vậy. Sự thay đổi của cục diện thế giới cũng đã làm cho tình hình chính
trị - kinh tế ở châu Phi khởi sắc hẳn lên "Một mặt những thành quả trên toàn
cầu đã làm giảm bớt khó khăn cho một số quốc gia châu Phi, đặc biệt là đối
với những nước có xung đột, khủng hoảng xã hội. Mặt khác các giới lãnh đạo

châu Phi đã và đang đi dần đến những quan điểm rõ ràng hơn về cải cách
chính trị và kinh tế mở rộng cửa với thế giới bên ngoài" [7; 49]. Như vậy là
"châu lục đen" cũng đã kịp bước vào con đường "hội nhập" với tồn cầu.
Chính những chính sách cải cách, mở cửa, đa dạng hoá các mối quan
hệ quốc tế, chú trọng vào phát triển kinh tế cho phù hợp với bối cảnh quốc tế
mới đã làm cho Trung Quốc và châu Phi xích lại gần nhau hơn.
1.1.2. Chiến lược của một số nước lớn đối với châu Phi
Xưa nay chúng ta chỉ biết đến châu Phi như là một châu lục với số dân
đông đảo và nhiều nước đang cịn bị nạn đói hồnh hành, một châu lục với
nạn dịch bệnh, đặc biệt là đại dịch HIV/AIDS chiếm tỉ lệ cao nhất thế giới,
một châu lục đang tồn tại nhiều lạc hậu và đang chứa đựng nhiều mâu thuẫn
xung đột. Đó là sự thật nhưng sự thật này chỉ đúng có một phần, phần cịn lại
chính là những “lợi thế của châu Phi trong hợp tác phát triển toàn cầu hoá
18


hiện nay” [3;11] với nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú, cơ cấu chính
trị, kinh tế - xã hội đã và đang được cải cách theo xu hướng mở cửa... và
những thành tựu mà các quốc gia châu Phi dành được từ sau chiến tranh lạnh
đã làm cho nhiều người thay đổi quan điểm về lục địa này, nhất là các nước
lớn.
Trung Quốc đã đánh giá rằng: "châu Phi đã vượt qua thời kỳ hỗn loạn
chính trị và phần lớn các nước đã có vai trị ngày càng quan trọng trên thế
giới" [7; 49] và mong muốn thiết lập quan hệ toàn diện với châu Phi vào
những năm đầu thế kỷ XXI này. Điều đó chứng tỏ rằng châu Phi hồn tồn
khơng phải là trường hợp tuyệt vọng như lâu nay chúng ta vẫn tưởng.
Nhờ những nỗ lực ban đầu của mình, châu Phi đang được ngày càng
được nhiều nước trên thế giới quan tâm đến. Đối với một số cường quốc lớn
như Mỹ, Nhật Bản, EU, Trung Quốc, Ấn Độ... thì châu Phi đã và đang trở
thành tiêu điểm mới trong việc thực hiện các chiến lược tăng cường mở rộng

các lợi ích kinh tế và chính trị của họ trên phạm vi toàn cầu. Đặc biệt là đứng
trước xu thế tồn cầu hố kinh tế như hiện nay. Một xu thế không thể đảo
ngược được của thời đại, cũng như bối cảnh chính trị quốc tế đã thay đổi từ
sau chiến tranh lạnh, các quốc gia, đặc biệt là những cường quốc lớn đã có
những thay đổi đáng kể trong chính sách của mình đối với châu Phi.
1.1.2.1. Chính sách Mỹ đối với châu Phi
Trong chiến lược an ninh quốc gia của Mỹ, thì châu Phi chiếm vị trí vơ
cùng quan trọng trong vành đai an ninh tồn cầu, Tổng thống G.Bush đã từng
phát biểu trong nhiệm kỳ thứ nhất của ơng rằng: "Châu Phi có tầm quan trọng
đối với hồ bình và an ninh thế giới và sẽ nhận được sự giúp đỡ cần thiết từ Hoa
kỳ nhằm thúc đẩy sự phát triển chính trị và kinh tế tồn diện của châu lục này"
[2; 33]. Khơng chỉ bằng những lời nói sng, thực tế cho đến nay Mỹ vẫn là
quốc gia có tầm hoạt động và quan hệ rất rộng rãi ở châu Phi, người Mỹ đã
19


giành rất nhiều sự ưu ái của mình cho vùng đất được mệnh danh là "trinh nữ"
này.
Trong lĩnh vực chính trị và an ninh: Mỹ đã dành ưu tiên cho châu Phi
khi giải quyết các vấn đề như ổn định và giảm xung đột, dành 50% trong quỹ
thách thức thiên niên kỷ cho châu Phi, đưa ra các sáng kiến về phòng chống
HIV/AIDS và tạo nguồn nước sạch. Đồng thời chính phủ Mỹ đang cố gắng
nhân rộng ảnh hưởng của mình bằng cách hợp tác với các nước đồng minh
EU và một số nước lớn ở châu Phi như Nam Phi, Nigiêria... trong việc giải
quyết các vấn đề chung của châu Phi. Để giữ cho châu Phi không bị bỏ rơi,
hoặc bị "gạt ra ngoài lề".
Mỹ cũng hợp tác với các nước đồng minh và một số nước châu Phi
như: Nam Phi, Nigiêria... trong việc giải quyết các vấn đề chung của châu
Phi, tăng cường viện trợ cho các nước này. Mỹ là nước viện trợ lớn nhất cho
chương trình phịng chống AIDS tại châu lục này, là nước đóng góp lớn nhất

vào các chương trình viện trợ khác tại một số nước như Xiêra lêôn, Libêria và
Xômali...
- Về kinh tế: Mỹ đã coi châu Phi là một thị trường quan trọng nhất thế
kỷ tới. Bộ trưởng thương mại Mỹ William Daley nói: "Mỹ rất coi trọng quan
hệ với châu Phi, nhất là thương mại; Mỹ có thể mở ra một chương mới trong
quan hệ với châu Phi" [7; 49], chính phủ Mỹ cho rằng châu Phi xứng đáng
nhận được sự trợ giúp phát triển của Mỹ để tăng cường thương mại và đầu tư.
Mỹ mở rộng quan hệ thương mại và kinh tế với châu Phi nhằm tạo nên một
châu Phi phát triển hơn, dân chủ hơn, ngăn chặn tốt hơn nguy cơ khủng bố,
tạo nên cho hồ bình và an ninh bền vững, có lợi cho Mỹ. Việc Mỹ cam kết
nâng viện trợ công cộng cho châu Phi tới mức cao nhất trong lịch sử (700
triệu USD), tăng giá trị đầu tư của Mỹ vào châu Phi lên 650 triệu USD, xoá
khoản nợ cũ, miễn 50% thuế quan cho hàng hoá nhập từ châu Phi, cho thấy
20


chính sách châu Phi của Mỹ có sự chuyển hướng mạnh hơn sau những thành
công rõ rệt trong những năm gần đây. Xuất khẩu của Mỹ sang thị trường châu
Phi đã lên tới 6 tỷ USD năm 1996, cao hơn so với các nước Đông Âu và Liên
Xô cũ. Đầu tư trực tiếp của Mỹ vào châu Phi cũng theo đó mà tăng mạnh (31
% so với 12 % là phần cịn lại của thế giới). Việc Mỹ xố bỏ khoản nợ 30
triệu USD và hứa cho châu Phi vay thêm, đồng thời đưa ra bốn chương trình
trợ giúp (giáo dục, luật pháp, thương mại và môi trường) thi hành chính sách
nền móng trong chính trị đối với châu Phi đã thực sự khích lệ các nước châu
Phi, đánh dấu bước phát triển mới giữa Mỹ và châu Phi, tạo cho Mỹ một thị
trường rộng lớn.
Tháng 5/2000, Mỹ đã thông qua luật về cơ hội phát triển cho châu Phi
(AGOA) với một loạt các điều khoản ưu tiên thuế quan cho 2000 mặt hàng
xuất khẩu từ 35 nước châu Phi. Tháng 8/2002 tổng thống G.Bush đã ký thành
luật bản sửa đổi của đạo luật thương mại AGOA II, dành những ưu đãi thương

mại lớn hơn cho 35 nước tại châu Phi tăng lên 38 nước (2003). Trong khuôn
khổ của AGOA, cơ quan khuyến khích đầu tư, tư nhân tại nước ngoài (OPic)
được thành lập, tạo điều kiện cho các dự án đầu tư tại châu Phi.
Xuất khẩu của các nước châu Phi sang Mỹ trong khuôn khổ AGOA
năm 2001 tăng 17% so với năm 2000 đạt 8,2 tỷ USD và trong 6 tháng đầu
năm 2000, kim nghạch nhập khẩu từ châu Phi của Mỹ đạt 4,8 tỷ USD. Với
trên 1 tỷ USD trong nhiều khu vực công nghiệp của các nước liên quan,
AGOA đang trở thành một yếu tố thúc đẩy nền kinh tế châu Phi phát triển
hơn. AGOA góp phần tạo ra 190 000 công ăn việc làm mới, đem lại 3400
triệu USD đầu tư cho châu Phi với trên 1 tỷ USD xuất khẩu của các nước có
liên quan sang Mỹ [2; 35 ].
Vừa qua chính phủ Mỹ cũng đã quyết định gia hạn AGOA thêm 10 năm
nữa. Tuy nhiên Mỹ cũng đã đặt ra các điều kiện ràng buộc đối với những
21


nước muốn tham gia AGOA. Đó là những nước này phải ủng hộ Mỹ trong các
lĩnh vực chính trị và ngoại giao trên trường quốc tế.
Mỹ cũng đang thực hiện chương trình hổ trợ biến đổi gen cho nghành
trồng bơng của 15 nước thành viên của cộng đồng kinh tế tây Phi (ECWAS)
để giúp các nước này tăng năng suất lao động trong nghành trồng bông với hy
vọng tăng năng xuất lao động lên 2 triệu tấn/ năm, từ mức 500000 tấn/năm
hiện nay.
Như vậy, có thể nói quan hệ giữa Mỹ và châu Phi đang thay đổi theo
chiều hướng tích cực. Mỹ ngày càng tỏ ra quan tâm hơn tới châu Phi và
những lợi ích mà họ sẽ dành được trong quan hệ với các nước ở châu lục này.
Chính sự chuyển hướng chiến lược này của Mỹ cũng đã làm cho một số
cường quốc lớn cũng phải thay đổi chính sách đối ngoại của mình, đặc biệt là
chính sách đối với châu Phi, làm cho châu Phi đã trở thành một trung tâm
điểm chú ý trong giai đoạn hiện nay.

1.1.2.2. chính sách của EU đối với châu Phi
Có thể nói rằng EU và châu Phi là hai thái cực xét về trình độ phát triển
kinh tế và các mối quan tâm về phát triển. Tuy nhiên, giữa EU và châu Phi lại
có sự gần gũi về địa lý và có quan hệ truyền thống.
Quan hệ giữa châu Âu và châu Phi có bề dày lịch sử do sự đơ hộ của
thực dân châu Âu tại châu Phi trước đây. Trong thời gian này quan hệ giữa
châu Phi và các nước châu Âu chủ yếu dựa trên quan hệ giữa chính quốc và
thuộc địa. Mối quan hệ bất bình đẳng đó đã khơng mang lại nhiều lợi ích cho
các nước châu Âu ở lục địc đen, do khơng có sự hợp tác giữa hai bên.
Nhưng từ sau chiến tranh lạnh, khi sự tranh giành lơi kéo ảnh hưởng về
chính trị khơng cịn và lợi ích kinh tế là mục tiêu chính cùng với những tiến
bộ về chính trị- kinh tế- xã hội ở châu Phi thì quan hệ giữa hai châu lục này đã
có những chuyển biến mới mẻ hơn.
22


Cho đến nay, EU đã có nhiều hiệp định và chương trình hợp tác với các
nước châu Phi như hiệp ước với các nước châu Phi cận Xahara, hiệp định
quan hệ đối tác châu Âu- Địa Trung Hải, chính sách láng giềng châu Âu và
chương trình hành động trong khn khổ của chính sách này, trong mối quan
hệ với các nước ở phía bắc châu Phi...
Có thể nói điểm khởi đầu cho mối quan hệ mới giữa châu Âu với châu
Phi là việc ký kết hiệp định về chương trình hợp tác phát triển đối với các
nước châu Phi năm 2000 tại Bê nanh, thay thế cho Lome I ký năm 1975 (có
tính chất mở ra một khn khổ mới cho mối quan hệ giữa hai bên). Trong số
77 nước đang phát triển tham gia ký kết thì có tới 48 nước châu Phi. Mục đích
của hiệp ước là nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hoá - xã hội, tăng
cường hồ bình, an ninh, thúc đẩy mơi trường dân chủ và bền vững của các
nước đang phát triển. Hiệp ước này bao gồm các lĩnh vực: củng cố mối quan
hệ chính trị giữa các nước châu Phi, vùng Caribê và khu vực TBD (ACP);

giảm nghèo trong phạm vi các mục tiêu đã ký kết tại các hội nghị quốc tế; đưa
các nước châu Phi, các nước vùng Caribê và khu vực Thái Bình Dương
(ACP) hội nhập nhanh hơn vào nền kinh tế quốc tế và nền thương mại tồn
cầu; góp phần tăng cường sản xuất, cải thiện môi trường thu hút đầu tư, bảo
đảm các nguyên tắc của WTO. hiệp ước này dự định sẽ miễn giảm thuế cho
sản phẩm của các nước ACP tiếp cận vào thị trường châu Âu tiến tới xoá bỏ
dần các loại thuế vào cuối năm 2007, phù hợp với nguyên tắc chung của tiến
trình tự do hố thương mại tồn cầu.
Tháng 3 năm 2001 EU đã đưa ra cơ chế mới "Mọi thứ trừ vũ khí"
(Every thing but arms- EBA) - mở cửa thị trường hoàn toàn (phi thuế quan,
phi hạn ngạch) trừ vũ khí cho 50 nước nghèo nhất. Có 34 nước châu Phi được
hưởng lợi từ cơ chế này EBA sẽ tiến tới một chế độ tự do hoàn toàn vào năm
2009, thực hiện theo phương hướng phát triển là mục tiêu, thương mại là công

23


cụ. Biện pháp chủ yếu được thực hiện để cho hàng hố châu Phi có thể tiếp
cận dể dàng thị trường EU là dỡ bỏ các hàng rào thương mại của các nước
Đông và Nam Phi một khoản viện trợ trị giá hơn 700 triệu Euro.
Cùng với chiến lược chung hướng về châu Phi của toàn khối EU các
nước thành viên lớn của EU như Anh, Pháp, Đức cũng có những thay đổi
chính sách đối với châu lục này. Việc ký EBA mang lại lợi ích lâu dài cho cả
EU và châu Phi. châu Âu mở rộng tiếp cận với thị trường đầy tiềm năng của
EU, tiến dần đến việc giảm bớt viện trợ và sức ép nhập cư từ các nước châu
Phi. Ngược lại hiệp ước phát triển châu Phi và EBA đã làm gia tăng lượng
hàng hoá xuất khẩu từ châu Phi sang EU. Đến nay, EU chiếm tới 40% tổng
giá trị hàng hoá xuất khẩu của châu Phi [2;34] Anh tiếp tục thông qua khối
thịnh vượng chung để thâm nhập vào châu Phi. Pháp cố gắng dùng "quan hệ
phụ thuộc" thông qua tổ chức Franco Phonie nhằm duy trì, củng cố khơng

gian tiếng Pháp trước sự xâm lấn của tiếng Anh.
EU xác định mối quan hệ với châu Phi được dựa trên nền tảng bình
đẳng, đối tác và tự chủ. EU cho rằng sự ra đời của liên minh châu Phi (AU),
sự củng cố các cộng đồng kinh tế khu vực châu Phi (RECS ) cũng như sự xuất
hiện các tầng lớp lãnh đạo mới tại các quốc gia không chỉ làm cho châu Phi
thay đổi mà còn ảnh hưởng tới mối quan hệ với châu Phi, quan hệ giữa EU và
châu Phi hiện nay tập trung vào các vấn đề lớn như:
+ Thúc đẩy hồ bình và an ninh nhằm tạo tiền đề cho việc đạt được các
mục tiêu thiên niên kỷ. EU xác định sẽ tham gia vào mọi hoạt động như ngăn
chặn xung đột và tái thiết. EU cũng đã và sẽ thúc đẩy nỗ lực quản lý tốt các
nguồn tài nguyên thiên nhiên, một trong những nguồn gốc có thể dẫn đến
xung đột vũ trang. Trong lĩnh vực quản lý hành chính, hai bên cùng hợp tác
trong lĩnh vực trao đổi thông tin nhằm chống lại nạn tham nhũng và rửa tiền,

24