SKKN Toan Cach dat de Toan cho HS tieu hoc

<span class='text_page_counter'>(1)</span>S¸ng kiÕn kinh nghiÖm Cách đặt đề toán cho học sinh tiểu học. A.. đặt vấn đề. Nh chúng ta đã biết mục tiêu của việc dạy học môn Toán ở Tiểu học lµ gãp phÇn h×nh thµnh c¸c kü n¨ng thùc hµnh tÝnh to¸n, ®o lêng, gi¶i các bài toán có nhiều ứng dụng thiết thực trong đời sống. Bớc đầu góp phần phát triển t duy, khả năng suy luận hợp lý, diễn đạt đúng, cách phát hiện và cách giải quyết những vấn đề đơn giản, gần gủi trong cuộc sèng, kÝch thÝch trÝ tëng tîng høng thó häc tËp To¸n: Gãp phÇn h×nh thành khả năng tiếp thu bài học có khoa học, chủ động, linh hoạt, sáng t¹o. Để giúp học sinh đạt đựơc những mục tiêu trên là ngời giáo viên chóng ta còng cÇn cã ý thøc t×m tßi häc hái, linh ho¹t s¸ng t¹o. Cã nh thÕ khi d¹y häc c¸c m«n häc nãi chung vµ m«n To¸n nãi riªng ta sÏ cảm thấy tự tin hơn, vững vàng hơn và chủ động hơn..

<span class='text_page_counter'>(2)</span> B. NhËn thøc cò, gi¶i ph¸p cò I/ NhËn thøc cò: Nh×n chung gi¸o viªn chóng ta khi d¹y c¸c m«n häc nãi chung vµ môn Toán riêng đều cho rằng: Sách giáo khoa là pháp lệnh. Vì vậy khi dạy giáo viên đều trung thành, chung thuỷ với sách giáo khoa và tài liªu híng dÉn kÓ c¶ vÒ d÷ liÖu, sè liÖu vµ ng«n ng÷ cña bµi To¸n. Bên cạnh đó suy nghĩ của một số giáo viên còn hơi lệch lạc: Việc sáng tác đề Toán là công việc quá khó khăn, phức tạp việc này chỉ dành cho c¸c nhµ To¸n häc, nhµ khoa häc, nhµ viÕt s¸ch.... Cßn m×nh chØ lµ một giáo viên bình thờng, làm sao có thể làm đợc. Còn nếu có đặt một đề Toán thì cũng cha đảm bảo yêu cầu về kiến thức, số liệu ý nghĩa còng nh ng«n ng÷ cña mét bµi to¸n. II/ Gi¶i ph¸p cò HÇu hÕt gi¸o viªn trong nh÷ng giê d¹y chÝnh kho¸, nÕu gi¶i quyÕt các bài tập ở sách giáo khoa và vở bài tập thì coi nh học snh đã lĩnh hội và đạt kết quả tốt so với yêu cầu của bài học. Thậm chí có một số ít giáo viên trong nhng giờ dạy tăng buổi lại lấy nhng bài toán đã làm trong sách gáo khoa, yêu cầu các em làm lại. Điều đó dẫn đến làm cho häc sinh dÔ nhµm ch¸n, kh«ng g©y høng thó häc tËp cho häc sinh. MÆt khác điều đó sẽ làm cho học sinh ít phát triển t duy độc lập sáng tạo, không tập duyệt sử dụng Toán học vào việc giải quyết vấn đề thờng gặp trong thực tiển đời sống, cha tạo điều kiện gắn bó Toán học với thực tiÓn theo kh¶ n¨ng cña m×nh mµ häc sinh sÏ lÜnh héi kiÕn thøc theo khu«n mÉu.. C. NhËn thøc míi gi¶i ph¸p míi I/ NhËn thøc míi. C¸c bµi To¸n trong s¸ch gi¸o khoa vµ c¸c bµi To¸n ë vë bµi tËp to¸n tiểu học nói chung đã đợc chọn lọc, sắp xếp một cách có hệ thống, phù hợp với tâm lý lứa tuổi, với năng lực và kiến thức của học sinh đã phản ánh đợc thực tiễn đời sống, lao động, sinh hoạt và học tập của các em..

<span class='text_page_counter'>(3)</span> Tuy vËy khi d¹y gi¸o viªn cÇn ph¶i nghiªn cøu râ vÞ trÝ, t¸c dông cña từng bài toán, trong từng bài học, từng trờng, từng lớp, từng địa phơng để vận dụng cho hợp lý. Trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y ngêi gi¸o viªn cÇn ph¶i so¹n thªm nhiÒu bài Toán mới để nâng cao chất lợng của từng bài dạy làm cho nội dung c¸c bµi to¸n trë nªn phong phó h¬n. Sau ®©y t«i xin m¹nh d¹n tr×nh bµy mét vµi kinh nghiÖm nhá vÒ “Cách đặt đề Toán cho học sinh Tiểu học” mà tôi đã sử dụng trong mấy n¨m gÇn ®©y mµ t«i thÊy cã hiÖu qu¶. II/ Gi¶i ph¸p míi. Để đặt đợc một bài Toán đảm bảo các yêu câu về số liệu, chặt chẻ về dù kiÖn vµ dÔ dµng ¸p dông cho häc sinh chóng ta cã thÓ lµm theo c¸c ph¬ng ph¸p sau: 1/ Phơng pháp thay đổi các số liệu. §©y lµ ph¬ng ph¸p dÔ thùc hiÖn nhÊt mµ bÊt kÓ gi¸o viªn nµo còng thực hiện đợc. Cách đặt nh sau: từ một bài Toán cho sẵn ta có thể chỉ việc thay đổi các số liệu thì sẽ đợc nhiêu bài toán mới để cho học sinh luyện tập nh»m còng cè kh¾c s©u kiÕn thøc. VÝ dô: bµi to¸n cho s½n: “Tính diện tích hình thang biết đáy bé 20cm, đáy lớn 27cm, chiều cao 24 cm”. Tõ bµi to¸n nµy ta cã thÓ dÆt ra nhiÒu bµi to¸n míi. Chẳng hạn tính diện tích hình thang biết đáy bé 6cm , đáy lớn 9cm, chiÒu cao 7cm . Hoặc có thể đổi thành: “tính diện tích hình thang biết đáy bé 8,5 cm, đáy lớn 10cm chiều cao 9,2cm”. 2/ Phơng pháp thay đổi các đối tợng trong bài toán. Cách tiễn hành: Dựa vào bài toán cho sẵn ta chỉ việc thay đổi từ đối tợng này sang đối tợng khác, dữ nguyên số liệu ta sẽ đợc nhiều bài toán míi..

<span class='text_page_counter'>(4)</span> Ví dụ: “Mẹ mua 40kg gạo, trong đó số gạo nếp bằng. 3 5. sè g¹o tÎ.. hái mÑ mua bao nhiªu kg g¹o nÕp? bao nhiªu kg g¹o tÎ?. Ta có thể đổi thành bài toán mới. Chẳng hạn: “Hai lớp 5A và 5B thu hoạch đợc tất cả 40 kg giấy vụn, trong đó số giấy vụn của lớp 5A bằng. 3 5. sè giÊy vôn cñalíp 5B. Hái. mỗi lớp thu nhặt đợc bao nhiêu kg giấy vụn. Hoặc: “Hai bì ngô có tổng khối lợng là 40kg. Trong đó khối lợng cña b× thø nhÊt b»ng. 3 5. cña khèi lîng b× thø 2. TÝnh khèi lîng ng«. cña mçi b×?. 3/ Phơng pháp thay đổi các quan hệ trong một đề Toán. Cách tiến hành: Ta xét các quan hệ của bài Toán, rồi thay đổi một trong các quan hệ của bài Toán đó ta sẽ đợc một bài Toán mới. VÝ dô: Ta xÐt bµi To¸n d©n gian quen thuéc. “Võa ggµ võa chã bã l¹i cho trßn ba s¸u con mét tr¨m ch©n ch¼n” Trong bµi To¸n nµy cã c¸c quan hÖ nh sau: - Tæng sè gµ vµ sè chã lµ 36 (1). - Tæng sè ch©n gµ vµ sè ch©n chã lµ 100 (2). - Số chân gà gấp đôi số gà (3). - Sè ch©n chã gÊp bèn sè chã (4). Ta có thể thay đổi các quan hệ toán học trên sẽ có rất nhiều bài Toán míi. Ch¼ng h¹n: a) Nếu thay đổi “quan hệ tổng” bởi “quan hệ hiệu” ở (1) và giữ nguyên quan hệ (2) ta có đề toán nh sau: Hiệu số gà và số chó là 36 con tæng ch©n gµ vµ ch©n chã lµ 100. TÝnh sè gµ vµ sè chã. Tuy nhiên khi giải bài toán này ta sẽ đợc số chó là 28/6 con, không phải là số tự nhiên nên chúng ta có thể thay đổi một chút về số liệu cho phù hợp. khi đó ta sẽ có bài toán:.

<span class='text_page_counter'>(5)</span> Sè gµ nhiÒu h¬n sè chã lµ 36 con, tæng ch©n gµ vµ ch©n chã lµ 102. TÝnh sè gµ vµ sè chã b) Nếu thay đổi “quan hệ tổng” bởi “quan hệ hiệu” ở (2) và giữ nguyên quan hệ (1) ta có đề toán nh sau: Tổng số gà và số chó là 36 con hiÖu ch©n gµ vµ ch©n chã lµ 100. TÝnh sè gµ vµ sè chã. Tuy nhiên khi giải bài toán này ta sẽ đợc số gà là. 44 16. con, kh«ng. phải là số tự nhiên nên chúng ta có thể thay đổi một chút về số liệu cho phù hợp. Khi đó ta sẽ có bài toán: Tổng số gà và số chó là 36 con hiệu ch©n gµ vµ ch©n chã lµ 102. TÝnh sè gµ vµ sè chã?. 4/ phơng pháp đặt một đề Toán nâng cao kiến thức và bồi dỡng học sinh giái. Cách tiến hành từ một bài toán đơn giản ta có thể dặt đề toán nhằm më réng vµ n©ng cao kiÕn thøc cho häc sinh b»ng c¸ch thªm d÷ kiÖn vµ sè liÖu lµm cho bµi to¸n trë nªn khã h¬n vµ phøc t¹p h¬n.Yªu cÇu häc sinh phải chịu khó suy nghĩ tìm tòi, linh hoạt đễ giải đợc bài Toán đó. Ví dụ: Từ một bài toán đơn giản “mỗi em học sinh trong lớp 5A đều học tiếng Anh hoặc tiếng Pháp. Trong đó có 27 em học tiếng Anh, 21em häc tiÕng Ph¸p. Cã 15 em häc c¶ hai thø tiÕng Anh Vµ Ph¸p. Hái líp 5A cã bao nhiªu häc sinh”. Ta có thể đặt thành bài Toán nh sau: Trong một cơ quan có một số ngời trong đó mỗi ngời đếu học ít nhất một trong ba thứ tiếng Anh, Pháp, Nga. Trong đó có 26 ngời học tiếng Anh, 26 ngêi häc tiÕng Ph¸p, 18 ngêi häc tiÕng Nga. Cã 10 ngêi häc c¶ hai thø tiÕng Anh Vµ Ph¸p, 4 ngêi häc tiÕng Ph¸p, Nga, 8ngêi häc tiÕng Anh và Nga, 3ngời học tiếng Nga, Anh và Pháp. Hỏi cơ quan đó có bao nhiªu ngêi?”.. * Một số yêu cầu khi đọc 1/ Nội dung của bài Toán phải đáp ứng đợc mục đích yêu cầu của bµi d¹y. Các bài toán có tác dụng cũng cố kiến thức học sinh đã học hoặc rèn luyện kỷ năng áp dụng 1 quy tắc, một kiến thức mới học, hoặc để xây dùng mét kh¸i niÖm míi..

<span class='text_page_counter'>(6)</span> các bài toán đó phải phục vụ cho mục đích yêu cầu của bài dạy. Ví dụ: Khi dạy các bài toán về “đo đại lợng” học sinh cần năm vững về bảng đơn vị đo. Do đó muốn đặt thêm các đề toán thì chúng ta phải đi sâu vào yêu cầu phải làm sao phải có nhiều dạng toán để học sinh năm đợc mối quan hệ giữa các đơn vị đo. Ta có thể dặt các dạng đề Toán nh sau: a). b). §iÒn sè thÝch hîp vµo chæ trèng 3456m = ............dm........m. 0,705m= ............km. §iÒn sè thÝch hîp vµo chæ trèng. 300cm  3dm. > < =. ?. 0,5dm  50cm. 0,001dm. ❑3. . 1 999. dm. ❑3. HoÆc cã thÓ ra díi d¹ng to¸n cã lêi v¨n: VÝ dô: Mét tha ruéng cã diÖn tÝch lµ 0,25a. Trung b×nh mçi a thu hoạch 60kg. Hỏi thữa ruộng đó thu hoạch đợc bao nhiêu tạ thóc? bao nhiªu tÊn thãc?. 2/ Bµi to¸n ph¶i phï hîp víi kiÕn thøc cña häc sinh. Khi đặt đề toán chúng ta cần lu ý là nhng khái niệm nhng phép toán những quy tắc đợc đề cập đến trong nội dung hoặc cách giải bài toán phải là những điều mà các em đã học yêu cầu này đòi hỏi chúng ta phải n¾m v÷ng ch¬ng tr×nh gi¶ng d¹y. Tranh t×nh tr¹ng cho c¸c em lµm nh÷ng bµi To¸n qu¸ søc. Ví dụ: Đối với học sinh lớp 4 chúng ta ra đề Toán điền vào chỗ trèng. 125m3 = ........d m3. Râ rµng bµi to¸n nµy qu¸ søc so víi häc sinh líp 4. V× ®©y l¸ bµi toán về số đo thể tích lên lớp 5 các em mới đợc học. 3/ Bài toán phải có đầy đủ dự kiện ..

<span class='text_page_counter'>(7)</span> Nghĩa là những cái đã cho là vừa đủ để tìm ra đợc đáp số của bài toán nà nếu bỏ bớt đi một trong những cái đã cho thì sẽ không tìm đợc đáp số xác định của bài toán . Nói tóm lại sáng tác một bài toán thì dự kiện phải đủ cha không nên thừa hoặc thiếu dự kiện dẫn đến một bài toán có thể có nhiều đáp số khác nhau. 4/ Câu hỏi của bài toán phải rỏ ràng và đũ ý nghĩa. Với cùng một dự liệu nh nhau có thể đặt ra những câu hỏi khác nhau, do đó việc lựa chọn các phép tính đễ giải những bài toán cũng kh¸c nhau. V× thÕ viÖc hiÓu c¸c c©u hái cña bµi to¸n lµ ®iÒu kiÖn c¨n bản để giải toán. VÝ dô: Bµi to¸n sau c©u hái kh«ng rá rµng nÕu chuyÓn 5 b¹n häc sinh cña líp 5A sang líp 5B, chuyÓn 2 b¹n häc sinh cña líp 5B sang líp 5C th× sè häc sinh cña mçi líp lµ 35 TÝnh sè häc sinh cña 3 líp 5A,5B vµ 5C?. §èi víi c©u hái cña bµi to¸n nh vËy th× sÏ cã hai c¸ch hiÓu kh¸c nhau. Cã thÓ hiÓu lµ “TÝnh sè häc sinh cña mçi líp” vµ còng cã thÓ hiÓu lµ tÝnh sè häc sinh c¶ 3 líp. §Ó cho bµi to¸n trë nªn ch¾t chÎ h¬n ta cã thÓ s÷a l¹i c©u hái cña bµi to¸n nh sau “TÝnh sè häc sinh cña mçi líp”. 5/ Sè hiÖu cña bµi to¸n ph¶i phï hîp víi thùc tÕ. ViÖc gi¶i to¸n nh»m tËp duyÖt cho c¸c em s÷ dông to¸n häc vµo gi¶i quyết vấn đề thờng gặp trong cuộc sống, trong thực tiển vì vậy khi đặt một đề toán cầp phải lấy số liệu phù hợp với thực tế để các em thấy đợc sự gắn bó của toán học với đời sống thực tiển VÝ dô: Víi bµi to¸n “Anh cao 24dm em thÊp h¬n Anh 4dm. Hái em cao mÊy dm?”. Víi bµi to¸n nh v©y th× sè liÖu qu¸ sai lÖch víi thùc tÕ . V× chiÒu cao của con ngời không thể đến 24dm đợc. Vậy chúng ta phải sữa đổi số liệu của bài toán để có một bài toán phù hợp với thực tế hơn. “Anh cao 12dm. Em thÊp h¬n Anh 2dm. Hái em cao mÊy dm?”. 6/ Ng«n ng÷ cña bµi to¸n ph¶i ng¾n gän, sóc tÝch..

<span class='text_page_counter'>(8)</span> Khi đặt đề toán cần tránh tình trạng dùng từ thiếu chính xác, câu cú dài dòng dẫn đến học sinh không nhận thức ra yêu cầu chính của bài toán, khó tậm trung vào trọng tâm để chọn phép tính giải đúng. D. Bµi häc kinh nghiÖm. Trong quá trình giảng dạy môn toán, tôi đã gắng tìm tòi, học hỏi sách vở, đồng nghiệp nâng cao kiến thức để có sự linh hoạt, tự tinh trong giê d¹y. Trong nh÷ng n¨m qua c¸c giê d¹y to¸n. nÕu lµ bµi cung cÊp kh¸i niÖm, quy t¾c, ngoµi nh÷ng vÝ dô cho s½n ë s¸ch gi¸o khoa t«i cßn tù lấy thêm nhiều ví dụ có liên quan đến yêu cầu kiến thc của bài dạy để các em tiếp thu bài một cách sâu sắc hơn, tránh đợc tình trạng “rập khu«n” trong c¸ch hiÓu. NÕu lµ giê “luyÖn tËp - «n tËp” t«i sÏ s¸ng t¸c thªm nh÷ng bµi to¸n dùa trªn bµi to¸n cã s½n nh»m gióp c¸c em kh¾c s©u, më réng kiÕn thøc đã học. Từ việc giáo viên tự sáng tác đề toán sẽ dễ dàng hớng dẫn các em dặt các đề toán theo “Tóm tắt” cho sẵn các số liệu hoặc dự kiện các em sẽ đặt đợc một đề toán dùng theo yêu cầu. Chính vì vây mà chất lợng của môn toán đợc nâng lên rõ rệt. Thể hiÖn ë b¶ng so s¸nh sau:. Kh¸ giái 12em. Häc kú I TB 19em. YÕu 4em. Kh¸ giái 24em. Häc kú II TB 10em. YÕu 1em. Nh vậy để nâng cao chất lợng bồi dỡng và giáo dục của từng bài dạy, lµm cho néi dung c¸c bµi to¸n trë nªn phong phó h¬n thùc tiÔn gi¶ng d¹y cña m×nh h¬n trong tõng bµi d¹y cô thÓ chóng ta cÇn ph¶i nghiªn cứu để chế biến ra nhiều bài toán từ nội dung của bài toán cho sẵn. Qua thc tế áp dụng tôi rút ra đợc những kinh nghiệm để đặt đợc đề to¸n hay nh sau: - Thø nhÊt ph¶i n¾m v÷ng néi dung, ch¬ng tr×nh, yªu cÇu kiÕn thøc cña tõng líp, tõng ch¬ng tõng bµi..

<span class='text_page_counter'>(9)</span> - Thø hai ph¶i n¾m v÷ng yªu cÇu cña bµi to¸n: yªu cÇu vÒ sè liÖu, dù kiến ngôn ngữ, kiến thức nh tôi đã trình bày ở trên. - Thứ ba là phải biết cách đặt đề toán mới dựa trên các bài toán đã có s½n. Cuối cùng một điều quan trọng hơn cả là khi chúng ta đã đặt đợc đề toánchúng ta phải kiểm tra lại, kiểm định và giải bài toán khi đó mới ra đề cho học sinh làm, để tránh sự trục trặc trong quá trình giải..

<span class='text_page_counter'>(10)</span> E. KÕt luËn. Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ về cách đặt đề toán ở tiểu học mà tôi đã áp dụng có hiệu quả trong mấy năm gần đây. Tôi xin mạnh dạn trình bày để các bạn cùng tham khảo. Rất mong ý kiến đóng góp của hội đồng khoa học và các bạn. Xin ch©n thµnh c¶m ¬n!.

<span class='text_page_counter'>(11)</span>