KINH TE CHINH TRI

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (223.68 KB, 46 trang )

(1)Lêi më ®Çu Ngay từ những năm 60 của thế kỷ 19 các Tập đoàn kinh tế đã nối tiếp nhau ra đời ở các nớc t bản. Đó là một tổ chức tiên tiến đại diện cho trình độ phát triÓn cao cña lùc lîng s¶n xuÊtvµ nÒn kinh tÕ x· héi, lµ c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ víi nhau vÒ c«ng nghÖ vµ lîi Ých kinh tÕ. Ngµy nay nhiÒu TËp ®oµn kinh tÕ đóng vai trò chi phối và tác động mạnh mẽ đến toàn bộ nền kinh tế của các quốc gia trªn thÕ giíi. Trong những năm qua , ở nớc ta , quan hệ sản xuất đã có bớc đổi mới phù hợp với tính chất , trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Đảng và Nhà nớc ta chñ tr¬ng thùc hiÖn c¶i c¸ch toµn diÖn c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc, thùc hiÖn l¹i viÖc s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp nh: cæ phÇn ho¸, b¸n kho¸n, cho thuª c¸c doanh nghiệp Nhà nớc. Trong công cuộc cải cách đó, Đảng và Nhà nớc ta cũng chủ trơng thành lập các TCTy với mục tiêu là hình thành nên những Tập đoàn kinh tế mạnh, kinh doanh trong những ngành, lĩnh vực kinh tế quan trọng của đất nớc có kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng khu vùc vµ quèc tÕ. §èi víi níc ta, m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét kh¸i niÖm míi, mét ph¹m trï míi trong lÜnh vùc kinh tÕ häc, tuy trªn thÕ giíi kh¸i niÖm vÒ TËp ®oµn kinh doanh và mô hình tập đoàn theo hình thức công ti mẹ-công ti con đã qua một thời gian phát triển .Trong bối cảnh toàn cầu hoá về kinh tế mạnh mẽ để tránh khỏi tụt hậu ngày càng xa , Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế chung .ViÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ty con sÏ ph¸t huy c¸c ngµnh kinh tÕ mòi nhän gióp níc ta héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi . ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ti mÑ -c«ng ti con ®ang đặt ra rất nhiều vấn đề mà Đảng , Nhà nớc và các bộ ngành liên quan phải giải quyết . Từ nhu cầu cấp thiết và tính chất quan trọng đó , chúng em đã đi sâu tìm hiểu và nghiên cứu về vấn đề này trong đề án Kinh tế chính trị "Tính tất yếu khách quan và con đờng hình thành công ty mẹ-công ty con ở Việt Nam " Do còn nhiều hạn chế nên đề án không tránh khỏi nhiều thiếu sót. Chúng em xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ hớng dẫn tận tình của Tiến sĩ Lê Thục. Chúng em cũng rất mong nhận đợc sự góp ý của thầy để hoàn thiện hơn nữa đề ¸n . Thay mÆt nhãm sinh viªn thùc hiÖn Sinh viªn.

(2) Ng« Thuý Phîng.

(3) PhÇn I c¬ së lý luËn cña viÖc h×nh thµnh m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë viÖt nam 1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con. 1.1.1. Kh¸i niÖm. C«ng ty mÑ lµ c«ng ty cã Ýt nhÊt mét c«ng ty con trë lªn; cã thÓ lµ Doanh nghiÖp nhµ níc, hoÆc C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, C«ng ty cæ phÇn... C«ng ty con lµ c«ng ty cã 100% vèn cña c«ng ty mÑ hoÆc ®a së h÷u trong đó có trên 50% vốn của công ty mẹ. Nh vậy công ty con phải chịu sự kiểm soát ( chi phèi ) cña c«ng ty mÑ M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con tån t¹i chñ yÕu díi hai d¹ng sau: Mét lµ, C«ng ty qu¶n lý vèn : môc tiªu chñ yÕu cña c«ng ty nµy lµ ®Çu t vµo c¸c c«ng ty kh¸c. C¬ cÊu tæ chøc cña nã bao gåm c¸c bé phËn ®iÒu phèi, lËp kÕ ho¹ch vµ tiÕn hµnh kinh doanh trong pham vi c¸c c«ng ty con. Hai là, Công ty quản lý hoạt động : là mô hình đặc trng của công ty mẹ và công ty con của chúng. Công ty này có chức năng kinh doanh nhng đồng thời sở hữu và kiểm soát nhóm các công ty con của nó. Các công ty đợc tổ chức thành các pháp nhân riêng đợc tham gia các giao dịch một các độc lập. 1.1.2. §Æc ®iÓm : MÆc dï tªn gäi kh¸c nhau, h×nh thøc tæ chøc cña c¸c c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con khác nhau nhng nói chung mô hình công ty mẹ công ty con có một số đặc ®iÓm chung c¬ b¶n nh sau : Thứ nhất là, có quy mô rất lớn về vốn, lao động, doanh thu và phạm vi hoạt động. Do c«ng ty mÑ - c«ng ty con võa cã sù tÝch tô cña b¶n th©n doanh nghiÖp l¹i vừa có sự tập trung giữa các doanh nghiệp. Vì vậy nó vừa nâng cao đợc trình độ xã hội hoá sản xuất và trình độ phát triển của lực lợng sản xuất, vừa có năng lực c¹nh tranh m¹nh h¬n c¸c c«ng ty riªng lÎ. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ, tríc hÕt ë quy m« vèn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Trong công ty mẹ - công ty con thì vốn đợc tập trung từ nhiều nguồn khác.

(4) nhau, đợc bảo toàn và phát triển không ngừng, đẩy nhanh quá trình tích tụ và tập trung vèn cho c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Nhìn chung các mô hình công ty mẹ - công ty con có hai con đờng cơ bản để tạo ra vốn : Cách thứ nhất, tự tạo vốn theo con đờng hớng nội là chủ yếu, bằng cách tích luü néi bé nÒn kinh tÕ. Nguån vèn chñ yÕu lµ vèn nhµ níc th«ng qua nh÷ng c¬ chÕ kh¸c nhau: - Nhµ níc cÊp vèn ban ®Çu díi d¹ng ®Çu t trùc tiÕp hoÆc gãp vèn cæ phÇn lín nhÊt. - Tạo cơ chế để công ty tự tích luỹ vốn nh cho phép để lại tất cả hoặc một phần lợi nhuận thu đợc từ hoạt động sản xuất kinh doanh, không đánh thuÕ thu nhËp. - Cho vay tín dụng u đãi, cho phép huy động vốn thông qua phát hành trái phiÕu, cæ phiÕu... - S¸t nhËp, hîp nhÊt c¸c c«ng ty lín cïng ngµnh nghÒ hoÆc n»m trong cùng một quy trình công nghệ có liên quan đến sản phẩm cuối cùng trên cùng một địa bàn. Cách thứ hai, tạo dựng vốn theo con đờng hớng ngoại là thu hút nguồn đầu t th«ng qua c¸c dù ¸n ®Çu t níc ngoµi, liªn doanh, liªn kÕt, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ vèn vay níc ngoµi. Víi sè vèn lín, c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã kh¶ n¨ng chi phèi vµ c¹nh tranh mạnh trên thị trờng , mở rộng nhanh chóng quy mô sản xuất , đổi mới công nghệ, nâng cao năng suất lao động, nâng cao chất lợng sản phẩm và vì vậy đạt doanh thu lín Một vấn đề nữa là về lực lợng lao động trong công ty mẹ - công ty con. Lực lợng lao động trong công ty mẹ - công ty con không chỉ lớn về số lợng, mà còn mạnh mẽ về chất lợng, đợc tuyến chọn và đào tạo rất nghiêm ngặt. Phạm vi hoạt động của công ty mẹ - công ty con rất rộng, không chỉ ở phạm vi l·nh thæ mét quèc gia, mµ ë nhiÒu níc hoÆc ph¹m vi toµn cÇu. Với quy mô vốn lớn , nhiều lao động, áp dụng sự tiến bộ khoa học kĩ thuật hiện đại về thông tin liên lạc, phơng tiện giao thông vận tải... các công ty mẹ công ty con đã thực hiện phân công lao động trong nội bộ công ty mẹ - công ty.

(5) con nh bè trÝ c¸c ®iÓm s¶n xuÊt, x©y dùng m¹ng líi tiªu thô s¶n phÈm, thËm chÝ c¶ c¸c kh©u kh¸c nhau cña s¶n xuÊt s¶n phÈm trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi. Thứ hai là, các công ty mẹ - công ty con đều hoạt động kinh doanh đa ngµnh, ®a lÜnh vùc. Chiến lợc sản phẩm và hớng đầu t luôn thay đổi phù hợp với sự phát triển của công ty mẹ - công ty con và môi trờng kinh doanh, nhng mỗi ngành đều có định hớng ngành chủ đạo , lĩnh vực đầu t mũi nhọn với những sản phẩm đặc trng của công ty mẹ - công ty con. Qua quá trình hoạt động, phát triển , quy mô và cơ cấu kinh doanh của công ty mẹ - công ty con dần đợc mở rộng , đa dạng hoá các loại hình kinh doanh, phù hợp với đòi hỏi của thị trờng và sự phát triển của nền kinh tế. Bên cạnh những đơn vị sản xuất hoặc thơng mại , các công ty mẹ - công ty con mở rộng các hoạt động sang lĩnh vực khác nh tài chính, ngân hàng, bảo hiÓm, nghiªn cøu khoa häc... Các công ty mẹ - công ty con hoạt động đa ngành, đa lĩnh vực là để phân t¸n rñi ro, m¹o hiÓm vµo c¸c mÆt hµng, c¸c lÜnh vùc kinh doanh kh¸c nhau, b¶o đảm cho hoạt động của cả công ty mẹ - công ty con luôn đợc bảo toàn và hiệu quả, đồng thời tận dụng đợc cơ sở vật chất và khả năng lao động của công ty mẹ công ty con. Thø ba lµ, c¸c c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu tæ chøc , vÒ së h÷u, vÒ ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ph¸p lý. Nó có thể là loại hình hoạt động mà các công ty con vẫn giữ nguyên sự độc lập về tính pháp lý, việc huy động vốn và các hoạt động kinh tế đợc duy trì bằng các hợp đồng kinh tế, các chủ sở hữu nhỏ vẫn có quyền điều hành các công ty của m×nh vµ vÉn cã t c¸c ph¸p nh©n riªng cña m×nh. Mét lo¹i h×nh kh¸c cña m« h×nh công ty mẹ - công ty con là việc các công ty con mất quyền độc lập về tính thơng mại và sản xuất, các chủ sở hữu trở thành các cổ đông của "công ty mẹ". C«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ mét tæ hîp c¸c c«ng ty, bao gåm "c«ng ty mÑ" vµ c¸c "c«ng ty con, ch¸u" phÇn lín mang hä cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ së h÷u sè lîng lín vèn cæ phÇn trong c¸c c«ng ty con, nã chi phèi c¸c c«ng ty con vÒ mÆt tµi chÝnh vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn. Do vËy trong m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con rÊt ®a d¹ng vÒ së h÷u. 1.1.3. Cơ chế hoạt động..

(6) Các công ty mẹ - công ty con là những doanh nghiệp độc lập , có t cách pháp nhân, hợp tác theo nguyên tắc mọi thành viên đều bình đẳng trớc pháp luật, kh«ng cã quan hÖ cÊp trªn, cÊp díi theo kiÓu trËt tù hµnh chÝnh nh c¸c doanh nghiÖp trong tæng c«ng ty hiÖn nay, mµ th«ng qua liªn kÕt b»ng vèn ®Çu t hoÆc các liên kết khác theo quy định của hợp đồng và điều lệ công ty. Ta cã thÓ m« h×nh ho¸ c¬ cÊu tæ chøc cña mét c«ng ty mÑ - c«ng ty con nh sau:. M« h×nh c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ c«ng ty con.. c«ng ty mÑ. c«ng Ty con 1. c«ng con. ty 2. c«ng con. ty 3. c«ng con. ty 3.1. c«ng ty liªn kÕt 3. c«ng liªn. ty kÕt 1. chi nh¸nh 1. chi nh¸nh 3.1. C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã mèi quan hÖ phô thuéc, hç trî vÒ mÆt chiÕn lîc, tµi chÝnh, tÝn dông. C¸c c«ng ty con phô thuéc vµ c«ng ty mÑ nh»m phôc vô môc tiªu chung cña c¶ c«ng ty mÑ - c«ng ty con. Môc tiªu cña c«ng ty con thêng trïng víi môc tiªu cña c«ng ty mÑ. C«ng ty mÑ - c«ng ty con chØ tån tại và phát triển vững mạnh khi xây dựng đợc cơ chế hoạt động dựa trên sự thống nhÊt lîi Ých kinh tÕ cña tõng thµnh viªn víi lîi Ých chung cña c¶ c«ng ty vµ thùc hiện chủ yếu bằng hợp đồng kinh tế. C«ng ty mÑ së h÷u lîng vèn, cæ phÇn lín trong c¸c c«ng ty con. Nã chi phèi c¸c c«ng ty con vÒ tµi chÝnh vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn. Vèn së h÷u trong c«ng ty mÑ - công ty con là sở hữu hỗn hợp ( nhiều chủ ) trong đó có một chủ ( công ty mẹ ) đóng vai trò khống chế, chi phối. Phần lớn các công ty con mang họ của công ty mẹ. Công ty mẹ thờng là công ty có cổ phần, đợc thành lập và hoạt động theo luËt doanh nghiÖp cña níc së t¹i, cã thÓ cã vèn gãp cña nhµ níc hoÆc nhµ níc cã 100% vèn, hoÆc nhµ níc cã trªn 50% cæ phÇn..

(7) Công ty con cũng thờng là công ty cổ phần, có t cách pháp nhân riêng, đợc thành lập và hoạt động theo luật doanh nghiệp của nớc sở tại. Trong đó công ty mÑ së h÷u 100% vèn hoÆc Ýt nhÊt 51% cæ phÇn , cã quyÒn bá phiÕu trong c¸c c«ng ty con, hoÆc c«ng ty mÑ cã kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, khèng chÕ mÆc dï kh«ng n¾m ®a phÇn së h÷u, c¸c c«ng ty con cã thÓ ë trong níc hay ë níc ngoµi. Trong c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con cßn cã chi nh¸nh vµ c¸c c«ng ty liªn kÕt. Gi÷a c¸c c«ng ty con cã nh÷ng mèi quan hÖ rµng buéc, phô thuéc chÆt chÏ với nhau và cùng phụ thuộc vào công ty mẹ. Mỗi công ty con đợc phân công hoạt động sản xuất kinh doanh theo từng phân đoạn, theo chuyên ngành, theo sản phẩm hàng hoá bán ra hoặc theo khu vực hoạt động, không trùng lắp, cạnh tranh nội bộ. Các công ty con có thể phối hợp các hoạt động của mình theo kiểu liên kết dọc hoặc liên kết ngang hoặc chỉ giới hạn trong một chuyên ngành nào đó. Liªn kÕt däc lµ sù liªn kÕt gi÷a c¸c c«ng ty con trong cïng mét d©y chuyÒn c«ng nghệ sản xuất, trong đó mỗi doanh nghiệp đảm nhận từng công đoạn nhất định. Liên kết ngang là sự liên kế giữa các công ty con hoạt động trong cùng một ngµnh nghÒ, cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau vÒ kinh tÕ - kü thuËt, thÞ trêng tiªu thô, xuÊt nhËp khÈu. Trong c«ng ty mÑ - c«ng ty con còng thêng cã sù liªn kÕt hçn hîp, nghÜa lµ cã c¶ hai h×nh thøc liªn kÕt ngang vµ liªn kÕt däc. ViÖc thiÕt lËp c«ng ty con, chi nh¸nh hay c«ng ty liªn kÕt th¬ng tu©n thñ mét sè nguyªn t¾c ph©n bæ theo s¶n phÈm, theo vïng l·nh thæ, hoÆc kÕt hîp c¶ hai. Theo m« h×nh tæ chøc cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ë trªn th× mçi c«ng ty con khu vùc lµ mét khèi, mçi c«ng ty chØ s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm ë mét níc nhất định là một đơn vị kinh doanh của khối. Mỗi đơn vị kinh doanh của khối có c¸c phßng chøc n¨ng nh phßng tµi chÝnh, tiÕp thÞ, ph©n phèi, s¶n xuÊt, nhng tÊt c¶ đều tập trung cho việc sản xuất có hiệu quả và chất lợng. Giám đốc của đơn vị kinh doanh là ngời chịu hoàn toàn trách nhiệm trớc giám đốc khối về hoạt động của đơn vị. Mỗi khối chịu trách nhiệm về hoạt động của công ty mẹ - công ty con trong một khu vực địa lý nhất định, và giám đốc khu vực chịu trách nhiệm trớc giám đốc điều hành trung tâm về hoạt động của khối trong khu vực. Nếu trong khu vùc, s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ ph©n bæ cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con ®a d¹ng nhiÒu.

(8) lo¹i th× trong mçi khèi khu vùc cã thÓ thµnh lËp nh÷ng tiÓu khèi theo dâi, gi¸m sát riêng đối với một hoặc một số sản phẩm ở trong khu vực. 1.1.4. Vai trß. Mô hình công ty mẹ - công ty con ra đời trong nền kinh tế có vai trò rất to lín, thÓ hiÖn chñ yÕu trªn nh÷ng mÆt sau: Thø nhÊt lµ, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµm t¨ng kh¶ n¨ng kinh tÕ cña c¶ c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con. ViÖc tËp trung c¸c c«ng ty vµo trong mét ®Çu mèi lµm cho hä cã nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc chèng c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty lín kh¸c. M« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con lµ một biện pháp hữu hiệu để chống sự xâm nhập một cách ồ ạt của các công ty khæng lå trªn thÕ giíi dèi víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, vµ gióp cho s¶n xuÊt trong nớc có thể dứng vững và từng bớc vơn ra đợc các thị trờng khu vực và thế giới. Thø hai lµ, c«ng ty mÑ - c«ng ty con sÏ kh¾c phôc kh¶ n¨ng h¹n chÕ vÒ vèn của từng công ty riêng lẻ. Khi có nguồn vốn lớn công ty mẹ - công ty con sẽ đàu t đúng hơn vào các dự án có hiệu quả cao nhất, góp phần tăng nguồn thu và thúc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thø ba lµ, m« h×nh c«ng ty mÑ - c«ng ty con cã t¸c dông rÊt to lín trong việc cung cấp và trao đổi thông tin va nhng kinh nghiệm quan trọng trong tổ chức nghiªn cøu øng dông khoa häc, c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt Thứ t là, việc hình thành các công ty mẹ - công ty con sẽ làm thay đổi bộ mặt xã hội của từng địa phơng hay một quốc gia, nó giải quyết đợc việc làm cho mét phÇn d©n c t¹i khu vùc, lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyªn m«n ho¸ các ngành nghề, thúc đẩy phát triển các đặc khu kinh tế, các khu công nghiệp và lµm t¨ng kh¶ n¨ng lín m¹nh cña nÒn kinh tÕ. Thứ năm là, mô hình công ty mẹ - công ty con giữ vai trò quan trọng đối với c¸c níc ®i sau trong viÖc tiÕn kÞp c¸c quèc gia ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ. 1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam 1.2.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan Mô hình công ti mẹ-công ti con đã ra đời , tồn tại và phát triển từ lâu trong lịch sử phát triển của kinh tế thế giới . Dới dạng các thoả ớc , hợp đồng liên minh liên kết , các tập đoàn từng bớc nắm lấy các ngành , các lĩnh vực hoạt động chủ chèt cã lîi nhuËn cao h×nh thµnh mét hÖ thèng c¸c tËp ®oµn lín bao gåm hµng.

(9) tr¨m hµng ngµn c¸c c«ng ti võa vµ nhá phô thuéc lÉn nhau vµ phô thuéc vµo c«ng ti mÑ vÒ tµi chÝnh , chiÕn lîc kinh doanh , c«ng nghÖ kÜ thuËt . Së dÜ m« h×nh công ti mẹ-công ti con đợc hình thành , có sức sống mãnh liệt và có sự phát triển kh«ng ngõng nh vËy bëi v× nã phï hîp víi c¸c qui luËt kh¸ch quan vµ nh÷ng xu thế phát triển của thời đại. Thứ nhất: Qui luật quan hệ sản xuất phù hợp với tính chất và trình độ ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt Sự phát triển mạnh mẽ của lực lợng sản xuất dới tác động của tiến bộ khoa học công nghệ và liên kết kinh tế quốc tế đã dẫn đến sự phát triển sâu rộng của phân công lao động xã hội đến qui mô của sản xuất và tiêu thụ sản xuất kinh doanh kh«ng cßn mang tÝnh xhaats manh món rêi r¹c vµ së h÷u kh«ng cßn lµ së hữu cá thể nữa mà đã và đang đi sâu vào xã hội hoá vào hợp tác phân công vào sở h÷u hçn hîp . C«ng ti mÑ-con víi t c¸ch lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc kinh tÕ tæ chøc kinh doanh tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ cã nghÜa lµ nã lµ h×nh thøc biÓu hiÖn cña quan hệ sản xuất cần phải ra đời phát triển để đáp ứng yêu cầu và thúc đẩy sự phát triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt Thø hai: Qui luËt tÝch tô vµ tËp trung vèn vµ s¶n phÈm Mçi doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ trêng lµ mét c¬ thÓ sèng mét tÕ bµo cña nÒn kinh tÕ . Nã ph¶i tån t¹i ph¸t triÓn trong méi trêng c¹nh tranh kh«ng ngõng do đó phải tái sản xuất mở rộng không ngừng . Quá trình đó cũng là quá trình tÝch tô vµ tËp trung vèn vµo s¶n xuÊt . Trong qu¸ tr×nh nµy hoÆc doanh nghiÖp tÝch luü vèn tõ lîi nhuËn ®em l¹i vµ t¨ng thªm tõ nguån vèn tõ c¸c nguån kh¸c nhờ vậy mà vốn và khả năng sản xuất của doanh nghiệp đợc nâng cao :hoặc doanh nghiÖp m¹nh th«n tÝnh nhËn sù s¸p nhËp cña c¸c doanh nghiÖp yÕu vµ nhá hơn , do đó vốn và khả năng sản xuất của doanh nghiệp đợc nâng lên . Trong quá trình vận động khách quan nh vậy công ti mẹ-công ti con sẽ ra đời và phát triển Thø ba lµ :Qui luËt c¹nh tranh , liªn kÕt vµ tèi ®a ho¸ lîi nhuËn Cạnh tranh để giành u thế trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm là qui luật hoạt động của doanh nghiệp trong cơ chế thị trờng . Cuộc cạnh tranh nghiệt ngã không bo giờ chấm dứt ấy sẽ dẫn đến hai xu hớng : -C¸c doanh nghiÖp chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh sÏ th«n tÝnh nhËp vµo m×nh các doanh nghiệp bị đánh bại , do vậy trình độ tập trung hoá sản xuất và vốn đợc n©ng lªn.

(10) -NÕu c¹nh tranh qua nhiÒu n¨m mµ kh«ng ph©n th¾ng b¹i th× trong sè c¸c doanh nghiệp đó sẽ có sự liên kết nhằm tăng khả năng cạnh tranh hơn nữa .Quá tr×nh liªn kÕt gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã thÓ diÔn ra theo c¸c h×nh thøc liªn kÕt ngang , liªn kÕt däc hay liªn kÕt hçn hîp . Liªn kÕt ngang lµ liªn kÕt diÔn ra gi÷a các công ti hoạt động trong cùng một ngành . Liên két dọc là sự liên kết giữa các công ti trong cùng một dây chuyền công nghệ sản xuất mà trong đó một công ti đảm nhận một bộ phận hoặc một số công đoạn nào đó .Trong thực tế ngày càng xuÊt hiÖn nhiÒu quan hÖ liªn kÕt ngang vµ däc kÕt hîp gåm rÊt nhiÒu c¸c c«ng ti hoạt động trong lĩnh vực khác nhau .Đó là sự liên kết đa ngành đa lĩnh vực . Nh vậy công ti mẹ –con ra đời phát triển là sản phẩm tất yếu của quá trình cạnh tranh liên kết để tối đa hoá lợi nhuận Th t lµ:TiÕn bé khoa häc –c«ng nghÖ Yếu tố quyết định cho các doanh nghiệp thắng lợi trong cạnh tranh và đạt lîi nhuËn cao lµ viÖc nghiªn cøu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc kÜ thuËt c«ng nghệ.Để có sản phẩm tiến bộ khoa học công nghệ hay nói cách khác để đổi mới c«ng nghÖ cÇn ph¶i cã nhiÒu vèn tiÕn hµnh trong thêi gian nhiÒu n¨m trang khi đó độ rủi ro lại cao cần có lực lợng cán bộ khoa học kĩ thuật đủ mạnh . Một doanh nghiệp nhỏ manh mún biệt lập không đủ sức làm đợc việc trên . Điều đó đòi hỏi phải có doanh nghiệp lớn mà mô hình công ti mẹ-con là một loại hình tiªu biÓu . 1.2.2.Những nhân tố khách quan ảnh hởng đến sự hình thành và phát triển cña m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con 1.1.2.1. Nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ –x· héi Lµ nh÷ng tæ hîp kinh tÕ lín ®a d¹ng , c«ng ti mÑ –con chØ cã thÓ h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ –x· héi phï hîp.Nh×n l¹i lÞch sử phát triển kinh tế thế giới có thể thấy đợc mô hình công ti mẹ-công ti con đã ra đời và phát triển trong những điều kiện cơ bản sau đây: - Trình độ tích tụ , tập trung vốn Quá trình tích tụ và tập trung vốn là một quá trình lâu dài đợc thực hiện tại rÊt nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ trªn thÕ giíi . ViÖc ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c nÒn kinh tế thế giới vào những năm cuối thế kỉ XX đã và đang hình thành nên các thị trờng tài chính lớn trên thế giới chi phối một phần lớn các hoạt động kinh tế .Nó hình thành các khu vực tài chính bằng các hiệp định đợc kí kết giữa các chính phñ hoÆc th«ng qua viÖc tham gia vµo c¸c liªn minh kinh tÕ t¹i c¸c khu vùc . Vd.

(11) việc thành lập đồng tiền chung châu Âu . Những điều này đã giúp cho có thể tích tô vµ tËp trung mét nguån vèn lín vµ ®iÒu tiÕt hiÖu qu¶ nguån vèn nµy .HiÖn nay trên thế giới có rất nhiều công ti lớn đợc thành lập từ sự liên kết của nhiều công ti nhỏ .Nguồn vốn của các công ti này đợc đóng góp từ nhiều nguồn vốn nhỏ . Bởi vì muốn cạnh tranh dduwocj trên thị trờng thì các công ti này phải đủ mạnh tức là có một nguồn vốn dồi dào . Quá trình tích tụ và tập trung vốn vào một đàu mối và đợc quản lí bởi một công ti tài chính là một quá trinh phát triển tuân theo qui luật khách quan .Quá trình này đã đợc thực hiện kết quả cạnh tranh trên thị trờng . - Trình độ chuyên môn hoá , hợp tác hoá kinh doanh Ngày nay khoa học và công nghệ sản xuất đều tiến nhanh và tiến mạnh làm cho ph©n c«ng quèc tÕ vµ hîp t¸c chuyªn ngµnh cã xu thÕ bÞ chia nhá . XÐt vÒ xu thế phân công quốc tế hiện nay sự phân công theo trình độ của trình tự công nghệ trong s¶n xuÊt cña néi bé ngµnh ph¸t triÓn nhanh chãng . Lo¹i ph©n c«ng theo trình độ này có đặc trng là các nớc khác nhau về quá trình công nghệ sản xuất sẽ tiến hành chuyên môn hoá sản xuất đối với các khâu của trình tự công nghệ gia công . Sự phân công theo mức độ chuyên môn hoá sản xuất các linh kiện phụ tïng cña s¶n phÈm còng ngµy mét râ rÖt . kÜ thuËt s¶n xuÊt truyÒn th«ng cña c¸c nớc đang phát triển so với kĩ thuật hiện đại có sự khác biệt lớn . Kết quả là một nớc một đơn vị kinh tế muốn có u thế về sản xuất tất cả các phụ tùng linh kiện đều không thể thực hiện đợc và không kinh tế . Do vậy việc chuyên môn hoá và hợp tác hoá kinh doanh đợc đặt ra hàng đầu tại các nớc . - Trình độ phát triển của khoa học –công nghệ sù ph¸t triÓn nh vò b·o cña khoa häc c«ng nghÖ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ nh©n tè quan träng thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn .Nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng nghÖ m¸y vi tÝnh , c«ng nghÖ sinh häc , vËt liÖu míi , quang ®iÖn , nguån n¨ng lîng mới ..đợc áp dụng rộng rãi vào sản xuất và nâng cao sức sản xuất lên rất nhiều . Lực thúc đẩy công nghiệp hiện đại là do khoa học công nghệ hiện đại , sức cạnh tranh của các xí nghiệp hiện đại 5 thì bắt nguồn từ sự đổi mới công nghệ và sự chuyÓn ho¸ thµnh qu¶ khoa häc thµnh hµng ho¸ . BÊt kÓ níc ®ang ph¸t triÓn hay phát triển thì phát triển kinh tế đều phải dựa vào cách mạng khoa học công nghệ và nguồn lực thúc đẩy sự tiến bộ của khoa học công nghệ không ngừng đợc tăng cờng . Do đó hàm lợng khoa học công nghệ trang công nghiệp thế giới ngày càng cao , suwca c¹nh tranh cña kÜ thuËt c«ng nghiÖp ngµy cµng m¹nh . mÆt kh¸c khoa.

(12) häc c«ng nghÖ v¸ s¶n xuÊt , thÞ trêng nèi tiÕp nhau ngµy cµng chÆt chÏ . ViÖc nhấn mạnh hiệu ích kinh tế và khả năng thâm nhập thị trờng đã là mục tiêu hàng ®Çu cña c¸c xÝ nghiÖp . Nh÷ng yÕu tè nãi trªn lµ m«i trêng rÊt quan träng cho sù liªn kÕt c¸c c«ng ti riªng lÎ thµnh c«ng ti mÑ-c«ng ti con - Trình độ phát triển của thị trờng Trong quá trình phát triển của các nền kinh tế dù theo hình thức nào đều phải xây dựng một nền tảng ban đầu đó là các nguồn vốn , lao động …nền kinh tÕ hµng ho¸ ngµy cµng ph¸t triÓn sÏ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt . Quá trình phát triểnthị trờng hiện nay đang đợc hình thành với sự tác động tổng hîp cña c¸c qui luËt trong s¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng ho¸ trªn thÞ trêng . Nh÷ng qui luËt chñ yÕu lµ qui luËt gi¸ trÞ , qui luËt gi¸ trÞ thÆng d, qui luËt cung cÇu, qui luËt c¹nh tranh , qui luËt lu th«ng tiÒn tÖ. Th«ng qua c¸c qui luËt cã thÓ ®iÒu tiÕt đợc hoạt động của các đơn vị kinh tế .Thị truwongf thế giới hiện nay đang là một thị trờng rất rộng lớn đợc hình thành qua nhiều giai đoạn bao trùm lên tất cả các nÒn kinh tÕ trªn thÕ giíi . ViÖc h×nh thµnh c¸c tæ chøc kinh tÕ trªn thÕ giíi vÒ chính trị thơng mại tài chính đã tác động mạnh mẽ lên thị trờng . Thị trờng thế giới hiện nay cũng đã hình thành ở nhiều khu vực kinh tế và hỗ trợ nhau cùng phát triển vừa hợp tác chống cạnh tranh , đó là các thị trờng khu vực hoặc các diễn đàn và các tổ chức các nớc có cùng quan điểm . Việc hình thành nhiều khu vực thị trờng sẽ làm cho cạnh tranh trên thị trờng thế giới càng mạnh mẽ dẫn đến thóc ®Èy viÖc ph¸t triÓn nhanh chãng c¸c c«ng ti mÑ-c«ng ti con xuyªn quèc gia hoạt động tại rất nhiều lĩnh vực. - Trình độ quản lí vĩ mô, vi mô Trình độ quản lí kinh tế vĩ mô vi mô quốc tế đang đợc phục hồi và phát triÓn , c¸c nÒn kinh tÕ ngµy cµng phô thuéc lÉn nhau nªn ¶nh hëng cña c¸c quyÕt định về chính sách của một nớc sẽ đợc nhân rộng ra các nớc khác . Mối liên hệ chÆt chÏ ngµy cµng t¨ng gi÷a c¸c níc trong cïng mét khu vùc còng thÊy lÝ do ph¶i t¹o ra mét m¹ng líi khu vùc nh»m ng¨n chÆn vµ chèng l¹i khñng ho¶ng kinh tÕ . V× mèi liªn kÕt th¬ng m¹i vµ tµi chÝnh ngµy cµng t¨ng gi÷a c¸c níc trong khu vực nên nếu một nền kinh tế hoạt động kém sẽ có thể ảnh hởng sâu sắc đến các nền kinh tế láng giềng . Thực tế này đòi hỏi phải có sự giám sát chặt chẽ và hỗ trợ của các nớc láng giềng . Các công ti mẹ-công ti con là công cụ vật chất để nhà nớc điều tiết nền kinh tế .Trình độ quản lí vi mô , vĩ mô cũng là yếu tố thúc đẩy hình thành và bảo đảm phát triển vững chắc các công ti mẹ-con ..

(13) - Trình độ khu vực hoá và toàn cầu hoá kinh tế HiÖn nay xu híng toµn cÇu ho¸ , khu vùc ho¸ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ.Xu thế chuyển động của cuộc cạnh tranh thế giới giữa các doanh nghiệp của các nền kinh tế chủ yếu trên hành tinh đòi hỏi ngày càng khẩn thiết các nhà lãnh đạo phải vợt qua giai đoạn hội nhập chính trị quốc tế trên bề mặt , nói cách khác là đòi hỏi các nhà lãnh đạo không đợc bằng lòng với việc giảm bớt những trở lực ngăn cản các hình thức hoạt động buôn bán trao đổi , ngăn chặn hoạt động quốc tế ở các đờng biên giới mà phải cam kết đi sâu hơn nữa vào một sự xâm nhập chính trị bằng cách điều hoà chính sách đối nội . Những khác biệt trong các chính sách quèc gia chi phèi c¹nh tranh, nh÷ng qui chÕ tµi chÝnh nh÷ng tiªu chuÈn cña s¶n phÈm cña m«i trêng , nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ viÖc lµm nh÷ng thÞ trêng c«ng, nh÷ng trî cÊp cña nhµ níc cho khoa häc vµ c«ng nghÖ… lµ nh÷ng nh©n tè ¶nh h ëng quan trọng đến khả năng của doanh nghiệp phải đơng đàu với sự cạnh tranh trên các thị trờng khác nhau . Những tình hình trên đây dẫn đến sự liên kết các doanh nghiệp thành những công ti mẹ-công ti con lớn để đối phó với thời cuộc. 1.2.2.2.Quan ®iÓm vµ chÝnh s¸ch cña mét sè níc vµ vïng l·nh thæ víi viÖc ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con Quan điểm và chính sách của chính phủ có tác động rất lớn thậm chí có tính chất quyết định đối với sự hình thành và phát triển mô hình công ti mẹ-công ti con - NhËt B¶n ChÝnh phñ NhËt B¶n ¸p dông nhiÒu biÖn ph¸p nh»m ph¸t triÓn m¹nh c«ng nghiÖp .L·i suÊt cho vay thÊp cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh cña chÝnh phñ , sù hç trî cho viÖc giíi thiÖu c«ng nghÖ níc ngoµi vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh»m hç trî c¸c ngành công nghiệp sản xuất linh kiện đã tạo điều kiện cho việc giảm chi phí sản xuÊt linh kiÖn vµ c¶i tiÕn chÊt lîng s¶n phÈm. ChÝnh phñ NhËt b¶n kiÓm so¸t rÊt chặt thị trờng vốn . Do các hạn chế khắc nghiệt đối với thị trờng chứng khoán viÖc thu hót ®Çu t qua h×nh thøc cæ phÇn rÊt tèn kÐm vµ c¸c h·ng chñ yÕu dùa vµo vay vốn của ngân hàng . Nhiều hãng cùng vay vốn ngân hàng đã có quan hệ rất chÆt chÏ víi nhau vµ h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn gäi lµ keiretsu . Ng©n hµng tµi trî cho c¸c c«ng ti thµnh viªn cã vai trß rÊt quan träng . Ng©n hµng thùc hiÖn chức năng kiểm soát các công ti thành viên nhằm đảm bảo các công ti đợc quản lÝ tèt . C¸c c«ng ti thµnh viªn trong tËp ®oµn võa c¹nh tranh võa hîp t¸c víi nhau..

(14) - Malaysia §Ó thùc hiÖn kÐ ho¹ch kinh tÕ quèc gia vµ t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c ngµnh công nghiệp mới nh ô tô , điện tử…chính phủ malaysia đã thành lập các công ti quèc doanh bao gåm c¸c c«ng ti cña chÝnh phñ , c¸c c«ng ti c«ng .§Õn cuèi thËp kỉ 70 Malaysia tiến hành t nhân hoá khu vực kinh tế quốc doanh. Sau khi đợc t nhân hoá một số công ti đã phát triển trở thành các tập đoàn lớn - §øc Các doanh nghiệp lớn có tên concern hoạt đọng với nhiều chi nhánh dới sự kiÓm so¸t tµi chÝnh cña mét c¸ nh©n hoÆc mét c«ng ti . C¬ cÊu tæ chøc cña concern ë §øc theo kiÓu phèi hîp chiÒu däc .Cartels cã c¬ cÊu theo kiÓu phèi hợp chức năng marketing .Các hợp đồng cartel thờng ngắn hạn và đợc thoả thuận lại liên tục . Cartels chủ yếu là các hợp đồng t nhân dựa trên quyền tự do của các hiÖp héi. B¶n th©n trong c¸c tho¶ thuËn hîp t¸c nµy vÉn cã c¹nh tranh kh¸ m¹nh .Ngêi §øc coi cartels lµ mét c«ng cô phßng tr¸nh sù tËp trung cña c¶i qu¸ mức . Cartel giảm mức độ tập trung của cải và cho phép các hãng nhỏ hơn có thể trô l¹i - Hµn Quèc Chiến lợc phát triển của hàn Quốc là định hớng xuất khẩu . Chính phủ hàn Quốc và giới kinh doanh đã có mối quan hệ rất chặt chẽ trong việc thực hiện chiến lợc định hớng xuất khẩu này. Tổng thống Pax Chung Hê nghĩ rằng các doanh nghiệp lớn là không thể thiếu đợc cho tăng trởng kinh tế khi khu vực doanh nghiệp lớn đợc định hớng thông qua các mục tiêu quốc gia . Vào những năm 1950 viện trọ nớc ngoài , những khoản hỗ trợ đặc biệt của chính phủ đợc phân bổ trên cơ sở u tiên cho những công ti đặc biệt có quan hệ gần gũi với chính phủ .Vì các cơ quan thuế không nắm đợc luồng vốn chu chu chuyển giữa các công ti chi nhành của công ti lớn gọi là chaebol , một số công ti lớn đã lợi dụng đợc nhiều khoản u đãi đặc biệt hơn thông qua việc mua cổ phần của các c«ng ti kh¸c vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c chaebol.N¨m 1976 ,10 chaebol lín nhÊt chiếm 19,8%GNP nhng đến năm 1984 tỉ trọng này đã lên tới 67,4%Một khi tổ chức theo kiểu chaebol lớn mạnh các chiến lợc phát triển định hớng xuất khẩu ngµy cµng trë nªn phô thuéc nhiÒu vµo c¸c tËp ®oµn nµy. 1.2.2.3.Những yếu tố chính trị , gia đình ảnh hởng đến việc thành lập và phát triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con - YÕu tè chÝnh trÞ.

(15) Tõ t×nh h×nh ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ti mÑ-con ë mét sè níc trªn thÕ giíi chúng ta có thể thấy rõ yếu tố chính trị có ảnh hởng rất lớn đến xu thế phát triển c¸c tËp ®oµn . §Þnh híng cña chÝnh phñ th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp hinh sách công nghệ chính sách tài chính –tiền tệ đã có tác dụng thúc đảy hoặc c¶n trë sù ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn . §Þnh híng xuÊt khÈu dùa vµo c¸c c«ng ti lín c¸c chÝnh s¸ch nh»m kiÓm so¸t thÞ trêng vèn cña chÝnh phñ Hµn Quèc vµ Nhật Bản đã tạo điều kiện cho các ngân hàng có thể thâu tóm đợc nhiều công ti sản xuất , thơng mại , tạo nên sự ràng buộc của các công ti này đối với ngân hàng biÕn chóng thµnh c¸c c«ng ti thµnh viªn cña m×nh vµ h×nh thµnh nªn c¸c tËp ®oµn lín - Yếu tố gia đình Yếu tố gia đình có ảnh hởng rất đa dạng tới xu thế phát triển mô hình công ti mẹ-con .Trong một xã hội mà quan hệ gia đình không đợc đè cao nh Mỹ thì yếu tố gia đình không có ảnh hởng lớn đến việc phát triển các tập đoàn . Nhng yếu tố này đặc biệt có ảnh hởng mạnh ở Nhật bản , Hàn Quốc đặc biệt trong các ngµnh chÕ t¹o . ë §øc 60 trong sè 150 h·ng lín nhÊt thuéc së h÷u cña c¸c thµnh viên trong cùng một gia đình. ở Italia doanh nghiệp gia đình hoạt động nh mô h×nh quèc gia. C¸c c«ng ti lín cña Italia thêng do mét c¸ nh©n thèng trÞ. ë NhËt Bản gia đình rất đợc đề cao .Vì vậy phần lớn các tập đoàn lớn của Nhật là thuộc về quản lí của một gia đình. 1.2.3.Nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thµnh lËp m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam 1.2.3.1.Nhu cÇu cÇn thiÕt thµnh lËp Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ti con ë níc ta Tríc hÕt, qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn ë níc ta h¬n 30 n¨m qua tuy gÆp nhiều khó khăn nhng đã đạt đợc nhiều thành tựu quan trọng :cơ sở vật chất kĩ thuật ban đầu đã đợc tạo lập. Đặc biệt từ khi thực hiện công cuộc đổi mới nền kinh tế quốc dân đã có nhng chuyển biến tích cực rõ rệt và đặc biệt trong cơ cấu kinh tế một số ngành đã đạt đợc trình độ tích tụ tập trung hoá sản xuất khá cao nh điện lực , bu chính viễn thông , dầu khí , cao su …Điều đáng chú ý là những ngành này đều chiếm vị trí trọng yếu trong cơ cấu kinh tế có triển vọng phát triển thuận lợi và đợc u tiên phát triển. Tuy nhiên các Tổng công ty trong các ngành nãi trªn l¹i ®ang ë t×nh tr¹ng thiÕu vèn nghiªm träng . §Ó thùc hiÖn chiÕn lîc phát triển đến năm 2000-2010 tổng công ty bu chính cần khoảng 28695 tỉ đồng.,.

(16) tổng công ty hang không ân dụng có nhu cầu đầu t trong 10 năm là 5690 triệu đô la .Trong điều kiện ấy nếu để từng doanh nghiệp độc lập sẽ không thể thực hiện đợc yêu cầu tăng trởng và phát triển , sẽ làm lỡ những cơ hội kinh doanh và khả n¨ng héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc , thÕ giíi . Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-con sÏ lµ gi¶i ph¸p h÷u hiÖu. Th hai qui mô mỗi doanh nghiệp độc lập phân tán manh mún , nhỏ bé , trình độ trang bị công nghệ thấp kém, khả năng cạnh tranh trên thị trờng nội địa và quốc tế rất hạn chế.Trên 2/3tổng số doanh nghiệp nhà nớc có số lao động dới 200 ngời , chỉ có khoảng 4% có số lao động trên 1000 ngời . Gần 1/2 số doanh nghiệp có vốn dới 1 tỷ. Với trình độ trang bị kĩ thuật lạc hậu không đồng bộ và đang xuống cấp nghiêm trọng trong khi đó các doanh nghiệp đều ở tình trạng thiếu vèn th× hËu qu¶ tÊt yÕu x¶y ra lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ rÊt yÕu kÐm VÒ nguyªn t¾c trong c¬ chÕ thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong m«i trêng liªn kÕt vµ c¹nh tranh víi nhau song trong thùc tÕ c¸c quan hÖ liên kết kinh tế tuy có đợc thiết lập và trong một số trờng hợp đã góp phần tháo gì khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp nhng nh×n chung t×nh tr¹ng c¹nh tranh cã xu hớng lấn át các quan hệ liên kết kinh tế .Để đẩy mạnh công nghiệp hoá hiện đại ho¸ th× viÖc më réng c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ díi nh÷ng h×nh thøc kh¸c nhau nhằm tăng cờng sức mạnh chung củ cả hệ thống trong đó việc thành lập tổng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét yªu cÇu cÊp thiÕt . Thø ba viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ti con lµ mét trong c¸c biÖn ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu lùc qu¶n lÝ cña nhµ níc vÒ kinh tÕ vµ lµ mét trong nh÷ng néi dung cña c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ níc trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lÝ míi .HiÖn nay vÉn tån t¹i t×nh tr¹ng ph©n t¸n trong qu¶n lÝ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc . Trong sè c¸c doanh nghiÖp nhµ níc míi ®¨ng kí thành lập lai có tơi 4573 doanh nghiệp do các địa phơng quản lí và 1971 doanh nghiệp do các bộ và cơ quan trung ơng quản lí . Sự phân tán và chồng chéo đó không thể là điều kiện tốt để nâng cao hiệu lực quản lí nhà nớc về kinh tế cũng không thể bảo đảm phát huy hiệu quả sức mạnh của toàn bộ nền kinh tế . Hiện nay chóng ta ®ang trong qua tr×nh chuyÓn tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc thì yêu cầu phân định rõ chức năng quản lí của nhà nớc về kinh tế và chức năng sản xuất kinh doanh đã đợc đặt ra.

(17) nhng cha thùc hiÖn tèt . Cã thÓ coi viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con lµ mét trong nh÷ng c«ng viÖc cña qu¸ tr×nh nµy Thø t thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta còn là một trong những yếu tố quan trọng bảo đảm hiệu quả trong việc hợp tác kinh tÕ víi níc ngoµi . Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiệp hoá , hiện đại hoá ở nớc ta gắn liền với quá tình xây dựng nền kinh tế mở hội nhập bình đẳng và có hiệu quả vào các quan hệ kinh tế quốc tế trong khu vực và trên thế giới . Việc thu hút đầu t trực tiếp của nớc ngoài nhằm mục đích tăng thªm vèn tranh thñ c«ng nghÖ tiªn tiÕn th©m nhËp vµo thi trêng quèc tÕ . Tõng doanh nghiÖp cña ta víi nguån lùc h¹n chÕ sÏ gÆp nh÷ng khã kh¨n vµ thua thiÖt trong hîp t¸c kinh doanh v¬Ý níc ngoµi . Th«ng thêng tØ lÖ gãp vèn cña ViÖt nam chØ kho¶ng 25-30%. ViÖc më réng c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong níc , ®a chóng vµo mét tæ chøc kinh doanh thÝch hîp chÝnh lµ gi¶i ph¸p t¨ng gãp vèn cña bªn viÖt nam. MÆt kh¸c viÖc ®a doanh nghiÖp vµo tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ –c«ng ti con cßn gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc . Thùc tÕ lµ nhiÒu doanh nghiÖp biÖt lËp với qui mô nhỏ bé trình độ trang bị kĩ thuật thấp kém không đủ sức cạnh tranh víi c¸c doanh nghiÖp níc ngoµi ngay trªn thÞ trêng ViÖt Nam Tóm lại từ những vấn đè cụ thể của nền kinh tế nớc ta và từ xu hớng phát triển của nhiều nớc trên thế giới có thể khẳng định rằng việc thành lập các tổng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ cã nhu cÇu thùc sù vµ lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan 1.2.3.2.Một số điều kiện cơ bản để thành lập Tổng công ti theo mô hình công ti mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam Tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ –c«ng ti con lµ mét lo¹i h×nh tæ chøc kinh doanh hoµn toµn míi mÎ ë níc ta .§Ó cho tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mẹ-công ti con ra đời và bảo đảm hiệu quả hoạt động của nó cần có những điều kiÖn c¬ b¶n vµ kh¶ n¨ng thùc tÕ tho¶ m·n nh÷ng ®iÒu kiÖn Êy . Sự phát triển và trình độ phát triển của quan hệ sản xuất là yếu tố đóng vai trò quyết định . Chúng ta sẽ xem xét những điều kiện của quan hệ sản xuất ở nớc ta đã là tất yếu khách quan cho việc hình thành và phát triển mô hình công ti mẹcông ti con hay cha? Tríc hÕt xem xÐt sù ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ vÜ m« cña Nhµ níc .Sù ph¸t.

(18) triển của các quan hệ liên kết kinh tế đợc coi là một trong những điều kiện quan trọng để hình thành mô hình công ti mẹ-công ti con , trong đó các đơn vị thành viªn g¾n bã chÆt chÏ víi nhau vÒ lîi Ých vµ cã tr¸ch nhiÖm víi nhau .ë níc ta trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lí mới , các doanh nghiệp thuộc cấc thành phần kinh tế phải đối mặt với tình trạng cạnh tranh ngày càng gay gắt trên thị trờng .Bên cạnh xu hớng tiêu cực là các doanh nghiệp muốn độc lập tự chủ theo kiểu tách riêng thì hiện nay đã và đang diễn ra mạnh mẽ xu hớng tích cực là quá trình liên kết nhau chặt chẽ để tồn tại .Những quan hệ liên kết tích cực ấy phát triÓn kh¸ ®a d¹ng vµ mang l¹i nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc. §ã lµ c¸c quan hÖ liªn kÕt giữa sản xuất nguyên liệu và chế biến nguyên liệu trong ngành chế biến mía đờng và trong công nghiệp chế biến nông thuỷ sản , quan hệ liên kết kinh tế giữa hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp với hoạt động nghiên cứu khoa học của c¸c c¬ quan nghiªn cøu . C¸c quan hÖ liªn kÕt nµy kh«ng chØ diÔn ra trong c¸c doanh nghiệp cùng ngành mà còn đợc mở rộng lôi kéo nhiều chủ thể ở các lĩnh vực hoạt động khác .Kết quả dẫn đến việc thành lập các tổ chức mới các liên hiệp xÝ nghiÖp , c¸c hiÖp héi …Trong hÖ thèng tæ chøc c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n chúng ta có đủ cơ sở để cho rằng các loại hình tổ chức trên là điều kiện tiền đề về mặt tổ chức để tiến tới thành lập mô hình tổng công ti theo mô hình công ti mÑ-c«ng ti con . Sù ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ víi c¸c tæ chøc khác nhau dung nạp nó tạo nên điều kiện tiền đề thành lập tổng công ti theo mô h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con . Nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ së h÷u c¸c doanh nghiÖp nhà nớc có quyền sử dụng các biện pháp hành-chính tổ chức thích hợp để cho ra đời loại hình tổ chức này . MÆt kh¸c sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng vµ c¸c quan hÖ kinh tÕ trªn thÞ trêng , sù ph¸t triÓn cña c¸c quan hÖ c¹nh tranh vµ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c chñ thÓ , sù khẳng định các quan hệ sở hữu tồn tại hợp pháp , sự phát triển các quan hệ phân công . hợp tác cũng là tiền đề thuận lợi cho việc hình thành mô hình công ti mẹ –c«ng ti con . Qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lÝ cña nhà nớc theo định hớng XHCN đã và đang đợc thực hiện bằng một loạt việc làm cụ thể trong điều chỉnh cơ cấu kinh tế và đổi mới cơ chế quản lí . Xác định rõ vai trß cña nhµ níc vÒ kinh tÕ , më réng quyÒn tù chñ kinh doanh cña doanh nghiÖp , n©ng cao tÝnh tù chÞu tr¸ch nhiÖm . NÒn kinh tÕ quèc d©n cã sù t¨ng trëng víi nhịp độ cao , liên tục trong nhiều ngành kinh tế . Những ngành , lĩnh vực hoạt động và vùng lãnh thổ trọng điểm xác định ngày càng rõ ràng hơn và đợc u tiên.

(19) ph¸t triÓn m¹nh , t¹o søc m¹nh l«i kÐo c¸c ngµnh , lÜnh vùc vµ vïng l·nh thæ kh¸c phát triển . Các quan hệ quốc tế ngày càng đợc mở rộng và bớc đầu đã mang lại nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan .§ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ më , ®a d¹ng ho¸ , ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ . Cuối cùng chũng ta xem xét đến trình độ tích tụ và tập trung hoá sản xuất kinh doanh. Mô hình công ti mẹ-công ti con ra đời và phát triển trên cơ sở trình độ tích tụ và tập trung hoá sản xuất ở mức độ nhất định .Trình độ ấy phải vừa đợc xem xét trên góc độ toàn ngành vừa trên góc độ từng doanh nghiệp riêng rẽ . Có trờng hợp trình độ tích tụ và tập trung hoá sản xuất của các ngành và các doanh nghiệp trong ngành đều cao nh tổng công ty dầu khí, bu chính viễn thông , hàng không .Song cũng có trờng hợp trình độ tích tụ và tập trung hoá của ngành cao nhng cña c¸c doanh nghiÖp l¹i th¸p kÐm nh c«ng nghiÖp c¬ khÝ , sµnh sø , trång c©y l¬ng thùc …. §Ó thµnh lËp tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con thì vấn đề lựa chọn ngành bảo đảm đủ điều kiện về tích tụ và tập trung hoá sản xuất rất quan trọng . ở nớc ta các ngành có trình độ tích tụ và tập trung cao đều là những ngành giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế bảo đảm những yêu cầu cần thiÕt cho thÞ trêng vµ cã triÓn väng ph¸t triÓn tèt nh c¸c ngµnh ®iÖn , xi m¨ng , hµng kh«ng , bu chÝnh ViÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ti theo m« h×nh c«ng ti mÑc«ng ti con ë ®ay võa cã t¸c dông thóc ®Èy nhanh hiÖu qu¶ h¬n qu¸ tr×nh tÝch tô và tập trung hoá vừa có đợc môi trờng hoạt động thuận lợi và khả năng thực tế để đạt những mục tiêu đặt ra cho việc thành lập chúng. Tóm lại việc thành lập và tổ chức hoạt động của các Tổng công ti theo mô h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë níc ta kh«ng ph¶i chØ lµ cã nhu cÇu , lµ cÇn thiÕt kh¸ch quan , phï hîp víi khuynh híng chung vÒ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng mµ cßn cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n , cÇn thiÕt .DÜ nhiên hiện nay chúng ta cha có đầy đủ và hoàn chỉnh các điều kiện cần có . Nhng sự khiếm khuyết ấy sẽ đợc bổ sung và hoàn thiện trong quá trình hoạt động của tổng công ti theo mô hình công ti mẹ-công ti con. Từ đó có thể khẳng định việc thành lập và tổ chức hoạt động loại hình này ở nớc ta là tất yếu khách quan..

(20) 1.3. Kinh nghiÖm thÕ giíi 1.3.1. Con đờng hình thành và bớc đi. H×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung s¶n xuÊt, vèn kinh doanh. Kinh nghiÖm cho thÊy nguån vèn tù tÝch luü đóng vai trò cơ bản trong việc hình thành các tập đoàn kinh doanh. Tuy nhiên qu¸ tr×nh tÝch tô tù ®Çu t më réng quy m« s¶n xuÊt kinh doanh, hoÆc x©y dùng c¸c nhµ m¸y míi chØ lµ mét bé phËn trong toµn bé qu¸ tr×nh h×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh, đIều quan trọng là làm thế nào để có thể đẩy nhanh quá trình thành lập hay quá trình tập trung sản xuất và tập trung vốn này. Chính vì vậy, để đi đến thµnh qu¶ lµ thµnh lËp c«ng ty mÑ-c«ng ty con th× phæ biÕn nhÊt hiÖn nay cã hai con đờng, đó là: Con đờng thôn tính theo kiểu cá lớn nuốt cá bé thông qua việc mua lại các c«ng ty nhá yÕu h¬n, biÕn chóng thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña c«ng ty mẹ hay theo con đờng tự nguyện sát nhập vơí nhau để hình thành các công ty lín h¬n chèng l¹i nguy c¬ bÞ th«n tÝnh vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng. Đây là con đờng phổ biến đợc các nớc t bản phát triển áp dụng. Trong khi đó ở các nớc công nghiệp hoá đi sau, các tập đoàn kinh doanh chủ yÕu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn b»ng tÝch tô vµ liªn doanh nh»m t¨ng nhanh vèn, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, chuyÓn giao c«ng nghÖ níc ngoµi vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh nh»m chèng l¹i nguy c¬ bÞ c¸c c«ng ty níc ngoµi th«n tÝnh. Và việc mỗi tập đoàn chọn cho mình một hớng đi đúng vẫ cha phải là yếu tố quyết định cuối cùng đế sự thành công hay thất bại mà điều này còn phụ thuộc rÊt lín vµo viÖc c¸c tËp ®oµn sÏ lùa chän ®iÓm xuÊt ph¸t nh thÕ nµo, ®©y chÝnh lµ một khâu đột phá trong quá trình hình thành tập đoàn kinh doanh của các nớc trên thế giới. Do có sự khác biệt rất lớn về các yếu tố lịch sử, địa lý, điều kiện kinh tÕ, v¨n ho¸ x· héi vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ, còng nh xu thÕ quèc tÕ hoá đời sống kinh tế và sự phát triển mạnh mẽ của các hoạt động liên doanh, liên kết đấ và đang tạo ra những điều kiện thuận lợi, khả năng lựa chọn khác nhau về khâu đột phá để hình thành tập đoàn kinh doanh. Hiện nay trên thế giới đang tồn t¹i hai xu thÕ kh¸c nhau: §èi víi Mü vµ mét sè níc Ch©u ©u, c¸c tËp ®oµn kinh doanh chñ yÕu khëi sự từ các hoạt động sản xuất. Thông qua các kết quả của hoạt đọng sản xuất mở rộng hoạt động sang các lĩnh vực khác nh thơng mại, vận tải, bảo hiểm, ngân.

(21) hàngv..v. Đặc điểm của các tập đoàn đi từ sản xuất là ngay từ đàu chúng đã phải chó träng ®Çu t cho nghiªn cøu , øng dông khoa häc c«ng nghÖ míi. Cßn víi mét sè níc nh NhËt B¶n vµ Nics th× l¹i khëi ®Çu tõ lÜnh vùc th¬ng mại hay ngoại thơng. Cùng với sự phát triển của thị trờng, những đòi hỏi phát triển nền kinh tế quốc dân, những kinh nghiệm quản lý và nguồn vốn tích luỹ đợc từ các hoạt động kinh doanh, những công ty này đã bành trớng sang các ngành nghÒ, c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c.Víi c¸c níc nµy, ®iÒu mµ hä ph¶i chó ý tíi kh«ng ph¶i lµ c¸c nghiªn cøu øng dông khoa häc mµ lµ c¸c kiÕn thøc vÒ hoat động mở rộng thị trờng, xây dựng mạng lới tiêu thụ quốc gia và quốc tế. 1.3.2.Mét sè m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trªn thÕ giíi. Sau ®©y lµ mét sè m« h×nh tËp ®oµn c«ng ty thµnh c«ng trªn thÕ giíi. -TËp ®oµn General Motor(Mü). General Motor thµnh lËp n¨m 1908, cã nhiÖm vô ban ®Çu lµ s¶n xuÊt «t«. Năm 1902 General Motor đã trở thành một công ty lớn gồm năm công ty sản xuÊt «t« con vµ mét c«ng ty s¶n xuÊt xe t¶i. Ngµy nay General Motor lµ mét t©pj ®oµn kinh tÕ ®a quèc gia, ®a ngµnh lín nhÊt níc Mü( tæng doanh thu n¨m 1992 lµ 132 tỷ USD), trong đó sản xuất ôtô là ngành chính( chiếm 80- 90% tổng doanh thu) với tổg số lao động là 876 nghìn ngời. General Motor có một hệ thống chi nh¸nh gåm 136 c«ng ty n»m ë kh¾p c¸c íc trªn thÕ giíi. Trô së ban qu¶n trÞ ®Iòu hành chính đóng tại Detroit. Nh vậy General Motor đã chọn con đờng thứ nhất, khởi sự từ hoạt động sản xuất ôtô rồi bành trớng sang các lĩnh vực khác, ví dụ nh viÖc mua l¹i h·ng hµng kh«ng Hughes n¨m 1985 vµ c«ng ty xö lý m¸y tÝnh hµng đầu nớc Mỹ năm 1986. Tuy nhiên tích tụ và tập trung sản xuất, vốn vẫn là con đờng cơ bản trong việc hình thành và phát triển của tập đoàn General Motor. Trøoc n¨m 1920 c«ng ty General Motor thùc hiÖn qu¶n lý tËp trung toµn bé sáu công ty, kết quả là không kiểm soát đợc chi phí và hoạt động trở nên không cã hiÖu qu¶. Tõ n¨m 1926 c«ng ty thùc hiÖn phi tËp trung ho¸ qu¶n lý( c¸c c«ng ty trở thành những công ty độc lập về mặt pháp lý nhng tập đoàn thực hiện quản lý tập trung toàn bộ hoạt động kế hoạch hoá tài chính và đầu t của tập đoàn), nhờ đó doanh thu và lợi nhuận của General Motor không ngừng tăng lên. Nh vậy General Motor đã rất thành công trong việc áp dụng phơng thức quản lý tiên tiến,.

(22) phù hợp với đòi hỏi của thực tế, một mặt giữ ngành chuyên môn hoá truyền thống, mặt khác đa dạng hoá hoạt động sản xuất kinh doanh. Trong thành công lớn của General Motor phải kể đến vai trò của chính phủ. Chính phủ Mỹ đã nhận thức đợc vai trò to lớn của các công ty khổng lồ và tạo nªn sù g¾n bã hÕt søc chÆt chÏ gi÷a chÝnh phñ vµ c¸c nhµ kinh doanh lín. VÝ nh thông qua hiệp định “tự nguyện bắt buộc” với chính phủ Nhật Bản để hạn chế sự th©m nhËp cña c¸c tËp ®oÇn c«ng ty s¶n xuÊt «t« cña NhËt vµo Mü - TËp ®oµn Samsung cña Hµn Quèc. Đây là một điển hình về sự thành công trong sự lựa chọn con đờng thứ hai víi xuÊt ph¸t ®iÓm lµ lÜnh vùc th¬ng m¹i. TËp ®oµn Samsung thµnh lËp n¨m 1938 với tổng số vốn ban đầu là 2000 USD, 40 lao động. Nhiệm vụ chính là mua bán nông sản. Trải qua quá tình phát triển, Tập đoàn đã luôn mỏ rộng sản xuất kinh doanh sang các mặt hàng mới nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu thị trờng nh điện tử, bảo hiểm thân thể, chế biến đờng v..v. Đến nay tập đoàn Samsung đã bao gåm 32 c«ng ty liªn kÕt l¹i víi mét m¹ng líi chi nh¸nh réng kh¾p gåm 180 v¨n phßng ë 90 thµnh phè thuéc 54 níc trªn thÕ giíi. Với chiến lợc sản xuất phản ánh và phục vụ quá trình công nghiệp hoá đất nớc nên Tập đoàn Samsung đã đợc sự khuyến khích và hỗ trợ tích cực từ phía chính phủ. Bên cạnh đó phơng thức quản lý tiên tiến đã giúp Samsung tận dụng đợc những cơ hội trong và ngoài nớc để vơn lên vị trí thứ 20 trong số 50 tập đoàn kinh doanh lín nhÊt thÕ giíi nh hiÖn nay. - TËp ®oµn Mitsubishi cña NhËt B¶n. Mitsubishi thµnh lËp n¨m1870 víi lÜnh vùc kinh doanh lµ vËn t¶i biÓn. §Õn nay hoạt động kinh doanh đã trải rộng ra nhiều lĩnh vực nh sản xuất thép, cơ khí đóng tàu, điện , hoá chất, ngân hàng, ngoại thơng v..v, với một hệ thống chi nhánh trải khắp thế giới. Sự thành công đó là kết quả của sự kết hợp hài hoà giữa ba yếu tố: tính dân tộc đặc thù, khả năng nắm bắt xu thế hiện đại trên thế giới và có đợc sự hớng dẫn tích cực của nhà nớc. Chính phủ Nhật có vai trò rất to lớn đối víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Mitsubishi, nã kh«ng chØ ®a Mitsubishi lín ngang tầm các công ty độc quyền quốc tế, mà còn hạn chế đợc sự thâm nhập của c¸c tËp doµn t b¶n níc ngoµi vµo NhËt. Trong Mitsubishi c¸c c«ng ty con kh«ng.

(23) phải độc lập hoàn toàn mà hoạt động nh các công ty vệ tinh giữ quyền tự do ở mức đáng kể. Có một nét đặc biệt trong các tập đoàn kinh doanh của Nhật nói chung hay Mitsubishi nói riêng đó là sự tách rời giữa quyền sỡ hữu và quyền qu¶n lý, trong rÊt nhiÒu trêng hîp ngêi qu¶n lý tËp ®oµn kh«g ph¶i thµnh viªn của gia đình. Yếu tố quyết định là lựa chọn đội ngũ quản lý có năng lực thực sự. 1.3.3.Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm. Việc phân tích một số tập đoàn kinh tế trên đã đa ra rất nhiều bài học kinh nghiÖm cÇn thiÕt cho ViÖt Nam trong giai ®o¹n tiÕn tíi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn m« h×nh tËp ®oµn kinh tÕ mµ phæ biÕn ë ®©y lµ m« h×nh c«ng ty mÑ- c«ng ty con. Thø nhÊt, qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung vèn s¶n xuÊt kinh doanh cã thÓ diÔn ra theo nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau, nhng c¸i b¶n chÊt, c¸i cèt lâi mµ c¸c tËp đoàn kinh doanh phải nhận thức đợc đó là phải xuất phát từ nguồn vốn tự tích luỹ từ kết quả hoạt động kinh doanh của bản thân các công ty. Điều đó tạo cho các công ty một khả năng độc lập cao và cũng để chứng minh rằng chỉ có những công ty khi đã có tiềm lực thật sự mạnh thì mới có thể đi đến thành lập tập đoàn c«ng ty. Thø hai, vÒ m« h×nh tæ chøc. Nh×n chung c¸c tËp ®oµn kinh doanh lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh tÕ láng v× phÇn lín chóng kh«ng cã t c¸ch ph¸p nh©n. C¸c công ty thành viên vẫn giữ nguyên tính độc lập về mặt pháp lý. Mối quan hệ gi÷a c¸c thµnh viªn chñ yÕu dùa trªn mèi quan hÖ liªn kÕt vÒ lîi Ých kinh tÕ. §©y là mối quan hệ ràng buộc phụ thuộc chặt chẽ với nhau và ở một mức độ phụ thuéc vµo c«ng ty mÑ, nh»m thùc hiÖn môc tiªu chung cña c¶ tËp ®oµn. Do vËy, tập đoàn chỉ tồn tại và phát triển vững mạnh khi xây dựng đợc cơ chế hoạt động dùa trªn sù thèng nhÊt vÒ mÆt lîi Ých kinh tÕ cña tõng thµnh viªn víi lîi Ých chung của cả tập đoàn và thực hiện chủ yếu bằng hợp đồng kinh tế. Sự thành công của các tập đoàn kinh tế lớn trên thế giới đã cho thấy kết quả tốt của phơng thức quản lý phi tập chung hoá. Kiểu quản lý này vừa phát huy đợc tính năng động tự chủ của các công ty thành viên, vừa tạo sự thống nhất chung trong tập đoàn. Và để tăng hiệu quả hoạt động của các thành viên công ty hay của cả tập ®oµn th× mét chiÕn lîc chung tæng qu¸t cã ý nghÜa v« cïng quan träng, v× nã.

(24) không chỉ tăng cờng sức mạnh chung theo định hớng mà còn tạo đợc sự uyển chuyển, năng động, linh hoạt của các công ty thành viên trong việc lựa chọn phơng hớng mục tiêu phát triển của riêng mình. Ngày nay, theo cơ chế thị trờng thì các công ty thành viên đợc hoàn toàn tự do trong việc định giá cả nhằm thu lợi nhuận cao nhất. Điều đó có thể dẫn đến cạnh tranh trong nội bộ các thành viên, do đó công ty mẹ cần phải giữ vai trò trong việc phân công phát triển chuyên m«n ho¸, ®iÒu hoµ nguån vèn gi÷a c¸c thµnh viªn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi về tài chính cho các thành viên phát huy đợc thế mạnh chuyên môn hoá của m×nh. Nh vËy mèi liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c c«ng ty thµnh viªn sÏ bÒn v÷ng h¬n. Thø ba, vÒ h×nh thøc së h÷u cña tËp ®oµn. Ta thÊy hÇu hÕt c¸c tËp ®oµn t bản lớn hiện nay có nguồn gốc từ những công ty sở hữu gia đình. Từ sở hữu của c¸c chñ t b¶n c¸ biÖt chóng chuyÓn dÇn thµnh së h÷u cña tËp thÓ c¸c nhµ t b¶n độc quyền. Nói chung chúng mang sắc thái của sở hữu t nhân nhng lại gắn bó chÆt chÏ víi chÝnh phñ c¸c níc. H×nh thøc hçn hîp díi d¹ng c«ng ty cæ phÇn lµ một hình thức đợc u chuộng vì nó đem lại hiệu quả kinh tế cao nhất hiện nay, đồng thời nó cũng phản ánh đợc lợi ích của các bên tham gia trong cac tập đoàn kinh đoanh đó. Đây là một gợi mở rất cần thiết cho Việt Nam, khi mà sự gắn kết của chính phủ đối với các công ty t nhân là rất lớn thì hình thức dới dạng công ty cæ phÇn lµ hîp lý h¬n c¶. Thø t, vÒ vai trß cña nhµ níc. Nhµ níc cã vai trß cùc kú to lín víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña tËp ®oµn kinh doanh, thÓ hiÖn qua viÖc t¹o dùng, duy tr× vµ thóc đẩy môi trờng kinh tế xã hội cần thiết cho các tập đoàn hoạt động. Vai trò đó đợc thÓ hiÖn trong c¸c néi dung nh sau: Duy trì trật tự và ổn định xã hội. Xây dựng mô trờng pháp luật đảm bảo cạnh tranh bình đẵng, khuyến khích các tập đoàn kinh doanh phát triển song vẫn cũng đảm bảo môi trờng bình đẵng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ hoạt động tốt, tạo tâm lý yên tâm làm ăn trong d©n chóng. X©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng céng. Định hớng đúng xu thế phát triển làm tiên đề cho các quyết định của các tập ®oµn vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ kh¸c. Sự điều hành của chính phủ luôn nhằm hỗ trợ giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho giới kinh doanh hoạt động có hiệu quả: Theo dõi tình hình cạnh tranh và.

(25) ®Çu t cña t b¶n níc ngoµi, vµ cã c¸c chÝnh s¸ch b¶o vÖ s¶n xuÊt trong níc, n©ng cao khả năng cạnh tranh với nớc ngoài; Thực hiện chính sách kinh tế đối thoại mềm dẻo linh hoạt vừa phát huy đợc lợi thế hợp tác của quốc tế vừa tránh đợc c¹nh tranh kh«ng c©n søc víi c¸c tËp ®oµn kinh doanh qu¸ lín. ChÝnh phñ s½n sµng t¹o ra ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nh÷ng tËp ®oµn kinh tÕ tá ra hîp t¸c víi chÝnh phñ vµ ngîc l¹i cã nh÷ng biÖn ph¸p trõng ph¹t bÊt cø tËp đoàn nào nếu tỏ ra có thái độ chống đối. Tuy nhiên tác động của chính phủ đối với sự phát triển của các tập đoàn kinh doanh ở các nớc khác nhau có mức độ không giống nhau. Chẳng hạn chính phủ Mỹ chỉ tác đông đến sự phát triển của các tập đoàn kinh doanh nh một chất xúc tác, trong khi đó vai trò của chính phủ Nhật Bản và NICs thì lớn hơn nhiều. Còn đối với nớc ta, trong một định chế xã hội chủ nghĩa thì sự phát triển của tập đoàn kinh doanh bị ảnh hởng rất nhiều của nhà nớc. Mục tiêu hoạt động của các tËp doµn kinh doanh g¾n bã mét c¸ch chÆt chÏ víi môc tiªu ph¸t triÓn kinh tÕ quốc dân. Do đó, trong một chừng mực nhất định thì việc hình thành các tập ®oµn kinh doanh, mµ ë ®©y chñ yÕu lµ c«ng ty mÑ- c«ng ty con( concern) cã nh÷ng nÐt kh¸c biÖt so víi c¸c tËp ®oµn kinh doanh lín trªn thÕ giíi.. PhÇn II Sù h×nh thµnh vµ tæ chøc m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam. 2.1. H×nh thøc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam. 2.1.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc.

(26) Trong bối cảnh và những điều kiện khách quan, Đảng và Nhà nớc ta đã xác định chủ trơng thí điểm mô hình công ty mẹ-công ty con dựa trên các u điểm nổi tréi: Công ty mẹ có quyền thay đổi cơ cấu tài sản để phát triển kinh doanh, chuyển nhợng, cho thuê, cầm cố, thế chấp toàn bộ tài sản (hiện tại, đối với các tài sản quan trọng, các quyền này chỉ đợc thực hiện khi đợc cơ quan có thẩm quyền cho phÐp). Trong quan hÖ víi c«ng ty con, c«ng ty mÑ sÏ n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ hoÆc n¾m gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi, vèn gãp chi phèi ë c«ng ty con, cã quyền chi phối đối với các công ty con. Còn công ty con chỉ là doanh nghiệp do c«ng ty mÑ së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ vµ bÞ c«ng ty mÑ chi phèi. Ưu điểm này đã khắc phục đợc hạn chế của mô hình trớc : quan hệ giữa tổng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn thiÕu tÝnh kÕt dÝnh vÒ mÆt tµi chÝnh, cha ph©n biÖt râ tµi s¶n, vèn, quyÒn lîi, nghÜa vô cña hai ph¸p nh©n nµy vµ tæng c«ng ty nhµ níc chØ cã quyÒn qu¶n l vµ sö dông tµi s¶n. Theo m« h×nh tríc, th× Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chuyÓn vèn vµ tµi s¶n cña tæng công ty hoặc của doanh nghiệp nhà nớc nếu thấy cần thiết.Điều này đã tác động không nhỏ đến hoạt động của doanh nghiệp. Khắc phục hạn chế này, trong mô h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con, Nhµ níc kh«ng ®iÒu chuyÓn vèn vµ tµi s¶n cña Nhµ níc ®ang n»m trong c¸c c«ng ty mÑ theo ph¬ng thøc kh«ng thanh to¸n, trõ trêng hợp quyết định tổ chức lại công ty mẹ nhằm bảo đảm ổn định về vốn và tài sản cho mét sè doanh nghiÖp kinh doanh b×nh thêng. Trong m« h×nh tríc, tæng c«ng ty nhµ níc kh«ng cã quyÒn chuyÓn nhîng, thuª, mua toµn bé hoÆc mét phÇn c«ng ty thµnh viªn cña m×nh. Nhng m« h×nh công ty mẹ-công ty con cho phép công ty mẹ chuyển đợc nhợng toàn bộ hoặc một phần công ty con; quyết định thuê, mua một phần hoặc toàn bộ một đơn vị trùc thuéc m×nh. Tæng c«ng ty nhµ níc ph¶i nép kho¶n thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp cho khoản thu nhập thu đợc từ phần góp vốn vào các công ty thành viên và các công ty khác. Nhng công ty mẹ sẽ không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp đối với phần lợi nhuận thu đợc từ phần góp vốn vào các công ty con và các công ty khác, nếu các công ty này đã nộp thuế thu nhập doanh nghiệp trớc khi chia lãi cho các bªn gãp vèn. C«ng ty mÑ cã tr¸ch nhiÖm ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ cho c¸c c«ng ty con lµ doanh nghiệp nhà nớc, thực hiện quyền chủ sở hữu nhà nớc đối với phần vốn này,.

(27) qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc do m×nh ®Çu t vµo c¸c c«ng ty con là doanh nghiệp nhà nớc; trong khi đó, tổng công ty nhà nớc không có trách nhiÖm ®Çu t 100% vèn ®iÒu lÖ cho doanh nghiÖp thµnh viªn, kh«ng thùc hiÖn quyền chủ sở hữu đối với phần vốn này. So víi quan hÖ gi÷a c¸c tæng c«ng ty nhµ níc víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn, quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ-c«ng ty con chÆt chÏ vµ kh¨ng khÝt h¬n. MÆt kh¸c, mối quan hệ này đã chuyển từ liên kết hành chính, giao vốn sang liên kết tài chính, đầu t vốn.Theo đó, công ty mẹ chi phối các công ty con với mức độ khác nhau, tïy thuéc vµo h×nh thøc ph¸p lý vµ møc vèn gãp ë c«ng ty con. Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nớc cũng nêu rõ mục tiêu của việc thí điểm này là :”để tạo điều kiện thúc đẩy tích tụ và tập trung, nâng cao khả năng cạnh tranh, đồng thời thực hiện chủ trơng xóa bỏ dần chế độ Bộ chủ quản, cấp hành chính chủ quản và sự phận biệt doanh nghiệp Trung ơng, doanh nghiệp địa phơng và t¨ng cêng vai trß qu¶n lý nhµ níc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ”. 2.1.2. Qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con. *Quy tr×nh thÝ ®iÓm Qu¸n triÖt c¸c chñ tr¬ng cña §¶ng vµ ChÝnh phñ vÒ viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con, trong thêi gian qua c¸c cơ quan có trách nhiệm đã triển khai một loạt các công việc nằm thực hiện nhiệm vô nµy. Các đơn vị đợc lựa chọn làm thí điểm là:” Một số Tổng công ty, công ty lớn cã mèi liªn hÖ theo ngµnh vµ vïng l·nh thæ, kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp do Trung ¬ng hay do địa phơng quản lý ,và có vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, bảo đảm những yêu cầu cần thiết cho thị trờng trong níc vµ cã triÓn väng më réng quan hÖ kinh doanh ra ngoµi níc”. Các cơ quan chủ quản lập danh sách đơn vị đề nghị chọn làm thí điẻm gửi về ủy ban kế hoạch nhà nớc và Ban chỉ đạo đổi mới doanh nghiệp nhà nớc của chính phủ để tổng hợp trình thủ tớng chính phủ. Kèm theo danh sách là bản giải trình về sự cần thiết, căn cứ và nghĩa của việc lựa chọn đơn vị thí điểm..

(28) Trên cơ sở giải trình của các Bộ, đồng thời căn cứ đề nghị của ủy ban kế hoạch nhà nớc, thủ tớng chính phủ sẽ quyết định danh sách các đơn vị đợc tiến hµnh thÝ ®iÓm. Các cơ quan có đơn vị thí điểm lập Ban trù bị thành lập Tổng công ty theo híng c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Ban trï bÞ cã Ýt nhÊt 50% thµnh viªn dù kiÕn tham gia Hội đồng quản trị sẽ đợc thành lập. Trách nhiệm chủ yếu của Ban trù bị là chuẩn bị hồ sơ trình thủ tớng chính phủ xem xét và quyết định tổ chức thí điểm thµnh lËp Tæng c«ng ty theo híng c«ng ty mÑ-c«ng ty con. C¸c c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm (ñy ban kÕ ho¹ch nhµ níc, Ban tæ chøc chÝnh phủ, Bộ tài chính, Ngân hàng nhà nớc, Bộ lao động thơng binh và xã hội, Bộ khoa học, công nghệ và môi trờng,Bộ quản lý ngành...) tiến hành thẩm định hồ sơ vµ tr×nh thñ tíng chÝnh phñ phª duyÖt ph¬ng ¸n thÝ ®iÓm. Thủ tớng chính phủ phê duyệt và ra quyết định thành lập. Hồ sơ đề nghị tổ chức thí điểm Tổng công ty theo mô hình công ty mẹ-công ty con gåm: Luận chứng kinh tế-kỹ thuật và phơng án hoạt động của Tổng công ty, trong đó cần làm rõ : sự cần thiết và khả năng thành lập Tổng công ty, tình hình hoạt động hiện tại của các đơn vị dự kiến tham gia, dự kiến hệ thống tổ chức, phơng hớng hoạt động và triển vọng phát triển, khó khăn thuận lợi và kiến nghị giải ph¸p... Điều lệ tổ chức và hoạt động của Tổng công ty. Điều lệ ấy phải bao hàm nh÷ng néi dung chñ yÕu sau ®©y: Nguyªn t¾c tæ chøc, Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý, Nhiệm vụ quyền hạn của bộ máy quản lý (của bộ máy tổng công ty, của các đơn vị thành viên, của Hội đồng quản l: của Tổng giám đốc, của Ban kiểm soát...). Hoạt động tài chính và chế độ hạch toán kinh tế... Bản tóm tắt tình hình hoạt động của tổng công ty (hiện tại) và các đơn vị thµnh viªn. Danh sách (đề nghị) cán bộ lãnh đạo chủ yếu của Tổng công ty (Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc) Cô thÓ tãm t¾t quy tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c Tæng c«ng ty theo m« h×nh công ty mẹ-công ty con trong sơ đồ sau đây:. Đề nghị đơn vị thÝ ®iÓm -------------------------Bé chuyªn ngµnh. Quyết định chọn đơn vÞ thÝ ®iÓm -------------------------Thñ tíng chÝnh phñ. LËp ban trï bÞ chuÈn bÞ hå s¬ -------------------------Bé chuyªn ngµnh c¸c đơn vị thành viên.

(29) Quyết định thÝ ®iÓm -------------------------Thñ tíng ChÝnh phñ. Thẩm định hồ sơ -------------------------Hội đồng thẩm định. Doanh nghiệp nhà nớc có tiềm lực kinh tế mạnh đợc trang bị kỹ thuật, công nghệ hiện đại, công nghệ quản lý tiên tiến tìm cách đầu t vào các doanh nghiệp khác (thông qua mua cổ phần, mua đứt doanh nghiệp...) biến các doanh nghiệp nµy thµnh “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u” cña m×nh. Kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn sù tù nguyÖn “gia nhËp’, liªn doanh cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Bằng con đờng phát triển lực lợng sản xuất của bản thân, do kết quả phân công lao động và chuyên môn hóa sản xuất cao, đến một thời điểm thích hợp, các doanh nghiÖp sÏ ph©n t¸ch thµnh c¸c “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u”. C«ng ty ban đầu-“công ty mẹ”-có thêm “con đàn, cháu đống”. Đây là cách mà nhiều tập đoàn kinh tế trên thế giới đã trải qua. M« h×nh tæ chøc c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cña ViÖt Nam. ChÝnh phñ. C«ng ty ®Çu t tµi chÝnh nhµ níc (hoÆc thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c).

(30) C¸c Bé,ngµnh, UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng.. C¸c chi nh¸nh Tæng c«ng ty(c«ng ty mÑ) 100%vèn nhµ níc (hoÆc vèn ngoµi nhµ níc) C«ng ty tµi chÝnh. Doanh nghiÖp nhà nớc độc lËp (hoÆc doanh nghiÖp t nh©n). C«ng ty TNHH 1 thµnh viªn (chuyÓn tõ DNNN hoÆc thµnh lËp míi). C«ng ty TNHH  2 thµnh viªn. C¸c đơn vị sù nghiÖp -ViÖn -Trêng -..... C«ng ty liªn doanh (níc ngoµi, trong níc). C¸c c«ng ty cæ phÇn. -§a së h÷u vÒ vèn -Cã sù g¾n kÕt chÆt chÏ gi÷a tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn -Tæng c«ng ty vµ doanh nghiÖp thµnh viªn hoµn toµn tù chñ s¶n xuÊt kinh doanh -§iÒu hµnh b»ng c¬ chÕ tµi chÝnh.

(31) - VÒ c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý: C¬ cÊu chung nhÊt cña tËp ®oµn kinh tÕ ë ViÖt Nam cã thÓ lµ mét tæ hîp c¸c doanh nghiệp liên kết với nhau trong hoạt động kinh doanh trên nguyên tắc tự nguyÖn gåm “c«ng ty mÑ” vµ c¸c “c«ng ty con”, “c«ng ty ch¸u”. “C«ng ty mÑ” së h÷u vèn cña c¸c c«ng ty con, ch¸u; chi phèi c¸c c«ng ty nay vÒ tµi chÝnh vµ chiến lợc phát triển và các lĩnh vực khác do điều lệ của tập đoàn quy định. “C«ng ty mÑ” cã thÓ lµ c«ng ty cæ phÇn hoÆc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hoạt động theo Luật doanh nghiệp, có thể có vốn góp của Chính phủ (dới dạng cổ phÇn chi phèi-trªn 51%-hoÆc cæ phÇn khèng chÕ-cæ phÇn Ýt h¬n 50% nhng cã quyền quyết định các vấn đề về tổ chức, nhân sự, chiến lợc,...của công ty mẹ) hoÆc ChÝnh phñ së h÷u 100% vÒ vèn. C«ng ty con, ch¸u lµ nh÷ng c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, có t cách pháp nhân riêng, hoạt động theo Luật doanh nghiệp. Công ty con, công ty ch¸u bÞ c«ng ty mÑ n¾m gi÷ 100% vèn ®iÒu lÖ hoÆc Ýt h¬n vµ quyÒn khèng chÕ phô thuéc vµo tû lÖ n¾m cæ phÇn trong c«ng ty con, c«ng ty ch¸u. TËp ®oµn kinh tÕ cã thÓ cã tæ chøc tµi chÝnh-ng©n hµng cæ phÇn, c«ng ty tµi chính-có các chi nhánh ở trong nớc và ngoài nớc, hoặc có cả đơn vị sự nghiệpcác viện nghiên cứu triển khai, các trờng đào tạo cán bộ quản lý, khoa học trình độ cao. Cơ cấu tổ chức của tập đoàn kinh tế gồm Hội đồng quản trị, Ban kiểm soat, Bộ máy điều hành, giám đốc các đơn vị thành viên. -VÒ c¬ chÕ qu¶n lý trong tËp ®oµn kinh tÕ TËp ®oµn kinh tÕ vÒ thùc chÊt lµ c«ng ty cæ phÇn víi mèi liªn kÕt kiÓu c«ng ty mẹ-công ty con. Do đó, cơ chế quản lý chủ yếu đợc xây dựng dựa trên mối quan hệ này và các quan hệ hợp đồng kinh tế. VÒ quan hÖ C«ng ty mÑ- c«ng ty con: “Công ty mẹ-công ty con” là một hình thức tổ chức sản xuất-kinh doanh đợc thực hiện bởi sự liên kết của nhiều pháp nhân kinh doanh (doanh nghiệp độc lập) hoạt động trong nhiều lĩnh vực và địa bàn khác nhau, nhằm tạo thế mạnh chung trong hoạt động với hiệu quả cao. Công ty mẹ là một công ty nắm giữ cổ phần.

(32) kiÓm so¸t (còng cã thÓ lµ cæ phÇn thiÓu sè) trong mét hoÆc nhiÒu c«ng ty (c«ng ty con). C«ng ty con lµ mét c«ng ty (cã thÓ lµ c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty liªn doanh) mµ mét c«ng ty kh¸c (c«ng ty mÑ) së h÷u mét phÇn hay toµn bé. Các doanh nghiệp là “công ty con” tham gia liên kết theo mô hình này đều là những pháp nhân đầy đủ, liên kết với “công ty mẹ” theo nhiều mức độ: chặt chÏ, nöa chÆt chÏ vµ kh«ng chÆt chÏ th«ng qua sù chi phèi vèn, ph©n c«ng vµ hiÖp t¸c cña “c«ng ty mÑ”. “C«ng ty mÑ” lµ mét doanh nghiÖp m¹nh, gi÷ vai trß trung t©m, ®Çu t vèn vào các “công ty con” theo nhiều cấp độ, theo đó chi phối các “công ty con” theo nhiều cấp độ tùy theo tỷ lệ vốn đầu t vào “công ty con” đó. Mức độ đầu t vốn của “c«ng ty mÑ” vµo c¸c “c«ng ty con” cã thÓ lµ 100% vèn, ®Çu t g÷ cæ phÇn chi phối, giữ cổ phần không chi phối. Công ty mẹ là doanh nghiệp đầu đàn, mạnh về vốn, tài sản, năng lực công nghệ, quản lý và cán bộ, công nhân kỹ thuật,...đồng thời là doanh nghiệp có nhiều uy tín để tiên phong trong việc khai thác thị trờng, liªn kÕt, liªn doanh, lµm ®Çu mèi thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín, tæ chøc ph©n c«ng, giao việc cho các công ty con trên cơ sở hợp đồng kinh tế. Nh vậy công ty mẹ vừa là đơn vị sản xuất-kinh doanh, vừa có chức năng chỉ đạo và hợp tác với các công ty con về thị trờng, kỹ thuật, định hớng phát triển, là đầu mối liên kết kinh tÕ cña tËp ®oµn kinh tÕ. Mặc dù sự chi phối của công ty mẹ đối với công ty con đợc chi phối bằng yếu tố vốn- tài sản, trong đó bao gồm cả tài sản hữu hình và tài sản vô hình không xác định đợc bằng lợng: sở hữu công nghiệp, uy tín, thị trờng, phát minh khoa học,...nhng trong hoạt động sản xuất kinh doanh thì mối quan hệ phải dựa trên các hợp đồng kinh tế và việc tuân thủ hợp đồng kinh tế đợc bảo đảm và giám s¸t b»ng ph¸p luËt. Về quan hệ hợp đồng kinh tế: Các công ty mẹ-công ty con đợc xây dựng dựa trên các mối quan hệ nh: quan hÖ tæ chøc, quan hÖ vèn vµ tµi s¶n, quan hÖ vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh, vÒ kÕ ho¹ch hãa ®Çu t c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña c«ng ty, vÒ tæ chøc vµ nh©n sù, vÒ đảm bảo các yếu tố chi phí sản xuất (đầu vào) và tiêu thụ sản phẩm (đầu ra)..

(33) 2.1.3.Mét thÝ ®iÓm cô thÓ Thí điểm Tổng công ty Công nghiệp tầu thủy Việt Nam sang hoạt động theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con víi nh÷ng néi dung sau: -Mục tiêu: đổi mới tổ chức sản xuất kinh doanh; tạo điều kiện liên kết và phát huy năng lực các doanh nghiệp thành viên để phát triển ngành Công nghiệp tầu thủy; thúc đẩy quá trình tích tụ, tập trung vốn để từng bớc hình thành Tập ®oµn C«ng nghiÖp TÇu thñy cña Nhµ níc, kinh doanh ®a ngµnh, trªn c¬ së ngµnh chính là đóng mới và sửa chữa tàu biển; tạo mối quan hệ chặt chẽ và xác định rõ quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vÒ s¶n phÈm, vèn vµ lîi Ých kinh tÕ gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã t c¸ch ph¸p nh©n; cung cÊp tèt h¬n c¸c dÞch vô th«ng tin, tiÕp thÞ, tiªu thô, cung ứng, nghiên cứu, đào tạo cho các đơn vị tham gia liên kết, nâng cao uy tín vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vµ s¶n phÈm cña Tæng c«ng ty trªn thÞ trêng. -Néi dung: Hoạt động theo mô hình công ty mẹ-công ty con nh sau: C«ng ty mÑ (Tæng c«ng ty) lµ doanh nghiÖp nhµ níc, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c hoạt động sản xuất kinh doanh và có vốn đầu t ở các công ty con, chịu trách nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn nhµ níc t¹i c«ng ty vµ vèn ®Çu t vµo c¸c c«ng ty con, toµn quyÒn ®iÒu hßa phÇn vèn nhµ níc t¹i c¸c c«ng ty con. Tùy theo đặc điểm về sản xuất-kinh doanh, quy mô, tính chất đầu t vốn và vị trí quan trọng đối với sự phát triển của công ty mẹ, có thể hình thành các loại c«ng ty con sau ®©y: C«ng ty con lµ doanh nghiÖp do c«ng ty mÑ n¾m gi÷ toµn bé vèn ®iÒu lÖ, gåm doanh nghiÖp nhµ níc vµ c«ng ty TNHH 1 thµnh viªn. C«ng ty cæ phÇn do c«ng ty mÑ gi÷ cæ phÇn chi phèi. C«ng ty TNHH tõ 2 thµnh viªn trë lªn do c«ng ty mÑ gi÷ tû lÖ vèn gãp chi phèi. C«ng ty con cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã tµi s¶n, tªn gäi, bé m¸y qu¶n l riªng, tù chịu trách nhiệm dân sự trong phạm vị số tài sản của doanh nghiệp; đợc tổ chức à hoạt động theo các quy định của pháp luật tơng ứng với hình thức pháp lý của c«ng ty con..

(34) C¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, ngµnh nghÒ kinh doanh cña c«ng ty mÑ vµ tõng c«ng ty con; tæ chøc, qu¶n l ýcña c«ng ty mÑ; quan hÖ gi÷a c«ng ty mÑ víi chñ së h÷u nhà nớc và với công ty con, công ty thành viên, đơn vị sự nghiệp. C«ng ty mÑ cã tr¸ch nhiÖm kÕ thõa c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p lý cña Tæng c«ng ty c«ng nghiÖp tµu thñy. -Việc chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty mẹ-công ty con của Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy đợc thực hiện nh sau: Giai đoạn 1(đến hết năm 2003): Thành lập công ty mẹ bao gồm bộ máy của Tổng công ty hiện có và 10 đơn vÞ h¹ch to¸n phô thuéc Tæng c«ng ty. H×nh thµnh c¸c c«ng ty con gåm 4 c«ng ty TNHH 1 thµnh viªn vµ 2 doanhnghiÖp nhµ níc. §èi víi phÇn vèn gãp cña c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn thuéc tæng c«ng ty tÇu thñy ViÖt Nam trong c¸c c«ng ty ccæ phÇn, c«ng ty TNHH, c«ng ty liªn doanh với nớc ngoài công ty mẹ là đại diện chủ sở hữu. Giai ®o¹n 2 (2004-2005): ChuyÓn 5 doanh nghiÖp nhµ níc thµnh c«ng ty TNHH 1 thµnh viªn. Cæ phÇn hãa 21 doanh nghiÖp nhµ níc.. 2.2. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu vµ h¹n chÕ 2.2.1. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu. Nhìn chung, nhiều Tổng công ty đã thể hiện vai trò nòng cốt, chủ lực, xơng sống của nền kinh tế, hoạt động sản xuất kinh doanh có hiệu quả, duy trì tỷ lệ tăng trởng tơng đối cao, hoàn thành nghĩa vụ nộp ngân sách, ổn định việc làm cho 600 ngàn lao động, nâng cao đời sống cán bộ công nhân viên và tích cực tham gia thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch x· héi. Nhiều tổng công ty đã huy động nguồn lực nội bộ trong toàn tổng công ty kết hợp với huy động các nguồn vốn khác để điều hòa thực hiện các chơng trình đầu t chiều sâu, đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất, tăng khả năng cạnh tranh, khai th¸c thÞ trêng trong níc vµ më réng thÞ trêng ngoµi níc..

(35) §iÒu hßa vèn khÊu hao c¬ b¶n hoÆc vèn tù tÝch lòy cña nh÷ng n¬i thõa theo phơng thức tín dụng nội bộ để đầu t phát triển thêm năng lực mới. Tổng công ty Bu chính viễn thông đã chủ động vay vốn, đi thẳng vào công nghệ hiện đại, nâng cao chất lợng viễn thông đạt trình độ quốc tế và nâng số máy ®iÖn tho¹i trang bÞ cho ®Çu ngêi d©n trong c¶ níc gÊp h¬n 10 lÇn n¨m 1991. Tæng c«ng ty dÇu khÝ n¨m 1999 khai th¸c vµ xuÊt kh¶u 15,5 triÖu tÊn dÇu th«, t¨ng 28% so víi n¨m 1998 mang l¹i gi¸ trÞ xuÊt khÈu 1,9 tû USD. N¨m 2000 khai thác đợc 16,2 triệu tấn dầu thô, tăng 6% so với năm 1999. N¨m 1999 trong hoµn c¶nh khã kh¨n chung nhng c¸c tæng c«ng ty vÉn duy trì đợc mức sản xuất, doanh thu tăng 11%, lợi nhuận tăng 23%, nộp ngân sách t¨ng 22% so víi møc thùc hiÖn n¨m 1998. Nâng cao khả năng dự thầu theo thông lệ quốc tế đối với các dự án do nớc ngoµi ®Çu t hoÆc cho vay ODA, gi¶m dÇn tû lÖ thÇu phô nhê cã tæng vèn lín vµ khả năng đầu t trang thiết bị hiện đại lớn, nhất là trong các tổng công ty xây dựng cầu đờng, thủy lợi, công nghiệp và dân dụng. Nhiều tổng công ty đã cố gắng tổ chức đáp ứng những dịch vụ chung về cung cấp công nghệ và thị trờng, đào tạo, nghiên cứu thực nghiệm công nghệmớ, xuất nhập khẩu,... tạo điều kiện cho các doanh nghiệp thành viên phát huy đợc sở trêng vµ h¹n chÕ nh÷ng chi phÝ hoÆc nh÷ng rñi ro nÕu tù lo theo kiÓu khÐp kÝn tríc ®©y. Kết quả thực tế trên đây đã chứng minh chủ trơng thành lập Tổng công ty là đúng đắn và cần thiết, phù hợp với xu thế phát triển các doanh nghiệp trong cơ chÕ thÞ trêng. 2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm Mặc dù đã đạt đợc một số kết quả không nhỏ nhng các Tổng công ty nhà nớc còn nhiều mặt yếu kém, hạn chế. Tríc hÕt lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh gi¶m dÇn Nếu năm 1996 các Tổng công ty 91 đạt tỷ suất lợi nhuận bình quân trên vốn kinh doanh lµ 15,1% th× n¨m 1997 rót xuèng cßn 13,2% n¨m 199 t¨ng lªn 14,4%.

(36) nhng sau đó lại giảm xuống còn 12,3% vào năm 2000; tỷ suất lợi nhuận tên doanh thu t¬ng tù lµ 12,8% xuèng 10,5%, 9,4% vµ 8,1 %. Thø hai, thiÕu vèn lµ mét thùc tÕ vµ rÊt nghiªm träng T×nh tr¹ng thiÕu vèn cña c¸c Tæng c«ng ty nhµ níc cã mét nguyªn nh©n quan träng lµ Nhµ níc Ýt cã biÖn ph¸p hç trî ban ®Çu (trø¬c tiªn lµ hç trî tµi chÝnh). Khi thµnh lËp, sè vèn giao cho Tæng c«ng ty míi chØ lµ vèn cña c¸c doanh nghiệp thành viên cộng lại, bản thân tổng công ty không đợc cấp vốn để hoạt động. Nhiều tổng công ty có số vốn do các doanh nghiệp thành viên cộng lại vẫn không đủ số vốn cần thiết tối thiểu. Ngoài ra nhièu tổng công ty có tình hình tµi chÝnh kh«ng lµnh m¹nh, tû lÖ nî trªn vèn chñ së h÷u cao. Nî nhiÒu th× ph¶i trả lãi vay nhiều. Trong nhiều trờng hợp lãi làm ra không đủ để trả lãi vay. Thø ba, Qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i cha thùc sù t¹o ra sù g¾n kÕt vÒ tµi chÝnh, c«ng nghệ, thị trờng. Do đó, hoạt động của Tổng công ty có phần rời rạc, cha phát huy đợc hiệu quả sức mạnh tổng hợp của toàn tổng công ty. Thứ t, mối quan hệ giữa Hội đồng quản trị và tổng giám đốc. Nhiều tổng sông ty nhà nớc đã tạo mối quan hệ tốt giữa Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc. Tổng giám đốc thực hiện nghiêm tuc các nghị quyết của Hội đồng quản trị. Hội đồng quản trị không can thiệp sâu vào hoạt động điều hành của Tổng giám dốc. Tuy vậy, chức năng quản lý của Hội đồng quản trị và chức năng điều hành của Tổng giám đốc cha đợc quy định rõ ràng. Chính điều này đã gây không ít khó khăn cho cả Hội đồng quản trị và cả Tổng giám đốc. Chủ tịch Hội đồng quản trị và Tổng giám đốc cùng do một cấp đề nghị, cùng do mọt cấp quyết định bổ nhiệm, cùng ký nhận vốn do nhà nớc giao nên không xác định rành mạnh đợc quyền hạn và trách nhiệm cũng nh địa vị pháp lý của mỗi chức danh này. Kết quả là cá nhân giữ vai trò quyết định, có nơi chủ tịch hội đồng quản trị can thiệp vào việc điều hành tổng công ty làm lu mờ vai trò điều hành của tổng giám đốc. Ngợc lại, có nơi Tổng giám đốc lại xem nhẹ Chủ tịch hội đồng quản trị. Thứ năm, một số cơ chế chính sách đối với tổng công ty nhà nớc đến nay không còn phù hợp, đặc biệt là cơ chế hạch toán, cần đợc bổ sung sửa đổi kịp.

(37) thêi. Doanh nghiÖp thµnh viªn hach to¸n phô thuéc th× bÞ h¹n chÕ vai trß chñ động ssáng tạo còn doanh nghiệp thành viên hạch toán độc lập thì chỉ chăm lo cho lợi ích của riêng mình nh những doanh nghiệp nhà nớc độc lập ngoài tổng c«ng ty, thiÕu sù g¾n kÕt toµn tæng c«ng ty. Thø s¸u, c¸c tæng c«ng ty 90 vµ tæng c«ng ty 91 hÇu nh kh«ng tiÕn hµnh s¾p xÕp c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn ngo¹i trõ mét sè bé phËn cña c«ng ty thµnh viªn vµ mét sè rÊt Ýt doanh nghiÖp thµnh viªn thùc hiÖn cæ phÇn hãa vµ gi¶i thÓ (trong c¸c tæng c«ng ty 901 sè doanh nghiÖp cæ ph©n fhãa chØ chiÕm 3,1%, sè doanh nghiÖp gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n chiÐm 0,3%). Thø b¶y, quan hÖ gi÷a tæng c«ng ty víi c¸c Bé, ñy ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ¬ng trong viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n l nhµ níc vµ thùc hiện một số quyền đại diện chủ sở hữu nhà nớc đối với tổng công ty cha đợc thực hiện đầy dủ theo nội dung đã đợc phân cấp, nổi cộm nhất là trong việc duyệt dự ¸n ®Çu t vµ qu¶n lý c¸n bé. Thứ tám, tổ chức Đảng, đoàn thể trong Tổng công ty nhà nớc cha đựoc hớng dÉn thèng nhÊt. Thø chÝn, nhiÒu tæng c«ng ty thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc vÒ kinh doanh phï hợp để bố trí đúng vị trí, đặc biệt là vị trí Chủ tịch hội đồng quản trị và Tổng giám đốc. Chính vì những nhuợc điểm nói trên nên các tổng công ty hiện có tuy đạt đợc một số tiến bộ khác nhau nhng so với tiêu thức của một tổng công ty mạnh hay mét tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh cßn mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa..

(38) 2.3. Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p chñ yÕu 2.3.1. Ph¬ng híng ViÖc thµnh lËp, ph¸t triÓn, qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh ph¶i g¾n liÒn vµ phục vụ có hiệu quả quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và quá trình đổi mới c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ. TËp ®oµn kinh doanh lµ s¶n phÈm tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng. Nó có vai trò quan trọng đối với phát triển kinh tế của đất nớc và tăng khả năng cạnh tranh cho các doanh nghiệp. Đối với nớc ta, vấn đề thành lập và phát triển tập đoàn kinh doanh là giải pháp chiến lợc để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hãa nhanh, bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶. Nh vËy tËp ®oµn kinh doanh sÏ ph¶i lµ ®Çu tµu và là lực lợng nòng cốt của quá trình đó. Vì vậy sự thành lập, phát triển quản l tËp ®oµn kinh doanh ph¶i xuÊt ph¸t vµ g¾n víi yªu cÇu, nhiÖm vô chuyÓn dÞch c¬ cấu kinh tế theo hớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đổi mới cơ chế quản lý. §Õn lît nã, tËp ®oµn kinh doanh l¹i ph¶i phôc vô cã hiÖu qu¶ cho yªu cÇu, nhiÖm vô dã. Thµnh lËp, ph¸t triÓn tËp ®oµn kinh doanh theo híng ®a d¹ng hãa vÒ së h÷u, vÒ ngµnh nghÒ, vÒ lÜnh vùc kinh doanh. Hoàn cảnh, điều kiện ra đời, phát triển tập đoàn kinh doanh ở nớc ta so với nhiều nớc có sự khác nhau. Sự khác nhau đó thể hiện ở chỗ: nền kinh tế nớc ta là nền kinh tế nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trờng có định hớng xã hội chñ nghÜa; c¸c doanh nghiÖp t nh©n ë níc ta cßn bÐ, doanh nghiÖp nhµ níc chiÕm tỷ trọng lớn và áp đảo, tiền thân của các tập đoàn kinh doanh sẽ hình thành trong t¬ng lai lµ nh÷ng tæng c«ng ty nhµ níc theo m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh. Trong bối cảnh đó, doanh nghiệp nhà nớc phải có khả năng giữ vai trò chủ đạo trong tập ®oµn kinh doanh ®a së h÷u vµ mçi tËp ®oµn kinh doanh cÇn ph¶i cã ngµnh, lÜnh vực kinh doanh chiếm vị trí chủ đạo. Điều này cần đợc thể hiện trong việc thiết kế mô hình tập đoàn kinh doanh và trong việc xác định phơng hớng, bớc đi, điều kiÖn thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh ë níc ta. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong viÖc thµnh lËp, ph¸t triÓn vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh..

(39) Néi dung cña viÖc thùc hiÖn nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ trong qu¸ tr×nh thành lập và quản lý tập đoàn kinh doanh đợc thể hiện ở những vấn đề chủ yếu sau ®©y: Doanh nghiÖp cã quyÒn tù nguyÖn tham gia tËp ®oµn kinh doanh vµ cã quyÒn lùa chän tËp ®oµn kinh doanh mµ m×nh tham gia. Nhng viÖc thõa nhËn vµ quyền quyết định thành lập tập đoàn kinh doanh phải thuộc về Nhà nớc. Xác định cơ cấu tổ chức quản lý của tập đoàn kinh doanh và phân cấp quản lý gi÷a tËp ®oµn kinh doanh víi c¸c tæ chøc, c¸c c«ng ty thµnh viªn cña tËp ®oµn kinh doanh. Thùc hiÖn nguyªn t¾c tù nguyÖn trong thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh. §iÒu này đợc thể hiện ở trình tự tiến hành thành lập và ở quyền lựa chọn tập đoàn mà c«ng ty sÏ tham gia. Việc thành lập và quản lý tập đoàn kinh doanh phải nhằm đạt đợc hiệu quả kinh tÕ cao h¬n so víi kh«ng thµnh lËp. Hiệu quả kinh tế quốc dân phải đợc coi là mục tiêu, tiêu chuẩn để thành lập, phát triển , quản lý tập đoàn kinh doanh. Điều đó phải đợc thể hiện ở mặt định tính nh góp phần thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhanh, có hiệu quả và ở kết quả định lợng nh tăng sản lợng, mở rộng mặt hàng, nâng cao chất lợng, tăng thị phần, tăng sức cạnh tranh, tăng lợi nhuận. Hiệu quả kinh tế quốc dân chỉ có thể đạt đợc nếu có quyết định đúng khi thành lập và vận hành, quản lý tèt tËp ®oµn kinh doanh còng nh ph¶i cã m«i trêng kinh doanh thuËn lîi (bao gåm m«i trêng vÜ m«, m«i trêng ngµnh vµ m«i trêng trong néi bé tËp ®oµn kinh doanh). 2.3.2. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu Với các phơng hớng trên, để nâng cao hiệu quả hoạt động của việc thành lập vµ qu¶n lý tËp ®oµn kinh doanh, cÇn thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p chñ yÕu sau: -Cân nhắc đầy đủ sự cần thiết, điều kiện và hiệu quả kinh tế khi quyết định thµnh lËp tËp ®oµn kinh doanh: Ngành đợc lựa chọn để thành lập tập đoàn kinh doanh phải bảo đảm đợc các ®iÒu kiÖn sau: Sản xuất kinh doanh của các đối tợng liên quan phải đạt đợc trình độ tích tụ, tập trung đến mức độ nhất định và để phát triển kinh doanh đòi hỏi phải có trình.

(40) độ tích tụ, tập trung cao hơn. Nói cách khác, nếu để từng đối tợng độc lập sẽ kh«ng thÓ thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhiÖm vô kinh doanh vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng ph¸t triển kinh doanh. Từ đó có thể suy ra rằng không nhất thiết phải đa tất cả các đối tợng liên quan vào Tổng công ty nếu tính độc lập của nó đợc bảo tồn ở mức độ cao và vẫn đảm bảo hiệu quả cao. Vì vậy trong hệ thống kinh tế quốc dân, bên c¹nh nh÷ng tæ chøc kinh tÕ lín vÉn cßn tån t¹i nhiÒu doanh nghiÖp quy m« võa vµ nhá, c¸c lo¹i doanh nghiÖp nµy bæ sung, hç trî nhau chø kh«ng triÖt tiªu nhau. Các đối tợng đa vào tổng công ty theo mô hình tập đoàn kinh doanh phải có mối quan hệ với nhau. Chính mối quan hệ này sẽ tạo mối liên kết giữa các đối tợng ấy trong một thể thống nhất. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, viÖc thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh tËp ®oµn kinh doanh ph¶i nh»m vµo nh÷ng ngµnh (lÜnh vùc) träng yÕu cña nÒn kinh tế quốc dân, có nhu cầu và khả năng phát triển mạnh. Điều đó sẽ góp phần đạt đợc những yêu cầu cơ bản sau đây: Bảo đảm điều kiện cho ngành đợc lựa chọn thực sự đóng vai trò trọng yếu, then chèt (hay mòi nhän) trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n. Tạo ra những đầu tầu và động lực cho phát triển bản thân ngành (Tổng công ty và các đơn vị không thuộc tổng công ty) và kéo theo sự phát triển các ngành khác trọng hệ thống nền kinh tế quốc dân góp phần thực hiện vai trò chủ đạo của thµnh phÇn kinh tÕ nhµ níc. T¹o ®iÒu kiÖn tháa m·n nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, tranh thñ c¸c c¬ héi kinh doanh ë trong vµ ngoµi níc. -TiÕp tôc thóc ®Èy viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con Con đờng và bớc đi Các doanh nghiệp, công ty độc lập liên kết với nhau để tạo thành tập đoàn kinh doanh có tiềm lực kinh tế, tài chính đủ mạnh, đủ sức cạnh tranh trên thị trờng. Doanh nghiÖp nhµ níc cã quy m« lín, tiÒm lùc m¹nh (kü thuËt, c«ng nghÖ, vốn) sử dụng tiềm lực đó của mình để đầu t mở rộng quy mô sản xuất và lĩnh vực hoạt động, hoặc đầu t thâm nhập vào các doanh nghiệp khác dần biến nó thành sở h÷u cña m×nh..

(41) Mét doanh nghiÖp quy m« lín, m¹nh mua l¹i hay s¸p nhËp, th«n tÝnh c¸c doanh nghiÖp kh¸c yÕu h¬n m×nh vµ biÕn chóng thµnh c¸c c«ng ty con, c¸c chi nh¸nh cña m×nh. C¸c bíc tiÕn hµnh Xác định số tập đoàn kinh doanh trong ngành cần thành lập và đa ra phơng ¸n h×nh thµnh tõng tËp ®oµn kinh doanh. Lựa chọn, công bố công ty đủ điều kiện trở thành “công ty mẹ”. Muốn trở thành “công ty mẹ” phải đáp ứng một số yêu cầu nhất định mới có khả năg thu hút, tập hợp xung quanh nó và đợc công ty khác chấp nhận một cách tự nguyện. những yếu cầu đó là: Thứ nhất: đủ lớn về quy mô sản xuất kinh doanh: doanh thu, vốn, máy móc thiết bị và lao động. Thứ hai: có kinh nghiệm quản l làm ăn theo phong c¸ch s¶n xuÊt lín. Cã chiÕn lîc ph¸t triÓn l©u dµi, phï hîp víi chÝnh sách công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nớc và xu thế biến đổi của thế giới. Thứ ba: cã uy tÝn trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc. Thø t: cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. H×nh thµnh c¸c c«ng ty thµnh viªn. C¸c c«ng ty thµnhviªn cã thÓ lµ nh÷ng c«ng ty thuéc së h÷u nhµ níc, còng cã thÓ t nh©n hoÆc c¸c doanh nghiÖp liªn doanh. Tập đoàn đợc thành lập hoạt động theo nguyên tắc công ty cổ phần. Các công ty thành viên có thể thuộc bất kỳ chế độ sở hữu nào, chỉ cần công ty mẹ có khối lợng cổ phần lớn nhất, có thể tác động quyết định đến chiến lợc của tập ®oµn. -Cần có biện pháp chống độc quyền trong thành lập và quản lý tập đoàn kinh doanh. BiÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt cã thÓ ¸p dông lµ nªn thµnh lËp kh«ng chØ mét tËp ®oµn kinh doanh duy nhÊt trong cïng mét ngµnh, mét lÜnh vùc, mµ cã thÓ thµnh lập hai hoặc vài tập đoàn trong cùng một ngành, một lĩnh vực đó. -Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt vµ thiÕt lËp m« h×nh qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh doanh Về cơ cấu tổ chức quản lý, tập đoàn kinh doanh bao gồm Hội đồng quản trị, tổng giám đốc và giám đốc các doanh nghiệp thành viên. Về cơ chế vận hành: Công cụ chủ yếu đợc sử dụng để quản lý, điều hành hoạt động kinh tế của tập đoàn kinh doanh là: Điều lệ hoạt động của tổng công ty và các doanh nghiệp thành viên.

(42) ChiÕn lîc ph¸t triÓn cña tæng c«ng ty vµ c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. Hợp đồng kinh tế đợc ký giữa các doanh nghiệp thành viên Huy động, điều hòa, sử dụng vốn. Các vấn đề về cơ cấu tổ chức quản lý và cơ chế vận hành nêu trên cần đợc thể hiện trong Điều lệ hoạt động của Tổng công ty. -Tạo lập và hoàn thiện mội trờng vĩ mô cần thiết và thuận lợi cho sự ra đời và hoạt động có hiệu quả của các tập đoàn kinh doanh Ph¶i t¹o lËp, hoµn thiÖn m«i trêng kinh tÕ vµ m«i trêng kinh doanh thuËn lîi để sao cho doanh nghiệp đợc tự do kinh doanh và đợc cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng. Tạo lập môi trờng pháp lý và kinh doanh thuận lợi, trong đó có vấn đề cổ phÇn hãa vµ thµnh lËp thÞ trêng chøng kho¸n. Bëi v× cã nh vËy c¸c doanh nghiÖp míi cã thÓ tiÕn hµnh thuËn lîi viÖc mua b¸n cæ phiÕu, t¨ng gi¶m vèn, s¸p nhËp, thay đổi hình thức sở hữu, mua bán công ty. Kh¾c phôc t©m lý thÝch ph©n t¸n, tù do t¶n m¹n h¬n lµ s¸p nhËp, tËp trung. Đặc biệt là tâm lý sợ rằng tập đoàn kinh doanh sẽ đi vào vết xe đổ của Liên hiệp xÝ nghiÖp tríc ®©y..

(43) Tµi liÖu tham kh¶o 1. §Ó c¸c Tæng c«ng ty cña ViÖt Nam hiÖn nay trë thµnh c¸c tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh. TS. NguyÔn M¹nh ThÞnh 2. Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu thµnh lËp vµ n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh doanh t¹i ViÖt Nam. T¸c gi¶: TS. NguyÔn V¨n TÊn 3. Một số vấn đề cơ bản về mô hình công ty mẹ - công ty con ở Việt Nam. 4. M« h×nh tËp ®oµn kinh doanh (s¸ch tham kh¶o) 5. Tập đoàn kinh tế nhà nớc - Những vấn đề lý luận và thực tiễn T¸c gi¶: TS. TrÇn TiÕn Cêng 6. Tin các tập đoàn (Chuyên đề Tổng công ty Bu chính viễn thông) 7. Th«ng tin vÒ viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty trªn m¹ng vietnam.net, B¸o §Çu t..

(44) môc lôc PhÇn më ®Çu PhÇn I: c¬ së lý luËn cña viÖc h×nh thµnh m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë viÖt nam...........................................................1 1.1 kh¸i qu¸t chung vÒ c«ng ty mÑ - c«ng ty con.....................1 1.1.1. Kh¸i niÖm...........................................................................................1 1.1.2. §Æc ®iÓm ...........................................................................................1 1.1.3. Cơ chế hoạt động...............................................................................4 1.1.4. Vai trß................................................................................................6 1.2. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam..................7 1.2.1.TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan......................................................................7 1.2.2.Những nhân tố khách quan ảnh hởng đến sự hình thành và phát triển cña m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con.............................................................9 1.2.3.Nhu cÇu vµ ®iÒu kiÖn thµnh lËp m« h×nh c«ng ti mÑ-c«ng ti con ë ViÖt Nam............................................................................................................14 1.3. Kinh nghiÖm thÕ giíi........................................................................20 1.3.1. Con đờng hình thành và bớc đi........................................................20 1.3.2.Mét sè m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con trªn thÕ giíi......................21 1.3.3.Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm..............................................................23 PhÇn II: Sù h×nh thµnh vµ tæ chøc m« h×nh c«ng ty mÑc«ng ty con ë ViÖt Nam.......................................................................26 2.1. H×nh thøc thÝ ®iÓm m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ë ViÖt Nam..........................................................................................................26 2.1.1. Chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc......................................................26 2.1.2. Qu¸ tr×nh thÝ ®iÓm thµnh lËp c¸c tæng c«ng ty theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con...........................................................................................27 2.1.3.Mét thÝ ®iÓm cô thÓ...........................................................................33 2.2. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu vµ h¹n chÕ................................34 2.2.1. Nh÷ng thµnh c«ng ban ®Çu..............................................................34 2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ yÕu kÐm..............................................................34.

(45) 2.3. Ph¬ng híng vµ biÖn ph¸p chñ yÕu.............................................38 2.3.1. Ph¬ng híng......................................................................................38 2.3.2. C¸c biÖn ph¸p chñ yÕu.....................................................................39 KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o..

(46) KÕt luËn. TËp ®oµn kinh tÕ cã vai trß hÕt søc quan träng trong tÝch tô vµ tËp trung ho¸ s¶n xuÊt , n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh , më réng thÞ trêng , tèi ®a ho¸ lîi nhuận. Sự ra đời của các tập đoàn kinh tế là biểu hiện của trình độ phát triển cao cña lùc lîng s¶n xuÊt , kinh tÕ x· héi .NghÞ quyÕt §¹i héi 9 cña §¶ng :trong 5 năm tới cơ bản hoàn thành việc sắp xếp ,điều chỉnh cơ cấu đổi mới nâng cao hiệu quả hoạt động các Doanh nghiệp nhà nớc , xây dựng một số tập đoàn kinh tế m¹nh trªn c¬ së c¸c tæng c«ng ty Nhµ níc cã sù tham gia cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ . Việc hình thành các tập đoàn kinh tế ở nớc ta không còn xa xôi nữa , đã đến lúc chúng ta phải xúc tiến chuẩn bị những điều kiện cho sự ra đời phát triển cña nh÷ng rËp ®oµn nµy .C¸c tËp ®oµn kinh tÕ kh«ng chØ t¹o ra mòi nhän cña nÒn kinh tế quốc dân để vơn ra thế giới mà còn hình thành nên những trụ cột quan trọng làm nền tảng cho sự nghiệp công nghiệp hoá , hiện đại hoá ..

(47)

KINH TE CHINH TRI

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về