Tài liệu Kiến thức sử dụng máy tính: Thuần phục Windows docx

Kiến thức sử dụng máy tính: Thuần phục Windows
[11/27/2004
8:53:00 AM]



50 thủ thuật giúp bạn thuần phục Windows, trừ khử sự lộn xộn trong
PC và ngăn chặn những phiền toái ngay từ đầu. Khi gặp điều phiền
toái thì có 2 khả năng: hoặc là bạn nổi điên hoặc cam chịu. Tuy nhiên
còn có lựa chọn thứ ba: thuần phục nó. Loại bỏ những chương trình,
biểu tượng và các dịch vụ Windows không cần thiết và bạn sẽ tống khứ
đượ
c nhiều phiền toái.
Hầu hết những công cụ cần thiết đều có sẵn, chủ yếu là những thủ thuật tinh chỉnh Windows và các chương
trình để chúng chỉ làm những gì bạn muốn. Bạn cũng nên thay các chương trình thông dụng nhưng cồng
kềnh và tốn kém bằng những chương trình đơn giản hơn. Nếu lỡ quá đà và làm cho PC trở nên 'đờ đẫn',
cũng có cách giúp bạn quay lui.

KHỞI ĐỘNG VÀ KẾT THÚC
TRƠN TRU

Nhờ sự ổn định của Windows 2000 và XP, giờ đây bạn không còn phải thường xuyên khởi động PC nữa.
Nhưng dù sao, với mục tiêu thuần phục Windows, bạn cũng cần tìm hiểu qui trình khởi động. Càng ít
chương trình thừa nạp lúc khởi động, Windows càng được kích hoạt nhanh hơn và càng có nhiều vùng nhớ
hơn dành cho các ứng dụng. Hơn nữa, kiểm soát các chương trình nạp lúc khởi động sẽ giúp bạn tránh được
những phiền toái do phần mềm gián điệp hay virus gây ra.

Bước đầu tiên để giảm tải lúc khởi động là gỡ bỏ các chương trình không dùng đến, đặc biệt là những
chương trình luôn đặt biểu tượng ở khay hệ thống (góc dưới trái, chỗ hiện giờ hệ thống). Trước hết hãy tìm
trong menu Start biểu tượng gỡ cài đặt (uninstall) ở chung chỗ với biểu tượng chính của chương trình. Nếu
không thấy biể

u tượng này, hãy dùng công cụ Add or Remove Programs trong Control Panel của Windows,
chọn chương trình không cần thiết và nhấn nút Remove hay Change/Remove để thực hiện gỡ bỏ.

Tiếp theo, có thể bạn cần để mắt đến các chương trình vẫn muốn giữ lại nhưng không phải lúc nào cũng cần
chạy. Ví dụ chương trình QuickTime của Apple luôn nạp tập tin qttask.exe lúc khởi động, mỗi khi bạn xem
phim QuickTime, chương trình sẽ tự nạp lại vào khay hệ thống. Hãy loại bỏ những chương trình như vậy để
giảm tải quá trình khởi động (bạn vẫn có thể dùng chúng khi cần). Để thực hiện việc này, hãy tìm trong tất
cả những nơi Windows dùng để gọi các chương trình lúc khởi động và cấm những chương trình không cần.

Giảm tải quá trình khởi động
Có 4 cách để Windows gọi chạy các chương trình tự động lúc khởi động: khai báo shortcut chỉ đến chương
trình trong mục Startup của menu Start (Start.All Programs.Startup); khai báo trong registry; khai báo theo
kiểu cũ trong tập tin system.ini hay autoexec.bat; hay khai báo trong Computer Management console (nếu
chương trình thuộc loại đặc biệt gọi là service - dịch vụ).
Bạn duyệt qua từng nơi và cấm hay gỡ bỏ các tham chiếu đến chương trình
không cần chạy mỗi khi khởi động. Một cách dễ dàng để thực hiện công việc
này là dùng tiện ích System Configuration của Windows, nó có thể gỡ bỏ
những tham chiếu như vậy ở cả 4 nơi (nếu dùng Windows 2000, trước hết hãy
tải về công cụ msconfig ở địa chỉ
www.perfectdrivers.com/howto/msconfig.html và lưu vào folder
c:\winnt\system32).

Chọn Start.Run, gõ vào msconfig trong vùng Open và nhấn OK để gọi chạy
công cụ. Các chương trình liệt kê ở mục Startup lấy từ registry; mặc dù ít có
trường hợp chương trình dùng system.ini hay win.ini để tự khởi chạy, nhưng
bạn cũng nên duyệt qua các mục này nếu không tìm thấy ở những nơi khác.
Bạn cũng có thể dùng msconfig để quản lý các service, tuy nhiên có cách thức
tốt hơn để tắt chúng nhanh chóng.

Để cấm một chương trình khởi chạy, hãy xóa ô đánh dấu chọn ở kế bên nó, nhấn OK và khởi động lại máy.

Nếu xảy ra trục trặc, hãy vào lại System Configuration Utility và đánh dấu chọn lại chương trình.

Bạn có thể rút ngắn thời gian khởi động và giải phóng thêm bộ nhớ bằng cách ngừng các service không cần,
sau đó thiết lập để chúng không khởi chạy cùng với Windows. Mở Services Console: nhấn phải chuột lên
My Computer và chọn Manage. Khi cửa sổ này mở, ở khung bên phải bạn nhấn đúp Services and
Applications (hay nhấn vào dấu cộng kề bên) để mở khoản mục này, kế tiếp chọn Services xuất hiện bên
dưới.

Services Console hiển thị các service đang chạy ('Started') và cách thức service được kích hoạt: Automatic
(kích hoạt mỗi khi hệ thống khởi động, bất chấp bạn có cần hay không), Manual (không chạy lúc khởi động
nhưng Windows có thể kích hoạt dịch vụ khi cần), hay Disabled (hoàn toàn không chạy, ngay cả khi
Windows cần).

Tất nhiên, việc cấm một hay nhiều dịch vụ mà Windows có lúc cần đến có thể gây nên một vài trục trặc.
Bạn có thể tham khảo danh sách các dịch vụ Windows cùng với thông tin chi tiết ở website UK Security
Online (www.uksecurityonline.com/husdg/windowsxp/disableservices.htm) để biết những dịch vụ nào có
thể cấm an toàn.

Stanby để tăng tốc
Dù bạn có loại bỏ bao nhiêu chương trình và dịch vụ, hệ thống vẫn mất
nhiều thời gian để khởi động (startup) và kết thúc (shutdown). Có một
cách thức tốt hơn để trị bệnh cho PC của bạn: Đưa PC về chế độ Stanby
hay Hibernate thay vì tắt hoàn toàn. Stanby tắt nguồn màn hình và các ổ
đĩa nhưng vẫn duy trì nguồn cho CPU và bộ nhớ, cho phép bạn 'đánh thức'
PC và quay lại với công việc đang làm chỉ trong vài giây. Hibernate ghi
thông tin trong bộ nhớ xuống đĩa và tắt PC hoàn toàn; khi khởi động lại,
PC sẽ đọc lại thông tin của phiên làm việc được lưu trên đĩa, nhờ vậy bạn
có thể vào ngay công việc đang làm trước đ
ó.

Chế độ Hibernate thích hợp cho máy tính xách tay (để tối ưu thời gian dùng pin), còn Stanby thích hợp cho
má
y tính để bàn. Nhấn đúp biểu tượng Power Options trong Control Panel; chọn mục Power Schemes; thiết

Hình 1: Gỡ bỏ khỏi menu Startup
các chương trình không thật sự
cần thiết chạy lúc khởi động
Windows


Hình 2: Ngưng các service không cần
thiết


lập các tùy chọn màn hình, đĩa cứng và Stanby; sau đó nhấn OK. Để bật chế độ Hibernate, nhấn thẻ
Hibernate, đánh dấu chọn Enable hibernation, và nhấn OK. Một số PC, nhất là những PC cũ, có thể không
hỗ trợ chế độ Stanby hay Hibernate; nếu vậy bạn sẽ không thấy thẻ Hibernate.

THANH LỌC DESKTOP VÀ
MENU

Đôi khi thật khó biết hiện Windows có những công cụ gì. Để dễ dàng tìm thấy công cụ cần thiết, hãy loại bỏ
các biểu tượng trùng trong menu Start, trong thanh công cụ Quick Launch và trên desktop. Có thể bạn muốn
một vài biểu tượng xuất hiện ở nhiều nơi, tuy nhiên để đơn giản, chỉ nên bố trí biểu tượng ở nơi thích hợp
nhất.

Thanh lọc biểu tượng

Việc gỡ bỏ các phần mềm có tính năng hạn chế hay dùng thử thường không xoá đi shortcut trên desktop.
Thật may, Windows XP có cung cấp một công cụ tiện lợi để xoá sạch các biểu tượng desktop không dùng

đến. Nhấn phải chuột trên desktop, chọn Properties, nhấn thẻ Desktop và nhấn nút Customize Desktop.
Nhấn Clean Desktop Now để kích hoạt wizard tìm các biểu tượng mà gần đây bạn không dùng đến và
chuyển chúng vào folder Unused Desktop Shortcuts. Khi chỉ còn lại một ít biểu tượng trên desktop (chẳng
hạn như Recycle Bin), hãy liên kết chúng với thanh tác vụ để bạn không phải thu nhỏ các ứng dụng đang
làm việc chỉ để nhìn thấy chúng: Nhấn phải chuột lên thanh tác vụ và chọn Toolbars.Desktop. Kế tiếp nhấn
chuột phải tên thanh công cụ mới (nếu 'Lock the Taskbar' được đánh dấu chọn, hãy bỏ chọn nó, nhấn chuột
phải thanh tác vụ lại để thêm thanh công cụ desktop). Trên menu hiện ra, bạn sẽ thấy các tuỳ chọn thay đổi
kích thước biểu tượng và bật/tắt hiển thị tựa đề của thanh công cụ hay tên của biểu tượng.
Menu Start của Windows có khả năng cấu hình cao - nhấn phải
chuột nút Start, nhấn Properties, chọn thẻ Start Menu, chọn hoặc
là Start menu (mặc định của XP) hoặc là Classic Start (đổi sang
dạng menu giống Windows 2000), rồi nhấn nút Customize để hiển
thị các tuỳ chọn. Tuỳ sở thích riêng, tuy nhiên bạn có thể loại bỏ 2
biểu tượng trùng trong menu Start mặc định bằng cách bỏ chọn
các tuỳ chọn Internet và E-mail (mặc định, các liên kết đến các
chương trình này xuất hiện trong thanh công cụ Quick Launch).
Nhấn thẻ Advanced để xem thêm các tùy chọn tinh chỉnh. Nếu
bạn ít dùng đến các mục sau của menu Start: Favorites, Search,
Set Program Access and Default, Help and Support... bạn có thể làm biến mất chúng bằng cách bỏ chọn
chúng trong danh sách 'Start menu items' và nhấn OK.

Thanh Quick Launch, nằm ở bên phải nút Start, là phương thức kích hoạt ứng dụng thường dùng thuận tiện
nhất - bạn có thể gọi chạy các chương trình ưa thích chỉ với một nhấn chuột (nếu không thấy thanh Quick
Launch, nhấn chuột phải lên thanh tác vụ và chọn Toolbars.Quick Launch).

Hãy loại bỏ các biểu tượng ít dùng đến (nhấn chuột phải lên biểu tượng và chọn Delete). Bạn cũng có thể

Hình 3: Dùng Desktop Cleanup Wizard để dọn
sạch các icon không dùng đến khỏi desktop
thay đổi kích thước thanh công cụ Quick Launch (kéo thanh ở bên phải thanh công cụ với điều kiện không

khoá), sắp xếp các biểu tượng (kéo từng cái một) và giấu đi tựa đề của thanh công cụ và tên của các biểu
tượng. Hầu hết chương trình, khi cài đặt với thiết lập mặc định, sẽ đặt biểu tượng trên desktop, trong Quick
Launch và trong menu Start - quá 'phung phí'. Để ngăn tình trạng hỗn độn biểu tượng về sau, nên chọn tùy
chọn 'custom' khi cài
đặt ứng dụng mới để có thể quyết định nơi đặt biểu tượng.

Thanh lọc khay hệ thống

Gỡ bỏ các ứng dụng không cần thiết sẽ làm giảm số biểu tượng trong khay hệ thống, nhưng bạn còn có thể
thanh lọc thêm nữa: Windows, các thiết bị phần cứng và các tiện ích hệ thống cài đặt biểu tượng để cho
phép truy cập nhanh các thiết lập hoặc để hiển thị trạng thái. Thanh lọc khay hệ thống sẽ giải phóng không
gian trên thanh tác vụ để
dành chỗ cho những ứng dụng quan trọng hơn (xem phần '15 biểu tượng có thể
bỏ'). Thao tác trên khay hệ thống dễ dàng hơn khi tất cả biểu tượng của nó đều được hiển thị: Trong
Windows XP, nhấn phải chuột lên nút Start, chọn Properties, nhấn thẻ Taskbar, bỏ chọn Hide inactive
icons, và nhấn OK (có thể bạn sẽ muốn bật lại tính năng này khi thực hiện xong). Nhấn chuột phải hay trái
trên từng biểu tượng để hiện các tùy chọn cấu hình (mỗi biểu tượng hành xử khác nhau). Ngay cả khi phần
mềm không cho phép tắt biểu tượng ở khay hệ thống, Windows vẫn có thể giấu nó đi với tính năng tuỳ biến
khay hệ thống (xem mục Outlook trong phần '15 biểu tượng có thể bỏ').

LOẠI BỎ NHỮNG ỨNG DỤNG
VÔ ÍCH

Cũng như bản thân Windows, các ứng dụng bạn dùng hàng ngày theo thời gian sẽ trở nên 'mất trật tự'. Bạn
cần giải phóng khỏi hộp thư đầy tràn, menu 'láu táu' che đi các lệnh cần dùng và các thanh công cụ không
bao giờ dùng đến. Sau đây là cách thức để loại bỏ những thứ không cần thiết.

Đơn giản việc bảo mật

Hiện nay, việc bảo mật máy tính là quan trọng. Tuy nhiên, việc bật mọi tính năng bảo mật trên PC có thể

làm ảnh hưởng đến hiệu suất làm việc. Ví dụ, việc bật tính năng bảo vệ bằng mật khẩu (password) của trình
tiết kiệm màn hình (screen-saver) cho phép bạn r
ời khỏi PC mà không lo có ai đó tò mò xem những thông
tin nhạy cảm.
Nhưng screen-saver cũng có thể kích hoạt khi bạn bận nói
chuyện điện thoại hay bận suy nghĩ gì đó và 'lơi là' máy
tính. Có một khoảng thời gian chuyển đổi ('grace period')
từ lúc screen-saver kích hoạt đến khi chế độ bảo vệ yêu
cầu password có hiệu lực (trong khoảng thời gian này, khi
bạn rê chuột hay nhấn phím bất kỳ thì screen-saver sẽ kết
thúc ngay), mặc định là 5-10 giây. Bạn có thể tăng thời
gian này lên để tránh phiền toái nhập đi nhập lại
password. Công cụ miễn phí TweakUI PowerToys for
Windows XP của Microsoft (find.pcworld.com/42714) có
thể thực hiện công việc này. Chạy TweakUI, nhấn dấu
cộng kế bên Logon ở khung bên trái, và nhấn Screen
Saver bên dưới. Bạn có thể tăng 'grace period' đến 99999
giây, tuy nhiên chỉ cần trong khoảng 30-60 giây là đủ.
Một cách khác, bạn có thể chỉnh sửa thẳng trong registry
với công cụ regedit có sẵn (nhớ sao lưu registry trước khi
chỉnh sửa). Duyệt đến khoá
HKEY_LOCAL_MACHINE\SOFTWARE\Microsoft\Wi
ndows NT\CurrentVersion\Winlogon, tạo mới biến
DWORD đặt tên là 'ScreenSaverGracePeriod' (nếu đã có
thì chỉ cần chỉnh sửa) và thiết lập Value thích hợp trong
khoảng 0-2147483 (giây).
Windows XP SP2 bổ sung nhiều tính năng bảo mật hấp
dẫn, đáng kể nhất là Windows Firewall. Khi bạn cài đặt
SP2, một biểu tượng nhỏ có hình dạng giống cái khiên sẽ
xuất hiện ở kha

y hệ thống. Biểu tượng này liên kết đến
Hình 4: Tăng thời gian kích hoạt screen saver bằng cách
dùng Tweek UI tăng 'grace period'