Tài liệu Luận văn tốt nghiệp: "Phương tiện thông tin đại chúng" pptx

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP

ĐỀ TÀI: “
Phương tiện thông tin
đại chúng
”











1
MỤC LỤC

PHẦN MỞ ĐẦU
Trang
1. Tính cấp thiết và lí do chọn đề tài 4
2. Vài nét về lịch sử nghiên cứu 9
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 14
4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 14
5. Đối tượng, khách thể và phạm vi 16

6. Phương pháp nghiên cứu 16
7. Giả thuyết nghiên cứu 18
8. Kết cấu của luận văn 18
PHẦN NỘI DUNG

Chương I: Những vấn đề lí luận và phương pháp
nghiên cứu hiệu quả của báo chí đối với công chúng.
20
2
1.1. Cơ sở lý luận 20
1.1.1. Quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về truyền thông
đại chúng
20
1.1.2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về truyền thông đại chúng 23
1.1.3. Quan điểm của Đảng cộng sản Việt Nam về truyền
thông đại chúng
26
1.1.4. Lý thuyết của M.Weber về đối tượng nghiên cứu của
truyền thông đại chúng
28
1.1.5. Mô hình của H.Lasswell và C.Shannon về truyền
thông đại chúng
31
1.2. Các khái niệm 32
1.2.1. Truyền thông 32
1.2.2. Truyền thông đại chúng 33
1.2.3. Hiệu quả truyền thông đại chúng 35
1.2.4. Công chúng của truyền thông đại chúng 35
3
1.2.5. Công chúng sinh viên báo chí 37

1.3. Địa điểm khảo sát và một số đặc điểm của đối tượng
nghiên cứu
37
1.3.1. Vài nét về địa điểm khảo sát 37
1.3.2. Một số đặc điểm của đối tượng nghiên cứu 39
Chương II: Cách thức, mức độ và những vấn đề được
quan tâm trong giao tiếp đại chúng của công chúng sinh viên
báo chí.
42
2.1. Các phương tiện thông tin đại chúng và cách thức tiếp
nhận thông tin của công chúng sinh viên báo chí.
42
2.1.1. Các phương tiện truyền thông đại chúng 42
2.1.1.1. Báo in 42
2.1.1.2. Đài phát thanh - truyền hình 43
2.1.1.3. Báo trực tuyến 46
2.1.2. Địa điểm và cách thức tiếp nhận thông tin từ báo chí
của công chúng Sinh viên báo chí.
48
4
2.1.2.1. Địa điểm và cách thức đọc báo in 49
2.2.2.2. Địa điểm và cách thức nghe đài phát thanh 53
2.2.2.3. Địa điểm và cách thức xem truyền hình 55
2.1.2.4. Địa điểm và cách thức truy cập Interner 58
2.2. Mức độ tiếp nhận thông tin của công chúng sinh viên
báo chí
61
2.3. Những vấn đề được quan tâm của công chúng công
sinh viên báo chí
70

2.3.1. Những nội dung thông tin được quan tâm 69
2.3.1.1. Những thông tin thời sự, chính trị - xã hội 72
2.3.1.2. Những thông tin văn hoá, văn nghệ, vui chơi giải
trí
77
2.3.2. Những thể loại tác phẩm báo chí được quan tâm 79
2.3.2.1. Tin
5
2.3.2.2. Phóng sự
2.3.2.3. Phỏng vấn, tọa đàm
2.3.3. Nhu cầu và mức độ trao đổi thông tin của công
chúng sinh viên báo chí
82

Chương III: Nhận diện một số kênh truyền thông đại
chúng liên quan đến nghề báo và việc sử dụng thông điệp từ
báo chí của công chúng sinh viên báo chí.

89
3.1. Nhận diện một số kênh truyền thông đại chúng
3.1.1. Tạp chí: Người làm báo 91
3.1.2. Báo: Nhà báo & công luận 93
3.1.3. Trang web: nghebao.com (Nghề báo – Thư ký của
thời đại )
95
3.2. Vấn đề sử dụng thông điệp báo chí vào việc học tập và
rèn luyện của sinh viên báo chí
98
3.2.1. Mức độ tiếp nhận thông tin từ báo chí liên quan đến 99
6

việc học tập và rèn luyện của sinh viên báo chí
3.2.2. Ý nghĩa của những thông tin từ báo chí đối với việc
học tập và rèn luyện của sinh viên báo chí
100
PHẦN KẾT LUẬN

1. Những kết luận cơ bản 106
2. Một số kiến nghị 108
TÀI LIỆU THAM KHẢO
111
PHẦN PHỤ LỤC









7

8
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết và lí do chọn đề tài
Năm 1946, lần đầu tiên thuật ngữ truyền thông đại chúng được sử
dụng trong “Lời nói đầu của Hiến chương Liên hiệp quốc về văn hoá, khoa học
và Giáo dục”. Hiện nay, thuật ngữ này đã phổ biến rất rộng rãi các phương tiện
truyền thông đại chúng, tác động hàng ngày, hàng giờ đến sự phát triển của từng
lĩnh vực của xã hội.[3]

Hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng mà trung tâm là
hệ thống báo chí hiện nay phát triển rất mạnh mẽ, đã trở thành một thành tố rất
quan trọng của xã hội. Hệ thống này vừa là động lực, vừa là công cụ trong hoạt
động tổ chức, quản lí và nâng cao dân trí trong xã hội.
Trong hoạt động của mình, hệ thống truyền thông đại chúng đã thể hiện
vai trò cũng như khả năng tạo sự tương tác xã hội, hướng dẫn, định hướng hành
vi hoạt động trong công chúng. Chính vì vậy, truyền thông đại chúng trở thành
một thiết chế xã hội, nó được coi là tác nhân cơ bản làm hình thành các liên kết
xã hội.
Hiện nay, truyền thông đại chúng có được sự hỗ trợ rất lớn của các
phương tiện Khoa học kĩ thuật. Công nghệ phát triển ở trình độ cao đã đưa hệ
thống này trở thành một trong những hệ thống quan trọng nhất của xã hội hiện
đại. Thông tin của từng quốc gia trở thành đối tượng của báo chí mọi quốc gia,
không gian thông tin của nhân loại đang được thu nhỏ lại. Sự quốc tế hoá truyền
thông đại chúng đang đặt cả thế giới vào tình huống mà trong đó các hàng rào
thông tin “cứng” bị phá vỡ. Điều này là cơ sở thực tiễn cũng như là điều kiện
thuận lợi thúc đẩy các nghiên cứu xã hội học về truyền thông đại chúng.
Ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay, thực hiện công cuộc đổi mới
theo xu hướng hội nhập và phát triển. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lí của
9
Nhà nước nhiều lĩnh vực xã hội đã có sự phát triển rõ rệt. Hoạt động truyền
thông đại chúng đã phát triển mạnh mẽ cả về số lượng và chất lượng, đóng góp
tích cực vào công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hoá đất nước, thực hiện mục
tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Trong đường
lối đổi mới toàn diện, nổi bật lên là vấn đề dân chủ hoá các mặt của đời sống xã
hội; Thực tế này đã tạo nên những diến biến mới mẻ trong hoạt động thông tin
báo chí ở nước ta.
Báo chí hiện nay đã cơ bản hạn chế được hình thức thông tin một
chiều đơn điệu và ngày càng thể hiện được vai trò là cầu nối giữa Đảng và Dân.
Thông tin hai chiều được thực hiện trên báo chí: một mặt tuyên truyền, giải

thích đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến với công
chúng mặt khác phản ánh những nguyện vọng, ý kiến phản hồi của công chúng
trong quá trình thực hiện đường lối chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà
nước.
Nói đến báo chí là nói đến các loại hình của nó như : Báo in, báo
ảnh, phát thanh, truyền hình, internet …Đó là các bộ phận, các kênh thông tin
cơ bản nhất, cốt lõi nhất, tiêu biểu cho sức mạnh, bản chất và xu hướng vận
động của thông tin đại chúng.
Trong thực tế, mỗi loại hình báo chí có những thế mạnh và những
hạn chế riêng , chẳng hạn như: báo in có khả năng lưu trữ lâu, đồng thời đi sâu
phân tích chi tiết các sự kiện hiện tượng, công chúng của loại hình báo chí này
có thể tiếp nhận thông tin ở mọi nơi, mọi lúc mọi thời điểm khác nhau. Hạn chế
cơ bản của loại hình báo chí này là khó có khả năng phát hành rộng rãi tới công
chúng ở vùng sâu, vùng xa…Phát thanh, Truyền hình có thế mạnh là nhanh,
đồng thời, rộng khắp, hàng triệu triệu công chúng có thể tiếp nhận thông tin
đồng thời với thời điểm diễn ra sự kiện. Nhưng hạn chế của nó là tính thoảng
qua, khả năng lưu trữ kém …đòi hỏi công chúng tiếp nhận thông tin từ loại hình
10
báo chí này phải hết sức tập trung, quá trình thông tin bị phụ thuộc vào làn sóng,
thời tiết…
Ở nước ta các loại hình thông tin đại chúng đồng thời tồn tại và phát triển,
chúng không những không loại trừ nhau, mà ngược lại còn bổ khuyết, hỗ trợ
cho nhau tạo nên sức mạnh tổng hợp, góp phần thúc đẩy sự phát triển của đất
nước.
Hiện nay, cả nước ta có khoảng 14.000 nhà báo chuyên nghiệp
đang hoạt động. Ngoài ra còn có hàng ngàn cộng tác viên, thông tin viên và một
đội ngũ đông đảo đang hoạt động trong lĩnh vực thông tin xã hội. Đó là cán bộ ở
các phòng thông tin văn hoá, các đài truyền thanh cấp huyện, xã…
Cả nước hiện có 553 cơ quan báo in, trong đó có 157 báo 396 tạp
chí và khoảng hơn 1000 bản tin. Hàng năm, xuất bản hơn 550 triệu bản báo. 64

tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương 470 trong số 512 huyện, 7000 xã trong
tổng số hơn 10.359 xã được đọc báo trong ngày. Tính bình quân mỗi năm 1
người là 7,5 bản báo. 70% lượng báo chí tập trung ở thị xã, thành phố.
Có 1 đài truyền hình, 1 đài phát thanh quốc gia và 4 đài truyền hình khu
vực ở Huế, Đà Nẵng , Cần thơ, Thành phố Hồ Chí Minh. Một đài truyền hình kĩ
thuật số VTC của bộ bưu chính viễn thông. Ngoài ra 64 tỉnh, thành phố trực
thuộc Trung ương đều có đài Phát thanh - Truyền hình. Riêng đối với loại hình
phát thanh, ngoài đài phát thanh quốc gia Tiếng nói Việt Nam và các đài phát
thanh cấp tỉnh còn có hệ thống đài truyền thanh của gần 520 huyện và hơn
10.000 xã. Đây là loại hình báo chí có tính ổn định và phân bố đồng đều nhất
trong cả nước.
Cả sóng phát thanh và truyền hình quốc gia đều được truyền qua vệ
tinh. Theo con số thống kê chưa đầy đủ cả nước hiện có hơn 10 triệu máy thu
11
hình, với gần 85% số hộ gia đình xem được truyền hình. Sóng phát thanh hiện
đã tới 5 châu lục và hơn 90% lãnh thổ nước ta.
Báo chí trực tuyến (qua mạng Internet) là một là một loại hình báo chí
mới ra đời so với báo chí truyền thống; Nhưng được sự hỗ trợ mạnh mẽ của
khoa học kĩ thuật và công nghệ hiện đại đã khẳng định được vai trò cũng như
sức mạnh vượt trội của mình.
Ở nước ta, tờ báo trực tuyến đầu tiên chính thức ra đời năm 2000. Qua 7
năm phát triển, đến nay cả nước ta đã có khoảng hơn 2.500 trang Web đang hoạt
động và hầu hết các tờ báo đều có báo trực tuyến. Theo đánh giá của PGS.TS.
Trần Đình Hoan nguyên Uỷ viên bộ chính trị, Bí thư Trung ương Đảng thì : “
Báo điện tử đang góp phần tích cực vào sự lớn mạnh của đất nước”( Nguồn :
Viêt Nam Nét ngày 20/05/2003).
Hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng ở nước ta hiện nay
được đặt dưới sự lãnh đạo thống nhất của Đảng và quản lí của Nhà nước. Chính
vì vậy, các hoạt động xuất bản và phát hành ấn phẩm của hệ thống này đều được
dựa trên những cơ sở thống nhất như :

- Dấu hiệu về nghề nghiệp ( Giáo dục thời đại, Quân đôi nhân
dân, Người làm báo ...)
- Dấu hiệu về lứa tuổi ( Nhi đồng, Thanh niên, Tuổi trẻ, Người
cao tuổi…)
- Dấu hiệu về lãnh thổ ( Hà Nội mới, Sài gòn giải phóng, Hà
tây, Hà Nam…)
- Dấu hiệu về xã hội (Đại đoàn kết, Lao động …)
1)

12
- Dấu hiệu về giới ( Phụ nữ Việt Nam, Phụ nữ Thủ đô, Nữ
sinh …)
- Dấu hiệu về nhu cầu thị hiếu ( Tạp chí Thời trang, Báo Văn Nghệ,
tạp chí Văn nghệ… )
*

Tất cả các dấu hiệu trên là cơ sở để hoạt động xuất bản và phát
hành đối với tất cả các loại hình báo chí, kể cả báo chí Trung ương và địa
phương. Tất cả các đấu hiệu trên đều rất xác thực và gần gũi với đời sống xã
hội, do đó các đối tượng công chúng đều có thể tiếp nhận những thông tin phù
hợp từ hệ thống truyền thông đại chúng.
Trong thời điểm hiện nay, việc nghiên cứu khảo sát và đánh giá về
những ảnh hưởng và tác động của truyền thông đại chúng đối với các tầng lớp
công chúng ở nước ta là có tính cấp thiết và có ý nghĩa quan trọng cả về mặt lý
luận và thực tiễn.
Gần đây, một số tác giả cũng đã đưa vấn đề nhận diện công chúng
truyền thông đại chúng trong đề tài nghiên cứu. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu vắng
những công trình xem xét dưới góc độ Xã hội học và Báo chí theo hướng
nghiên cứu hiệu quả của truyền thông đại chúng đối với công chúng nói chung
và đối với công chúng là sinh viên nói riêng.

Sinh viên là nhóm dân số xã hội tương đối lớn trong hệ thống cơ
cấu xã hội. Nhóm sinh viên được xác định bởi những đặc điểm rõ rệt :
- Có độ tuổi trung bình khoảng từ 18 – 24

*

Dẫn theo Mai Quỳnh Nam “Công chúng Thanh niên đô thị và báo chí - nghiên cứu trường hợp
thành phố Hải Phòng năm 2002.” Mai Văn Hai – Mai Quỳnh Nam: Chương IX :Đời sống văn hoá
tinh thần và hoạt động truyền thông đại chúng.Báo cáo Xã hội năm 2000. Trịnh Duy Luân chủ biên,
Viện Xã hội học.

13
- Có trình độ học vấn tương đối cao
- Đang học nghề, trong một tổ chức trường học .
Có thể nói sinh viên là bộ phận lao động trí thức trong lực lượng lao
động của xã hội. Họ là nguồn nhân lực chủ yếu trong công cuộc công nghiệp
hoá, hiện đại hoá đất nước.
Lực lượng sinh viên sống và học tập tập trung tại các đô thị, do đó các
hoạt động giao tiếp với các phương tiện thông tin đại chúng cũng diễn ra trong
môi trường văn hoá, kinh tế, chính trị phát triển, vì vậy có nhiều điều kiện thuận
lợi để tiếp nhận nguồn thông tin đa dạng phong phú.
Đối với công chúng truyền thông là sinh viên, thì nhóm công chúng là
sinh viên báo chí cần được lưu ý và quan tâm. Bởi lẽ, trước hết, họ là lực lượng
lao động hùng hậu trong công cuộc đổi mới hiện nay. Họ là những trí thức, sẽ là
những chủ nhân của đất nước trong tương lai. Và đặc biệt sau khi ra trường họ
sẽ trở thành những nhà báo - những người sẽ trực tiếp hoạt động trong lĩnh vực
truyền thông đại chúng. Chính vì vậy, sự tác động của các phương tiện truyền
thông đại chúng có ảnh hưởng rất quan trọng đến quá trình học tập, cũng như
tác nghiệp của họ sau này. Nghiên cứu về nhóm công chúng sinh viên báo chí
trong mối quan hệ với hệ thống báo chí càng có ý nghĩa thiết thực trong giai

đoạn hiện nay.
Với ý nghĩa trên, luận văn của chúng tôi chọn sinh viên của Trường
Cao đẳng Phát thanh - Truyền hình TW1(Trực thuộc Đài Tiếng Nói Việt Nam)
tại Hà Nam để khảo sát hiệu quả của báo chí với công chúng sinh viên báo chí.
2. Vài nét về lịch sử nghiên cứu
14
Nghiên cứu xã hội học về truyền thông đại chúng nằm trong hệ
thống tri thức của xã hội học, đây là một hoạt động khoa học tạo được sự quan
tâm của cả Báo chí học và Xã hội học truyền thông đại chúng.
Trong lịch sử nghiên cứu về sự tác động của truyền thông đại
chúng với xã hội, các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều quan điểm nhìn nhận khác
nhau tuỳ thuộc vào sự biến động của mỗi giai đoạn lịch sử - xã hội nhất định .
Năm 1905, việc phát minh ra vô tuyến điện và theo đó là sự ra đời
của đài phát thanh – đây là một bước ngoặt lớn trong lịch sử phát triển các
phương tiện truyền thông đại chúng. Đài phát thanh ra đời với những ưu điểm
vượt trội về tốc độ thông tin cũng như sự quảng đại trong việc truyền bá nên đã
được công chúng hào hứng, say sưa tiếp nhận.
Các nhà nghiên cứu xã hội học thời kỳ này cho rằng các phương tiện
truyền thông đại chúng thực sự có một sức mạnh vạn năng. Tiêu biểu cho
khuynh hướng này là quan điểm của trường phái Frankfurt, họ cho rằng với khả
năng của đài phát thanh sẽ rất dễ thuyết phục công chúng, khiến họ phải tin
tưởng và phục tùng theo các thông điệp và mục đích của nó được truyền trên
sóng phát thanh. Nhận xét này được đưa ra từ sự quan sát số lượng công chúng
bị tác động và sự ảnh hưởng của nội dung thông điệp truyền tải, chưa dựa trên
những nghiên cứu thực nghiệm đối với công chúng truyền thông.
Năm 1944, P.Larsfeld cùng các cộng sự đã thông qua nghiên cứu
thực nghiệm đối với cử tri về quyết định bầu cử chỉ ra rằng, các chiến dịch vận
động tranh cử thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng hầu như chỉ
làm tăng thêm sự tin tưởng vào những ý định sẵn có của cử tri, thực tế ít làm
thay đổi quyết định của họ[403, 404].

Năm 1960, J.Klapper trong cuốn “Tác động của truyền thông đại
chúng” cho rằng “ truyền thông đại chúng chỉ là yếu tố tác động, bổ sung (dù là
15
tác động rất mạnh) cùng với những yếu tố trung gian khác chứ không phải là
yếu tố duy nhất dẫn đến sự thay đổi hành vi của công chúng”[40,144]. Nói cách
khác, truyền thông đại chúng không phải là nguyên nhân cần và đủ, không phải
là tác nhân cơ bản đẫn đến sự thay đổi thái độ ứng xử của công chúng.
Khi công nghệ truyền hình ra đời đã đánh đấu một bước tiến dài
trong sự phát triển của các phương tiện truyền thông đại chúng. Sức mạnh của
truyền hình được khẳng định bởi nó sử dụng tổng hợp sức mạnh của cả các loại
hình báo in, phát thanh và hình ảnh. Khoảng những thập niên 60 – 70 của thế kỷ
XX, truyền hình phát triển mạnh mẽ và phổ biến rộng rãi, những quan điểm
nghi ngờ về sức mạnh của truyền thông đại chúng được đặt ra xem xét lại. Đã
có nhiều công trình nghiên cứu khẳng định sức mạnh cũng như sự tác động to
lớn của loại hình này.
Mạng Internet ra đời đã thực sự làm thay đổi quan niệm về các
phương tiện truyền thông đại chúng truyền thống. Những hạn chế về khả năng
lưu trữ thông tin , thời lượng, sự đơn điệu, sự tương tác … của các phương tiện
truyền thống đã được giải quyết. Mạng Internet đã khẳng định được vai trò cũng
như sự tác động to lớn của nó đối với xã hội công chúng.
Những thập niên cuối của thế kỷ XX, công nghệ mạng Internet đã phát
triển mạnh mẽ và phổ biến ở hầu hết các quốc gia, nó tạo điều kiện để thế giới
xích lại gần nhau hơn. Có thể nói rằng, Internet là tác nhân cơ bản để thúc đẩy
quá trình toàn cầu hoá, tăng cường khả năng giao lưu, hội nhập, hợp tác, trên
mọi lĩnh vực giữa các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.
Sự ra đời của mạng Internet với những ưu điểm vượt trội và phạm vi tác
động của nó đã tạo ra không gian rộng lớn hơn cũng như nhiều hướng nghiên
cứu mới về hiệu quả của truyền thông đại chúng đối với công chúng xã hội.
Theo các tài liệu từ tiểu ban nghiên cứu truyền thông đại chúng của Đại hội Xã
hội học thế giới lần thứ XV, tổ chức năm 2002 cho thấy hướng nghiên cứu hiệu

16
quả truyền thông đại chúng của mạng Internet được đặc biệt chú trọng và phạm
vi nghiên cứu không chỉ trong mỗi quốc gia mà mở rộng ra toàn thế giới.
Đến cuối thế kỷ XX, J.Habermas đưa ra khái niệm “không gian cộng
đồng” trong đó các phương tiện truyền thông đại chúng đóng vai trò trung gian
liên lạc và tiếp xúc trong nội bộ xã hội dân sự, cũng như nội bộ xã hội xã hội
dân sự và các thiết chế Nhà nước. Đồng thời xác định truyền thông đại chúng
không phải là lãnh địa riêng của các nhà truyền thông hay các chuyên gia truyền
thông, nó là diễn đàn chung để thông tin về xã hội về con người. Truyền thông
đại chúng cũng là nơi thể hiện các mối quan hệ giữa các tầng lớp, các nhóm xã
hội[351, 352].
Nghiên cứu xã hội học truyền thông đại chúng là một hướng
nghiên cứu cơ bản của xã hội hiện đại. Các nước có truyền thống nghiên cứu xã
hội học rất coi trọng hướng nghiên cứu này. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay,
khi mà các quan hệ xã hội diễn ra ngày càng phức tạp trong bối cảnh toàn cầu
hóa. Truyền thông đại chúng được coi là một tác nhân xã hội, cơ bản tạo nên
các liên kết xã hội không chỉ trong phạm vi quốc gia mà cả trên phạm vi khu
vực và quốc tế.
Trong giai đoạn phát triển của xã hội học, truyền thông đại chúng
bắt đầu từ những năm 20 của thế kỷ trước, bao giờ xã hội học cũng hết sức được
coi trọng, nó được coi là hướng nghiên cứu chủ yếu để xem xét các tác động xã
hội của hệ thống truyền thông đại chúng đối với đời sống xã hội, và để đánh giá
hiệu quả xã hội của hệ thống này.
Ngay từ năm 1910, M.Weber người đã đặt luận cứ cho các nghiên
cứu xã hội học truyền thông đại chúng đã xếp nghiên cứu về công chúng ở vị trí
hàng đầu trong các vấn đề cần phải ưu tiên của xã hội học truyền thông đại
chúng. Qua bốn giai đoạn phát triển, nghiên cứu xã hội học truyền thông đại
17
chúng chỉ ra rằng: truyền thông đại chúng tạo nên các tương tác xã hội để hình
thành hành động xã hội phù hợp với định hướng xã hội.

Ở Việt Nam, việc nghiên cứu về hiệu quả truyền thông đại chúng
với công chúng bước đầu đã tạo được sự quan tâm của giới chuuyên môn. Từ
năm 1990 đến nay đã có một số những công trình theo hướng nghiên cứu lý
thuyết và thực nghiệm về công chúng.
Trước hết phải nối đến những bài viết của tác giả Mai Quỳnh Nam
đăng trên Tạp chí Xã hội học, ngoài việc đưa ra những cơ sở lý thuyết cho việc
nghiên cứu truyền thông đại chúng và dư luận xã hội tác giả đã gợi mở ra hướng
nghiên cứu thực nghiệm trong bối cảnh xã hội Việt Nam hiện nay.
Trên tạp chí Xã hội học số 2 – 1996 trong bài “Về đặc điểm và tính
chất của truyền thông đại chúng”,[55] tác giả đã phân tích mối quan hệ giữa
giao tiếp các nhân, giao tiếp đại chúng và hệ thống truyền thông đại chúng.Trên
cơ sở phân tích mối quan hệ này, tác giả đã chỉ ra những tác động trực tiếp đến
hiệu quả của hoạt động báo chí; Thứ nhất là sự tác động từ hệ thống pháp luật
và quyết định quản lý của các cơ quan quản lý báo chí. Thứ hai là sự tác động từ
công chúng báo chí. Thực tế cho thấy rằng, trong xu thế hội nhập và toàn cầu
hoá hiện nay sự tác động của các phương tiện truyền thông đại chúng dẫn đến
sự thay đổi ứng xử xã hội của công chúng là tương đối rõ nét; Đặc biệt trong đó
có nhóm công chúng là sinh viên báo chí.
Bài viết “Về vấn đề nghiên cứu hiệu quả truyền thông đại chúng”
trên tạp chí Xã hội học số 4 – 2001,[56] tác giả đã tổng hợp một số hệ thống chỉ
tiêu định tính và định lượng làm cơ sở để phân tích hiệu quả của các phương
tiện truyền thông đại chúng.
Các bài nghiên cứu xã hội học thực nghiệm về báo chí cũng của tác
giả này đã in trên tạp chí Tâm lí học số 1- 2004 như: “ Sinh viên Hà Nội trong
18
giao tiếp đại chúng”, [55] “ Báo thiếu nhi dân tộc và công chúng thiếu nhi dân
tộc” [48], “ Báo chí những vấn đề lí luận và thực tiễn” – Nhà xuất bản Đại học
Quốc gia Hà Nội 2001.Tác giả cùng các cộng sự đã khảo sát mối quan hệ giữa
các nhóm công chúng này với hệ thống truyền thông đại chúng trong môi
trường chính trị - xã hội. Đặc biệt, các nghiên cứu này chú ý tới đặc điểm quá

trình tiếp nhận thông tin, xử lí thông tin, cơ chế lây lan thông tin và các thức sử
dụng thông tin của họ, coi đó như những dấu hiệu tin cậy để đánh giá hiệu quả
hoạt động của hệ thống này.
Ngoài ra, tác giả này cũng đưa ra hàng loạt các nghiên cứu về dư
luận xã hội trong các bài viết trên tạp chí Xã hội học như “Dư luận xã hội - mấy
vấn đề lí luận và phương pháp nghiên cứu” ( Tạp chí Xã hội học số 1- 1995),
“Dư luận xã hội về con số”( Tạp chí Xã hội học số 3 – 1996), “ mấy vấn đề về
dư luận xã hội trong công cuộc đổi mới”(Tạp chí Xã hội học số 2 – 1996), “ Vai
trò của dư luận xã hội trong cơ chế “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm
tra”(Tạp chí Tâm lí học số 2 – 2000). Trong bài “ Truyền thông đại chúng và dư
luận xã hội” ( Tạp chí Xã hội học số 1 – 1996) tác giả đi sâu phân tích mối quan
hệ biện chứng giữa báo chí và công chúng trong quá trình hình thành và thể hiện
dư luận xã hội.
Các tác giả khác cũng công bố những công trình nghên cứu về xã
hội học báo chí như: luận án tiến sĩ Xã hội học của tác giả Trần Hữu Quang năm
2000 “ Chân dung công chúng báo chí Thành phố Hồ Chí Minh”. Luận án đi
sâu khảo sát cách thức và mức độ sử dụng các phương tiện truyền thông đại
chúng của công chúng. Trên cơ sở phân tích các hình thức tiếp nhận thông tin từ
các phương tiện truyền thông đại chúng của công chúng, để nhận diện công
chúng trong bối cảnh đổi mới của Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngoài ra còn có những công trình nghiên cứu khác như: luận án
tiến sĩ Xã hội học của tác giả Trương Xuân Trường năm 2002 “ Hiện trạng và
19
vai trò tác động của truyền thông dân số đối với người nông dân”, PGS.TS.
Nguyễn Văn Dững “Đối tượng tác động của báo chí” trên tạp chí Xã hội học số
4 – 2004, luận văn thạc sĩ của tác giả Đinh Thị Phương Thảo “ Hiệu quả của
truyền thông đại chúng đối với công chúng Thanh niên đô thị” nghiên cứu
trường hợp thành phố Hải Phòng năm 2006…
Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ “Truyền thông đại chúng với
công chúng Thanh niên đô thị - nghiên cứu trường hợp thành phố Hải Phòng, do

Viện Xã hội học chủ trì PGS.TS Mai Quỳnh Nam chủ nhiệm đề tài có thể được
coi là công trình đầu tiên theo hướng nghiên cứu cơ bản là nghiên cứu công
chúng.
Việc nghiên cứu đề tài Hiệu quả của báo chí với công chúng sinh
viên báo chí có thể là một đóng góp để bước đầu hình dung được hiệu quả xã
hội của báo chí đối với công chúng là sinh viên báo chí, trong đó có công chúng
là sinh viên báo chí Trường Cao đẳng Phát thanh - Truyền hình TW1.
3.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
3.1 Ý nghĩa khoa học
Xuất phát từ góc nhìn của báo chí học, xã hội học báo chí; nghiên
cứu vấn đề hiệu quả của báo chí với công chúng sinh viên báo chí để đánh giá
tác động của hệ thống báo chí đối với công chúng là sinh viên báo chí được
chọn làm đối tượng nghiên cứu. Qua việc nghiên cứu để tìm hiểu, nhận diện sự
lựa chọn nguồn tin cũng như sự tiếp thu, sử dụng những nguồn tin nhận được,
đồng thời tìm hiểu dư luận xã hội trong sinh viên báo chí về hoạt động của báo
chí trong hệ thống các phương tiện truyền thông đại chúng.
Việc nghiên cứu đề tài này cũng có thể góp phần vào việc nghiên
cứu hiệu quả của báo chí với công chúng nói chung, và đặc biệt là đối với công
chúng là sinh viên, trong đó có một bộ phận là sinh viên báo chí.
20
Kết quả nghiên cứu từ đề tài này có thể là tài liệu tham khảo cho
các nghiên cứu trong lĩnh vực báo chí học và xã hội học truyền thông đại chúng.
3.2 Ý nghĩa thực tiễn
Nghiên cứu vấn đề hiệu quả của báo chí với công chúng sinh viên
báo chí, chúng tôi hi vọng sẽ đưa ra được những khuyến nghị để các nhà quản lí
truyền thông, các cơ quan truyền thông nắm được thực trạng sự tác động của hệ
thống truyền thông đối với bộ phận công chúng này. Từ đó tạo cơ sở khoa học
cho những giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả của báo chí đối với công chúng
sinh viên báo chí.

4. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
4.1 Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu vấn đề hiệu quả của báo chí với công chúng là sinh
viên báo chí nhằm tìm hiểu :
- Công chúng sinh viên báo chí tiếp cận thông tin như thế
nào?
- Những vấn đề nào truyền tải trên báo chí được công chúng
sinh viên báo chí quan tâm?
- Nhận diện một số kênh truyền thông đại chúng liên quan đến
nghề báo và việc sử dụng những thông điệp tiếp nhận được đối với việc
học tập và rèn luyện.
- Góp phần đề xuất những giải pháp tăng cường hiệu quả
thông tin tới nhóm công chúng này.
21
4.2 Nhim v nghiờn cu
- Tỡm hiu cỏch thc tip nhn thụng tin v hiu qu vic s dng ni
dung cỏc thụng ip c thụng tin trờn bỏo chớ.
- Phõn tớch cỏc hỡnh thc trao i thụng tin trong nhúm cụng
chỳng sinh viờn bỏo chớ.
- Phõn tớch hiu qu ca bỏo chớ qua hot ng tip nhn v s
dng thụng tin t cỏc phng tin truyn thụng i chỳng ca sinh viờn
bỏo chớ.
5. i tng, khỏch th v phm vi nghiờn cu
5.1 i tng nghiờn cu
Nghiờn cu hiu qu ca bỏo chớ vi cụng chỳng sinh viờn bỏo chớ
5.2 Khỏch th nghiờn cu
L nhúm cụng chỳng sinh viờn bỏo chớ Trng Cao ng Phỏt thanh -
Truyn hỡnh TW1
5.3 Phm vi nghiờn cu
Trng Cao ng Phỏt thanh - Truyn hỡnh TW1 trc thc i

Ting Núi Vit Nam ( nm trờn a bn th xó Ph Lý, tnh H Nam ).
6. Phng phỏp nghiờn cu
6.1 Phng phỏp lun
Dựa trên quan điểm về mối quan hệ biện
chứng giữa kiến trúc th-ợng tầng và cơ sở hạ tầng
trong mỗi hình thái kinh tế - xã hội, t- t-ởng của
22
C.Mác về vai trò của ý thức xã hội trong đời sống xã
hội, về mối liên hệ giữa truyền thông đại chúng và d-
luận xã hội đ-ợc lấy làm cơ sở cho việc nghiên cứu sự
tác động của truyền thông đại chúng và d- luận xã
hội. C.Mác cho rằng : Lý luận có thể trở thành lực
l-ợng vật chất khi nó thâm nhập vào quần chúng, sản
phẩm của truyền thông là d- luận xã hội
*
.

Nghiên cứu xã hội học truyền thông
đại chúng phát triển mạnh mẽ trong những thập niên
vừa qua và trở thành một chủ đề cơ bản của xã hội
hiện đại. Năm 1910, M.Weber đã đề xuất h-ớng nghiên
cứu này có nhiệm vụ phát triển mối quan hệ giữa
truyền thông đại chúng với xã hội theo các h-ớng :
- Nghiên cứu công chúng
- Nghiên cứu tổ chức truyền thông và các nhà
truyền thông với vai trò là một tầng lớp xã hội nghề
nghiệp
- Phân tích nội dung thông điệp truyền tải
Nghiên cứu hiệu quả truyền thông đại
chúng là một vấn đề cấp bách và phức tạp, điều đó

xuất phát từ chỗ ng-ời ta ngày càng nhận thấy khả
năng tác động to lớn của hoạt động truyền thông . Mặt
khác, tính phức tạp của h-ớng nghiên cứu này lại phụ
thuộc bởi tính chất đa chức năng của thông tin đại
chúng và các mối quan hệ nhiều chiều ở sự t-ơng tác
với hệ thống thông tin đại chúng trong thực tế

*
C.Mác và Ph.Ăngghen, Tuyển tập T.1, tr.206. Dẫn theo Mai Quỳnh Nam,
"Truyền thông đại chúng và d- luận xã hội", Tạp chí Xã hội, số 1 (53),
1996, tr.3
23
Trên cơ sở áp dụng lí luận báo chí, quan
điểm lý thuyết xã hội học chuyên ngành xem xét hiệu
quả tác động của báo chớ với nhóm công chúng là sinh
viên báo chí đ-ợc đặt trong các t-ơng tác xã hội cụ
thể.
Quan điểm lý thuyết xã hội học đ-ợc
dùng làm cơ sở nghiên cứu ở đây gồm: Cách phân loại
hiệu quả truyền thông đại chúng đối với công chúng do
Weiss (1988) đ-a ra về tác động định l-ợng của truyền
thông đại chúng; Những l-u ý của Moll (1993) khi phân
tích chỉ báo độ ghi nhớ của công chúng về nội dung
thông điệp; Nhng vấn đề tạo nên mối quan tâm của giới
chuyên môn trong phân tích hiệu quả của truyền thông
đại chúng liên quan tới:
1. Việc tách giải quyết hoạt động của từng kênh
truyền thông cụ thể.
2. Nhận xét của Sechcô (1986) về sự sai lầm khi
tách tác động truyền thông đại chúng ra khỏi ảnh

h-ởng từ các cơ sở xã hội khác cùng tác động hàng
ngày đối với công chúng truyền thông.
3. Sự đan xen và t-ơng hỗ giữa giao tiếp đại
chúng và giao tiếp cá nhân d-ới tác động của các
ph-ơng tiện truyền thông đại chúng).
4. Lý luận về cơ chế lây lan thông tin; về dòng
phản hồi thông tin.
5. Lập luận của M.Weber về tác động của truyền
thông đại chúng đối với việc hình thành ý thức quần
chúng và d- luận xã hội [7]

24

Ng-ời nghiên cứu cũng đặc biệt chú ý đến
các khía cạnh lý luận và lịch sử của vấn đề mà các
tác giả đi tr-ớc đã đặt ra, coi đó nh- những tiền đề
lý luận để triển khai đề tài của mình.
6.2 Phng phỏp thu thp thụng tin
Nhng thụng tin chỳng tụi thu thp c qua vic s dng kt hp
cỏc phng phỏp :
- Phng phỏp nghiờn cu nh lng thụng qua vic iu tra
chn mu. iu tra c tin hnh vi 400 bng hi vi sinh viờn bỏo chớ
Trng Cao ng Phỏt thanh - Truyn hỡnh TW1 trc thuc i Ting
Núi Vit Nam ( nm trờn a bn th xó Ph Lý, tnh H Nam ). Mu
nghiờn cu c da trờn cỏc ch bỏo v gii tớnh, nm hc, ngnh hc
ca sinh viờn.
- Phng phỏp iu tra nh lng thu thp thụng tin c tin hnh vi
sinh viờn bỏo chớ ti trng nm 2007.
Ngoi ra, thụng tin cũn c thu thp da trờn cỏc t liu sn cú liờn quan
n ch nghiờn cu, qua h thng bỏo chớ c cp nht thng xuyờn.

Chỳng tụi tin hnh x lớ thụng tin theo phng phỏp :
- S dng phng phỏp phõn tớch thng kờ i vi nhng s
liu nh lng.
7. Gi thuyt
ti c trin khai ỏnh giỏ v kim nghim cỏc gi thuyt nghiờn
cu sau: