boi duong hs gioi o tieu hoc bien phap tu tu

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (671.05 KB, 39 trang )

6.1 Nhận diện biện pháp tu từ

Đây là những bài tập yêu cầu HS nhận ra biện
pháp tu từ ( so sánh, nhân hóa) trong đoạn văn,
đoạn thơ. Bài tập cũng có thể yêu cầu HS chỉ ra
từng bộ phận cấu tạo nên từng biện pháp tu từ.

</div>
<span class='text_page_counter'>(3)</span><div class='page_container' data-page=3>

Ví dụ 1 : TV3 tập 2 trang 85

1. Trong những câu thơ sau, cây cối và sự vật tự
xưng là gì ? Cách xưng hơ ấy có tác dụng gì ?
Tơi là bèo lục bình

Bứt khỏi sình đi dạo

Dong mây trắng làm buồm
Mượn trăng non làm giáo.

</div>
<span class='text_page_counter'>(4)</span><div class='page_container' data-page=4>

Ví dụ 2 : TV3 tập 2 trang 44

1. Đọc bài thơ sau và trả lời câu hỏi :
Đồng hồ báo thức

Bác kim giờ thận trọng
Nhích từng li, từng li
Anh kim phút lầm lì

Đi từng bước, từng bước.
Bé kim giây tinh nghịch
Chạy vút lên trước hàng
Ba kim cùng tới đích

</div>
<span class='text_page_counter'>(5)</span><div class='page_container' data-page=5>

a)Trong bài thơ trên, những vật nào được
nhân hóa ?

b)Những vật ấy được nhân hóa bằng cách
nào ?

</div>
<span class='text_page_counter'>(6)</span><div class='page_container' data-page=6>

6.2 Bài tập cấu trúc yêu cầu tạo lập biện

pháp tu từ

</div>
<span class='text_page_counter'>(7)</span><div class='page_container' data-page=7>

Ví dụ 1 : TV3 tập 1 trang 126

</div>
<span class='text_page_counter'>(8)</span><div class='page_container' data-page=8></div>
<span class='text_page_counter'>(9)</span><div class='page_container' data-page=9></div>
<span class='text_page_counter'>(10)</span><div class='page_container' data-page=10></div>
<span class='text_page_counter'>(11)</span><div class='page_container' data-page=11></div>
<span class='text_page_counter'>(12)</span><div class='page_container' data-page=12></div>
<span class='text_page_counter'>(13)</span><div class='page_container' data-page=13></div>
<span class='text_page_counter'>(14)</span><div class='page_container' data-page=14>

Mặt đẹp như hoa.
Mặt tươi như hoa.

</div>
<span class='text_page_counter'>(15)</span><div class='page_container' data-page=15>

Nước Việt Nam như hình chữ S.

</div>
<span class='text_page_counter'>(16)</span><div class='page_container' data-page=16></div>
<span class='text_page_counter'>(17)</span><div class='page_container' data-page=17>

Ví dụ 2 :

Chọn một từ trong ngoặc đơn để viết 3 câu
văn có nhân hóa tả các đối tượng sau :

a) Những cánh cò (chấp chới, rập rờn, phân
vân, bay lả bay la).

b) Giọt mưa xuân (se sẽ, nhẹ nhàng, nhè
nhẹ, dịu dàng).

</div>
<span class='text_page_counter'>(18)</span><div class='page_container' data-page=18>

a) Phân vân.

Những cánh cò đang phân vân bên ruộng
lúa.

b) Dịu dàng.

Giọt mưa xuân dịu dàng, mơn man trên má
em.

c) Quấn quýt.

</div>
<span class='text_page_counter'>(19)</span><div class='page_container' data-page=19>

Ví dụ 3 :

Chọn từ ngữ thích hợp điền vào chỗ trống để
hồn chỉnh hình ảnh so sánh về hoa

phượng trong từng câu dưới đây :
a) Hoa phượng là hoa ...

b) Phượng khơng nở một đóa, một vài cành,
mà là ...

</div>
<span class='text_page_counter'>(20)</span><div class='page_container' data-page=20>

Hoa phượng là hoa học trò.

Phượng khơng nở một đóa, một vài cành,
mà là cả một góc trời đỏ rực.

Những tán hoa lớn xịe ra như mn ngàn
con bướm thắm đậu khít nhau.

</div>
<span class='text_page_counter'>(21)</span><div class='page_container' data-page=21>

Khi dạy biện pháp tu từ, chúng ta cần làm cho

HS hiểu được <i>mục đích, giá trị</i> của biện pháp
tu từ chứ <i>khơng chỉ</i> <i>hình thức </i>của chúng.

Vì khơng chú ý đến mục đích của so sánh nên
nhiều HS khi giải bài tập trong đề thi HS giỏi
u cầu viết câu có hình ảnh so sánh từ các
cặp từ ngữ <i>chiếc đĩa bạc- vầng trăng, tấm </i>
<i>thảm vàng – cánh đồng lúa chín</i> đã tạo ra

những câu khơng rõ mục đích so sánh để làm
gì như <i>Chiếc đĩa bạc như vầng trăng, tấm </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(22)</span><div class='page_container' data-page=22>

6.3 Bài tập yêu cầu phân tích, đánh giá giá

trị của biện pháp tu từ

Bản thân biện pháp tu từ là thú vị, nó tạo nên giá
trị nghệ thuật của ngôn ngữ văn chương. Vì vậy
dạng bài tập này xuất hiện nhiều trong đề thi Hs
giỏi.

Ví dụ 1 : Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng

trong hai câu thơ sau và nêu tác dụng của biện
pháp tu từ đó ?

</div>
<span class='text_page_counter'>(23)</span><div class='page_container' data-page=23>

Biện pháp tu từ được sử dụng là : Ẩn dụ.

Mặt trời ( Mặt trời của mẹ, em nằm trên lưng)
chỉ <i>người em bé trên lưng mẹ</i>, thể hiện được
sự gắn bó khơng rời giữa hai mẹ con. Mặt trời

khơng tạo độ nóng, độ chói mà trở thành hình
tượng biểu trưng cho nguồn sống mạnh mẽ.
Người mẹ Tà-ôi coi đứa con bé bỏng như một
nguồn sống, nguồn nuôi dưỡng lớn lao cho

</div>
<span class='text_page_counter'>(24)</span><div class='page_container' data-page=24>

Ví dụ 2:

Mở đầu bài Nhớ con sông quê hương, nhà thơ Tế
Hanh đã viết :

Q hương tơi có con sơng xanh biếc

Nước gương trong soi bóng những hàng tre
Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Tỏa nắng xuống lịng sơng lấp lống...
Đoạn thơ trên có những hình ảnh nào đẹp ?

</div>
<span class='text_page_counter'>(25)</span><div class='page_container' data-page=25>

 Những hình ảnh đẹp :

Hình ảnh con sơng xanh biếc có nước trong như
mặt gương để những hàng tre hàng ngày soi
bóng.

Hình ảnh lịng sơng lấp lống phản chiếu ánh
nắng trưa hè.

 Những cảm nhận :

Con sơng q hương có vẻ đẹp thật quyến rủ

lịng người.

</div>
<span class='text_page_counter'>(26)</span><div class='page_container' data-page=26></div>
<span class='text_page_counter'>(27)</span><div class='page_container' data-page=27>

• Ví dụ 3 : Trong bài thơ <i><b>Cây dừa</b></i> ( SGK-TV2/1) nhà
thơ Trần Đăng Khoa có đoạn.

Cây dừa xanh tỏa nhiều tàu

Dang tay gọi gió, gật đầu gọi trăng.
Thân dừa bạc phếch tháng năm,

Quả dừa – đàn lợn con nằm trên cao.
Đêm hè hoa nở cùng sao

Tàu dừa – chiếc lược chải vào mây xanh. »

Theo em, phép nhân hóa và phép so sánh được thể
hiện qua những từ ngữ nào trong khổ thơ trên.

</div>
<span class='text_page_counter'>(28)</span><div class='page_container' data-page=28>

+ Phép nhân hóa được thể hiện qua các từ ngữ : <i><b>Dang tay</b></i>

đón gió<i> ; <b>gật đầu </b></i>gọi trăng<i>.</i>

+ Các từ ngữ đó có tác dụng làm cho các vật vô tri vô giác
(là cây dừa) trở nên có những biểu hiện tình cảm như con
người. <i>Dừa cũng biết mở rộng vịng tay để đón gió, cũng </i>
<i>gật đầu mời gọi trăng lên.</i>

+Phép so sánh được thể hiện qua các từ ngữ : <i>Quả dừa </i>

(giống như) <i>đàn lợn con</i> ; <i>tàu dừa </i> (giống như) <i>chiếc lược.</i>

+ Cách so sánh ở đây được chon những sự vật thật là gần
gủi, thể hiện sự liên tưởng rất phong phú của tác giả.

</div>
<span class='text_page_counter'>(29)</span><div class='page_container' data-page=29>

• Ví dụ 4 : Trong bài <i><b>Nghe thầy đọc thơ</b></i> (sách TV4/1)
nhà thơ Trần Đăng Khoa có viết :

Em nghe thầy đọc bao ngày

Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà
Mái chèo nghe vọng sông xa

Êm êm nghe tiếng của bà năm xưa
Nghe trăng thở động tàu dừa… »

</div>
<span class='text_page_counter'>(30)</span><div class='page_container' data-page=30>

+ Nghệ thuật nhân hóa và cách gieo vần.
+ Nhân hóa : thở

Cách gieo vần : ngày-cây ; nhà-xa ; xa-bà ; xưa- dừa.
+ Các hình ảnh : nắng chói chang, cây cối xanh tươi
(<i>Tiếng thơ đỏ nắng xanh cây quanh nhà</i>)

+ Các âm thanh. Tiếng mái chèo quẫy nước, khua nước
vọng lại từ dịng sơng hiện về trong kí ức.

Tiếng ru ạ ơ của người bà ru cháu trong những năm
tháng cậu học trò còn thơ bé.

</div>
<span class='text_page_counter'>(31)</span><div class='page_container' data-page=31>

Cảm nhận được :

+ Với những lời thơ của thầy đọc, cảnh vật xung
quanh muôn màu, muôn âm sắc tươi sáng đã

hiện ra trong tâm trí của cậu học trò.

</div>
<span class='text_page_counter'>(32)</span><div class='page_container' data-page=32>

6.4 Bài tập sáng tạo – yêu cầu sử dụng biện pháp
tu từ để luyện viết câu văn có hình ảnh, có cảm
xúc.

Những bài tập này là những bài tập sáng tạo, yêu
cầu HS sử dụng biện pháp tu từ để luyện viết
câu văn có hình ành, có cảm xúc, chúng được
sử dụng nhiều khi luyện viết văn. Vì vậy

những bài tập này được sử dụng nhiều ở mạch
kiến thức , kĩ năng – làm văn – rèn kĩ năng

</div>
<span class='text_page_counter'>(33)</span><div class='page_container' data-page=33>

Ví dụ 1 :

Viết 2 câu văn có hình ảnh nhân hóa để tả :
- tia nắng sớm.

- cánh cổng trường.
Gợi ý :

</div>
<span class='text_page_counter'>(34)</span><div class='page_container' data-page=34>

Ví dụ 2 : Viết lại câu văn sau cho sinh động bằng
cách sử dụng biện pháp so sánh :

1.Cây phượng vĩ ở cổng trường đã nở hoa.
2. Bé có đơi mắt đen trịn, hai má ửng đỏ.

3.Sau trận ốm nó rất gầy.

Gợi ý :

1.Cây phượng vĩ ở cổng trường đã nở hoa đỏ như
một bó đuốc khổng lồ.

2. Bé có đơi mắt đen trịn như hạt nhãn, hai má
ửng đỏ như trái đào chín.

</div>
<span class='text_page_counter'>(35)</span><div class='page_container' data-page=35>

Ví dụ 3 : Viết đoạn văn miêu tả trong đó có
sử dụng biện pháp so sánh

1.Miêu tả cây bút.

</div>
<span class='text_page_counter'>(36)</span><div class='page_container' data-page=36>

1. <i>Miêu tả cây bút.</i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(37)</span><div class='page_container' data-page=37>

<i>2. Miêu tả cây chuối.</i>

<i>Hoa chuối cong cong mềm mại,thuôn dài như </i>

<i>búp măng màu tím hồng.Rồi theo dịng thời gian, </i>
<i>chiếc hoa chuối ấy nở thành những nải chuối </i>

<i>con, những quả chuối trên mỗi nải to tròn, màu </i>
<i>ngọc thạch xếp thành hai hàng uốn cong cong </i>
<i>chỉ lên trời. Quả nào cũng có một mẫu núm đen </i>

<i>như đội chiếc mũ bảo hiểm tí hon. Dưới nắng </i>

</div>
<span class='text_page_counter'>(38)</span><div class='page_container' data-page=38>

Ví dụ 3 :

Hãy viết bài văn theo đề bài sau với phần
mở bài gián tiếp :

Trong đầm gì đẹp bằng sen

Lá xanh bơng trắng lại chen nhị vàng
Nhị vàng bông trắng lá xanh

Gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn.
Dựa vào bài ca dao trên, em hãy tả vẻ đẹp

</div>
<span class='text_page_counter'>(39)</span><div class='page_container' data-page=39></div>