Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại việt nam

Quản trị rủi ro

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH
KHOA THƯƠNG MẠI – DU LỊCH – MARKETING


Tiểu luận:
QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG
THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

Giáo viên hướng dẫn :

Th.S Nguyễn Thị Hồng Thu

Nhóm sinh viên thực hiện :

Phạm Thị Kim Ánh
Phạm Thị Mỹ Bình
Võ Thị Ngọc Hà
Trần Thị Ánh Hồng
Nguyễn Ngọc Anh Khoa
Bùi Thị Hà Nhi
Lê Anh Sơn

1

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Lớp :

Ngoại thương 04

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 17 tháng 05 năm 2010
Nhận xét của giảng viên:
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................
......................................................................................................................

2

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................................ 5
Phần 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM..........................8

1.1 Giới thiệu về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam:..........................................8
1.1.1 Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam:..........................................................................................8
1.1.2 Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại.............................................................................................9
1.1.3 Thu nhập, chi phí và lợi nhuận của ngân hàng thương mại:...............................................................10

1.2 Tình hình hoạt động của các ngân hàng thương mại:...............................................12
1.3 Mục tiêu tăng trưởng của các ngân hàng thương mại..............................................15
1.3.1 Mục tiêu về lợi nhuận:..........................................................................................................................15
1.3.2 Đầu tư cho phát triển lâu dài...............................................................................................................16
1.3.3 Xu hướng tất yếu..................................................................................................................................16

1.4 Những thuận lợi và khó khăn của các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay.17
1.4.1 Thuận lợi...............................................................................................................................................17
1.4.2 Khó khăn:..............................................................................................................................................18

............................................................................................................................................... 22
Phần 2: RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG VIỆT NAM..................23
2.1 Tầm quan trọng của quản trị rủi ro hoạt động trong ngân hàng thương mại........23
2.2 Mơ hình 7 bước trong quản trị rủi ro hoạt động.......................................................24
2.2.1 Nhận dạng tất cả các sự kiện rủi ro liên quan có thể cản trở việc đạt các mục tiêu đề ra.................24
2.2.2 Phân tích và mơ tả rủi ro hoạt động.....................................................................................................25
2.2.3 Đánh giá từng rủi ro dựa trên xác suất và ảnh hưởng rồi xếp hạng ưu tiên từ cao xuống thấp.......26
2.2.4 Phân tích và đánh giá các cơng cụ kiểm soát rủi ro..............................................................................28
2.2.5 Xử lý từng rủi ro bắt đầu từ ưu tiên cao nhất......................................................................................32
2.2.6 Giám sát các sự cố và các chỉ báo phát sinh rủi ro tiềm năng khác....................................................35
3

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại

Quản trị rủi ro
2.2.7 Định kỳ xem xét lại các chiến lược quản trị rủi ro................................................................................35

Phần 3: MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NHTM VIỆT NAM
GẦN ĐÂY VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM.......................................................................37
3.1 Một số rủi ro về hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam gần đây:......37
3.2 Bài học kinh nghiêm cho các ngân hàng thương mại Việt Nam:..............................41
KẾT LUẬN.......................................................................................................................... 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO:..................................................................................................48

4

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

LỜI MỞ ĐẦU
ĐẶT VẤN ĐỀ
Xu hướng tự do hố và tồn cầu hố kinh tế khiến hoạt động kinh
doanh của ngành ngân hàng của Việt Nam càng trở nên phức tạp, dẫn tới có
nhiều rủi ro hoạt động. Tuy rủi ro hoạt động chỉ chiếm một tỷ lệ nhỏ trong số
các rủi ro mà các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay phải đối mặt,
nhưng ảnh hưởng của nó cũng khơng nhỏ đối với hoạt động kinh doanh và
uy tín của các ngân hàng.
Trước thời cơ và thách thức của tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế, vấn
đề nâng cao khả năng cạnh tranh của ngân hàng thương mại trong nước với
ngân hàng thương mại nước ngoài, mà cụ thể là nâng cao chất lượng hoạt
động, giảm thiểu rủi ro đang trở nên cấp thiết. Đứng trước tình hình đó, địi
hỏi các ngân hàng thương mại Việt Nam phải nâng cao công tác quản lý rủi

ro hoạt động, giảm thiểu một cách thấp nhấp các nguy cơ tiềm ẩn gây nên rủi
ro.
Đề tài "QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN
HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM" được chúng em đặt ra nhằm nghiên
cứu tình hình hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam trong thời gian
gần đây, nêu những rủi ro hoạt động mà các ngân hàng thường gặp phải, từ
đó đề ra một số giải pháp chiến lược quản trị rủi ro hoạt động cho các ngân
hàng thương mại Việt Nam.
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
5

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

• Đề tài nghiên cứu lý thuyết cơ bản của rủi ro hoạt động, quản lý rủi ro
hoạt động của các ngân hàng thương mại.
• Trong đó có nghiên cứu về tình hình hoạt động, những thuận lợi và khó
khăn của các ngân hàng.
• Làm rõ ngun nhân gây ra rủi ro và đánh giá rủi ro hoạt động trong
các ngân hàng thương mại Việt Nam.
• Đề xuất một số giải pháp quản trị rủi ro hoạt động có hiệu quả, hạn chế
mức thấp nhất những tác hại xấu do nó gây ra, góp phần phục vụ cho
mục tiêu phát triển của các ngân hàng thương mại trong khu vực và
trước quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
Đối tượng nghiên cứu là rủi ro hoạt động và quản lý rủi ro hoạt động trong
các ngân hàng thương mại Việt Nam.
Phạm vi nghiên cứu là các ngân hàng thương mại Việt Nam như: Ngân hàng

nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, Ngân hàng công thương Việt
Nam, Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam, Ngân hàng ngoại thương
Việt nam, ngẩn hàng Eximbank…
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
Để phù hợp với nội dung, yêu cầu và mục đích của đề tài đề ra, phương pháp
được thực hiện trong quá trình nghiên cứu gồm phương pháp so sánh, phân
tích và hệ thống hóa. Bên cạnh đó, đề tài cũng vận dụng các cơng trình khoa
6

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

học có liên quan để làm phong phú và sâu sắc hơn các cơ sở khoa học và
thực tiễn của đề tài.
KẾT CẤU ĐỀ TÀI
Phần 1: Tổng quan về ngân hàng thương mại Việt Nam.
Phần 2: : Rủi ro hoạt động trong các ngân hàng viỆt nam. Mơ hình 7 bước
trong quản trị rủi ro hoạt động.
Phần 3: Một số ví dụ về rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại.

7

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Phần 1: TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

1.1 Giới thiệu về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam:
1.1.1 Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam:
Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam gồm:
Ngân hàng thương mại Quốc doanh:
•Ngân hàng nơng nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Bank for
Agriculture and Rural Development)
•Ngân hàng cơng thương Việt nam (Industrial and commercial Bank of
viet nam– ICBV) gọi tắt là VietIncombank
•Ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam (Bank for Investement and
Development of Viet nam – BIDV)
•Ngân hàng ngoại thương Việt nam (Bank for Foreign Trade of Viet
nam -Vietcombank – VCB)
Ngân hàng thương mại cổ phần (joint Stock Commercial bank): Là ngân
hàng thương mại được thành lập dưới hình thức cơng ty cổ phần. Trong đó
một cá nhân hay pháp nhân chỉ được sở hữu một số cổ phần nhất định theo
qui định của ngân hàng nhà nước Việt nam.
Ngân hàng liên doanh (thuộc loại hình tổ chức tín dụng liên doanh) Là
Ngân hàng được thành lập bằng vốn liên doanh giữa một bên là ngân hàng
thương mại Việt nam và bên khác là ngân hàng thương mại nước ngồi có
trụ sở đặt tại Việt nam, hoạt động theo pháp luật ở Việt nam
8

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Chi nhánh ngân hàng nước ngoài: Là ngân hàng được thành lập theo pháp
luật nước ngoài, được phép mở chi nhánh tại việt nam, hoạt động theo pháp
luật Việt Nam

1.1.2 Các nghiệp vụ của ngân hàng thương mại
Nghiệp vụ nguồn vốn (Tài sản Nợ) của Ngân hàng thương mại là hoạt
động tiền đề có ý nghĩa đối với bản thân ngân hàng cũng như đối với xã hội.
Trong nghiệp vụ này, ngân hàng thương mại được phép sử dụng những công
cụ và biện pháp cần thiết mà luật pháp cho phép để huy động các nguồn tiền
nhàn rỗi trong xã hội làm nguồn vốn tín dụng để cho vay đối với nền kinh tế.
Nghiệp vụ sử dụng vốn – tài sản Có (cấp tín dụng và đầu tư): Nghiệp vụ
cho vay và đầu tư là nghiệp vụ sử dụng vốn quan trọng nhất, quyết định đến
khả năng tồn tại và hoạt động của ngân hàng thương mại. Ðây là các nghiệp
vụ cấu thành bộ phận chủ yếu và quan trọng của tài sản Có của ngân hàng.
Thành phần TS Có của ngân hàng bao gồm:
• Dự trữ (Reserves)
• Cho vay(loans)
• Ðầu tư (Investment)
• Tài sản Có khác (Other Assets)
Các hoạt động kinh doanh dịch vụ của ngân hàng Những dịch vụ ngân
hàng ngày càng phát triển vừa cho phép hỗ trợ đáng kể cho nghiệp vụ khai
thác nguồn vốn, mở rộng các nghiệp vụ đầu tư, vừa tạo ra thu nhập cho ngân
hàng bàng các khoản tiền hoa hồng, lệ phí… có vị trí xứng đáng trong giai
đoạn phát triển hiện nay của ngân hàng thương mại. Các hoạt động này gồm:
9

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

• Các dịch vụ thanh tốn thu chi hộ cho khách hàng (chuyển tiền, thu hộ
séc, dịch vụ cung cấp thẻ tín dụng, thẻ thanh tốn..)
• Nhận bảo quản các tài sản quí giá, các giấy tờ chứng thư quan trọng

của cơng chúng
• Bảo quản, mua bán hộ chứng khốn theo uỷ nhiệm của khách hàng
• Kinh doanh mua bán ngoại tệ, vàng bạc đá q
• Tư vấn tài chính, giúp đỡ các cơng ty, xí nghiệp phát hành cổ phiếu,
trái phiếu…
1.1.3 Thu nhập, chi phí và lợi nhuận của ngân hàng thương mại:
Thu nhập của ngân hàng:
Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại với mục đích là lợi nhuận.
Muốn thu được lợi nhuận cao thì vấn đề then chốt là quản lý tốt các khoản
mục tài sản Có, nhất là khoản mục cho vay và đầu tư, cùng các hoạt động
trung gian khác. Các khoản thu nhập của ngân hàng bao gồm hai khoản:
a) Thu về hoạt động tín dụng (thu lãi cho vay, thu lãi chiết khấu, phí cho thuê
tài chính, phí bảo lãnh…)
b) Thu về dịch vụ thanh toán và ngân quỹ (thu lãi tiền gửi, dịch vụ thanh
toán, dịch vụ ngân quỹ…)
c) Thu từ các hoạt động khác:
. Thu lãi góp vốn, mua cổ phần
. Thu về mua bán chứng khoán
10

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

. Thu về kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc đá quí
. Thu về nghiệp vụ uỷ thác, đại lý
. Thu dịch vụ tư vấn
. Thu kinh doanh bảo hiểm
. Thu dịch vụ ngân hàng khác (bảo quản cho thuê tủ két sắt, cầm đồ…)

. Các khoản thu bất thường khác
Chi phí của ngân hàng:
a) Chi về hoạt động huy động vốn:
. Trả lãi tiền gửi
. Trả lãi tiền tiết kiệm
. Trả lãi tiền vay
. Trả lãi kỳ phiếu, trái phiếu…
b) Chi về dịch vụ thanh toán và ngân quỹ:
. Chi về dịch vụ thanh toán
. Chi về ngân quỹ (vận chuyển, kiểm đếm, bảo vệ, đóng gói…)
. Cước phí bưu điện về mạng viễn thơng
. Chi về dịch vụ khác
c) Chi về hoạt động khác
11

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

. Chi về mua bán chứng khoán
. Chi kinh doanh ngoại tệ, vàng bạc, đá quý.
d) Chi nộp thuế, các khoản phí, lệ phí…
e) Chi cho nhân viên: lương, phụ cấp cho cán bộ nhân viên, trang phục bảo
hộ lao động, bảo hiểm xã hội, kinh phí cơng đồn, bảo hiểm y tế. Trợ cấp
khó khăn, trợ cấp thôi việc cho nhân viên. Chi về công tác xã hội
1.2 Tình hình hoạt động của các ngân hàng thương mại:
Trải qua chặng đường trên, hệ thống NHTM VN đã không ngừng phát triển
về quy mô (vốn điều lệ không ngừng gia tăng, mạng lưới chi nhánh…), chất
lượng hoạt động và hiệu quả trong kinh doanh.

Biểu 1: Tình hình huy động vốn của các NHTM từ năm 2005 đến nay

(Nguồn: Ngân hàng Nhà nước)

12

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Nguồn: NHNN

Nguồn: NHNN
Các chỉ tiêu tài chính của một số ngân hàng năm 2009
Eximba Vietcomba Techcomba
Vốn điều lệ
Vốn chủ sở hữu
Tổng tài sản

nk
8800
13353
65448

nk
12101
16710
255496

nk
5400
7761
93140

Sacomba
ACB
7814
10106
16788

nk
6700
10289
98474

13

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

1
số lượng nhân
viên
Huy động vốn từ

3780

10401

6669

7200

46989

201049.5

74667
4664.

86335

thuần
Thu nhập ngoài

1975

8890.7

86

4009

lãi thuần
Tổng thu nhập

602

396.4

115

87.189

các tổ chức và
dân cư
Thu nhập

lãi

hoạt động kinh
doanh

4779.
2577

9287.1

Tổng chi phí hoạt
động
Tổng lợi nhuân
thuần từ HĐKD
trước tích DPRR

86
-

4096.189

1654.
-907

-3494

3

-1638.803

3125.
1670

5793

Chi phí dự phịng

6
-

2457.386

287.4

rủi ro
-137
-788.5
-593,732
4

Nguồn: Báo cáo thường niên của các ngân hàng năm 2009

-282.429

14

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

1.3 Mục tiêu tăng trưởng của các ngân hàng thương mại
1.3.1 Mục tiêu về lợi nhuận:
Năm 2010 dưới tác động của các chủ trương thắt chặt tiền tệ hơn năm 2009,
tăng trưởng dư nợ tín dụng được kiểm sốt ở mức 25%, diễn biến tỷ giá cịn
khó dự báo… chỉ tiêu lợi nhuận được các ngân hàng cân nhắc kỹ trước mùa
đại hội cổ đông sắp diễn ra. Sacombank đưa ra chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế
cho năm 2010 là 2.400 tỷ đồng, tăng 26% so với năm 2009; giữ ổn định cổ
tức ở mức 14 - 16%/vốn cổ phần. Mặc dù đã thu về gần 5.000 tỷ đồng lợi
nhuận trước thuế trong năm qua, nhưng Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam
(Vietcombank) cũng chỉ đặt mục tiêu 4.000 tỷ đồng lợi nhuận trước thuế
năm 2010. Ở VCB tỷ lệ nợ xấu cuối năm 2008 là trên 4,6%, nhưng giảm
xuống cịn hơn 3% vào cuối năm 2009. Trích lập dự phòng của VCB năm
2009 chỉ bằng gần một nửa (500 tỉ đồng) so với năm trước đó. VietinBank
cũng xây dựng kế hoạch lợi nhuận trước thuế năm 2010 là 4.000 tỉ đồng so
thực hiện 3.018 tỉ đồng năm 2009. Năm 2009 lợi nhuận trước thuế của
DongA Bank đạt 750 tỉ đồng, đúng như kế hoạch đưa ra ban đầu. Chỉ tiêu lợi
nhuận xây dựng cho năm 2010 là 1.100 tỉ đồng, cao hơn 350 tỉ đồng so với
năm trước...
Mặc dù các doanh nghiệp luôn muốn đưa ra chỉ tiêu năm sau cao hơn năm

trước, song cũng không thể kỳ vọng quá cao, nhất là trước tình hình thị
trường cịn có những khó khăn. Chênh lệch lãi suất đầu vào, đầu ra đã rộng
hơn khi Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho phép thực hiện cơ chế lãi suất
thỏa thuận đối với khoản vốn vay trung - dài hạn, nhưng do kiểm soát tăng
15

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

trưởng tín dụng của tồn ngành ở mức 25% (so với mức thực hiện cả năm
trước là gần 38%), nên mục tiêu tăng trưởng tín dụng của nhiều ngân hàng sẽ
thấp hơn năm trước; qua đó tác động không nhỏ khi đặc điểm chung là
nguồn thu từ tín dụng là chủ đạo. Ngồi ra năm 2010, khả năng huy động
vốn của các ngân hàng vẫn sẽ bị cạnh tranh khốc liệt với các kênh đầu tư
khác với sự thiếu hấp dẫn của lãi suất huy động. Cũng như áp lực huy động
vốn trong năm 2010 sẽ khiến việc cho vay khơng cịn dễ dàng. Ngân hàng sẽ
phải sàng lọc khách hàng nên người đi vay sẽ gặp khó và phải trả mức lãi
suất cao hơn trước.
1.3.2 Đầu tư cho phát triển lâu dài
Năm 2010, nguồn thu đóng góp vào tổng lợi nhuận ngân hàng sẽ khó có sự
đóng góp lớn, đột biến từ các hoạt động dịch vụ. Hoạt động kinh doanh vàng
trên tài khoản nước ngoài hiện khơng cịn và kinh doanh ngoại tệ - vốn được
xem là thế mạnh, đóng góp nguồn thu lớn cho một số ngân hàng trước đây,
cũng trở nên trầm lắng, khi cung - cầu ngoại tệ chưa được khơi thông thực
sự. Trong khi đó, các sản phẩm ngân hàng tại Việt Nam ngày càng đa dạng
nhưng chưa đủ để trở thành một nguồn thu chủ lực do đặc điểm mới chỉ phát
triển theo chiều rộng chứ chưa theo chiều sâu nên xu hướng phát triển các
sản phẩm dịch vụ tài chính – ngân hàng – bảo hiểm là xu hướng phát triển tất

yếu.
1.3.3 Xu hướng tất yếu
Nhiều ngân hàng tiếp tục xây dựng kế hoạch phát hành thêm cổ phiếu tăng
vốn điều lệ, nhằm nâng cao sức cạnh tranh trên thị trường, đặc biệt là với
16

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

những ngân hàng quy mô vốn nằm dưới 3.000 tỷ đồng, phải nâng lên con số
này trước khi năm tài chính 2010 kết thúc để đáp ứng được quy định của
Ngân hàng Nhà nước. Việc tăng vốn điều lệ sẽ nâng cao năng lực tài chính
của các ngân hàng, là đệm đỡ tránh rủi ro cho cổ đơng.
1.4 Những thuận lợi và khó khăn của các ngân hàng thương mại Việt
Nam hiện nay
1.4.1 Thuận lợi
Các ngân hàng thương mại Việt Nam có những thuận lợi sau đây:
• Có hệ thống mạng lưới chi nhánh rộng khắp
• Am hiểu về thị trường trong nước
• Đội ngũ khách hàng của NHTM VN khá đơng đảo
• Chiếm thị phần lớn về hoạt động tín dụng, huy động vốn và dịch vụ
• Hầu hết đều đang thực hiện hiện đại hóa ngân hàng
• Có được sự quan tâm và hỗ trợ đặc biệt từ phía NH Trung ương
• Mơi trường pháp lý thuận lợi
• Đội ngũ nhân viên tận tụy, ham học hỏi và có khả năng tiếp cận nhanh
các kiến thức, kỹ thuật hiện đại
Ngoài ra, việc Việt Nam gia nhập WTO sẽ làm tăng uy tín và vị thế của các
NHTM Việt Nam trên thị trường thế giới

Mở cửa nền kinh tế giúp các NHTM Việt Nam mở rộng quan hệ hợp tác, liên
doanh, liên kết với các NH nước ngồi các NH, tập đồn tài chính nước
ngồi mở rộng hoạt động tại thị trường Việt Nam thông qua con đường sở
17

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

hữu vốn cổ phần trong các NHTM Việt Nam hay hợp tác liên doanh phát
triển sản phẩm dịch vụ đem lại nhiều lợi ích trong q trình phát triển của cả
hai bên. Về phía các NHTM Việt Nam, khơng những nâng cao được năng
lực tài chính mà cịn hiện đại hóa được cơng nghệ, nâng cao trình độ quản lý,
nâng cao chất lượng nguồn nhân lực… theo tiêu chuẩn quốc tế và mở rộng
kinh doanh trên thị trường quốc tế.Hội nhập kinh tế vừa là động lực vừa là
sức ép, buộc các NHTM Việt Nam phải nâng cao năng lực phát triển nghiệp
vụ
1.4.2

Khó khăn:

• Năng lực quản lý, điều hành còn nhiều hạn chế so với yêu cầu của NHTM
hiện đại, bộ máy quản lý cồng kềnh, khơng hiệu quả.
• Chính sách xây dựng thương hiệu cịn kém.
• Chất lượng nguồn nhân lực kém, chính sách tiền lương chưa thỏa đáng, dễ
dẫn đến chảy máu chất xám.
• Các tỷ lệ về chi phí nghiệp vụ và khả năng sinh lời của phần lớn các
NHTM VN đều thua kém các ngân hàng trong khu vực
• Cường độ cạnh tranh ngày càng tăng cao, trong đó, có sự thâm nhập của

ngân hàng con 100% vốn nước ngoài với đầy đủ ưu thế về vốn, kinh nghiệm,
kỹ năng quản trị, nhân sự, cơng nghệ...
• Mặt khác, với cam kết Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), sau 7 năm
gia nhâp, ngoài việc cấp phép các hạn chế định lượng được dỡ bỏ, sẽ khơng
cịn sự phân biệt giữa ngân hàng trong nước và nước ngoài về số lượng ngân
hàng, tổng giá trị giao dịch, số lượng nghiệp vụ, nhân viên ngân hàng, nhận
18

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

tiền gửi và cho vay cũng như nơi đặt ATM. Chính sự thâm nhập này sẽ làm
cho cạnh tranh ngày càng tăng cao, khi các mức độ rủi ro giá cả, tỷ giá, lãi
suất cũng tăng lên do các yếu tố từ ngân hàng ngoại mang vào.
• Để giải quyết mục tiêu cân đối vĩ mô lớn là lạm phát và tăng trưởng trong
năm 2010, khi mà đầu tư chưa hiệu quả, việc thực thi luật còn kém... thì chắc
chắn, các chính sách cịn thay đổi linh hoạt, thay đổi nhiều và đôi khi sẽ là
đột ngột và khó lường. Trong đó, các cơng cụ chủ yếu là lãi suất, tỷ giá, thị
trường mở, tốc độ tăng trưởng tín dụng, dự trữ bắt buộc, các chỉ tiêu ràng
buộc với ngân hàng thương mại. Khi đó, cả ngân hàng lẫn khách hàng đều ở
thế khó khăn
• Sản phẩm dịch vụ chưa đa dạng và chưa đáp ứng nhu cầu tồn diện của
khách hàng.
• Thiếu sự liên kết giữa các NHTM với nhau
• Lĩnh vực kinh doanh chủ yếu là tín dụng, nợ q hạn cao, nhiều rủi ro
• Hệ thống pháp luật trong nước, thể chế thị trường chưa đầy đủ, chưa đồng
bộ nhất quán
• Việc thực hiện chương trình hiện đại hóa của các NHTM VN chưa đồng

đều nên sự phối kết hợp trong việc phát triển các sản phẩm dịch vụ chưa
thuận lợi, chưa tạo được nhiều tiện ích cho khách hàng như kết nối sử dụng
thẻ giữa các ngân hàng.
• Quy mơ vốn hoạt động còn nhỏ nên chưa thực hiện được mục tiêu kinh
doanh một cách hoàn chỉnh
Để tận dụng được các thuận lợi và giải quyết khó khăn, ngồi việc vận
hành hệ thống ngân hàng theo chiến lược đề ra thì ban quản trị cấp cao của
19

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

từng ngân hàng phải dự đoán được các rủi ro mà một ngân hàng thương mại
có thể gặp phải, đề ra các giải pháp kịp, tránh mất mát về uy tín và thất thốt
về tài sản. Sau đây là một số dạng rủi ro mà các ngân hàng thương mại
thường gặp phải
1.5

Các loại rủi ro thường gặp trong hoạt động của ngân hàng thương

mại:
1.5.1 Rủi ro về lãi suất
Rủi ro lãi suất là khả năng thu nhập giảm do chênh lệch lãi suất giảm khi lãi
suất thị trường thay đổi ngoài dự kiến gắn với thay đổi nhiều nhân tố khác
như cấu trúc và kỳ hạn của tài sản và nguồn, quy mô và kỳ hạn của các hợp
đồng kỳ hạn…..
Các yếu tố ảnh hưởng đến lãi suất tín dụng của ngân hàng như: Chính sách
điều hành lãi suất của ngân hàng nhà nước; Tương quan cung – cầu trên thị

trường vốn; Chính sách khách hàng của NHTM...
1.5.2 Rủi ro về tín dụng
Đây được coi la loại rủi ro nguy hiểm trong các hoạt động ngân hàng. Hiện
nay, hoạt động cho vay trong các ngân hàng vẫn là chủ yếu, chiếm từ 70%
đến 90% tổng tài sản có và một tỷ lệ tương đương trong tổng thu nhập của
hệ thống ngân hàng, do vậy, rủi ro tính dụng có thể làm giảm hoạt động kinh
doanh

thu

lợi

nhuận

của

ngân

hàng,

thậm

chí

phá

sản.

Rủi ro tín dụng của các NH chủ yếu là do thất bại của khách hàng trong
việc thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết với NH. Ngồi ra cịn có ngun

nhân từ phía NH như đã vi phạm các quy định về cho vay trong hoạt động
20

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

của TCTD, và trong một số vụ cịn có sự tiếp tay của một số cán bộ NH cho
đối tác lợi dụng việc kinh doanh BĐS để lừa đảo...
1.5.3 Rủi ro về thanh khoản
Thanh khoản là vấn đề nhạy cảm trong hoạt động của các ngân hàng. Rủi ro
thanh khoản NH là tình trạng NH mất khả năng thanh tốn các nghĩa vụ của
mình khi đến hạn hay là khả năng NH khơng có được đủ vốn khả dụng (cung
thanh khoản) với chi phí hợp lý vào đúng thời điểm mà NH cần để đáp ứng
yêu cầu thanh khoản.
Rủi ro thanh khoản làm giảm thu nhập, uy tín, mất khả năng thanh tốn.
Trong ngắn hạn, có lẽ các NH sợ nhất tình trạng này, đặc biệt khi thơng tin
rủi ro bị lọt ra bên ngồi. Mỗi khi thanh khoản hệ thống có vấn đề, Lãi suất
(LS), đặc biệt là LS huy động và LS liên NH lại bị đẩy lên cao khiến NH gặp
rủi ro về thu nhập và giá trị tài sản của NH chịu ảnh hưởng bất lợi của những
biến động LS. Từ đó lại dẫn đến rủi ro thanh khoản. Đây là một cái vịng
luẩn quẩn, nếu khơng có khung quản trị rủi ro tốt thì các NH khơng thể thốt
ra được.
1.5.4 Rủi ro hoạt động
Là dạng rủi ro tiềm ẩn, Rủi ro hoạt động( hay rủi ro tác nghiệp, rủi ro vận
hành) là rủi ro thiệt hại xuất phát từ việc các quy định nội bộ, con người và
hệ thống không đầy đủ hoặc không hoạt động hoặc xuất phát từ các sự kiện
bên ngoài, bao gồm rủi ro tác nghiệp, rủi ro pháp luật và các rủi ro khác do
thiên tai,...

21

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Trong những năm qua, các ngân hàng thương mại (NHTM) Việt Nam và trên
thế giới đã phải gánh chịu những tổn thất không nhỏ do rủi ro hoạt động, ảnh
hưởng rất lớn đến uy tín và tài sản của ngân hàng.
Thị trường tài chính Việt Nam đang dần dần phát triển theo đà thế giới.
Đồng nghĩa với nó là các ngân hàng thương mại Việt Nam sẽ gặp phải nhiều
rủi ro và thách thức khi mà hệ thống dịch vụ ngân hàng trong nước còn đơn
điệu, chất lượng chưa cao, chưa định hướng theo nhu cầu khách hàng và
nặng về dịch vụ ngân hàng truyền thống. Rủi ro là điều không ai mong đợi
nhưng bắt buộc các ngân hàng phải chấp nhận “sống chung”với nó. Trong tất
cả các dạng rủi ro thì rủi ro hoạt động là loại rủi ro có mặt trong hầu hết các
hoạt động của ngân hàng nhưng lại khó lường nhất. Vì vậy, đề tài chúng em
muốn hướng đến là giải quyết vấn đề quản trị rủi ro tác nghiệp trong các
ngân hàng thương mại.

22

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Phần 2: RỦI RO HOẠT ĐỘNG TRONG CÁC NGÂN HÀNG VIỆT
NAM

MƠ HÌNH 7 BƯỚC TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO HOẠT ĐỘNG
2.1 Tầm quan trọng của quản trị rủi ro hoạt động trong ngân hàng
thương mại
Các loại rủi ro trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại hiện
nay được thống kê như bảng sau:
thế
rủi ro
rủi ro

giới

(%)

Việt Nam

tín

dụng
52
rủi ro chiến

70

lược
rủi ro

10

10
thị

trường
3
rủi ro hoạt

5

động
rủi ro khác

3
12

6
29

Rủi ro hoạt động (Theo Hiệp ước Basel II): là nguy cơ tổn thất trực tiếp
hoặc gián tiếp do cán bộ ngân hàng, q trình xử lý và hệ thống nội bộ
khơng đầy đủ hoặc không hoạt động hoặc do các sự kiện bên ngoài tác động
vào hoạt động ngân hàng.
Quản lý rủi ro hoạt động là một nghiệp vụ không xa lạ đối với các nước tiên
tiến nhưng lại rất mới mẻ với hệ thống Ngân hàng Việt Nam. Các nhà nghiên
23

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

cứu ở một số nước tiên tiến đã tính tốn ảnh hưởng định tính bị mất vì rủi ro

tác nghiệp trong các ngân hàng thông thường là 10 % lợi nhuận từ hoạt động
kinh doanh. Ngoài ra rủi ro hoạt động cịn ảnh hưởng đến uy tín của ngân
hàng. Mặt khác trong xu thế phát triển của thời đại hiện nay, rủi ro hoạt động
dường như tiếp tục tăng do:
- Môi trường kinh doanh phức tạp hơn, hành vi trái pháp luật tăng lên.
- Hội nhập quốc tế ngày một tăng
- Áp lực cơng việc, địi hỏi kết quả cao hơn, đòi hỏi lòng trung thành của
nhân viên và sự quan tâm của các nhà lãnh đạo nhiều hơn.
- Sự phụ thuộc vào công nghệ nhiều hơn.
- Tốc độ và khối lượng giao dịch tăng hơn.
Với những lý do trên cho thấy việc quản trị rủi ro hoạt động càng trở nên cấp
thiết đối với xu thế hội nhập quốc tế ngày nay của các Ngân hàng thương
mại Nhà nước ở Việt Nam.
2.2 Mơ hình 7 bước trong quản trị rủi ro hoạt động
2.2.1 Nhận dạng tất cả các sự kiện rủi ro liên quan có thể cản trở
việc đạt các mục tiêu đề ra
Rủi ro hoạt động là loại rủi ro có mặt trong hầu hết các hoạt động của ngân
hàng nhưng lại khó lường nhất. Trong những năm qua, các ngân hàng
thương mại (NHTM) Việt Nam và trên thế giới đã phải gánh chịu những tổn
thất không nhỏ do rủi ro hoạt động, ảnh hưởng rất lớn đến uy tín và tài sản
của NHTM. Trong bối cảnh cạnh tranh, hội nhập; công nghệ ứng dụng trong
ngân hàng ngày càng hiện đại và đặc biệt trong giai đoạn khủng hoảng tài
chính.
24

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại


Quản trị rủi ro

Rủi ro hoạt động có thể mang lại những tổn thất rất lớn cho NHTM như:
các trách nhiệm pháp lý gây ra cho NHTM, tài sản hoặc uy tín của NHTM bị
tổn thất hay mất mát, giảm vốn kinh doanh hay mất vốn, giảm lợi nhuận …
2.2.2 Phân tích và mơ tả rủi ro hoạt động
A.

Rủi ro từ bên trong nội bộ ngân hàng

1. Rủi ro do cán bộ ngân hàng:
- Thực hiện các nghiệp vụ, nhiệm vụ không được uỷ quyền hoặc phê duyệt
vượt quá thẩm quyền cho phép.
- Không tuân thủ theo quy định, quy trình nghiệp vụ của NHTM, NHNN và
các văn bản pháp luật hiện hành.
- Không tuân thủ các quy định /quy trình của hệ thống hỗ trợ, hệ thống
INCAS, khơng hỗ trợ kịp thời hoặc hỗ trợ khơng hiệu quả, có hành động gây
khó khăn cho bộ phận nghiệp vụ.
- Khơng chấp hành nội quy cơ quan, Hợp đồng lao động và các văn bản pháp
luật đối với người lao động nơi cơng sở như: an tồn lao động, thực hành tiết
kiệm, chống lãng phí, phịng chống tham nhũng...
- Có hành vi lừa đảo và/hoặc hành động phạm tội, câu kết với đối tượng bên
ngoài gây thiệt hại cho ngân hàng.
2. Rủi ro do quy định, quy trình nghiệp vụ:
- Có nhiều điểm bất cập, chưa hoàn chỉnh, tạo kẽ hở cho kẻ xấu lợi dụng gây
thiệt hại cho NHCT.
- Chưa phù hợp, gây khó khăn cho cán bộ tác nghiệp trong NHCT.
3. Rủi ro từ hệ thống hỗ trợ, INCAS:
25

Quản trị rủi ro hoạt động trong các ngân hàng thương mại