bai 19

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (273.96 KB, 51 trang )

(1)Lêi më ®Çu Víi chñ tr¬ng ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ më, ®Èy nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ níc ta víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, quan hÖ mËu dÞch gi÷a Việt Nam với các nớc không ngừng tăng lên, trong đó phải kể đến những đóng gãp kh«ng nhá cña hÖ thèng NHTM níc ta trong viÖc lµm trung gian thanh to¸n giữa các doanh nghiệp trong nớc với nớc ngoài, từng bớc khẳng định niềm tin trªn trêng quèc tÕ. Cho đến nay, các doanh nghiệp trong nớc và ngoài nớc khi quan hệ mua b¸n víi nhau thêng sö dông c¸c h×nh thøc thanh to¸n nh: ChuyÓn tiÒn (Remittance), Uû th¸c thu (Collection), TÝn dông chøng tõ (Documentary Credit). Nếu nh hai phơng thức đầu đều bất lợi cho một bên là ngời mua hoặc ngêi b¸n, ng©n hµng chØ lµ trung gian vµ kh«ng bÞ rµng buéc tr¸ch nhiÖm ph¶i thanh toán, thì phơng thức tín dụng chứng từ tỏ ra u việt hơn, nó đảm bảo quyền lîi cho tÊt c¶ c¸c bªn tham gia. ChÝnh nh÷ng u ®iÓm næi bËt nµy mµ ph¬ng thøc tín dụng chứng từ đợc a chuộng hơn. Ước tính có khoảng 80% các hợp đồng ngo¹i th¬ng tho¶ thuËn ph¬ng thøc thanh to¸n b»ng tÝn dông th kh«ng huû ngang. B¶n th©n ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ tá ra u viÖt, song nã không phải là phơng thức thanh toán tránh đợc rủi ro cho các bên tham gia một cách tuyệt đối. Thực tế cho thấy, các bên tham gia của Việt Nam bớc vào thị trờng thế giới đa phần là mới lạ, kinh nghiệm còn non trẻ.Trong điều kiện đó các ngân hàng và các doanh nghiệp XNK đã gặp nhiều khó khăn khi phát sinh những rủi ro trong việc thanh toán bằng TDCT, có trờng hợp bị thiệt hại lên đến hàng triệu đôla. Do vậy, việc hoàn thiện và phát triển công tác thanh toán quốc tế, cụ thÓ lµ nghiªn cøu vµ phßng chèng rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ lµ mét trong nh÷ng mèi quan t©m thêng xuyªn cña mçi ng©n hµng. Trong những năm qua, Ngân hàng Công thơng Đống Đa đã triển khai và thùc hiÖn tèt c¸c nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ nãi chung vµ nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ nãi riªng, song viÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn nghiÖp vô nµy cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, bÊt cËp. V× thÕ trong thêi gian thùc tËp t¹i Ng©n hµng C«ng thơng Đống Đa, trên cơ sở những kiến thức đã học và qua nghiên cứu tài liệu, em đã mạnh dạn chọn đề tài “Giải pháp nhằm hạn chế rủi ro trong phơng thức thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i Ng©n hµng C«ng th¬ng §èng §a”. Đề tài tập trung nghiên cứu và giải quyết các vấn đề liên quan đến hoạt động thanh toán TDCT tại NHCT Đống Đa. Trên cơ sở phân tích lý luận theo phơng pháp luận khoa học lôgic về thực tiễn rủi ro trong thanh toán TDCT, đề tài ®a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT tại NH Công thơng Đống Đa. Nội dung đề tài gồm 3 chơng: Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ rñi ro khi ¸p dông.

(2) Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NH C«ng th¬ng §èng §a Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NH C«ng th¬ng §èng §a Tuy nhiªn, do nh÷ng h¹n chÕ vÒ lý luËn còng nh kinh nghiÖm thùc tiÔn nªn chuyên đề của em không thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, em rất mong nhận đợc sự góp ý từ phía thầy cô và các bạn để bài viết đạt kết quả tốt hơn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o TrÇn Thu HiÒn cïng víi c¸c c¸n bé phòng Tài trợ thơng mại thuộc Ngân hàng Công thơng Đống Đa đã tận tình giúp em hoàn thành chuyên đề này.. Ch¬ng 1 lý luËn chung vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ rñi ro khi ¸p dông 1.1. Thanh to¸n quèc tÕ vµ vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ. 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thanh to¸n quèc tÕ Quan hệ đối ngoại của mỗi quốc gia bao gồm tổng thể các lĩnh vực : kinh tế, chính chị, văn hoá, khoa học, kỹ thuật, du lịch …trong đó quan hệ kinh tế chiÕm vÞ trÝ quan träng, lµ c¬ së cho c¸c mèi quan hÖ kh¸c. Trong qu¸ tr×nh ho¹t động, tất cả các quan hệ quốc tế đều cần thiết và liên quan đến vấn đề tài chính. Kết thúc từng kỳ, từng từng niên hạn các quan hệ quốc tế đều đợc đánh giá kết quả hoạt động, do đó cần thiết đến nghiệp vụ thanh toán quốc tế. Thanh to¸n quèc tÕ lµ viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tiÒn tÖ, ph¸t sinh trªn c¬ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức hay cá nhân nớc này với c¸c tæ chøc hay c¸ nh©n níc kh¸c, hoÆc gi÷a mét quèc gia víi mét tæ chøc quèc tế, thờng đợc thông qua quan hệ giữa các Ngân hàng của các nớc có liên quan. 1.1.2. Vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ 1.1.2.1. §èi víi nÒn kinh tÕ.

(3) Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi thì hoạt động thanh toán quốc tế đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế của đất nớc. Một quốc gia không thể phát triển với chính sách đóng cửa, chỉ dựa vào tích luỹ trao đổi trong nớc mà phải phát huy lợi thế so sánh, kết hîp víi søc m¹nh trong níc víi m«i trêng kinh tÕ quèc tÕ. Trong bèi c¶nh hiÖn nay, khi các quốc gia đều đặt kinh tế đối ngoại lên hàng đầu, coi hoạt động kinh tế đối ngoại là con đờng tất yếu trong chiến lợc phát triển kinh tế đất nớc thì vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế ngày càng đợc khẳng định. Thanh to¸n quèc tÕ lµ m¾t xÝch kh«ng thÓ thiÕu trong d©y chuyÒn ho¹t động kinh tế quốc dân.Thanh toán quốc tế là khâu quan trọng của giao dịch mua b¸n hµng hãa, dÞch vô gi÷a c¸c c¸ nh©n, tæ chøc thuéc c¸c quèc gia kh¸c nhau. Thanh to¸n quèc tÕ gãp phÇn gi¶i quyÕt mèi quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, t¹o nªn sù liªn tôc cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh lu th«ng hµng ho¸ trªn phạm vi quốc tế. Nếu hoạt động thanh toán quốc tế đợc tiến hành nhanh chóng, an toµn sÏ khiÕn cho quan hÖ lu th«ng hµng ho¸ tiÒn tÖ gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n diÔn ra tr«i ch¶y, hiÖu qu¶ h¬n. Thanh to¸n quèc tÕ lµm t¨ng cêng c¸c mèi quan hÖ giao lu kinh tÕ gi÷a c¸c quốc gia, giúp cho quá trình thanh toán đợc an toàn, nhanh chóng, tiện lợi và gi¶m bít chi phÝ cho c¸c chñ thÓ tham gia. C¸c ng©n hµng víi vai trß lµ trung gian thanh toán sẽ bảo vệ quyền lợi cho khách hàng, đồng thời t vấn cho khách hµng, híng dÉn vÒ kü thuËt thanh to¸n trong giao dÞch nh»m gi¶m thiÓu rñi ro trong thanh to¸n vµ t¹o sù an toµn tin tëng cho kh¸ch hµng. Nh vậy, thanh toán quốc tế là hoạt động tất yếu của một nền kinh tế phát triÓn. 1.1.2.2. §èi víi ng©n hµng Thanh toán quốc tế là một loại hình dịch vụ liên quan đến tài sản ngoại bảng của NH. Hoạt động TTQT giúp ngân hàng đáp ứng tốt hơn nhu cầu đa dạng của khách hàng về các dịch vụ tài chính có liên quan tới TTQT. Trên cơ sở đó gióp NH t¨ng doanh thu, n©ng cao uy tÝn cña ng©n hµng vµ t¹o dùng niÒm tin cho khách hàng. Điều đó không chỉ giúp ngân hàng mở rộng qui mô hoạt động mµ cßn lµ mét u thÕ t¹o nªn søc c¹nh tranh cho ng©n hµng trong c¬ chÕ thÞ trêng. Hoạt động thanh toán quốc tế không chỉ là một nghiệp vụ đơn thuần mà còn là một hoạt động nhằm hỗ trợ và bổ sung cho các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng. Hoạt động thanh toán quốc tế đợc thực hiện tốt sẽ mở rộng hoạt động tín dụng XNK, phát triển hoạt động kinh doanh ngoại tệ, bảo lãnh ngân hàng trong ngo¹i th¬ng, tµi trî th¬ng m¹i vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ kh¸c… Hoạt động TTQT làm tăng tính thanh khoản cho ngân hàng. Khi thực hiện các nghiệp vụ TTQT, ngân hàng có thể thu hút đợc nguồn vốn ngoại tệ tạm thời nhµn rçi cña c¸c doanh nghiÖp cã quan hÖ thanh to¸n quèc tÕ víi ng©n hµng díi h×nh thøc c¸c kho¶n ký quü chê thanh to¸n..

(4) TTQT còn tạo điều kiện hiện đại hoá công nghệ ngân hàng. Các ngân hàng sẽ áp dụng các công nghệ tiên tiến để hoạt động TTQT đợc thực hiện nhanh chãng, kÞp thêi vµ chÝnh x¸c, nh»m ph©n t¸n rñi ro, gãp phÇn më réng qui m« vµ m¹ng líi ng©n hµng. Hoạt động TTQT giúp ngân hàng mở rộng quan hệ với các ngân hàng nớc ngoài, nâng cao uy tín của mình trên trờng quốc tế, trên cơ sở đó khai thác đợc nguån tµi trî cña c¸c ng©n hµng níc ngoµi vµ nguån vèn trªn thÞ trêng tµi chÝnh quốc tế để đáp ứng nhu cầu về vốn của ngân hàng. Nh vậy, thanh toán quốc tế có vai trò rất quan trọng đối với các ngân hàng. Trong TTQT, viÖc c¸c bªn tham gia lùa chän ph¬ng thøc thanh to¸n lµ mét điều kiện rất quan trọng. PTTT tức là chỉ ngời bán dùng cách nào để thu tiền về, ngời mua dùng cách nào để trả tiền. Tuỳ theo những hoàn cảnh và điều kiện cụ thÓ, c¸c bªn tham gia trong th¬ng m¹i quèc tÕ sÏ lùa chän vµ tho¶ thuËn víi nhau, cïng sö dông mét PTTT thÝch hîp trªn nguyªn t¾c cïng cã lîi, ngêi b¸n thu đợc tiền nhanh và đầy đủ, ngời mua nhập hàng đúng số lợng, chất lợng và đúng hạn. Để phù hợp với tính đa dạng và phong phú của mối quan hệ thơng mại và TTQT, ngời ta đã thiết lập nhiều phơng thức thanh toán khác nhau. Các phơng thøc thanh to¸n quèc tÕ dïng trong ngo¹i th¬ng hiÖn nay gåm cã: ph¬ng thøc thanh to¸n chuyÓn tiÒn (Remittance), ph¬ng thøc uû th¸c thu (Collection), ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ (Documentary Credit)… Trong thùc tÕ, khi c¸c bªn mua b¸n cha cã sù tÝn nhiÖm nhau th× thanh to¸n TDCT là phơng thức phổ biến, đợc các bên tham gia hợp đồng ngoại thơng a chuộng vì nó bảo vệ quyền lợi và bình đẳng cho tất cả các bên tham gia(ngời mua, ngêi b¸n, ng©n hµng). HiÖn nay ë ViÖt Nam vµ c¸c níc trªn thÕ giíi, thanh toán bằng th tín dụng đợc sử dụng nhiều nhất, chiếm khoảng 80% trong tổng số kim ngạch hàng hoá xuất nhập khẩu. Trong nội dung tiếp theo em xin đề cập sâu vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ. 1.2. Tæng quan vÒ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ. 1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ph¬ng thøc tÝn dông chøng tõ Phơng thức Tín dụng chứng từ (TDCT) là phơng thức thanh toán, trong đó theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, mét ng©n hµng sÏ ph¸t hµnh mét bøc th (gäi lµ th tÝn dông- letter of credit) cam kÕt tr¶ tiÒn hoÆc chÊp nhËn hèi phiÕu cho mét bªn thø ba khi ngêi nµy xuÊt tr×nh cho ng©n hµng bé chøng tõ thanh to¸n phï hîp víi nh÷ng điều kiện và điều khoản quy định trong th tín dụng. Từ khái niệm trên cho thấy, phơng thức tín dụng chứng từ có thể đợc áp dông trong néi th¬ng vµ ngo¹i th¬ng. Trong ngo¹i th¬ng, theo yªu cÇu cña nhµ NK, ng©n hµng ph¸t hµnh mét th tÝn dông cho nhµ XK hëng. Néi dung chñ yÕu cña th tÝn dông lµ sù cam kÕt cña ng©n hµng ph¸t hµnh L/C sÏ tr¶ tiÒn cho nhµ XK khi nhà XK tuân thủ những điều kiện quy định trong L/C và chuyển bộ chứng từ cho ngân hàng để thanh toán..

(5) Thuật ngữ “tín dụng- credit” ở đây đợc dùng theo nghĩa rộng, nghĩa là “tín nhiệm”, chứ không phải để chỉ “một khoản cho vay” theo nghĩa thông thờng. Điều này đợc thể hiện rõ trong trờng hợp khi ngời NK ký quỹ 100% giá trị của L/C, th× thùc chÊt ng©n hµng kh«ng cÊp bÊt cø mét kho¶n tÝn dông nµo,mµ chØ cho ngêi NK “vay” sù tÝn nhiÖm cña m×nh. Ngay c¶ trong trêng hîp nhµ NK kh«ng hÒ ký quü, th× mét kho¶n tÝn dông thùc sù chØ cã thÓ x¶y ra khi ng©n hµng ph¸t hµnh L/C tiÕn hµnh tr¶ tiÒn cho nhµ XK vµ ghi nî nhµ NK. Nh vËy, thuËt ng÷ “tÝn dông” trong ph¬ng thøc TDCT chØ thÓ hiÖn kho¶n “tÝn dông trõu tîng” b»ng lêi høa tr¶ tiÒn cña ng©n hµng thay cho lêi høa tr¶ tiÒn cña nhµ NK, v× ng©n hµng cã tÝn nhiÖm h¬n nhµ NK. Nh vËy, trong ph¬ng thøc TDCT, ng©n hµng kh«ng chØ lµ ngêi trung gian thu hộ, chi hộ, mà còn là ngời đại diện cho nhà NK thanh toán tiền hàng cho nhà XK, bảo đảm cho nhà XK nhận đợc khoản tiền tơng ứng với hàng hoá mà họ đã cung ứng. Đồng thời, ngân hàng còn là ngời đảm bảo cho nhà NK nhận đợc số lợng và chất lợng hàng hoá phù hợp với bộ chứng từ và số tiền mình bỏ ra. Rõ ràng là, nhà NK có cơ sở để tin chắc rằng, ngân hàng sẽ không trả tiền trớc khi nhà XK giao hàng, bởi vì điều này đòi hỏi nhà XK phải xuất trình bộ chừng từ gửi hàng.Trong khi đó, nhà XK tin chắc rằng sẽ nhận đợc tiền hàng XK nếu anh ta trao cho ngân hàng phát hành L/C bộ chứng từ đầy đủ và phù hợp theo nh qui định trong L/C. 1.2.2. C¸c bªn tham gia 1. Ngêi xin më L/C (Applicant for L/C): lµ ngêi yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh ph¸t hµnh mét L/C, vµ cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vÒ viÖc tr¶ tiÒn cña ng©n hµng cho ngêi b¸n theo L/C nµy. Ngêi xin më L/C cã thÓ lµ ngêi mua (buyer), nhµ NK (importer), ngêi më L/C (opener), ngêi tr¶ tiÒn (accountee). 2. Ngời thụ hởng L/C (Beneficiary): là ngời đợc hởng tiền thanh toán hay së h÷u hèi phiÕu chÊp nhËn thanh to¸n.Ngêi thô hëng L/C cã thÓ cã nh÷ng tªn gäi kh¸c nhau nh: ngêi b¸n (seller), nhµ XK (exporter), ngêi ký ph¸t hèi phiÕu (drawer). 3. Ng©n hµng ph¸t hµnh L/C (Issuing Bank) hay ng©n hµng më L/C (Opening Bank): lµ ng©n hµng mµ theo yªu cÇu cña ngêi mua, ph¸t hµnh mét L/C cho ngời bán hởng. Ngân hàng phát hành thờng đợc hai bên mua bán thoả thuận và quy định trong hợp đồng mua bán. 4. Ngân hàng thông báo (Advising Bank): là ngân hàng đợc ngân hàng ph¸t hµnh yªu cÇu th«ng b¸o L/C cho ngêi thô hëng. Ng©n hµng th«ng b¸o thêng là một ngân hàng đại lý hay một chi nhánh của ngân hàng phát hành ở nớc nhà XK. 5. Ng©n hµng x¸c nhËn (Confirming Bank): trong trêng hîp nhµ XK muèn có sự đảm bảo chắc chắn của th tín dụng, thì một ngân hàng có thể đứng ra xác nhËn L/C theo yªu cÇu cña ng©n hµng ph¸t hµnh. Th«ng thêng ng©n hµng x¸c.

(6) nhËn lµ mét ng©n hµng lín cã uy tÝn vµ trong nhiÒu trêng hîp ng©n hµng th«ng báo đợc đề nghị là ngân hàng xác nhận L/C. 6. Ngân hàng đợc chỉ định (Nominated Bank): là ngân hàng đợc ngân hàng phát hành uỷ nhiệm để khi nhận đợc bộ chứng từ phù hợp với những qui định trong L/C th×:  Thanh to¸n (pay) cho ngêi thô hëng  ChÊp nhËn (accept) hèi phiÕu kú h¹n  ChiÕt khÊu (negotiate) bé chøng tõ Trách nhiệm của ngân hàng đợc chỉ định là giống nh ngân hàng phát hành khi nhận đợc bộ chứng từ của nhà XK gửi đến. 1.2.3. Quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ Hợp đồng ngoại thơng. Ngêi xuÊt khÈu 6. 5. 4 3. NH th«ng b¸o/ thanh to¸n L/C. Ngêi nhËp khÈu 1. 2 7. 9. NH ph¸t hµnh L/C. 8 thơng, nhà NK chủ động viết đơn và  Bớc 1: Sau khi kí hợp đồng ngoại göi c¸c giÊy tê cÇn thiÕt liªn quan xin më L/C göi ng©n hµng phôc vô m×nh (NH phát hành L/C), yêu cầu ngân hàng mở một L/C với một số tiền nhất định và theo đúng những điều kiện nêu trong đơn, để trả tiền cho nhà XK.  Bíc 2: C¨n cø vµo c¸c giÊy tê xin më L/C cña nhµ NK, NH phôc vô nhµ NK sau khi đã đồng ý, và nhà NK đã thực hiện ký quỹ, thì sẽ mở một L/C với một số tiền nhất định để trả tiền cho nhà XK rồi gửi bản chính (bản gốc) cho NH phôc vô nhµ XK (NH th«ng b¸o)  Bớc 3: Nhận đợc bản chính L/C từ NH phát hành, NH thông báo phải xác thực L/C đã nhận đợc và gửi bản chính L/C cho nhà XK.  Bớc 4 : Căn cứ vào các nội dung của L/C và những thỏa thuận đã ký trong hợp đồng, nhà XK sẽ tiến hành giao hàng cho nhà NK.  Bớc 5: Sau khi đã tiến hành giao hàng, nhà XK phải hoàn chỉnh ngay bộ chứng từ hàng hoá theo đúng những chỉ thị trong L/C và phát hành hối phiếu rồi gửi toàn bộ các chứng từ này cho NH thông báo/NH thanh toán để xin thanh to¸n.  Bớc 6: NH thông báo/ thanh toán nhận đợc bộ chứng từ từ nhà XK phải kiÓm tra thËt kü, nÕu thÊy c¸c chøng tõ nµy mµ bÒ ngoµi cña chóng kh«ng cã g× mâu thuẫn với nhau thì sẽ tiến hành trả tiền cho các chứng từ đó.  Bíc 7: NH th«ng b¸o L/C chuyÓn bé chøng tõ cho NH ph¸t hµnh L/C vµ yêu cầu NH này trả tiền cho bộ chứng từ đó..

(7)  Bớc 8: Nhận đợc bộ chứng từ, NH phát hành phải kiểm tra kỹ, nếu các chứng từ khớp đúng, không có sự nghi ngờ thì NH phát hành trích tiền từ tài khoản ký quỹ mở L/C đứng tên nhà NK để chuyển trả cho NH thông báo/ thanh to¸n L/C.  Bớc 9: NHNK thông báo việc trả tiền đối với L/C cho nhà NK, đồng thời NH chuyển giao bộ chứng từ hàng hoá cho nhà NK để ngời đó có căn cứ đi nhận hµng. 1.2.4. UCP - V¨n b¶n ph¸p lý quèc tÕ ®iÒu chØnh ph¬ng thøc TDCT Khi thanh to¸n b»ng ph¬ng thøc TDCT, c¸c bªn XNK ph¶i tho¶ thuËn víi nhau vÒ viÖc sö dông UCP. UCP (The Uniform Customs and Practice for Documentary credit) lµ b¶n quy t¾c vµ c¸ch thùc hµnh thèng nhÊt vÒ tÝn dông chøng tõ do Phßng th¬ng m¹i quèc tÕ (ICC) t¹i Pari c«ng bè lÇn ®Çu tiªn vµo năm 1933. Từ đó đến nay UCP đã qua 5 lần sửa đổi, bổ sung vào các năm 1951, 1962, 1974, 1983, 1993 vµ cã hiÖu lùc ¸p dông tõ 01/01/1994. UCP đã đợc hơn 175 nớc áp dụng trong đó có Việt Nam. Khác với luật quốc gia hay công ớc quốc tế, UCP không tự động áp dụng để điều chỉnh hoạt động thanh toán TDCT mà mang tính chất pháp lý tuỳ ý. Các bên tham gia có quyền lựa chọn có hay không dùng UCP để điều chỉnh hoạt động thanh toán TDCT. Nhng một khi các bên đã đồng ý áp dụng UCP thì các điều khoản áp dông cña UCP sÏ rµng buéc nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn tham gia. Mét ®iÓm cÇn lu ý lµ UCP ban hµnh sau kh«ng phñ nhËn c¸c néi dung cña UCP trớc đó. Do đó các bên có thể thoả thuận lựa chọn một UCP nào đó, nhng điều quy định bắt buộc là phải dẫn chiếu nó trong L/C. Chỉ UCP bản gốc bằng tiÕng Anh míi cã gi¸ trÞ ph¸p lý gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp, c¸c b¶n dÞch kh¸c chØ cã gi¸ trÞ tham kh¶o. Hiện nay, UCP bản sửa đổi năm 1993 số 500 đợc coi là hoàn chỉnh nhất và ngày càng đợc nhiều ngân hàng của các nớc thừa nhận và áp dụng rộng rãi trong thanh toán quốc tế. UCP 500 thực sự đợc coi là cẩm nang cho nghiệp vụ tín dụng chøng tõ. 1.2.5. Th tÝn dông (L/C) - C«ng cô quan träng cña ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ Th tÝn dông lµ mét b¶n cam kÕt tr¶ tiÒn do NH ph¸t hµnh (NH më L/C) më theo chỉ thị của ngời NK (ngời yêu cầu mở L/C), để trả một số tiền nhất định cho ngời XK (ngời thụ hởng) với điều kiện ngời đó phải thực hiện đầy đủ những quy định trong L/C. Th tín dụng có tính chất quan trọng vì tuy đợc hình thành trên cơ sở hợp đồng ngoại thơng nhng sau khi đợc thiết lập, nó lại hoàn toàn độc lập với hợp đồng này. Một khi L/C đã đợc mở và đợc các bên chấp nhận thì cho dù nội dung của L/C có đúng với hợp đồng ngoại thơng hay không cũng không làm thay đổi quyÒn lîi vµ nghÜa vô vµ cña c¸c bªn cã liªn quan. Cã nghÜa lµ khi thanh to¸n ng©n hµng chØ c¨n cø vµo bé chøng tõ, khi nhµ XK xuÊt tr×nh bé chøng tõ phï.

(8) hợp về mặt hình thức với những điều khoản quy định trong L/C thì ngân hàng ph¸t hµnh L/C ph¶i tr¶ tiÒn v« ®iÒu kiÖn cho nhµ XK. Nh vËy, viÖc thanh to¸n L/C kh«ng hÒ c¨n cø vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña hµng ho¸, NH còng kh«ng cã nghÜa vô xem xÐt viÖc giao hµng ho¸ thùc tÕ cã khíp đúng với chứng từ hay không mà chỉ căn cứ vào chứng từ do ngời bán xuất trình, nếu thấy các chứng từ đó bề mặt phù hợp với các điều kiện của L/C thì trả tiền cho ngêi b¸n. ChÝnh nh÷ng tÝnh chÊt quan träng cña L/C khiÕn cho ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT mau chóng trở thành phơng thức thanh toán hữu hiệu đặc biệt trong ngoại th¬ng. 1.3. Mét sè rñi ro chñ yÕu trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT. Trong hoạt động ngân hàng, lợi nhuận và rủi ro luôn đi đôi với nhau và có mèi quan hÖ ngîc chiÒu. Lîi nhuËn cµng cao th× rñi ro ng©n hµng gÆp ph¶i cµng lớn và ngợc lại. Trong hoạt động thanh toán TDCT, ngân hàng cũng không thể tr¸nh khái rñi ro. C¸c rñi ro trong thanh to¸n TDCT mµ ng©n hµng vµ c¸c bªn tham gia thêng gÆp lµ: 1.3.1. Rñi ro kü thuËt Rñi ro kü thuËt lµ nh÷ng rñi ro do nh÷ng sai sãt mang tÝnh kü thuËt trong quy tr×nh thanh to¸n TDCT. a. Rủi ro đối với nhà Xuất khẩu Khi tham gia ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT, nhµ XK hay gÆp nh÷ng rñi ro sau: 1. Khi nhận đợc L/C từ NH thông báo, nếu nhà XK kiểm tra các điều kiện chøng tõ kh«ng kÜ, chÊp nhËn c¶ nh÷ng yªu cÇu bÊt lîi mµ nhµ XK kh«ng thÓ đáp ứng đợc trong khâu lập chứng từ sau này. Khi các yêu cầu đó không đợc thoả mãn, NH phát hành từ chối bộ chứng từ và không thanh toán. Lúc đó, nhà NK sẽ có lợi thế để thơng lợng lại về giá cả nằm ngoài các điều khoản của L/C và nhà XK sÏ gÆp bÊt lîi. 2. Trong thanh toán TDCT, ngân hàng mở L/C đứng ra cam kết thanh toán cho ngêi XK khi hä xuÊt tr×nh bé chøng tõ phï hîp víi néi dung cña L/C, NH chỉ làm việc với các chứng từ quy định trong L/C. Phơng thức thanh toán TDCT đòi hỏi sự chính xác tuyệt đối giữa bộ chứng từ thanh toán với nội dung quy định trong L/C. ChØ cÇn mét s¬ suÊt nhá trong viÖc lËp chøng tõ th× nhµ XK còng cã thể bị NH mở L/C và ngời mua bắt lỗi, từ chối thanh toán. Do đó, việc lập bộ chứng từ thanh toán là một khâu quan trọng và rất dễ gặp rủi ro đối với nhà XK. Một bộ chứng từ thanh toán phù hợp với L/C phải đáp ứng đợc các yêu cầu sau : – C¸c chøng tõ ph¶i phï hîp víi luËt lÖ vµ tËp qu¸n th¬ng m¹i mµ hai níc ngêi mua và ngời bán đang áp dụng và đợc dẫn chiếu trong L/C. – Nội dung và hình thức của các chứng từ thanh toán phải đợc lập theo đúng yêu cầu đề ra trong L/C..

(9) – Những nội dung và các số liệu có liên quan giữa các chứng từ không đợc mâu thuẫn với nhau, nếu có sự mâu thuẫn giữa các chứng từ mà từ đó ngời ta không thể xác định một cách rõ ràng, thống nhất nội dung thuộc về tên hàng, số lợng, trọng lợng, giá cả, tổng trị giá, tên của ngời hởng lợi…thì các chứng từ đó sẽ bị ngân hàng từ chối thanh toán vì bộ chứng từ đó mâu thuẫn với nhau. – Bộ chứng từ phải đợc xuất trình tại địa điểm qui định trong L/C và trong thời h¹n hiÖu lùc cña L/C. Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu sai sãt x¶y ra trong qu¸ tr×nh lËp chøng tõ, th êng gÆp vÉn lµ: + Lập chứng từ sai lỗi chính tả, sai tên, địa chỉ của các bên tham gia, của h·ng vËn t¶i + Chøng tõ kh«ng hoµn chØnh vÒ mÆt sè lîng. + C¸c sai sãt trªn bÒ mÆt chøng tõ : sè tiÒn trªn chøng tõ vît qu¸ gi¸ trÞ của L/C; các chứng từ không ghi số L/C, không đánh dấu bản gốc; các chứng từ kh«ng khíp nhau hoÆc kh«ng khíp víi néi dung cña L/C vÒ sè lîng, träng lîng, mô tả hàng hoá…; các chứng từ không tuân theo quy định của L/C về cảng bốc dì hµng, vÒ h·ng vËn t¶i, vÒ ph¬ng thøc vËn chuyÓn hµng hãa… Tất cả những sai sót trên đều là những nguyên nhân gây nên rủi ro cho nhà XK khi lËp bé chøng tõ thanh to¸n. Ngoài ra, do sự khác biệt về tập quán, luật lệ ở mỗi nớc cho nên dễ dẫn đến những sai sót khi nhà XK hoàn tất bộ chứng từ hàng hoá để gửi NH xin thanh to¸n. 3. NÕu nhµ XK xuÊt tr×nh bé chøng tõ kh«ng phï hîp víi L/C th× mäi khoản thanh toán hay chấp nhận có thể đều bị từ chối, và nhà XK phải tự xử lý hàng hoá nh dỡ hàng, lu kho cho đến khi vấn đề đợc giải quyết hoặc phải tìm ngời mua mới, bán đấu giá hay chở hàng về quay về nớc. Đồng thời, nhà XK phải chịu những chi phí nh lu tàu quá hạn, phí lu kho… trong khi đó không biết rõ lập trờng của nhà NK là sẽ đồng ý hay từ chối nhận hàng vì lý do bộ chứng từ có sai sãt. 4. NÕu NH ph¸t hµnh mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, th× cho dï bé chøng tõ xuÊt trình là hoàn hảo thì cũng không đợc thanh toán. 5. Th tín dụng có thể huỷ ngang có thể đợc NH phát hành sửa đổi, bổ sung hay huû bá bÊt cø lóc nµo tríc khi nhµ XK xuÊt tr×nh bé chøng tõ mµ kh«ng cÇn sự đồng ý của nhà XK. b. Rủi ro đối với nhà Nhập khẩu 1. Trong thanh to¸n TDCT, viÖc thanh to¸n cña NH cho ngêi thô hëng chØ c¨n cø vµo bé chøng tõ xuÊt tr×nh mµ kh«ng c¨n cø vµo viÖc kiÓm tra hµng ho¸. NH chØ kiÓm tra tÝnh ch©n thËt bÒ ngoµi cña chøng tõ, mµ kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÊt bªn trong cña chøng tõ, còng nh chÊt lîng vµ sè lîng hµng hoá. Nh vậy sẽ không có sự đảm bảo nào cho nhà NK rằng hàng hoá sẽ đúng nh.

(10) đơn đặt hàng hay không. Nhà NK có thể nhận đợc hàng kém chất lợng hoặc bị h hại trong quá trình vận chuyển mà vẫn phải hoàn trả đầy đủ tiền thanh toán cho NH ph¸t hµnh. 2. Khi nhµ NK chÊp nhËn bé chøng tõ hµng ho¸ sÏ cã nguy c¬ gÆp rñi ro. Bộ chứng từ là cơ sở pháp lý đầu tiên về tính đúng đắn của hàng hoá. Nếu nhà NK kh«ng chó ý kiÓm tra kü bé chøng tõ (tõ lçi, c©u ch÷, sè lîng c¸c lo¹i chøng tõ, c¬ quan cã thÈm quyÒn cÊp c¸c lo¹i giÊy chøng nhËn…) mµ chÊp nhËn bé chøng tõ cã lçi sÏ bÞ thiÖt h¹i vµ gÆp khã kh¨n trong viÖc khiÕu n¹i sau nµy. 3. Một rủi ro mà nhà NK hay gặp là hàng đến trớc bộ chứng từ, nhà NK cha nhận đợc bộ chứng từ mà hàng đã cập cảng. Bộ chứng từ bao gồm vận đơn, mà vận đơn lại là chứng từ sở hữu hàng hoá nên thiếu vận đơn thì hàng hoá không đợc giải toả. Nếu nhà NK cần gấp ngay hàng hoá thì phải thu xếp để NH phát hành phát hành một th bảo lãnh gửi hãng tàu để nhận hàng. Để đợc bảo lãnh nhËn hµng, nhµ NK ph¶i tr¶ thªm mét kho¶n phÝ cho NH. H¬n n÷a, nÕu nhµ NK không nhận hàng theo qui định thì tiền bồi thờng giữ tàu quá hạn sẽ phát sinh. c. Rủi ro đối với ngân hàng phát hành 1. Trong nghiệp vụ mở L/C, nếu NH phát hành kiểm tra không kĩ đơn xin mở L/C sẽ dẫn đến việc chấp nhận cả những điều khoản hàm chứa rủi ro cho NH sau nµy. 2. Khi nhận đợc bộ chứng từ xuất trình, nếu NH phát hành trả tiền hay chÊp nhËn thanh to¸n hèi phiÕu kú h¹n mµ kh«ng cã sù kiÓm tra mét c¸ch thÝch đáng bộ chứng từ, để bộ chứng từ có lỗi, nhà NK không chấp nhận, thì NH không thể đòi tiền nhà NK. 3. Ng©n hµng ph¸t hµnh ph¶i thùc hiÖn thanh to¸n cho ngêi thô hëng theo qui định của L/C ngay cả trong trờng hợp nhà NK mất khả năng thanh toán hoặc bÞ ph¸ s¶n do kinh doanh thua lç. 4. Trong trờng hợp hàng đến trớc bộ chứng từ thì NH phát hành hay đợc yªu cÇu chÊp nhËn thanh to¸n cho ngêi thô hëng mµ cha nh×n thÊy bé chøng tõ. NÕu kh«ng cã sù chÊp nhËn tríc cña ngêi NK vÒ viÖc hoµn tr¶, th× NH ph¸t hµnh sẽ gặp rủi ro khi bộ chứng từ có sai sót, khi đó nhà NK không chấp nhận và NH sẽ không truy hoàn đợc tiền từ nhà NK. 5. Nếu trong L/C ngân hàng phát hành không qui định bộ vận đơn đầy đủ(full set off bills of lading) thì một ngời NK có thể lấy đợc hàng hoá khi chỉ cần xuất trình một phần của bộ vận đơn, trong khi đó ngời trả tiền hàng hoá lại là ng©n hµng ph¸t hµnh theo cam kÕt cña L/C. 6. NH phát hành có thể gặp rủi ro do không hành động đúng theo UCP 500, đó là đa ra quyết định từ chối bộ chứng từ vợt quá 7 ngày làm việc của ngân hàng, theo qui định của UCP 500 là không quá 7 ngày. d. Rủi ro đối với ngân hàng thông báo.

(11) NH thông báo có trách nhiệm phải đảm bảo rằng th tín dụng là chân thật, đồng thời phải xác minh chữ ký, mã khoá (test key), mẫu điện của NH phát hành tríc khi göi th«ng b¸o cho nhµ XK. Rñi ro x¶y ra víi NH th«ng b¸o lµ khi NH này thông báo một L/C giả hoặc sửa đổi một L/C không có hiệu lực trong khi chính NH cha xác nhận đợc tình trạng mã khoá hay chữ ký uỷ quyền của NH mở L/C. e. Rủi ro đối với ngân hàng xác nhận 1. Nếu bộ chứng từ đợc xuất trình là hoàn hảo thì NH xác nhận phải trả tiền cho nhà XK bất luận là có truy hoàn đợc tiền từ NH phát hành hay không. Nh vậy, NH xác nhận chịu rủi ro tín dụng đối với NH phát hành. 2. NÕu NH x¸c nhËn tr¶ tiÒn hay chÊp nhËn thanh to¸n hèi phiÕu kú h¹n mà không có sự kiểm tra bộ chứng từ một cách thích đáng, để bộ chứng từ có lỗi, NH phát hành không chấp nhận thanh toán thì NH xác nhận không thể đòi tiền NH ph¸t hµnh. f. Rủi ro đối với ngân hàng đợc chỉ định Các NH đợc chỉ định không có trách nhiệm thanh toán cho nhà XK trớc khi nhận đợc tiền hàng từ NH phát hành. Tuy nhiên trong thực tế, trên cơ sở bộ chứng từ đợc xuất trình, các NH đợc chỉ định thờng ứng trớc cho nhà XK với điều kiện truy đòi để trợ giúp nhà XK, do đó NH này phải chịu rủi ro tín dụng đối với NH phát hành hoặc nhà XK. 1.3.2. Rủi ro đạo đức Rủi ro đạo đức là những rủi ro khi một bên tham gia phơng thức thanh toán TDCT cố tình không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình theo qui định của L/C, lµm ¶nh hëng tíi quyÒn lîi cña bªn kia. a. Rủi ro đạo đức đối với nhà XK Mặc dù trong thanh toán TDCT đã có sự cam kết của NH mở L/C nhng sự tin tởng và thiện chí giữa ngời mua và ngời bán vẫn đợc coi là yếu tố quan trọng đảm bảo cho sự an toàn của TTQT. Khi ngời NK không thiện chí, cố ý không muốn thực hiện hợp đồng thì họ có thể dựa vào sai sót cho dù là rất nhỏ của bộ chứng từ để đòi giảm giá, kéo dài thời gian để chiếm dụng vốn của ngời bán, thËm chÝ tõ chèi thanh to¸n. b. Rủi ro đạo đức đối với nhà NK Víi ngêi mua sù trung thùc cña ngêi b¸n lµ rÊt quan träng bëi v× NH chØ làm việc với các chứng từ mà không cần biết việc giao hàng có đúng hợp đồng hay không. Do đó nhà NK có thể gặp rủi ro nếu nhà XK có hành vi gian dối, lừa đảo trong việc giao hàng nh : cố tình giao hàng kém phẩm chất, không đúng số lợng… Mét nhµ XK chñ t©m gian lËn cã thÓ xuÊt tr×nh bé chøng tõ gi¶ m¹o, cã bÒ ngoµi phï hîp víi L/C cho NH mµ thùc tÕ kh«ng cã hµng giao, ngêi NK vÉn.

(12) phải thanh toán cho NH ngay cả trong trờng hợp không nhận đợc hàng hoặc nhận đợc hàng không đúng theo hợp đồng. c. Rủi ro đạo đức đối với ngân hàng NH là ngời gánh chịu rủi ro đạo đức : NH phát hành phải thực hiện thanh toán cho ngời hởng lợi theo qui định của L/C ngay cả trong trờng hợp ngời NK chñ t©m kh«ng hoµn tr¶. NH là ngời gây ra rủi ro đạo đức: NH mở L/C có thể vi phạm cam kết của mình nh từ chối thanh toán hoặc trì hoãn thanh toán hoặc đứng về phía khách hµng g©y khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. 1.3.3. Rñi ro chÝnh trÞ Phơng thức thanh toán tín dụng chứng từ là một trong các phơng thức đợc sö dông phæ biÕn trong thanh to¸n quèc tÕ. C¸c chñ thÓ tham gia trong ph¬ng thøc TDCT ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau vµ tham gia vµo nhiÒu lÜnh vùc ngµnh nghề khác nhau. Do đó, phơng thức TDCT chịu ảnh hởng mạnh mẽ của môi trờng chính trị, xã hội của các quốc gia. Một sự biến động dù là nhỏ về chính trị, xã hội của một quốc gia cũng sẽ ảnh hởng tới sự vận động của tự do thơng mại, đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghịêp…từ đó ảnh hởng tới quá tr×nh thanh to¸n. Rñi ro chÝnh trÞ trong thanh to¸n quèc tÕ theo ph¬ng thøc TDCT lµ nh÷ng rủi ro bắt nguồn từ sự không ổn định về chính trị của các nớc có liên quan trong quá trình thanh toán.Thông thờng đó là rủi ro do thay đổi môi trờng pháp lý nh: thay đổi đột ngột về thuế XNK, hạn ngạch, cơ chế ngoại hối (hạn chế ngoại hối), luật XNK. Những thay đổi này làm cho các điều kiện trên thị trờng tài chính thay đổi đột biến không dự tính trớc làm các bên tham gia XNK và ngân hàng không thực hiện đợc nghĩa vụ của mình, làm cho L/C có thể bị huỷ bỏ, gây thiệt h¹i cho c¸c bªn tham gia. Bên cạnh đó, các cuộc nổi loạn, biểu tình, bạo động hay chiến tranh, đảo chính, đình công…hoặc những rủi ro bất khả kháng nh thiên tai, hoả hoạn ở các níc tham gia, chøng tõ bÞ thÊt l¹c còng cã thÓ g©y rñi ro trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. 1.3.4. Rñi ro kh¸ch quan tõ nÒn kinh tÕ Mét rñi ro mµ c¸c bªn tham gia ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT hay gÆp lµ sù khñng ho¶ng, suy tho¸i kinh tÕ vµ t×nh tr¹ng c«ng nî nÆng nÒ cña c¸c quèc gia. Khi nÒn kinh tÕ cña mét quèc gia bÞ suy tho¸i, khñng ho¶ng sÏ kÐo theo c¸c ngân hàng bị phong toả hoặc tạm ngng hoạt động, từ đó làm ảnh hởng rtới quá tr×nh thanh to¸n quèc tÕ. NÕu nî níc ngoµi cña mét quçc gia lµ qu¸ lín th× c¸c biện pháp nh tăng thuế, phá giá nội tệ sẽ đợc áp dụng, từ đó làm giảm khả năng chi trả của ngời mua và ngân hàng có nguy cơ không đòi đợc tiền. Ngoài ra, sự phong to¶ kinh tÕ cña c¸c quèc gia nh trêng hîp cña Cuba, Iraq… còng mang l¹i những rủi ro cho bất kì quốc gia, đơn vị kinh tế nào có hoạt động xuất nhập khẩu với các nớc đó..

(13) Tóm lại những nội dung trên đã đi vào nghiên cứu các vấn đề cơ bản về thanh toán TDCT, trong đó phần lớn tập trung vào việc phân tích các loại rủi ro đối với các chủ thể tham gia vào phơng thức thanh toán này. Từ đó, làm nền tảng lý luận để đối chiếu với những rủi ro thực tế xảy ra trong thanh toán TDCT tại NHCT Đống Đa đợc đề cập ở chơng sau..

(14) ch¬ng 2 Thùc tr¹ng Rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chứng từ tại ngân hàng công thơng đống đa 2.1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ Ng©n hµng C«ng th¬ng §èng §a. 2.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NH C«ng th¬ng §èng §a Ngân hàng Công Thơng Đống Đa đợc thành lập năm 1956, tiền thân là NHNN quËn §èng §a, mét chi nh¸nh trùc thuéc NHNN víi chøc n¨ng qu¶n lý của NHNN trên địa bàn quận Đống Đa. Theo NĐ 53/HĐBT (ngày 26/3/1988), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam t¸ch thµnh hai cÊp, gåm NH Nhµ níc vµ c¸c NH chuyên doanh.Tháng 7/1988, NHCT Việt Nam ra đời và đi vào hoạt động, theo đó, NHNN quận Đống Đa đợc chuyển thành NHCT quận Đống Đa trực thuộc NHCT thµnh phè Hµ Néi. Víi Q§ 93 (ngµy 18/4/1993), NHCT quËn §èng §a chuyển thành NHCT khu vực Đống Đa, là đơn vị hạch toán phụ thuộc hệ thống NHCT ViÖt Nam. §Þa bµn kinh doanh cña NHCT §èng §a chñ yÕu lµ ë 2 quËn Thanh Xu©n và Đống Đa, với đặc điểm dân số tập trung đông, đa dạng các thành phần kinh tÕ, lµ khu trung t©m s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, tËp trung nhiÒu nhµ m¸y, xÝ nghiÖp cã quy m« lín cña thµnh phè nh: Nhµ m¸y c«ng cô sè 1, xÝ nghiÖp Dîc phÈm TW I, c«ng ty c¬ ®iÖn TrÇn Phó, c«ng ty giÇy Thîng §×nh…§©y lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của NHCT Đống Đa nói chung và hoạt động thanh to¸n TDCT nãi riªng. Víi ph¬ng ch©m “Ph¸t triÓn- An toµn- HiÖu qu¶”, NHCT §èng §a lu«n khẳng định vị trí của mình và đã đợc nhiều ngời biết tới là chi nhánh hạng 1 của NH Công thơng Việt Nam, một chi nhánh có doanh số hoạt động lớn trên địa bàn Hà Nội cả về phạm vi, qui mô và chất lợng hoạt động. Trong những năm gần đây NHCT Đống Đa đã đạt đợc những thành tích đáng kể đó là: năm 1995 chi nhánh đợc Chủ tịch nớc tặng thởng Huân chơng lao động hạng ba, năm 1998 đợc tặng thởng Huân chơng lao động hạng nhì và năm 2002 đợc tặng thởng Huân chơng lao động hạng nhất về thành tích kinh doanh Tiền tệ – Tín dụng ngân hàng. §Æt trô së chÝnh t¹i 187 T©y S¬n, NHCT §èng §a ngµy cµng lín m¹nh vÒ qui mô và chi nhánh. Trong toàn cơ quan đã có 11 phòng ban, bao gồm: Ban Giám đốc, Phòng tổ chức hành chính, Phòng Kế toán- Tài Chính, Phòng Tiền tệKho quĩ, Phòng Tài trợ thơng mại, Phòng Thông tin- Điện toán, Phòng Tổng hîp- TiÕp thÞ, Phßng Kh¸nh hµng sè 1, Phßng Kh¸nh hµng sè 2, Phßng Kh¸ch hàng cá nhân, Tổ nghiệp vụ bảo hiểm. NHCT Đống Đa có 1 Giám đốc và 4 Phó giám đốc. Tập thể cán bộ nhân viên của NH có tổng số 300 ngời. Có tất cả 2 phßng giao dÞch: khu vùc C¸t Linh vµ khu vùc Kim Liªn vµ 16 quÜ tiÕt kiÖm n»m r¶i r¸c trong quËn §èng §a..

(15) 2.1.2. Hoạt động kinh doanh của NHCT Đống Đa trong những năm gần đây Chi nh¸nh NHCT §èng §a víi chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô Ngân hàng đã liên tục tự đổi mới và đi lên. Mặc dù tồn tại và phát triển trong nền kinh tế thị trờng nhiều biến động, trớc sự cạnh tranh khốc liệt của nhiều NH thơng mại và các tổ chức tín dụng trong và ngoài nớc cùng hoạt động trên địa bàn Hà Nội, trong những năm qua, Chi nhánh đã không ngừng mở rộng và phát triển các hoạt động dịch vụ kinh doanh tiền tệ, nâng cao chất lợng phục vụ, ứng dụng các công nghệ dịch vụ ngân hàng hiện đại tiên tiến, đổi mới phong cách giao dÞch, t¹o uy tÝn víi kh¸ch hµng, thÓ hiÖn qua mét sè kÕt qu¶ sau ®©y: 2.1.2.1. Hoạt động huy động vốn Doanh số huy động vốn những năm gần đây tăng trên ngàn tỷ đồng, có thể khẳng định nguồn vốn huy động của NH tăng trởng nhanh và ổn định vững chắc. Bảng 1: Tình hình huy động vốn của NHCT Đống Đa Đơn vị: tỷ đồng 2002. 2003. 2004. ChØ tiªu Sè tiÒn. %. Sè tiÒn. %. Sè tiÒn. %. TiÒn göi d©n c. 1360. 58.6. 1734. 63.89. 2014. 65. T.göi tæ chøc kinh tÕ. 800. 34.5. 900. 33.16. 1016. 32.77. C¸c nguån kh¸c. 160. 6.9. 80. 2.95. 70. 2.23. 2320. 100. 2714. 100. 3100. 100. Tæng sè. Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a Tổng nguồn vốn huy động của NH trong năm 2004 đạt trên 3100 tỷ đồng, tăng 386 tỷ đồng so với cuối năm 2003. Trong đó: – Tiền gửi của các tầng lớp dân c tăng lên là: 2015 tỷ đồng, tăng 16% so với năm 2003, số tuyệt đối tăng 281 tỷ đồng. – Tiền gửi của các tổ chức kinh tế tăng lên là: 1085 tỷ đồng, tăng 11% so với năm 2003, số tuyệt đối tăng 105 tỷ đồng. Chi nhánh đã không ngừng đẩy nhanh tốc độ huy động vốn, nhất là các nguồn vốn nhàn rỗi trong dân c. Tỷ trọng huy động vốn từ dân c chiếm tỷ trọng lớn (65% tổng nguồn vốn huy động) là do NH đã nhận thức đợc tầm quan trọng của đối tợng khách hàng là cá nhân thuộc các tầng lớp dân c. Do đó, NH đã mở thêm các quỹ tiết kiệm ở nơi đông dân c và thuận lợi nh quỹ tiết kiệm Thái Hà. NH đã ứng dụng công nghệ NH hiện đại theo mô hình NH bán lẻ để rút ngắn thêi gian giao dÞch cho kh¸ch hµng, qu¶ng c¸o c¸c tiÖn Ých cña c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n hµng nh: rót tiÒn qua m¸y ATM, thùc hiÖn chi tr¶ l¬ng qua tµi khoản NH, đồng thời bố trí đội ngũ giao dịch viên trẻ trung, năng động, đợc đào.

(16) tạo về kỹ năng giao tiếp văn minh. Bên cạnh đó, uy tín của NHCT Đống Đa cũng lµ mét yÕu tè quan träng trong viÖc t¨ng trëng nguån vèn cña NH 2.1.2.2. Hoạt động cho vay và đầu t Trong những năm qua, nhờ có nguồn vốn huy động khá dồi dào, NHCT Đống Đa đã đáp ứng đầy đủ mọi nhu cầu vốn tín dụng cho các thành phần kinh tÕ, gióp c¸c doanh nghiÖp më réng s¶n xuÊt kinh doanh, c¶i tiÕn d©y truyÒn c«ng nghệ, tăng chất lợng sản phẩm, giải quyết việc làm cho ngời lao động. B¶ng 2: T×nh h×nh d nî cña NHCT §èng §a Đơn vị: tỷ đồng ChØ tiªu. 2002. 2003. 2004. Sè tiÒn. %. Sè tiÒn. %. Sè tiÒn. %. D nî ng¾n h¹n. 995,6. 53,92. 1122. 55. 1292. 59. D nî trung dµi h¹n. 850,7. 46,08. 918. 45. 911. 41. Tæng d nî. 1846,3. 100. 2040. 100. 2203. 100. Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a Tổng d nợ cho vay và đầu t đến 31/12/2004 là 2203 tỷ đồng, tăng 183 tỷ đồng so với cuối năm 2003. Trong đó:  D nî cho vay ng¾n h¹n chiÕm 59% tæng d nî  D nî cho vay trung dµi h¹n chiÕm 41% tæng d nî  D nợ cho vay XNK bằng ngoại tệ đạt 17 % tổng d nợ  Hoạt động tín dụng ngắn hạn: tổng doanh số cho vay ngắn hạn năm 2004 đạt: 1292 tỷ đồng, tăng 16% so với năm 2003. Vốn cho vay ngắn hạn của NH đã tạo điều kiện cho các doanh nghiệp Nhà nớc, các doanh nghiệp vừa và nhỏ, nhập nguyên vật liệu, dự trữ cho sản xuất kinh doanh ổn định và có hiệu quả, đảm bảo chất lợng sản phẩm, có thể cạnh tranh trên thị trờng trong nớc và XK ra thị trờng quốc tế nh: sản phẩm xăm lốp ôtô, xe máy, xe đạp của công ty Cao su Sao Vµng, s¶n phÈm giÇy dÐp cña c«ng ty GiÇy Thîng §×nh, s¶n phÈm d©y c¸p ®iÖn c¸c lo¹i cña c«ng ty C¬ ®iÖn TrÇn Phó, s¶n phÈm s¬n cña c«ng ty Sơn tổng hợp Hà Nội, các sản phẩm bóng đèn của công ty bóng đèn phích nớc R¹ng §«ng... Ngoài việc đáp ứng vốn kịp thời cho các Tổng công ty, các doanh nghiệp lín, Chi nh¸nh cßn rÊt chó träng tíi viÖc cho vay c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, các hộ gia đình, kinh tế t nhân cá thể trên địa bàn Thủ đô để phát triển sản xuất kinh doanh, tạo việc làm cho ngời lao động.  Hoạt động tín dụng trung dài hạn: tổng doanh số cho vay trung dài hạn năm 2004 đạt: 911 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 41% trong tổng d nợ..

(17) NHCT Đống Đa đã đầu t tín dụng trung dài hạn cho nhiều dự án của các doanh nghiÖp, ®iÓn h×nh lµ: – §Çu t cho Tæng c«ng ty x©y dùng c«ng tr×nh giao th«ng 8 thi c«ng dù ¸n dêng vµnh ®ai 3 ®o¹n Mai DÞch - Ph¸p V©n thµnh phè Hµ Néi. §©y lµ dù ¸n träng điểm đã đợc Chính phủ phê duyệt, tổng giá trị vốn NHCT Đống Đa đầu t là 120 tỷ đồng. – Cho vay dù ¸n C¸p truyÒn h×nh cña C«ng ty dÞch vô truyÒn thanh truyÒn h×nh tại Thủ đô Hà Nội số tiền 22 tỷ đồng. – Giải ngân dự án mua thiết bị để thi công nhà máy thuỷ điện A Vơng của Công ty Lũng Lô số tiền gần 43 tỷ đồng. – Đầu t cho Tổng công ty Bu chính viễn thông để mở rộng vùng phủ sóng mạng Vinaphone t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ c¸c tØnh thµnh. – Đầu t cho dự án bổ xung Lò đúc kéo đồng, lò đúc cán nhôm liên tục và dự án hoàn thiện thiết bị công nghệ sản xuất dây và cáp nhôm, dây và cáp đồng, dây đồng mềm bọc nhựa PVC của Công ty cơ điện Trần Phú. 2.1.2.3. Hoạt động thanh toán quốc tế Thanh toán quốc tế là một nghiệp vụ mới của NHCT Đống Đa, nhằm đáp øng tèt h¬n nhu cÇu thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ thêi kú më cöa. Trong nh÷ng n¨m qua, kim ng¹ch thanh to¸n quèc tÕ cña NH kh«ng ngõng t¨ng, cô thÓ lµ: kim ngạch thanh toán quốc tế năm 2003 đạt 120,81 triệu USD tăng 9,7% so với năm 2002, năm 2004 đạt 160,4 triệu USD, tăng 62,34% so với năm 2003. B¶ng 3: Kim ng¹ch thanh to¸n quèc tÕ cña NHCT §èng §a. §¬n vÞ: triÖu USD ChØ tiªu. 2002. 2003. 2004. Kim ng¹ch TTQT. 10,09. 120,81. 160,48. Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a 2.1.2.4. Hoạt động kinh doanh ngoại tệ Tõ n¨m 2002-2004, doanh sè mua b¸n ngo¹i tÖ t¹i NHCT §èng §a nh×n chung đều tăng qua các năm, chứng tỏ nhu cầu mua bán, trao đổi và sử dụng ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn. Bảng 4: Doanh số ngoại tệ đợc mua bán chủ yếu của NHCT Đống Đa §¬n vÞ: ngh×n USD Lo¹i tiÒn USD EUR. 2002 Mua B¸n 49.917 48.733 5.833 5.769. Mua 45.114 6.333. 2003 B¸n 45.835 6.124. 2004 Mua B¸n 57.148 57.053 5.881 5.712.

(18) GBP. 3.214 3.270 2.916 2.625 2.741 2.622 Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a 2.1.2.5. Hoạt động bảo lãnh Trong những năm qua, Chi nhánh đã thực hiện nhiều nghiệp vụ bảo lãnh trong và ngoài nớc nh: bảo lãnh dự thầu, bảo lãnh thực hiện hợp đồng, bảo lãnh tiền tạm ứng… Đến 31/12/2004, NH đã bảo lãnh với số tiền lên tới gần 182 tỷ đồng. Sang năm 2005, chuyển đổi sang chơng trình hiện đại hoá (Incas), NH đã có sự thay đổi mô hình hoạt động, toàn bộ hoạt động bảo lãnh của NH đợc Phòng Tài trî th¬ng m¹i thùc hiÖn tõ th¸ng 3/2005 víi kÕt qu¶:  Ph¸t hµnh b¶o l·nh: 125 mãn, trÞ gi¸ 31.462.027.948 VN§  Gi¶i to¶ b¶o l·nh: 157 mãn, trÞ gi¸ 68.134.014.904 VN§  Phí thu từ hoạt động bảo lãnh: 299.352.242 VNĐ 2.2. Thùc tr¹ng vÒ rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a. 2.2.1. Những quy định chung về hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ cña NHCT §èng §a 2.2.1.1. Quy tr×nh thanh to¸n L/C nhËp khÈu: Chi nh¸nh chØ ph¸t hµnh L/C nhËp khÈu khi cha sö dông hÕt h¹n møc vèn ®iÒu hßa cña NHCT VN hoÆc tµi kho¶n ®iÒu chuyÓn vèn cña chi nh¸nh d cã. Hµng ho¸ NK kh«ng n»m trong danh môc hµng ho¸ cÊm NK do Bé th¬ng m¹i quy định hàng năm. Phòng Tài trợ thơng mại có trách nhiệm thông báo với Ban lãnh đạo khi NHCT §èng §a hÕt h¹n møc sö dông ngo¹i tÖ, phèi hîp cïng phßng Kinh doanh xem xét nhu cầu ngoại tệ thực tế để làm cơ sở cho phòng Kinh doanh trình NHCT ViÖt Nam xin ®iÒu chØnh h¹n møc sö dông ngo¹i tÖ. Cô thÓ quy tr×nh thanh to¸n L/C nhËp khÈu nh sau: (1): Tiếp nhận và kiểm tra đơn xin mở L/C Kh¸ch hµng lËp hå s¬ xin më L/C thanh to¸n hµng NK göi tíi NHCT §èng §a. T¹i ®©y, phßng Tµi trî th¬ng m¹i tiÕp nhËn vµ kiÓm tra hå s¬ ë c¸c néi dung sau: – Bảo đảm tính hợp lệ của các chứng từ mà khách hàng xuất trình. Việc thanh toán phải phù hợp với chế độ quản lý ngoại hối và chính sách quản lý XNK hiện hµnh cña Nhµ níc. – Có giấy đề nghị mở L/C phù hợp với yêu cầu và qui định của NHCT VN, nội dung L/C không chứa đựng rủi ro cho chi nhánh. – Néi dung cña c¸c tµi liÖu trong hå s¬ kh«ng m©u thuÉn nhau. – §èi víi L/C ký quü díi 100% ph¶i cã tê tr×nh më L/C cña c¸c phßng kinh doanh đã đợc giám đốc hoặc ngời đợc ủy quyền phê duyệt..

(19) – Kiểm tra đơn xin mở L/C của khách hàng về tính hợp pháp lý của đơn, tính phù hợp về nội dung giữa đơn và hợp đồng, t vấn cho khách hàng sửa đổi hợp đồng hoặc đơn mở L/C nếu cần thiết. – Việc xem xét hồ sơ nói trên đợc thực hiện trong vòng một ngày làm việc kể tõ khi nhËn hå s¬ cña kh¸ch hµng. (2): Phª duyÖt vµ cÊp h¹n møc ph¸t hµnh Đối với các L/C ký quỹ dới 100% đều phải qua các phòng Kinh doanh thẩm định và cấp hạn mức mở L/C, sau đó mới chuyển qua phòng Tài trợ thơng mại. §èi víi L/C ký quü 100%, kh¸ch hµng trùc tiÕp lµm viÖc víi phßng Tµi trî th¬ng m¹i. Bé phËn TTTM cã tr¸ch nhiÖm xem xÐt hå s¬ më L/C vµ lËp giÊy thông báo đề nghị phòng Kinh doanh cấp hạn mức mở L/C. Sau 30 phút kể từ khi nhận đợc thông báo, phòng Kinh doanh phải thực hiện xong việc cấp hạn mức cho viÖc ph¸t hµnh L/C trªn m¹ng m¸y tÝnh. Chi nh¸nh cã thêi gian tèi ®a lµ 3 ngày để xem xét quyết định và thực hiện xong việc mở L/C cho khách hàng. (3): §¨ng kÝ vµ ph¸t hµnh L/C nhËp khÈu Sau khi nhận đợc đầy đủ hồ sơ đã đợc phê duyệt từ phòng Kinh doanh, đảm bảo khách hàng đã ký quỹ đủ số tiền theo quy định và đã mua bảo hiểm (nếu cần), cán bộ thanh toán L/C tiến hành mở L/C, ghi số L/C đã mở, trị giá và ngày phát hành L/C trên hợp đồng gốc, đồng thời ký tên trên hợp đồng. Hợp đồng gốc có thể trả lại khách hàng nếu khách hàng yêu cầu. Khi đó ngân hàng phải có bản sao, có dấu treo của đơn vị để lu. Sau đó, kiểm soát viên phải kiểm soát lại toàn bộ hồ sơ theo đúng quy định của NHCT Việt Nam và chuyển L/C ra nớc ngoài sau khi hồ sơ đã đợc Giám đốc hoặc ngời đợc giám đốc uỷ quyền ký duyệt. (4): NhËn, kiÓm tra, xö lý chøng tõ, thanh to¸n/chÊp nhËn thanh to¸n Sau khi nhận đợc bộ chứng từ từ NH thông báo, thanh toán viên phải ghi sổ theo dâi giao nhËn chøng tõ, ghi ngµy nhËn chøng tõ. Trong vßng 5 ngµy lµm việc kể từ sau ngày nhận đợc chứng từ, Chi nhánh phải hoàn tất việc kiểm tra chøng tõ vµ th«ng b¸o cho kh¸ch hµng. NÕu chøng tõ cã sai sãt th× ph¶i lËp ®iÖn th«ng b¸o sai sãt vµ tõ chèi thanh to¸n th«ng qua NHCT ViÖt Nam trªn m¹ng SWIFT, đồng thời liên hệ với khách hàng nhập khẩu để chờ chấp nhận thanh to¸n. – Đối với L/C trả ngay, trong vòng 5 ngày làm việc kể từ sau ngày nhận đợc chứng từ, thanh toán viên lập điện MT 202 để thanh toán theo chỉ dẫn trong th đòi tiền của NH gửi chứng từ. Đối với L/C trả chậm, thanh toán viên lập điện MT 799 th«ng b¸o chÊp nhËn thanh to¸n. – Ngân hàng chỉ phát hành th bảo lãnh hoặc ký hậu vận đơn để khách hàng nhận hàng khi khách hàng có đủ tiền, kể cả tài khoản ký quỹ chuyển vào tài khoản tiền gửi đảm bảo các khoản thanh toán (số hiệu 870x.00xxx)..

(20) – Chi nh¸nh sÏ tiÕn hµnh h¹ch to¸n thanh to¸n L/C tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña khách hàng hoặc từ tài khoản tiền vay trên sơ sở giấy nhận nợ của khách hàng đã đợc phê duyệt, xuất ngoại bảng cam kết thanh toán và tính phí dịch vụ liên quan. – Trờng hợp khách hàng có nhu cầu mua ngoại tệ để trả nợ ngân hàng, thanh toán L/C…đơn vị phải làm đề nghị mua ngoại tệ để phòng Tài trợ thơng mại xem xét và trình lãnh đạo phê duyệt. Đề nghị mua này sẽ làm căn cứ để phòng Kinh doanh và Ban lãnh đạo cho khách hàng vay bằng Đồng Việt Nam để mua ngo¹i tÖ thanh to¸n ra níc ngoµi. 2.2.1.2. Quy tr×nh thanh to¸n L/C xuÊt khÈu: ):TiÕp nhËn vµ kiÓm tra L/C Khi NHCT Đống Đa nhận đợc L/C nhờ thông báo thì thanh toán viên phải kiÓm tra tÝnh ch©n thùc bÒ ngoµi cña L/C. NÕu L/C truyÒn qua SWIFT th× ph¶i cã SWIFT KEY, nếu L/C nhận qua TELEX thì phải có TEST KEY, nếu L/C đợc chuyển bằng đờng th thì phải kiểm tra và xác thực mẫu dấu và chữ kí của ngời có thÈm quyÒn. §ång thêi, thanh to¸n viªn sÏ kiÓm tra c¸c néi dung cña L/C nh: sè L/C, loại L/C, địa điểm mở L/C, ngày mở, tên và địa chỉ của NH mở L/C, thời gian hiệu lực, giá trị L/C…cũng nh các điều khoản khác để lu ý khách hàng khả năng thùc hiÖn trong t¬ng lai. (2): Th«ng b¸o L/C Sau khi kiÓm tra tÝnh ch©n thùc vµ néi dung cña L/C, NH sÏ th«ng b¸o L/C cho ngêi hëng lîi vµ thu phÝ th«ng b¸o. Nếu hai bên XNK có những thay đổi về nội dung của L/C thì NH sẽ nhận nh÷ng th«ng b¸o cho ngêi hëng lîi vµ t vÊn cho hä nh÷ng ®iÓm bÊt lîi trong L/C để họ liên hệ với ngời mua để sửa đổi. Khi nhận chứng từ sửa đổi L/C, thanh toán viên phải kiểm tra các yếu tố nh đối với L/C chính, sau đó thông báo cho khách hàng và thu phí sửa đổi. (3): TiÕp nhËn vµ kiÓm tra bé chøng tõ Khi nhận đợc th yêu cầu thanh toán, bộ chứng từ của khách hàng cùng bản gốc L/C và các điều chỉnh sửa đổi có liên quan, thanh toán viên phải tiến hành kiÓm tra c¸c chøng tõ dùa trªn c¸c néi dung sau:  Đảm bảo rằng L/C bản gốc và các bản sửa đổi liên quan là xác thực  Kiểm tra số lợng, loại chứng từ so với qui định trong L/C  Kiểm tra các nội dung trên từng loại chứng từ bảo đảm phù hợp với các điều khoản và điều kiện qui định trong L/C  KiÓm tra sù thèng nhÊt gi÷a c¸c chøng tõ  KiÓm tra sù phï hîp cña chøng tõ víi UCP 500 cña ICC Trong ph¹m vi 5 ngµy lµm viÖc kÓ tõ sau ngµy nhËn chøng tõ, NH ph¶i kiÓm tra vµ xö lý xong bé chøng tõ..

(21) NÕu kiÓm tra chøng tõ cã sai sãt, thanh to¸n viªn xö lý nh sau: – Sai sót có thể sửa chữa đợc thì đề nghị khách hàng sửa chữa nhng phải trong kho¶ng thêi gian hiÖu lùc cña L/C – Sai sót không thể sửa chữa đợc thì đề nghị khách hàng yêu cầu ngời mua tu chØnh L/C hoÆc th«ng b¸o cho NH ph¸t hµnh nªu râ sai sãt, xin chÊp nhËn thanh to¸n. Sau khi hoàn thành các bớc kiểm tra chứng từ, các sai sót đã đợc sửa chữa, đợc NH phát hành chấp nhận thì thanh toán viên sẽ gửi chứng từ đi đòi tiền theo qui định của L/C. ):Thanh to¸n / chÊp nhËn thanh to¸n L/C xuÊt khÈu NHCT Đống Đa thực hiện thanh toán cho đơn vị XK khi NH nớc ngoài chÊp nhËn tr¶ tiÒn vµ ghi Cã vµo TK cña NHCT §èng §a. §èi víi bé chøng tõ L/C trả chậm, khi nhận đợc điện chấp nhận thanh toán từ NH phát hành/ NH xác nhËn, NH sÏ chÊp nhËn thanh to¸n hèi phiÕu xuÊt tr×nh theo L/C xuÊt khÈu. Khi đến hạn thanh toán, NH nhận đợc điện báo Có từ NH nớc ngoài thì thanh toán viªn sÏ tiÕn hµnh gi¶i to¶ L/C cho kh¸ch hµng. 2.2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại Ngân hàng C«ng th¬ng §èng §a Tại NHCT Đống Đa, hoạt động TTQT đợc thực hiện theo quyết định số 438/QĐ- NHCT 22. Đây là quyết định của Tổng Giám đốc NHCT Việt Nam về viÖc ban hµnh quy chÕ vµ quy tr×nh nghiÖp vô TTQT trong hÖ thèng NHCT ViÖt Nam. Theo đó, TTQT trong hệ thống NHCT Việt Nam đợc hiểu là quá trình thực hiÖn c¸c nghiªp vô chuyÓn tiÒn, thanh to¸n TÝn dông chøng tõ, nhê thu vµ c¸c nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ kh¸c b»ng ngo¹i tÖ trong néi bé hÖ thèng NHCT ViÖt Nam, gi÷a NHCT víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh ë trong vµ ngoµi níc th«ng qua m¹ng IBS (HÖ thèng nghiÖp vô Ng©n hµng quèc tÕ cña NHCT ViÖt Nam), m¹ng SWIFT (M¹ng tµi chÝnh viÔn th«ng liªn ng©n hµng toµn cÇu) hoÆc c¸c hÖ thèng kh¸c. T¹i NHCT §èng §a ¸p dông chñ yÕu ba ph¬ng thøc thanh to¸n lµ chuyÓn tiền, nhờ thu và tín dụng chứng từ. Trong đó, phơng thức tín dụng chứng từ luôn chiÕm tû träng cao trong tæng doanh sè TTQT bëi nh÷ng u ®iÓm cña nã trong thanh to¸n, tÝnh c«ng b»ng trong ph©n chia quyÒn lîi vµ nghÜa vô gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n. B¶ng 5: T×nh h×nh thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a §¬n vÞ: ngh×n USD 2002 2003 2004 Ph¬ng thøc Doanh Tû träng Doanh Tû träng Doanh Tû träng thanh to¸n (%) sè (%) (%) sè sè.

(22) ChuyÓn tiÒn vµ Nhê thu. 45.590. 41,41. 38.988. 32,28. 75.546. 37,17. TÝn dông chøng tõ. 64.505. 58,59. 81.823. 67,72. 84.934. 52,92. Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a Nh×n vµo b¶ng sè liÖu ta thÊy doanh sè thanh to¸n theo ph¬ng thøc TDCT có tốc độ tăng trởng đều qua các năm. Năm 2002, tổng doanh số thanh toán TDCT đạt 64.505 nghìn USD, chiếm 58,59% tổng doanh số TTQT thì đến năm 2003 đã tăng lên 81.823 nghìn USD, tơng ứng với tốc độ tăng là 26%. Sang năm 2004, tổng kim ngạch thanh toán TDCT đạt 84.934 nghìn USD, chiếm 52,92% tæng doanh sè. B¶ng 6: T×nh h×nh thanh to¸n L/C nhËp khÈu t¹i NHCT §èng §a. § ¬n vÞ: ngh×n USD 2002. 2003. Sè lîng (mãn). Kim ng¹ch. Sè lîng. Ph¸t hµnh L/C. 405. Thanh to¸n L/C Tæng. ChØ tiªu. 2004 Sè lîng. (mãn). Kim ng¹ch. (mãn). Kim ng¹ch. 32.978. 375. 41.395. 348. 41.761. 452. 30.629. 403. 38.826. 440. 42.187. 857. 63.607. 805. 80.221. 788. 83.948. Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a B¶ng 7: T×nh h×nh thanh to¸n L/C xuÊt khÈu t¹i NHCT §èng §a. § ¬n vÞ: ngh×n USD 2002 ChØ tiªu. 2003. 2004. Sè lîng (mãn). Kim ng¹ch. Sè lîng (mãn). Kim ng¹ch. Sè lîng (mãn). Kim ng¹ch. Th«ng b¸o L/C. 37. 472. 33. 818. 18. 493. L/C đã thanh toán. 33. 426. 31. 784. 18. 493. Tæng. 70. 896. 64. 1.602. 36. 986.

(23) Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a Đóng góp đáng kể cho sự phát triển này phải kể đến bộ phận doanh số thanh toán L/C nhập khẩu. Đây là bộ phận có tốc độ tăng trởng ổn định, chiếm tû träng lín vµ tæng kim ng¹ch chiÕm trung b×nh kho¶ng 51% tæng kim ng¹ch thanh toán quốc tế. Nguyên nhân là do đặc điểm khách hàng của chi nhánh chủ yếu là những đơn vị sản xuất, thờng xuyên NK nguyên vật liệu phục vụ cho sản xuÊt kinh doanh nh: xÝ nghiÖp Dîc phÈm T¦ I, c«ng ty c¬ ®iÖn TrÇn Phó, c«ng ty giầy Thợng Đình…Vì vậy, hoạt động thanh toán TDCT tại NHCT Đống Đa chủ yếu phục vụ cho việc mở L/C và thanh toán cho L/C nhập khẩu. Do đó NH ph¶i thêng xuyªn khai th¸c ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp vµ tæ chøc tÝn dông khác cùng với sự hỗ trợ của Hội sở chính để đảm bảo nhu cầu thanh toán và nhập khẩu cho các đơn vị sản xuất kinh doanh. Hoạt động thanh toán TDCT 6 tháng đầu năm 2005 tại NHCT Đống Đa đạt đợc kết quả nh sau:  Ph¸t hµnh L/C nhËp khÈu: Kế hoạch đề ra: 300 món. Trị giá 40.000.000 USD Thùc tÕ: 149 mãn. TrÞ gi¸ 20.427.052 USD So với kế hoạch năm đạt 51%. So với 6 tháng đầu năm 2004 tăng 11%.  Thanh to¸n hµng nhËp khÈu: Kế hoạch đề ra: 400 món. Trị giá 58.000.000 USD Thùc tÕ: 213 mãn. TrÞ gi¸ 32.853.400 USD So với kế hoạch năm đạt 57%. So với 6 tháng đầu năm 2004 tăng 13%.  Thanh to¸n hµng xuÊt khÈu: 8 mãn trÞ gi¸ 222.607 USD (Nguồn báo cáo hoạt động kinh doanh đối ngoại 6 tháng đầu năm-Phòng tài trợ th¬ng m¹i) L/C đợc sử dụng phổ biến nhất hiện nay tại NHCT Đống Đa là L/C không huû ngang, chiÕm tíi 92% tæng nhËp. Ngoµi ra cßn cã mét sè L/C kh¸c nh L/C không huỷ ngang có xác nhận, L/C chuyển nhợng… nhng không đáng kể. Thị trờng thanh toán lớn nhất của NHCT Đống Đa chủ yếu tập trung ở khu vực châu Á nh Ên §é, Hµn Quèc, Hång K«ng, Malaxia, Th¸i Lan, Trung Quèc, Singaphore…vµ gÇn ®©y b¾t ®Çu më réng ra thÞ trêng Ch©u ¢u, Ch©u MÜ. Một điều đáng chú ý trong hoạt động thanh toán L/C tại NHCT Đống Đa là doanh số thanh toán L/C trả chậm đã giảm nhanh chóng. Ngân hàng đã khắt khe hơn trong việc chấp nhận đứng ra bảo lãnh cho các L/C này bằng cách kiểm tra kĩ tình hình tài chính cũng nh phơng án hoạt động kinh doanh của khách hàng. Về mức độ kí quỹ, NHCT Đống Đa luôn xác định mức kí quỹ dựa vào mức độ tin cậy, tình hình tài chính và khả năng thanh toán của khách hàng. Thông thờng, mức kí quỹ tại NHCT Đống Đa đợc chia ra làm 3 loại: từ 40-60%, 60-80% cho nh÷ng kh¸ch hµng truyÒn thèng, cã t×nh h×nh tµi chÝnh tèt, vµ møc.

(24) kÝ quü 100% cho nh÷ng kh¸ch hµng míi, Ýt cã quan hÖ víi ng©n hµng. Ngoµi ra, mức kí quỹ trên còn phụ thuộc vào đối tợng hàng hoá và phơng án kinh doanh cña tõng th¬ng vô cô thÓ. Møc kÝ quü phæ biÕn nhÊt t¹i NHCT §èng §a hiÖn nay là 80-100%, chủ yếu là các đơn vị quốc doanh, các công ty và tổng công ty lớn trên địa bàn, các mức kí quỹ khác chiếm tỷ trọng rất ít. 2.2.3. Thùc tr¹ng rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i Ng©n hµng C«ng Th¬ng §èng §a Hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại NHCT Đống Đa trong những năm gần đây thờng gặp rủi ro trong thanh toán và những rủi ro đó đợc thể hiện trong kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n cña ng©n hµng. B¶ng 8: Kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n t¹i NHCT §èng §a §¬n vÞ: ngh×n USD L/C cha thanh to¸n Sè lîng N¨m Tû träng Kim ng¹ch (mãn) 2002 64.505 23 7.096 11% 2003 81.823 15 5.728 7% 2004 84.934 9 4.247 5% Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a Qua sè liÖu trªn, chóng ta thÊy kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n t¹i NHCT §èng §a cã xu híng gi¶m xuèng qua c¸c n¨m c¶ vÒ sè lîng vµ gi¸ trÞ. Cô thÓ:  N¨m 2002, rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a lµ rÊt cao, kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n lªn tíi 7.096 ngh×n USD víi sè lîng lµ 23 mãn, chiÕm 11% tæng kim ng¹ch L/C nhËn b¶o l·nh.  Sang năm 2003, kim ngạch L/C cha thanh toán đã giảm xuống còn 5.728 ngh×n USD víi sè lîng lµ 15 mãn, chiÕm 7% vµ n¨m 2004 lµ 4.247 ngh×n USD gåm 9 mãn, chiÕm 5% tæng kim ng¹ch L/C nhËn b¶o l·nh. Kim ngạch L/C cha thanh toán giảm xuống qua các năm là dấu hiệu đáng mừng đối với NHCT Đống Đa, thể hiện công tác phòng ngừa và hạn chế rủi ro trong thanh toán tín dụng chứng từ tại ngân hàng đợc thực hiện khá tốt. B¶ng 9: Kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n theo c¬ cÊu L/C xuÊt vµ L/CnhËp §¬n vÞ: ngh×n USD Tæng kim ng¹ch L/C. N¨m. Tæng kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n. 2002 2003 2004. 7.096 5.728 4.247. L/C nhËp khÈu cha thanh to¸n Kim ng¹ch Tû träng 4.642 65,42% 5.728 100% 2.369 55,78%. L/C xuÊt khÈu cha thanh to¸n Kim ng¹ch Tû träng 2.454 34,58% _ _ 1.878 44,22%.

(25) Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt tõ 2002-2004 t¹i NHCT §èng §a VÒ c¬ cÊu L/C cha thanh to¸n th× sè L/C nhËp khÈu cha thanh to¸n chiÕm tû träng kh¸ lín so víi sè L/C xuÊt khÈu cha thanh to¸n. Cô thÓ:  N¨m 2002, kim ng¹ch L/C nhËp khÈu cha thanh to¸n lµ 4.642 ngh×n USD chiếm 65,42%, trong khi đó kim ngạch L/C xuất cha thanh toán là 2.454 ngh×n USD chiÕm 34,58% tæng kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n.  Sang n¨m 2003, toµn bé kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n lµ L/C nhËp khÈu víi gi¸ trÞ thiÖt h¹i lµ 5.728 ngh×n USD.  N¨m 2004, kim ng¹ch L/C nhËp khÈu cha thanh to¸n lµ 2.369 ngh×n USD chiÕm 55,78%, kim ng¹ch L/C nhËp khÈu cha thanh to¸n lµ 1.878 ngh×n USD chiÕm 44,22% tæng kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n. Trong loại L/C nhập khẩu cha thanh toán thì rủi ro xảy ra chủ yếu đối với c¸c L/C nhËp khÈu tr¶ chËm. ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh sè L/C mµ NHCT §èng §a đã đứng ra bảo lãnh mà cha tất toán đợc. Thông qua đó, chúng ta có thể biết đợc mức độ ngân hàng đứng trớc nguy cơ bị mất uy tín, bị chiếm dụng vốn mà nghiêm trọng hơn là không thu hồi đợc số tiền đã thanh toán thay khách hàng. C¸c rñi ro x¶y ra t¹i NHCT §èng §a trong nh÷ng n¨m võa qua cã thÓ xÕp vào 3 loại rủi ro chính. Đó là rủi ro đạo đức, rủi ro kỹ thuật và rủi ro chính trị. Theo tæng kÕt cña Phßng Tµi trî th¬ng m¹i NHCT §èng §a tõ n¨m 2000-2004, thiệt hại trong thanh toán tín dụng chứng từ xuất phát từ rủi ro đạo đức chiếm kho¶ng 60% tæng kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n, rñi ro kü thuËt chiÕm kho¶ng 35% vµ rñi ro chÝnh trÞ chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n. Thứ nhất là những rủi ro đạo đức trong thanh toán tín dụng chứng từ tại NHCT §èng §a. Rủi ro đạo đức chủ yếu xảy ra do các đơn vị XNK đã vi phạm các cam kết với ngân hàng, không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình theo qui định trong L/C. Trong những năm vừa qua, NHCT Đống Đa đã chịu nhiều thiệt hại trong việc mở L/C nhập khẩu trả chậm, các đơn vị này sau khi nhận hàng thì kinh doanh thua lỗ, mất khả năng thanh toán hoặc đang trong vòng tố tụng, nên đến h¹n kh«ng thÓ thanh to¸n cho ng©n hµng më L/C. Trong trêng hîp nµy, nÕu NHCT Đống Đa đứng ra trả tiền thay cho đơn vị đó thì rủi ro mất vốn của ngân hàng rất cao vì khả năng thu hồi tiền rất mong manh. Nhng theo qui định cuả L/C th× NH ph¸t hµnh ph¶i cã tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tiÒn cho ngêi thô hëng ngay c¶ khi ngêi mua mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n hoÆc bÞ ph¸ s¶n do kinh doanh thua lỗ. Do vậy, để bảo vệ uy tín của mình và tuân thủ thông lệ quốc tế, NHCT Đống Đa đã phải đứng ra trả tiền cho một số L/C quá hạn và chịu rủi ro khá lớn. Ngoµi ra cã nhiÒu trêng hîp kh¸ch hµng yªu cÇu NHCT §èng §a ph¸t hµng th bảo lãnh nhận hàng do hàng về trớc bộ chứng từ, đồng thời cam kết thanh toán tiÒn hµng vµ kh«ng khiÕu n¹i g× vÒ bé chøng tõ cã sai sãt, uû quyÒn cho ng©n.

(26) hàng tự động ghi nợ vào tài khoản của khách hàng. Nhng khi bộ chứng từ về ngân hàng yêu cầu thanh toán thì doanh nghiệp đã bội ớc, không thực hiện cam kÕt víi ng©n hµng. Sù béi íc nµy cã thÓ do nguyªn nh©n kh¸ch quan ngoµi ý muèn cña kh¸ch hàng nh : sự biến động của thị trờng tiêu thụ trong nớc nằm ngoài dự đoán của doanh nghiệp, do đó khi nhập khẩu hàng về không tiêu thụ đợc làm doanh nghiệp bị thua lỗ, không có khả năng thanh toán cho ngân hàng. Sự vi phạm đó còng cã thÓ do nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa kh¸ch hµng, kh¸ch hµng cè t×nh tr× ho·n thanh to¸n. §iÓn h×nh lµ trêng hîp cña c«ng ty Matourimex Hµ Néi, më L/C nhËp khÈu xi m¨ng Kumgang t¹i NHCT §èng §a, ngêi hëng lîi lµ c«ng ty Chimie cña §øc, ph¬ng thøc thanh to¸n lµ th tÝn dông kh«ng huû ngang, tr¶ sau. Hợp đồng ký kết ngày 17/09/2000 với tổng trị giá lô hàng là 30500 USD. Ngày 18/09/2000, công ty Chimie thông báo cho công ty Matourimex hàng đã xếp lên tàu, vận đơn lập 16/09/2000. Dự kiến khởi hành ngày 18/09/2000 và ngµy 28/09/2000 th× tíi c¶ng H¶i Phßng. Nhng ngày 21/09/2000 hàng đã đến cảng Hải Phòng mà NHCT Đống Đa cha nhận đợc bộ chứng từ. Khi nhận đợc giấy báo hàng về của công ty vận chuyển hàng hải ở Hải Phòng, công ty Matourimex đã đến NHCT Đống Đa yêu cÇu NH ph¸t hµnh th b¶o l·nh nhËn hµng vµ cam kÕt thanh to¸n tiÒn hµng mµ không khiếu nại gì về bộ chứng từ có sai sót, uỷ quyền cho ngân hàng tự động ghi nî vµo tµi kho¶n cña c«ng ty. Ngày 27/09/2000 bộ chứng từ về đến NHCT Đống Đa, sau khi kiểm tra, ngân hàng phát hiện bộ chứng từ có lỗi và đã gửi thông báo cho công ty Matourimex vÒ t×nh tr¹ng cña bé chøng tõ, yªu cÇu c«ng ty thùc hiÖn cam kÕt nhng công ty này đã từ chối thanh toán với lý do bộ chứng từ có lỗi. Cũng tại thời điểm đó đang là mùa ma, lũ lụt đang xảy ra tại đồng bằng sông Cửu Long, mùa xây dựng bị chững lại, giá xi măng trong nớc đang sụt giảm. Do đó sau khi nhËn hµng vÒ c«ng ty Matourimex kinh doanh thua lç nÆng vµ kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n tiÒn cho ng©n hµng. Bëi vËy, sau khi NHCT §èng §a yªu cÇu NH phía bên Đức lập lại bộ chứng từ cho đúng và yêu cầu công ty Matourimex thùc hiÖn cam kÕt th× c«ng ty nµy vÉn cè t×nh tr× ho·n vµ kh«ng thùc hiÖn thanh toán. Và theo qui định trong L/C thì NHCT Đống Đa vẫn phải thanh toán cho ngân hàng của Đức vì bộ chứng từ là hoàn hảo. NHCT Đống Đa đã chịu thiệt hại lín trong vô viÖc trªn. Qua đây chúng ta cũng thấy đợc công tác đánh giá khách hàng tại NHCT Đống Đa đợc thực hiện cha tốt. Bởi vì, việc đánh giá khách hàng về mặt đạo đức kinh doanh và khả năng tài chính là rất quan trọng, công việc này đợc làm không tốt sẽ dẫn đến yêu cầu tỷ lệ ký quỹ không hợp lý, sẽ là nguyên nhân gây ra rủi ro cho ng©n hµng..

(27) Nh trêng hîp NHCT §èng §a më L/C kh«ng huû ngang nhËp khÈu bét ngät theo yªu cÇu cña c«ng ty TNHH Th¸i D¬ng vµo n¨m 2000, gi¸ trÞ L/C lµ 3400 USD. Mức kí quỹ mở L/C đối với công ty này là 30% giá trị của L/C. NHCT Đống Đa nhận đợc bộ chứng từ đòi tiền của ngời hởng lợi, vì bộ chứng từ là hoàn hảo nên ngân hàng đã thanh toán 100% giá trị của hối phiếu. Sau đó ng©n hµng th«ng b¸o cho c«ng ty TNHH Th¸i D¬ng yªu cÇu thanh to¸n nèt sè tiền ký quỹ còn lại là 70% giá trị của L/C nhng công ty này đã phá sản, giám đốc bỏ trốn. Vậy là NHCT Đống Đa phải thanh toán 70% giá trị của L/C đối với ngời hởng lợi nhng lại không thu hồi đợc số tiền này từ ngời nhập khẩu. Rủi ro đạo đức tại NHCT Đống Đa còn xảy ra do các đơn vị XNK đã mắc sai sót trong việc lựa chọn đối tác và ký kết hợp đồng những hợp đồng bất lợi, dẫn đến những rủi ro trong thanh toán sau này. Rủi ro này xảy ra chủ yếu đối với các đơn vị mới hoặc lần đầu tham gia vào hoạt động XNK. Trong thêi kú ®Çu më cöa, c¸c doanh nghiÖp XNK khi míi tham gia vµo hoạt động ngoại thơng với kinh nghiệm còn non trẻ, khi làm ăn với các thơng gia níc ngoµi cã kinh nghiÖm tÝch luü tõ l©u n¨m kh«ng tr¸nh khái nh÷ng bì ngì l¹ lẫm. Trớc hết là sự hiểu biết hạn chế về các thông lệ quốc tế, luật pháp của các nớc đối tác, thêm vào đó là các đơn vị cha có đợc đội ngũ chuyên gia giỏi am hiểu các lĩnh vực ngoại thơng. Do đó có tình trạng:  Các đơn vị XNK chấp nhận các điều kiện hợp đồng thơng mại bất lợi để rồi không thực hiện đợc, làm cho đối tác có cơ sở để kéo dài thời gian thanh to¸n, khiÕn cho qu¸ tr×nh thanh to¸n gÆp nhiÒu khã kh¨n. Rñi ro nµy thêng gÆp nhất ở những đơn vị xuất khẩu hàng gia công.  Các đơn vị không tìm hiểu kỹ bên bán nên mở L/C mà không nhận đợc hàng hoặc nhận đợc hàng không đúng quy cách phẩm chất nh trong L/C , vừa bị ứ đọng vốn trong thời gian dài, vừa bị lỡ kế hoạch sản xuất kinh doanh.  Các đơn vị XNK cha nắm bắt đợc thủ tục tố tụng, khi quá trình thanh to¸n vµ nhËn hµng cã khóc m¾c x¶y ra th× kh¸ch hµng kh«ng khiÕu n¹i kÞp thêi đúng chỗ mà chỉ khiếu nại với NHCT Đống Đa ví dụ về việc hàng hoá nhận đợc không đúng nh trong hợp đồng, khiếu nại về việc mất mát tổn thất với các hãng bảo hiểm hoặc vận tải…Sau đó, khi hết thời hạn khiếu nại thì không thể khiếu nại ngời bán đợc nữa. §iÓn h×nh nh trêng hîp cña C«ng ty GiÇy Thîng §×nh xuÊt mÆt hµng giÇy mùa đông cho tập đoàn Jungmin Corp của Hàn Quốc vào tháng 10/2001, phơng thøc thanh to¸n lµ th tÝn dông kh«ng huû ngang, trÞ gi¸ l« hµng lµ 30.820 USD. NHCT Đống Đa đóng vai trò là ngân hàng thông báo. Ngời xin mở L/C, Jungmin Corp yêu cầu trong bộ chứng từ đòi tiền phải có Giấy chứng nhận của ngời mua chứng nhận là đã nhận hàng tại cảng Pusan, Hàn Quốc. Một tháng sau khi mở th tín dụng, chuyến hàng đã cập cảng Pusan đúng thời hạn giao hàng qui định, nhng công ty Giầy Thợng Đình không thể lấy đợc giấy chứng nhận của ngêi mua. KÕt qu¶ lµ NH më Korea Exchange Bank Seoul tõ chèi thanh to¸n bé.

(28) chứng từ đòi tiền có sai sót là thiếu giấy chứng nhận đã nhận hàng của ngời mua. M¨c dï nhiÒu lÇn c«ng ty GiÇy Thîng §×nh cã v¨n b¶n göi Jungmin Corp vµ NH mở L/C yêu cầu đợc thanh toán nhng đều bị ngân hàng này từ chối thanh toán. Sau hơn một năm dài thơng lợng, công ty Giầy Thợng Đình mới nhận đợc một khoản bồi thờng nhng đã phải gánh chịu những tổn thất nặng nề. Theo qui định cña UCP 500, ngêi mua vµ ngêi b¸n tù do tho¶ thuËn c¸c lo¹i chøng tõ yªu cÇu xuất trình, ngân hàng sẽ không phản đối nếu sự thoả thuận này đợc thể hiện trong L/C. Do không tìm hiểu kỹ về đối tác và khả năng có thể cung cấp đợc một chứng từ nào đó của ngời mua, nên Công ty Giầy Thợng Đình đã tự chịu rủi ro khi đồng ý một th tín dụng yêu cầu một loại chứng từ do ngời mua cấp. HoÆc chÝnh nguyªn t¾c “tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan trong tÝn dông th chØ thùc hiện căn cứ trên chứng từ, không căn cứ vào tình trạng của hàng hoá” nên đã bị ngời bán lợi dụng để lừa đảo, giao hàng không đúng nh qui định trong L/C. Nh trêng hîp cña c«ng ty TNHH §¹i ViÖt, th¸ng 3/2003 c«ng ty kÝ hîp đồng nhập một lô hàng mỹ nghệ của một công ty Thái Lan trị giá 21300 USD. Hợp đồng qui định thanh toán bằng L/C không huỷ ngang, trả ngay, tuân thủ UCP 500. Thực hiện hợp đồng, tháng 3/2003 công ty Đại Việt mở L/C tại NHCT Đống Đa, phía Thái Lan giao hàng. Hàng đến cảng Hải Phòng trớc khi bộ chứng từ về tới NH mở L/C. Do công ty Đại Việt cần gấp ngay hàng hoá nên công ty đã yêu cầu NHCT Đống Đa phát hành một th bảo lãnh gửi hãng tàu để nhận hàng. Có th bảo lãnh trong tay, công ty Đại Việt đến cảng nhận hàng nhng sau khi giám định thì phát hiện ra lô hàng kém phẩm chất. Ngay sau đó, công ty Đại Việt đã yêu cầu NHCT Đống Đa ngừng ngay việc thanh toán và điện khiếu nại c«ng ty Th¸i Lan vÒ viÖc giao hµng kÐm phÈm chÊt, yªu cÇu c«ng ty nµy giao l¹i hàng hoá thay thế hoặc giảm giá lô hàng. Tuy nhiên bộ chứng từ xuất trình đến NHCT §èng §a lµ hîp lÖ nªn NH kh«ng thÓ v× quyÒn lîi cña kh¸ch hµng mµ ngõng viÖc thanh to¸n cho c«ng ty Th¸i Lan, nÕu kh«ng NH sÏ vi ph¹m ®iÒu 3 UCP 500. Nh vËy, trong vô viÖc trªn c«ng ty §¹i ViÖt hoµn toµn chÞu rñi ro do nhận phải hàng hoá kém chất lợng, gây ảnh hởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty. Trong khi đó, công ty vẫn phải hoàn trả đầy đủ tiền thanh to¸n cho NHCT §èng §a. Trong buôn bán ngoại thơng, thiện chí của ngời mua và ngời bán quyết định đến độ an toàn của quá trình thanh toán. Khi ngời mua và ngời bán không có thiện chí họ sẽ tìm mọi cớ để không thực hiện nghĩa vụ của mình, dẫn đến những rủi ro trong thanh toán sau này. Do đó, việc lựa chọn bạn hàng là rất quan trọng. Nh trêng hîp L/C xuÊt hµng cña Vinaceglass do ng©n hµng Kookmin Bank më vµo th¸ng 3/2002, trÞ gi¸ L/C lµ 10.358 USD. L/C yªu cÇu 3 b¶n Beneficiary’s Certificate. Nhng khi lËp bé chøng tõ thanh to¸n c«ng ty chØ lËp mét b¶n Beneficiary’s Certificate trong đó có đầy đủ nội dung nh yêu cầu của L/C. Mặt kh¸c trong bé chøng tõ cßn cã sai sãt nh trªn giÊy chøng nhËn kiÓm nghiÓm không có số L/C, ngày giao hàng không đúng với L/C. Nhng ngân hàng Kookmin Bank chØ b¾t lçi thiÕu Beneficiary’s Certificate vµ tõ chèi thanh to¸n..

(29) Trong khi đó, Kookmin Bank cũng bắt lỗi nh vậy đối với một L/C khác nhng sau khi yêu cầu sửa đổi và bổ sung L/C đó thì Kookmin Bank vẫn thanh toán. Điều đó có nghĩa rằng việc từ chối thanh toán này là do ngời mua không thiện chí với giao dịch thơng mại này, họ lợi dụng sự sai sót của bộ chứng từ để cố tình từ chối thanh toán và huỷ bỏ giao dịch. Rủi ro xảy ra là do Vinaceglass đã quan hệ với đối tác không có thiện chí và hoàn toàn chịu thiệt hại, không nhận đợc tiền hµng. Rủi ro đạo đức tại NHCT Đống Đa còn xảy ra do những vụ lừa đảo quốc tế, có thể là lừa đảo về hàng hoá hoặc chứng từ giả mạo. Hoạt động thơng mại quốc tế phát triển ở giai đoạn càng cao thì càng dễ xảy ra những vụ lừa đảo với thủ đoạn ngày càng tinh vi, phức tạp, trong đó đặc trng nhất là lừa đảo thông qua phơng thức thanh toán TDCT. Chính vì vậy, các thanh toán viên tại NHCT Đống Đa cha có kinh nghiệm, cha đợc đào tạo sâu về nghiệp vụ nên đã sơ xuất trong quá trình thanh toán, gây thiệt hại lớn cho ngân hàng và khách hàng. Nh trờng hợp xảy ra khi NHCT Đống Đa đóng vai trò là ngân hàng thông báo. Vào tháng 3/2000, NHCT Đống Đa nhận đợc một L/C từ NH Delta Hång K«ng, song trªn L/C kh«ng cã m· kho¸ (testkey). NHCT §èng Đa đã thông báo L/C cho ngời thụ hởng và trên thông báo có ghi là L/C thiếu testkey. Sau đó NHCT Đống Đa điện cho NH Delta Hồng Kông yêu cầu xác nhận lại mã khoá. Tuy nhiên đến sát ngày giao hàng mà vẫn không có hồi âm, bên XK tiến hành giao hàng và lập bộ chứng từ để đòi tiền NH Delta Hồng Kông, nhng bộ chứng từ đã bị từ chối trả tiền. Đây là trờng hợp mà NHCT Đống Đa đã thông báo phải một L/C giả do một ngân hàng không có uy tín ở Hồng K«ng më vµ c«ng ty NK kia lµ mét c«ng ty ma. MÆc dï trªn th«ng b¸o L/C cho ngời thụ hởng, NH đã ghi thiếu testkey, tuy nhiên theo điều 7(b) của UCP 500 về mặt trách nhiệm của NH thông báo thì NHCT Đống Đa nhẽ ra đã phải thông báo cho ngời thụ hởng là cha xác minh đợc tính chất chân thực bề ngoài của L/C, thì ngêi XK sÏ kh«ng hiÓu nhÇm, kh«ng giao hµng vµ kh«ng ph¶i chÞu thiÖt h¹i v× không thu đợc tiền hàng. Thø hai lµ nh÷ng rñi ro kü thuËt trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a. Rủi ro kỹ thuật xảy ra do các đơn vị XNK khi tham gia thanh toán TDCT đã không thực hiện đúng những qui định của L/C và lập những bộ chứng từ kh«ng hoµn h¶o. Tại NHCT Đống Đa hầu hết những bộ chứng từ gửi đến thanh toán hàng xuất khẩu đều mắc phải sai sót, từ những sai sót giản đơn nh sai tên, địa chỉ, số lợng…đến những sai sót lớn nh thiếu số loại chứng từ, chứng từ sai khác với L/C, chøng tõ kh«ng thèng nhÊt víi nhau hay hèi phiÕu ghi sai tªn ngêi ký ph¸t…Nh ta đã biết nếu bộ chứng từ không phù hợp với L/C thì việc thanh toán không thể thực hiện đợc. Do vậy, thời gian thanh toán luôn bị kéo dài do chứng từ phải sửa chữa lại nhiều lần, thậm chí đối với những lỗi không thể sửa chữa đợc thì phải.

(30) chờ sự đồng ý của bên mua. Thông thờng các đơn vị xuất khẩu của nớc ta rất eo hÑp vÒ vèn, v× vËy hä thêng sö dông L/C tr¶ ngay. Nhng nhiÒu khi ph¶i mÊt mét vài tháng từ khi NHCT Đống Đa đòi tiền, đơn vị mới nhận đợc tiền mà nguyên nh©n lµ do bé chøng tõ thanh to¸n cã sai sãt, ph¶i chê ngêi mua chÊp nhËn. Bªn ngân hàng nớc ngoài thờng mở L/C cho nhà xuất khẩu nớc ta với qui định họ chỉ thanh toán khi nhận đợc bộ chứng từ hoàn hảo, do vậy thời gian thanh toán bị kéo dài. Việc này làm ảnh hởng tới hoạt động sản xuất kinh doanh của họ. Hơn nữa, các đơn vị xuất khẩu này còn chịu phạt do sai sót chứng từ theo qui định của L/C, và sai sót dù nhỏ trong chứng từ cũng có thể làm cơ sở để ngời mua gi¶m gi¸ hoÆc tõ chèi thanh to¸n. Trong trêng hîp nµy ngêi b¸n chÞu rñi ro lín nhất song trên thực tế nó lại ảnh hởng nhiều đến uy tín của ngân hàng với t cách lµ ngêi cè vÊn b¶o vÖ kh¸ch hµng. Sau ®©y lµ mét trêng hîp rñi ro ®iÓn h×nh do ngời XK xuất trình chứng từ (vận đơn-B/L) không phù hợp với các điều kiện qui định trong L/C về cảng bốc dỡ hàng, về vận tải và về phơng thức vận chuyển. Th¸ng 7/2003 C«ng ty Dîc phÈm T¦ I xuÊt mét l« hµng thuèc sang Ên §é, trÞ gi¸ l« hµng lµ 6400 USD, ph¬ng thøc thanh to¸n lµ th tÝn dông kh«ng hñy ngang, trả ngay, đợc phép chuyển tải, tuân thủ UCP 500. NH mở là Standard Chactered Bank (SCB), NH th«ng b¸o lµ NHCT §èng §a. L/C cã yªu cÇu: – Trọn bộ 3 bản gốc vận đơn đờng biển đã bốc, hoàn hảo – Gửi hàng đợc tiến hành từ bất kì cảng nào của Việt Nam đến cảng Bombay, Ên §é. Công ty Dợc phẩm TW I đã tiến hành gửi hàng bằng đờng biển từ một cảng của Việt Nam đến cảng Can- cut-ta, sau đó hàng đợc vận chuyển tiếp bằng xe tải đến cảng Bombay, ấn Độ. Sau khi gửi hàng, công ty Dợc phẩm TƯ I lập bộ chứng từ và xuất trình cho NHCT Đống Đa để gửi tới SCB yêu cầu thanh toán. Trên vận đơn xuất trình có ghi:  C¶ng bèc hµng (Port of loading): C¶ng H¶i Phßng, ViÖt Nam  C¶ng dì hµng (Port of discharge): C¶ng Cancutta, Ên §é  Nơi đến cuối cùng (Place of final destination): Cảng Bombay, ấn Độ SCB đã từ chối thanh toán bộ chứng từ trên vì lý do B/L không thể hiện đợc viÖc göi hµng tõ mét c¶ng cña ViÖt Nam tíi c¶ng Bombay, Ên §é nh yªu cÇu cña L/C. Theo điều 23 UCP 500, yêu cầu vận đơn đờng biển/ hàng hải từ cảng tới c¶ng ph¶i chØ râ c¶ng bèc vµ c¶ng dì hµng nh trong L/C. Trong vô viÖc nµy, L/C qui định việc gửi hàng từ “một cảng Việt Nam” đến “cảng Bombay, ấn Độ”. Do đó, chứng từ vận tải đợc chấp nhận là một vận đơn đờng biển phải chỉ rõ hàng đợc bốc tại một cảng Việt Nam và dỡ hàng tại cảng Bombay, ấn Độ. Trong vụ việc này, vận đơn xuất trình ghi cảng dỡ hàng là cảng Cancutta, ấn Độ là không phù hợp với yêu cầu của L/C. Hơn nữa, đối với vận đơn đờng biển/ hàng hải, điều 23 (b) UCP 500 định nghĩa “chuyển tải” là “dỡ hàng xuống và bốc lại hàng.

(31) tõ con tµu nµy sang con tµu kh¸c trong mét hµnh tr×nh vËn t¶i biÓn tõ c¶ng bèc hàng tới cảng dỡ hàng” qui định trong Tín dụng. Trong khi đó, công ty Dợc phÈm T¦ l¹i hiÓu sai r»ng chuyÓn t¶i lµ chuyÓn sang mét ph¬ng thøc vËn chuyÓn khác. Vì thế, công ty đã gửi hàng bằng đờng biển đến cảng Cancutta để vận chuyển tiếp bằng đờng bộ (xe tải) đến cảng Bombay. Do tất cả những lỗi trên nên NH mở L/C đã từ chối thanh toán bộ chứng từ và phải sau một thời gian dài đàm phán thơng lợng để chuyển sang phơng thức nhờ thu, công ty Dợc phẩm TƯ I mới thu đợc tiền hàng nhng tốn kém rất nhiều chi phí cho vụ thơng lợng trên. Trong thanh toán L/C, các loại chứng từ đợc lập phải phù hợp với tất cả các điều khoản và điều kiện của L/C và đơng nhiên giữa các chứng từ đó không đợc m©u thuÉn nhau. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ t¹i NHCT §èng §a, c¸c nhµ XK thêng mắc lỗi này, đó là lập các chứng từ có sự mâu thuẫn nhau dẫn đến rủi ro trong thanh to¸n sau nµy. §iÓn h×nh lµ trêng hîp cña c«ng ty Packexim, ViÖt Nam b¸n cho Jet Tide Trading Co.Ltd, Trung Quốc 600 chiếc áo dài nữ, trị giá hoá đơn là 3.780 USD, thanh to¸n b»ng th tÝn dông kh«ng huû ngang vµo th¸ng5/2002. NH th«ng b¸o lµ NHCT §èng §a, NH më L/C lµ Bank of China. Sau khi giao hàng công ty Packexim gửi bộ chứng từ tới NHCT Đống Đa để chuyển tới NH phát hành đòi tiền thì bị ngời NK, Jet Tide Trading Co.Ltd từ chối thanh to¸n víi lý do lµ cã sù m©u thuÉn gi÷a c¸c chøng tõ.  L/C yêu cầu vận tải đơn lập theo lệnh của NH phát hành, trên mục Consignee ghi: Made out to order of Issuing Bank, nhng ë giÊy chøng nhËn xuÊt xø môc Consignee l¹i ghi: Made out to order of Jet Tide Trading Co.Ltd (tªn ngêi NK).  Mô tả hàng hoá trong hoá đơn và giấy chứng nhận đóng gói không thống nhất với nhau. Giấy chứng nhận đóng gói chỉ ghi trọng lợng, số lợng, mã hàng và số hoá đơn thơng mại tơng ứng mà không có mô tả hàng hoá. Để đợc thanh toán tiền hàng, công ty Packexim đã phải thơng lợng với bên đối tác và xin chuyển sang phơng thức nhờ thu, cuối cùng sau một thời gian dài với chi phí tốn kém cho việc thơng lợng thì Packexim mới nhận đợc tiền hàng. Qua ®©y chóng ta cã thÓ thÊy c«ng t¸c t vÊn, hç trî cho kh¸ch hµng cña c¸c thanh toán viên tại NHCT Đống Đa đợc thực hiện cha tốt. Và khi quyền lợi của khách hàng không đợc bảo vệ, quá trình thanh toán của ngân hàng không đợc su«n sÎ sÏ lµm uy tÝn cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót. Rñi ro kü thuËt t¹i NHCT §èng §a cßn x¶y ra trong qu¸ tr×nh xö lý nghiÖp vô cña c¸c thanh to¸n viªn. §ã lµ trêng hîp ng©n hµng kiÓm tra chøng tõ kh«ng ph¸t hiÖn hÕt lçi hoÆc không thực hiện đúng theo qui định tại điều 14 của UCP 500, cụ thể là thông báo tõ chèi tr¶ tiÒn vît qu¸ 7 ngµy lµm viÖc cña ng©n hµng. Vô viÖc x¶y ra nh sau: th¸ng2/2004 NHCT §èng §a më L/C nhËp khÈu mÆt hµng thiÕt bÞ y tÕ theo yªu cÇu cña ngêi NK lµ c«ng ty Cæ phÇn B¶o B×nh. Ngời hởng lợi là Dan Company Ltd, USA. NH thông báo và NH xác nhận đều là.

(32) Citibank New York. TrÞ gi¸ L/C lµ 15000 USD. L/C yªu cÇu mét hèi phiÕu tr¶ tiÒn ngay, ký ph¸t cho NH më vµ cho phÐp NH x¸c nhËn ghi nî tµi kho¶n cña NHCT Đống Đa để tự hoàn trả sau khi nhận đợc bộ chứng từ đòi tiền phù hợp víi yªu cÇu cña L/C. Sau khi giao hµng, Dan Company Ltd lËp bé chøng tõ göi tíi NH x¸c nhËn. NH nµy kiÓm tra vµ thÊy bé chøng tõ thiÕu GiÊy chøng nhËn xuÊt xø (Certificate of Origin)cña Phßng th¬ng m¹i Mü cÊp. §Ó kÞp thêi göi chøng tõ cho ngêi mua nhận hàng, theo thoả thuận giữa hai bên tham gia hợp đồng, ngời hởng lợi Dan Company Ltd đề nghị Citibank chiết khấu có truy đòi, cùng cam kết hoàn lại tiền nÕu bé chøng tõ bÞ NH më tõ chèi thanh to¸n. GiÊy chøng nhËn xuÊt xø cßn thiếu sẽ đợc gửi ngay qua đờng bu điện tới NHCT Đống Đa sau. Nhận đợc bộ chứng từ có điều khoản trên, NHCT Đống Đa thông báo ngay cho công ty Bảo Bình để chờ ý kiến chấp nhận hay từ chối bộ chứng từ. Ban đầu, công ty Bảo Bình đề nghị NH mở lu giữ bộ chứng từ đòi tiền cho tới khi hàng về tíi c¶ng H¶i Phßng míi thanh to¸n. Tuy nhiªn vµo ngµy lµm viÖc thø t¸m sau khi nhận đợc bộ chứng từ, chuyến hàng mới cập cảng Hải Phòng. Do gặp bão trong hµnh tr×nh trªn biÓn nªn hµng ho¸ bÞ tæn thÊt mét phÇn. C«ng ty B¶o B×nh muèn trõ ngay sè tiÒn båi thêng thiÖt h¹i vµo tiÒn thanh to¸n L/C thay v× chê h·ng b¶o hiểm giải quyết nên đã yêu cầu NHCT Đống Đa điện từ chối trả tiền. Vào ngày lµm viÖc thø chÝn, Citibank lËp tøc tr¶ lêi b¸c bá tõ chèi tr¶ tiÒn cña NHCT §èng Đa vì theo họ ngân hàng mở đã vi phạm qui định của điều 14 UCP 500, đó là “việc từ chối thanh toán phải đợc thực hiện không vợt quá 7 ngày làm việc”. NHCT Đống Đa đã không thực hiện đúng theo qui định trên nên NH đã mất quyÒn tõ chèi thanh to¸n vµ vÉn ph¶i tr¶ tiÒn cho Citibank New York mÆc dï bé chøng tõ lµ kh«ng hoµn h¶o. Thứ ba là những rủi ro chính trị do sự thay đổi đột ngột những qui định về thuế của Nhà nớc hay do lệnh cấm vận đối với một quốc gia đã gây khó kh¨n cho c¸c bªn tham gia thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a. Trêng hîp cña c«ng ty TNHH Th¸i Hµ lµ mét vÝ dô. Th¸ng 6/2001 c«ng ty tiÕn hµnh nhËp khÈu ti vi nguyªn chiÕc víi tæng gi¸ trÞ l« hµng lµ 94.500 USD. Theo phơng án kinh doanh phải giải trình với NHCT Đống Đa thì đơn vị sẽ có lãi. Vì vậy, công ty đã vay vốn NH để mở L/C thanh toán cho một công ty của Nhật và đợc ngân hàng chấp nhận. Nhng khi hàng về đến cảng thì Nhà nớc ban hành qui định sửa đổi thuế: mặt hàng ti vi nguyên chiếc bị đánh thuế 40%, trong đó dạng linh kiện chỉ bị đánh thuế 20%. Do vậy, sau khi nhập lô hàng này về công ty đã bị thua lỗ, không có khả năng thanh toán ngay cho ngân hàng. Những qui định về hạn chế XNK của Nhà nớc cũng là nguyên nhân gây nên rñi ro cho ngêi XK. §ã lµ trêng hîp C«ng ty cung øng vËt liÖu x©y dùng 1, th¸ng 3/2002 ký hợp đồng thơng mại XK gỗ cho một công ty thơng mại của Hồng Kông, trị giá hoá đơn là 10.050 USD. NHCT Đống Đa đóng vai trò là ngân hàng thông báo. Sau khi hợp đồng đợc ký kết, Nhà nớc ban hành quyết định tăng thuế,.

(33) hạn chế XK mặt hàng này. Vì vậy, đơn vị chỉ thu gom đợc 2/3 khối lợng hợp đồng giao cho bên mua. Bên mua đã dựa vào việc không thực hiện đầy đủ hợp đồng để phạt và giảm giá hàng bán, gây thiệt hại lớn cho công ty. Lệnh cấm vận đối với một quốc gia không chỉ mang lại tổn thất cho chính quốc gia đó mà còn là nguyên nhân dẫn đến rủi ro. Năm 1996, Vinatex ký hợp đồng thơng mại xuất khẩu chè sang Iarq với thời hạn thanh toán 360 ngày sau ngày giao hàng. Công ty đã xuất hai lô với tổng giá trị là 86.000 USD. Nhng đến thời hạn trả tiền, khi NHCT Đống Đa đòi tiền thì NH ở Iraq không thể thanh toán đợc cho Vinatex vì lý do là Iraq bị cấm vận. 2.3. Nguyªn nh©n tån t¹i Qua thùc tiÔn thanh to¸n TDCT t¹i NHCT §èng §a cã thÓ thÊy c¸c rñi ro x¶y ra xuÊt ph¸t tõ mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: Mét lµ, do c¸c bªn tham gia vµo giao dÞch thanh to¸n cßn thiÕu kinh nghiệm về hoạt động thanh toán quốc tế, quan niệm về nghĩa vụ thực hiện hợp đồng và các cam kết còn đơn giản, tuỳ tiện, hành động theo suy diễn chủ quan cña m×nh. Hai là, do các bên còn hạn chế về trình độ am hiểu nghiệp vụ ngoại thơng cũng nh thanh toán quốc tế, nên hiểu và vận dụng cha đúng các điều khoản của UCP 500 vÒ tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia. Ba là, do các đơn vị tham gia XNK tìm hiểu đối tác không kỹ, thiếu thông tin, û l¹i vµo ng©n hµng trong viÖc t×m hiÓu luËt ph¸p quèc tÕ vÒ TDCT, tríc những món lợi lớn do thơng vụ mang lại đã kí kết những hợp đồng bất lợi. Bốn là, do nền kinh tế cha ổn định, hệ thống pháp luật, các chính sách kinh tế cha hoàn chỉnh, thờng xuyên đợc sửa đổi bổ xung gây khó khăn cho các bên tham gia thanh to¸n TDCT. Thông qua những nội dung đợc trình bày ở trên chúng ta nhận thấy rằng: hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại NHCT Đống Đa trong những năm gÇn ®©y nh×n chung lµ kh¸ tèt, gi¸ trÞ thanh to¸n L/C t¹i ng©n hµng ngµy cµng tăng. Tuy nhiên rủi ro đối với các chủ thể tham gia vào quá trình thanh toán tín dông chøng tõ dï lµ kh«ng muèn nhng l¹i lµ ®iÒu tÊt yÕu x¶y ra vµ t¹i NHCT Đống Đa, đó không phải là một ngoại lệ. Những rủi ro này cũng do nhiều nguyªn nh©n kh¸c nhau, g©y nªn nh÷ng thiÖt h¹i cho c¶ ng©n hµng vµ kh¸ch hàng. Do đó, điều cần làm là chúng ta phải rút ra đợc những bài học sâu sắc từ những rủi ro đó và đi tìm giải pháp để hạn chế những rủi ro này, nhằm giảm thiÓu thiÖt h¹i x¶y ra cho ng©n hµng vµ cho kh¸ch hµng..

(34) Ch¬ng 3 Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a 3.1. Phơng hớng hoạt động kinh doanh của NHCT Đống Đa trong n¨m 2005. 3.1.1. §Þnh híng chung Căn cứ vào các chỉ tiêu công tác đợc NHCT Việt Nam giao, Chi nhánh NHCT Đống Đa đề ra một số nhiệm vụ, chỉ tiêu kinh doanh năm 2005 nh sau: * C¸c chØ tiªu kinh doanh:  Nguồn vốn huy động đạt 3.782 tỷ đồng, tăng trởng 22% so với 2004  D nợ cho vay đạt 2.645 tỷ đồng, tăng trởng 20% so với 2004  Doanh sè hµng nhËp khÈu thùc hiÖn 200 triÖu USD, doanh sè hµng xuÊt khẩu đạt 15 triệu USD  Tû lÖ nî qu¸ h¹n díi 1% tæng d nî  Tài chính kinh doanh có lãi, đủ quỹ tiền lơng, thởng theo qui định  Mở rộng và nâng cao chất lợng các hoạt động dịch vụ nh: mua bán ngoại tệ, thanh to¸n quèc tÕ, thanh to¸n chuyÓn tiÒn, dÞch vô thanh to¸n thÎ, sÐc du lÞch… * Mục tiêu hoạt động: Mục tiêu của NHCT Đống Đa đó là nâng cao sức cạnh tranh giữa ngân hàng trong nớc và ngân hàng nứơc ngoài, hoạt động đa năng, kết hîp b¸n bu«n b¸n lÎ, më réng c¸c dÞch vô ng©n hµng. TÊt c¶ nh»m phôc vô ph¸t triển kinh tế trong nớc, đồng thời xây dựng một phong cách kinh doanh hiện đại, đa dạng hoá các loại hình dịch vụ. Từ đó, khẳng định đợc vị thế của ngân hàng trªn thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ. * Phơng châm hoạt động của NHCT Đống Đa: NHCT Đống Đa luôn đề ra phơng châm hoạt động cho toàn bộ hệ thống các phòng ban, các tổ nghiệp vụ, các nh©n viªn cña toµn NH nãi chung vµ cña riªng phßng Tµi trî th¬ng m¹i nãi riªng. Cô thÓ: §èi víi Ng©n hµng lµ: An toµn – HiÖu qu¶ - T¨ng trëng . An toµn trong mäi lÜnh vùc kinh doanh. HiÖu qu¶ mang l¹i ý nghÜa kinh tÕ x· héi. T¨ng.

(35) trởng phù hợp với tốc độ phát triển kinh tế đất nớc và chính sách tiền tệ của ngân hµng. Đối với khách hàng: Đem đến cho khách hàng sự an toàn khi gửi tiền, phôc vô nhanh chãng, kÞp thêi víi chÊt lîng vµ chi phÝ hîp lý. 3.1.2. Định hớng trong hoạt động thanh toán TDCT Nhận thức đợc tầm quan trọng mà hoạt động TTQT nói chung và hoạt động thanh toán TDCT nói riêng đem lại cho NHCT Đống Đa, NH cần có chiến lợc để phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ TDCT để giữ vững và mở rộng thị phần thanh to¸n, n©ng cao h¬n n÷a chÊt lîng phôc vô, kh¶ n¨ng thu hót kh¸ch hµng còng nh n©ng cao lîi nhuËn cho ng©n hµng. Để đạt đợc điều này, ngân hàng phải luôn thực hiện phơng châm thu hút khách hàng, đáp ứng đầy đủ nhu cầu của khách hàng bởi tiềm lực khách hàng trong nớc đã trở thành bộ phận quan trọng đối với hoạt động thanh toán TDCT cña ng©n hµng. NH tiếp tục nâng cao chất lợng và hiệu quả hoạt động thanh toán TDCT, phát triển tốt hoạt động kinh doanh ngoại tệ, tìm kiếm khách hàng mới và các dự án đầu t hiệu quả, đặc biệt phục vụ phát triển hoạt động XNK và kinh tế đối ngoại của thủ đô. NH tăng cờng bồi dỡng trình độ nghiệp vụ cho các các cán bộ thực hiện thanh toán TDCT. Tạo điều kiện cử các cán bộ, nhân viên đi học các lớp đại học, cao học, các lớp bồi dỡng nghiệp vụ do Trung tâm đào tạo tổ chức, đào tạo nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học cho cán bộ. 3.2. Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong thanh to¸n TÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a. 3.2.2. Gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m« 3.2.2.1. Hoàn thiện môi trờng pháp lý cho hoạt động thanh toán quốc tế, trớc hÕt lµ ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT. Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế nh hiện nay, để tối đa hoá lợi ích và giảm thiểu rủi ro, các quốc gia đều phải điều chỉnh chính sách và củng cố hệ thèng tµi chÝnh- ng©n hµng mét c¸ch tÝch cùc. §Æc biÖt lµ nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn vµ ë giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh héi nhËp nh ViÖt Nam, th× việc hoàn thiện hệ thống pháp lý về hoạt động tài chính- ngân hàng là hết sức cÇn thiÕt. TTQT mÆc dï chØ lµ mét nghiÖp vô ng©n hµng nhng l¹i liªn quan trùc tiÕp tíi quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm, uy tÝn cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu lÜnh vùc vµ nhiÒu quèc gia. C¸c qui t¾c thùc hµnh thèng nhÊt vÒ TTQT nh URC(nhê thu), UCP(thanh to¸n L/C)… do phßng th¬ng m¹i quèc tÕ ban hµnh kh«ng ph¶i lµ v¨n b¶n luËt, mà chỉ là tập hợp các tập quán, quy ớc và thực tiễn ngân hàng trong hoạt động TTQT, mang tÝnh chÊt ph¸p lý tuú ý. V× vËy, nÕu cã m©u thuÉn gi÷a c¸c qui t¾c quèc tÕ vµ luËt ph¸p quèc gia th× lùa chän ¸p dông lµ tuú theo ph¸p luËt cña tõng níc..

(36) Cho đến nay ở Việt Nam vẫn cha có luật hay pháp lệnh riêng về hoạt động TTQT. Thùc tiÔn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c NHTM khi tham gia thanh to¸n tÝn dụng chứng từ hay gặp nhiều rủi ro, tranh chấp và xung đột pháp luật, mặc dù họ đã tìm mọi cách bảo vệ mình. Vì vậy, việc soạn thảo, bổ xung, hoàn chỉnh các văn bản pháp luật cho hoạt động TTQT là rất cần thiết cho các NHTM Việt Nam, đồng thời còn là cơ sở để toà án, trọng tài áp dụng khi xét xử các vụ tranh chấp giữa các đối tác trong quan hệ TTQT. Bên cạnh đó, cần có những văn bản dới luật (pháp lệnh, nghị định) qui định râ rµng, cô thÓ tr¸ch nhiÖm, nghÜa vô, quyÒn lîi cña c¸c bªn tham gia còng nh các giải pháp xử lý trong trờng hợp có tranh chấp, xung đột pháp luật giữa qui t¾c quèc tÕ vµ luËt ph¸p quèc gia trong TTQT nãi chung vµ ph¬ng thøc TDCT nãi riªng (v× L/C ®ang vµ ch¾c ch¾n vÉn lµ ph¬ng thøc chñ yÕu trong TTQT). Việc này đòi hỏi sự tham gia của nhiều bộ ngành liên quan nh Bộ thơng mại, Tæng côc h¶i quan… nh»m t¹o sù nhÊt qu¸n trong viÖc ban hµnh vµ ¸p dông c¸c điều luật đó sau này. 3.2.2.2. Tæ chøc tèt thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho thÞ trêng ngo¹i hèi ViÖt Nam ngµy cµng ph¸t triÓn. Thị trờng ngoại tệ liên ngân hàng là thị trờng trao đổi, cung cấp ngoại tệ nh»m gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ gi÷a c¸c ng©n hµng víi nhau. ViÖc hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn quan trọng để các NHTM mở rộng nghiệp vụ kinh doanh ngoại hối và tạo thuận lợi cho nghiệp vụ thanh toán quốc tế đợc thực hiện tốt hơn. Thông qua thị trờng nµy, ng©n hµng Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chØnh tû gi¸ cuèi cïng mét c¸ch linh ho¹t vµ chÝnh x¸c nhÊt. Nh»m hoµn thiÖn thÞ trêng ngo¹i hèi ViÖt Nam, chóng ta cÇn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i ngo¹i tÖ vµ c¸c h×nh thøc giao dÞch nh: mua b¸n trao ngay (Spot), mua b¸n k× h¹n (Forward), quyÒn chän (Option), t¬ng lai (Future) ; më rộng đối tợng tham gia vào thị trờng nhằm làm cho thị trờng hoạt động sôi động h¬n, tû gi¸ giao dÞch s¸t víi thùc tÕ h¬n. Ngoµi ra, ®©y còng chÝnh lµ gi¶i ph¸p nh»m gi¶m thiÓu rñi ro vÒ tû gi¸, gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng thóc ®Èy thanh to¸n quèc tÕ ph¸t triÓn. 3.2.2.3. C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ mét b¶n b¸o c¸o thèng kª tæng hîp cã hÖ thèng, ghi chÐp l¹i tÊt c¶ c¸c giao dÞch kinh tÕ gi÷a ngêi c tró vµ ngêi kh«ng c tró trong một thời kì nhất định, thờng là một năm. Tình trạng của cán cân TTQT liên quan đến khả năng thanh toán của cả nớc, của các ngân hàng, tác động đến tỷ gi¸ hèi ®o¸i vµ dù tr÷ ngo¹i tÖ cña c¶ níc. Trong nh÷ng n¨m võa qua, c¸n c©n thanh toán của Việt Nam, đặc biệt là cán cân thơng mại và cán cân vốn luôn trong tình trạng thâm hụt, dẫn đến tình trạng khan hiếm ngoại tệ, gây khó khăn cho công tác thanh toán quốc tế nói chung và thanh toán TDCT nói riêng. Do đó, để c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, h¹n chÕ t×nh tr¹ng nhËp siªu hiÖn nay, Nhµ níc cần tập trung vào các vấn đề sau:.

(37) - Đẩy mạnh hoạt động thơng mại quốc tế, đặc biệt hớng vào các thị trờng lớn nh Mỹ, Nhật, EU, Trung Quốc thông qua các hiệp định thơng mại đợc kí kết gi÷a chÝnh phñ c¸c níc. - §Èy m¹nh thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi - Quản lí chặt chẽ nợ vay nớc ngoài. Vay nợ nớc ngoài cần phải đáp ứng đợc hai mục tiêu cơ bản là nâng cao hiệu quả sử dụng và giữ đợc mức nợ ở một tỷ lệ hợp lý, tơng ứng với năng lực trả nợ của đất nớc. - Cải tiến cơ cấu hàng XK: tăng XK sản phẩm đã qua chế biến, giảm lợng hàng thô…Hạn chế NK các loại hàng tiêu dùng và các mặt hàng trong n ớc đã sản xuất đợc. - Thùc hiÖn c¬ së tû gi¸ hèi ®o¸i thÝch hîp cã lîi cho xuÊt khÈu. 3.2.2.4. Hiện đại hoá công nghệ ngân hàng Trong quá trình đẩy mạnh sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại hoá đất nớc, c«ng nghÖ ng©n hµng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña toµn ngµnh Ng©n hµng. TTQT là một trong những hoạt động ngoại bảng mang lại thu nhập cho ngân hµng díi d¹ng phÝ ngµy mét t¨ng kh«ng nh÷ng vÒ mÆt sè lîng mµ c¶ tû träng. Tuy nhiên, hoạt động ngoại bảng này lại tiềm ẩn nhiều rủi ro. Do đó các ngân hàng muốn kinh doanh cã hiÖu qu¶ th× mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu lµ kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn đại để cung cấp thông tin chính xác, cập nhật, xử lý tình huống nhanh chóng. Nhận thức đợc tầm quan trọng của công nghệ, kỹ thuật hiện đại đối với việc nâng cao chất lợng hoạt động TTQT, đặc biệt là thanh toán TDCT, nhiều NHTM đã chú trọng đầu t xây dựng, lắp đặt trang thiết bị phục vụ cho hoạt động này. Tuy nhiên, cùng với sự khó khăn của đất nớc đang trong quá trình công nghiệp hoá- hiện đại hoá, ngành khoa học kỹ thuật của nớc ta, đặc biệt là công nghệ ng©n hµng cßn cã mét kho¶ng c¸ch kh¸ xa so víi mÆt b»ng chung thÕ giíi. §Ó có thể thích ứng đợc với xu thế phát triển của các ngân hàng trên thế giới là gắn chặt các sản phẩm của ngân hàng với công nghệ thông tin hiện đại thì ngành ng©n hµng ViÖt Nam mµ ®i ®Çu lµ NHNN ViÖt Nam cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch hiÖn đại hoá ngân hàng theo hớng hoà nhập với cộng đồng thế giới, nhng không nên cứng nhắc đa mô hình của các nớc khác vào áp dụng mà quá trình hiện đại hoá công nghệ ngân hàng phải đáp ứng đợc những vấn đề sau: - C«ng nghÖ ng©n hµng ph¶i ®a ra c¸c c«ng cô thanh to¸n hîp lÝ - Công nghệ ngân hàng phải xác định cách thức thanh toán sao cho phù hợp với hoàn cảnh, tình hình kinh tế của Việt Nam, đồng thời cũng là yếu tố kích thÝch cho kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn - Cơ sở hạ tầng kĩ thuật phục vụ cho hoạt động ngân hàng phải mang tính hiện đại và có thể sử dụng lâu dài, tránh lạc hậu. 3.2.2.5. C¸c NHTM khi tham gia vµo thanh to¸n TDCT ph¶i ban hµnh, bæ xung, hoµn chØnh quy tr×nh cô thÓ, chÆt chÏ, râ rµng..

(38) TTQT trong đó có thanh toán TDCT là hoạt động giữa các NHTM các nớc, víi viÖc tù nguyÖn chÊp hµnh theo c¸c quy íc, quy t¾c quèc tÕ vµ ph¸p luËt cña mỗi nớc. Do vậy, NHNN không thể ban hành qui định về TTQT nh : qui định về cho vay của tổ chức đối với khách hàng, qui định về hạch toán kế toán…Chính vì vậy, các NHTM phải ban hành qui định qui trình TTQT trong hệ thống của m×nh mét c¸ch chÆt chÏ, nhÊt qu¸n, tu©n theo quy t¾c, th«ng lÖ quèc tÕ, kh«ng trái pháp luật Việt Nam, phù hợp với mô hình tổ chức, bộ máy của NH đó. Các qui định càng cụ thể, rõ ràng bao nhiêu, càng giúp cho các cán bộ thanh toán tr¸nh sai sãt bÊy nhiªu. Các NHTM Việt Nam cần thờng xuyên trao đổi kinh nghiệm, phối hợp giúp nhau trong TTQT, đặc biệt là trong thanh toán TDCT. Các ngân hàng cần xác định rằng tuy là một dịch vụ thu lợi lớn song có liên quan đến nớc ngoài với rủi ro cũng lớn và không thể nào một NHTM có thể đảm nhận hết TTQT, cũng nh mét NHTM sai sãt th× c¶ hÖ thèng NHTM sÏ bÞ ¶nh hëng uy tÝn. Do vËy, c¸c NHTM cần coi đây là một hoạt động chung, cùng dựa vào nhau để phát triển. 3.2.3. Gi¶i ph¸p ë tÇm vi m« 3.2.3.1. VÒ nghiÖp vô Sau khi nghiªn cøu thùc tr¹ng c¸c rñi ro trong thanh to¸n TDCT t¹i NHCT Đống Đa, ngân hàng có thể đúc kết ra các kinh nghiệm để nhằm hạn chế các rủi ro x¶y ra. Biện pháp chung đối với tất cả các bên khi tham gia vào phơng thức thanh toán bằng L/C là các bên phải giữ đạo đức kinh doanh và giữ uy tín. Cụ thể là: Các bên nên tìm hiểu độ tin cậy của đối tác: đây có thể hiểu là tìm hiểu độ tin cËy cña ngêi mua, ngêi b¸n, NH ph¸t hµnh, NH th«ng b¸o vµ c¸c NH kh¸c… Ngời mua và ngời bán đều cần tìm hiểu về uy tín trong kinh doanh, tình hình tài chính…của bên đối tác trớc khi kí kết hợp đồng ngoại thơng. NH phát hành cần tìm hiểu về ngời mua để đánh giá rủi ro không hoàn trả của ngời mua; tìm hiểu về ngời bán để đánh giá khả năng thực hiện hợp đồng và độ trung thực, thiện chí trong quan hệ hợp tác buôn bán. Ngời mua phải tìm hiểu về NH thông báo để đánh giá năng lực và kinh nghiệm kinh doanh dịch vụ L/C. Ngời bán phải tìm hiểu về NH phát hành để đánh giá khả năng thực hiện cam kết trả tiền…Việc tìm hiểu này có thể đợc thực hiện qua các ngân hàng, các công ty vận tải giao nhận, c¸c c«ng ty t vÊn, phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp c¸c níc…ViÖc t×m hiÓu ban ®Çu nµy lµ v« cïng cÇn thiÕt vµ cã t¸c dông trong viÖc h¹n chÕ c¸c rñi ro trong thanh to¸n L/C. Ngoµi ra, tuú theo chøc n¨ng vµ nghÜa vô cña c¸c bªn tham gia mµ mçi bªn có những biện pháp riêng áp dụng để ngăn ngừa các rủi ro trong thanh toán L/C. Cô thÓ: a. §èi víi NHCT §èng §a.

(39)  Víi t c¸ch lµ NH ph¸t hµnh - NH phải mở L/C theo đúng đơn xin mở L/C. Tất cả các L/C bắt buộc ph¶i ph¸t hµnh vµ qu¶n lý trªn hÖ thèng INCAS. - NH cÇn lµm cho ngêi NK nhËn thøc râ nghÜa vô hoµn tr¶ tiÒn cho NH phát hành và tính độc lập của th tín dụng với hợp đồng. Vì một rủi ro hay xảy ra đối với NH phát hành là ngời mua từ chối hoàn trả tiền cho NH do hàng không đúng hợp đồng hay có sự giả mạo trong bộ chứng từ. Do đó, NH cần nêu rõ trong mẫu đơn xin mở L/C về nghĩa vụ hoàn trả tiền cho NH.  §Ó h¹n chÕ viÖc chøng tõ vÒ NH ph¸t hµnh sím h¬n hµng ho¸, NH cÇn tính toán khoảng thời gian hàng vận chuyển trên đờng, thời gian chuẩn bị chứng từ của bên bán, thời gian làm việc của NH thơng lợng, thời gian gửi chứng từ để xác định thời gian xuất trình của chứng từ hợp lý, tránh việc chứng từ xuất trình quá sớm dẫn đến NH phát hành phải chấp nhận chứng từ trớc khi hàng đến Việt Nam.  NH cần khống chế bộ chứng từ đầy đủ (full set)để có thể yêu cầu ngời mua hoµn tiÒn.  NH nªn kÕt hîp víi ngêi mua trong viÖc kiÓm tra bé chøng tõ. Theo UCP 500, NH phải đa ra quyết định tiếp nhận hay từ chối bộ chứng từ trong trên ph¸n ®o¸n cña m×nh. Nhng nÕu NH kÕt hîp víi ngêi mua trong viÖc kiÓm tra bé chứng từ sẽ đem lại tác dụng nh: tránh đợc tình huống ngời mua từ chối trả tiền cho NH ph¸t hµnh, kÕt hîp víi ngêi mua trong viÖc ph¸t hiÖn chøng tõ gi¶ m¹o. Nh vËy, trong 7 ngµy kiÓm tra chøng tõ, NH nªn tËn dông tèi ®a sù tham gia cña ngêi mua vµo viÖc kiÓm tra chøng tõ.  NH cần nâng cao khả năng phát hiện chứng từ giả mạo để hạn chế bớt c¸c rñi ro, gãp phÇn b¶o vÖ quyÒn lîi cña kh¸ch hµng.  Trong trờng hợp ký hậu vận đơn hoặc bảo lãnh cho khách hàng nhận hàng khi cha nhận đợc bộ chứng từ, NH phải yêu cầu khách hàng chấp nhận thanh to¸n v« ®iÒu kiÖn, kÓ c¶ trêng hîp chøng tõ cã sai sãt.  Đối với L/C trả ngay: trớc khi ký hậu vận đơn hoặc bảo lãnh nhận hàng, NH ph¶i yªu cÇu kh¸ch hµng ký khÕ íc nhËn nî(nÕu kh¸ch hµng vay vèn NH) hoặc chuyển khoản tiền tơng đơng với trị giá lô hàng vào tài khoản thanh toán với nớc ngoài để chờ thanh toán(nếu khách hàng thanh toán bằng vốn tự có)  Đối với L/C trả chậm: trớc khi ký hậu vận đơn NH phải yêu cầu khách hàng thế chấp tài sản đảm bảo(nếu khách hàng thanh toán bằng vốn tự có) hoặc ký hợp đồng tín dụng và khế ớc nhận nợ(trờng hợp vay vốn NH).  Đối với thị trờng bị cấm vận, để giảm thiểu rủi ro, NH cần yêu cầu khách hàng cam kết chịu rủi ro và bồi thờng tất cả các thiệt hại xảy ra đối với NH khi thùc hiÖn c¸c giao dÞch qua c¸c níc bÞ cÊm vËn..

(40)  Víi t c¸ch lµ ng©n hµng th«ng b¸o  NH cÇn x¸c thùc L/C mét c¸ch cÈn thËn tríc khi th«ng b¸o cho ngêi bán. Nếu cha kiểm tra đợc tính chân thực của L/C cũng nh bản sửa đổi L/C thì kh«ng nªn th«ng b¸o cho ngêi b¸n, tr¸nh trêng hîp ngêi b¸n hiÓu lÇm vÒ tÝnh chân thực của L/C dẫn đến những tranh chấp giữa ngời bán và NH sau này.  NH nªn kiÓm tra, t vÊn cho kh¸ch hµng lËp bé chøng tõ phï hîp víi L/C để hạn chế những rủi ro trong thanh toán sau này.  NH cần cẩn trọng khi chiết khấu các bộ L/C xuất trình bằng đờng th, hạn chế chiết khấu bộ chứng từ mà vận đơn do những hãng vận tải không đáng tin cËy ph¸t hµnh.  NH kh«ng chiÕt khÊu bé chøng tõ trong c¸c trêng hîp sau: bé chøng tõ XK mÆt hµng Nhµ níc cÊm XK, c¸c kh¸ch hµng mµ NH kh«ng hiÓu râ vÒ kh¸ch hàng đó, các chứng từ xuất trình không đúng với qui định của L/C. b. §èi víi kh¸ch hµng lµ ngêi NK  Đàm phán kỹ hợp đồng trớc khi mở L/C. ở Việt Nam nói chung và tại NHCT Đống Đa nói riêng có một thực trạng là khi ký kết hợp đồng, nhiều doanh nghiệp không suy xét kỹ khi đàm phán ký kết hợp đồng, sau đó thấy hợp đồng không có lợi thì lại mở L/C trái với hợp đồng để có lợi cho mình, thậm chí mở L/C chậm hoặc không mở L/C để đòi ngời bán đàm phán lại hợp đồng. Nếu hành động nh vậy, ngời bán có thể qui kết ngời mua vi phạm hợp đồng. Do vậy, ngời mua phải hết sức thận trọng khi ký kết hợp đồng, không nên cho rằng có thể dễ dàng đàm phán lại.  Làm đơn xin mở L/C phải thống nhất với hợp đồng. Ngời NK cần nhận thøc r»ng NH ph¸t hµnh tr¶ tiÒn c¨n cø vµo bé chøng tõ cã phï hîp hay kh«ng, chứ không phải là hàng hoá phù hợp với hợp đồng hay không. Do đó, để đảm bảo nhận đợc hàng đúng nh hợp đồng, ngời NK cần truyền tải kỹ lỡng và đầy đủ các điều khoản của hợp đồng vào trong đơn xin mở L/C. Trớc khi NH phát hành chuyÓn L/C sang NH th«ng b¸o cÇn kiÓm tra l¹i L/C xem cã thèng nhÊt víi hîp đồng và đơn xin mở L/C không.  Dùng hợp đồng để buộc ngời bán giao hàng. Mục đích mà ngời NK là hàng hoá, do đó, dù ngời NK có thiện chí trong việc thực hiện hợp đồng và mở L/C nhng vÉn cßn rñi ro lµ ngêi b¸n kh«ng giao hµng. §Ó gi¶m thiÓu rñi ro nµy, ngời NK nên dùng điều khoản phạt trong hợp đồng trong trờng hợp ngời bán giao hµng chËm. c. §èi víi kh¸ch hµng lµ ngêi XK  Dùng hợp đồng ràng buộc trách nhiệm, đề phòng trờng hợp ngời mua kh«ng më hoÆc më L/C chËm. Kh«ng më hoÆc më L/C chËm lµ mét rñi ro lín đối với ngời XK. Do đó trong hợp đồng cần qui định các điều khoản phạt trong trêng hîp ngêi b¸n kh«ng më hoÆc chËm më L/C..

(41)  Kiểm tra kỹ các điều kiện chứng từ trong L/C để xem mình có khả năng lập đợc bộ chứng từ nh qui định của L/C không. Đối với những điều kiện chứng từ bất lợi cho mình, ngời XK không nên nhất trí mà phải yêu cầu sửa đổi.  Lập bộ chứng từ theo đúng điều kiện của UCP 500, tránh các lỗi xảy ra và xuất trình chứng từ đúng hạn . 3.2.3.2. VÒ tæ chøc NHCT Đống Đa cần phát huy mạnh mẽ nhân tố con ngời trong thời đại mới bằng cách vừa phát huy mạnh mẽ năng lực điều hành của ban lãnh đạo ngân hàng, đồng thời coi trọng đào tạo nâng cao trình độ nghiệp vụ và đạo đức của thanh toán viªn. Để qui trình thanh toán L/C đợc chính xác nhanh chóng, các thanh toán viªn ph¶i cã kh¶ n¨ng xö lÝ nghiÖp vô mét c¸ch thuÇn thôc, chÝnh x¸c vµ phï hîp với thông lệ quốc tế. Để làm đợc điều này, ngoài kiến thức chuyên môn về TTQT, c¸c thanh to¸n viªn cÇn cã c¸c kiÕn thøc chuyªn s©u vÒ ngo¹i th¬ng, vÒ thÞ trêng hµng ho¸ vµ thÞ trêng tµi chÝnh trªn thÕ giíi. V× thÕ, NH cÇn tiªu chuÈn hoá đội ngũ thanh toán viên bằng các biện pháp nh :  Tổ chức các lớp tập huấn theo chuyên đề về nghiệp vụ TTQT, thơng mại quèc tÕ…  Tăng cờng bổ xung các lãnh đạo trẻ có năng lực  Tạo điều kiện cho các cán bộ tham gia các lớp nâng cao trình độ chuyên môn, các lớp cao học, mời chuyên gia giỏi trong nớc và nớc ngoài về đào tạo nghiÖp vô  Trang bÞ c¸c kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt, luËt kinh tÕ, luËt ¸p dông trong ngo¹i th¬ng… NH cÇn chó träng h¬n víi viÖc ®Çu t vµo c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt, trang bÞ vµ lắp đặt đầy đủ các thiết bị thanh toán hiện đại, đặc biệt là các thiết bị phơng tiện phục vụ hoạt động thanh toán TDCT. NH cần nghiên cứu và đa vào sử dụng các phÇn mÒm øng dông gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ thanh to¸n TDCT vµ các hoạt động kinh doanh khác. 3.2.3.3. VÒ chiÕn lîc kh¸ch hµng §Ó ngµy mét n©ng cao chÊt lîng TTQT nãi chung vµ thanh to¸n L/C nãi riªng, còng nh tiÕp tôc gi÷ v÷ng vµ më réng thÞ phÇn thanh to¸n, NHCT §èng Đa nên xây dựng một chiến lợc khách hàng đúng đắn và hiệu quả. Để có một chính sách khách hàng tốt, NH cần chú trọng các vấn đề sau: Thứ nhất, NH nên chủ động tìm kiếm khách hàng, thiết lập quan hệ chặt chẽ với khách hàng. NH cần có sự u đãi đối với từng đối tợng khách hàng nhằm củng cố đợc đội ngũ khách hàng truyền thống và thu hút thêm các khách hàng míi. Đối với hoạt động thanh toán L/C, NHCT Đống Đa nên tiếp tục thực hiện chính sách khách hàng khép kín, tức là NH đảm bảo phục vụ khách hàng ở tất cả.

(42) kh¸c kh©u. §èi víi doanh nghiÖp XK, NH kh«ng chØ lµm trung gian thanh to¸n mµ cßn cã thÓ cho vay s¶n xuÊt vµ thu gom hµng. §èi víi doanh nghiÖp NK, NH có thể xem xét cho vay thanh toán. Khi đó, lợi ích của NH và khách hàng gắn bó víi nhau. §ång thêi viÖc kh¸ch hµng sö dông nhiÒu dÞch vô NH sÏ gióp NH cã ®iÒu kiÖn theo dâi n¾m b¾t t×nh h×nh tµi chÝnh, kinh doanh cña kh¸ch hµng toµn diÖn hơn và có chính sách khách hàng tốt hơn, đảm bảo hoạt động kinh doanh của NH an toµn, quan hÖ kh¸ch hµng- ng©n hµng bÒn chÆt h¬n. Thø hai, n©ng cao c«ng t¸c Marketing ng©n hµng, bëi ®©y lµ mét trong nh÷ng chiÕn lîc c¹nh tranh cña NH. NH nªn qu¶ng c¸o, truyÒn b¸ h×nh ¶nh vµ th¬ng hiÖu cña NH m×nh trªn c¸c phơng tiện thông tin đại chúng.NH nên mở các dịch vụ t vấn miễn phí, tổ chức các buổi tiếp xúc trực tiếp với khách hàng thông qua các Hội nghị khách hàng để vừa giới thiệu các sản phẩm dịch vụ mới của NH, lại vừa nắm bắt đợc nhu cầu, thÞ hiÕu cña kh¸ch hµng. NH phải xác định mỗi nhân viên ngân hàng là một tuyên truyền viên tích cực vận động khách hàng tiếp cận với các sản phẩm dịch vụ NH, từ đó nâng dần nhËn thøc cña kh¸ch hµng, gióp hä gÇn gòi sö dông c¸c s¶n phÈm dÞch vô NH hiện đại. Trong quá trình quảng bá cần chú ý cung cấp các thông tin nêu bật đợc lợi thế hơn hẳn của NH mình trong chất lợng và cách thức cung cấp dịch vụ, để kh¸ch hµng cã thÓ tù so s¸nh víi c¸c NH kh¸c vµ tù rót ra kÕt luËn. Thứ ba, NH cần chú trọng hơn đến chính sách giá cả, đảm bảo hợp lí cho từng đối tợng khách hàng, trên cơ sở cân đối chi phí, lợi nhuận, thị phần và các mục tiêu khác NH đề ra.NH có thể thực hiện chính sách u đãi đối với khách hµng l©u n¨m vµ cã uy tÝn nh: h¹n chÕ c¸c thñ tôc giao dÞch, gi¶m tû lÖ ký quü hoÆc gi¶m møc phÝ giao dÞch…§ång thêi, NH nªn më réng c¸c lo¹i h×nh L/C, song song với đó là công tác t vấn cho khách hàng về u nhợc điểm của từng loại để khách hàng có đợc lựa chọn chính xác. Thø t, NH cÇn x©y dùng v¨n ho¸ kinh doanh ng©n hµng, tøc lµ x©y dùng một phong cách kinh doanh riêng trong lĩnh vực NH, để khi nhìn vào có thể thấy nÐt b¶n s¾c riªng cña NH m×nh. §ång thêi, NH cÇn t¹o phong c¸ch phôc vô khách hàng văn minh, lịch sự, tận tình chu đáo. Bởi thái độ và phong cách giao tiÕp chÝnh lµ mét trong nh÷ng nghÖ thuËt thu hót kh¸ch hµng cã hiÖu qu¶ nhÊt. Thái độ lịch sự, nhiệt tình, tinh thần trách nhiệm của nhân viên giao dịch có thể tạo nên hình ảnh đẹp về NH trong lòng khách hàng, góp phần thu hút ngày càng nhiều lợng khách hàng đến giao dịch tại ngân hàng. 3.2.3.4. Mở rộng quan hệ đại lý với ngân hàng nớc ngoài Hiện nay, NHCT Đống Đa có quan hệ đại lý với trên 450 ngân hàng đại lý, hầu hết là các NH lớn có uy tín trên thế giới. Nhng với tốc độ phát triển kinh tế nh hiÖn nay, thÞ trêng thanh to¸n kh«ng ngõng më réng sang c¸c níc vµ c¸c khu vực mới. Vì vậy, NHCT Đống Đa cần tiếp tục mở rộng mạng lới đại lý của mình..

(43) Muốn vậy, ngân hàng cần phải tiếp tục củng cố quan hệ đối ngoại vốn có với các ngân hàng đại lý trên thế giới. Lựa chọn các ngân hàng đại lý, các đối tác nớc ngoài phù hợp với từng lĩnh vực đối ngoại của từng khu vực để thiết lập mối quan hệ chÆt chÏ víi c¸c ng©n hµng cã uy tÝn cao. 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ. 3.3.1. KiÕn nghÞ víi ng©n hµng Nhµ níc TTQT lµ nghiÖp vô liªn quan tíi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, v× vËy mäi chÝnh sách tác động đến một lĩnh vực nào đó cũng có thể ảnh hởng gián tiếp đến công tác TTQT. Xuất phát từ đặc điểm trên, các giải pháp nhằm giảm rhiểu rủi ro, nâng cao chất lợng TTQT nói chung và thanh toán TDCT nói riêng đòi hỏi phải có sự phối hợp đồng bộ giữa các ban ngành liên quan cũng nh các cơ quan quản lí vĩ mô, đặc biệt là ngân hàng Nhà nớc. Ngân hàng Nhà nớc cần có các giải ph¸p cô thÓ sau:  Xây dựng một chế độ tỷ giá lành mạnh dựa trên phơng pháp rổ hàng hoá, đảm bảo khuyến khích nhập khẩu, hạn chế xuất khẩu  KhÈn tr¬ng hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p lý  Vận hành tốt thị trờng ngoại tệ liên ngân hàng và đẩy mạnh hoạt động cña thÞ trêng ngo¹i hèi  Thực hiện tốt vai trò làm tham mu t vấn cho chính phủ để đa ra chính sách quản lý ngoại tệ có hiệu quả nhằm ổn định thị trờng ngoại tệ, từ đó tạo môi trờng ổn định cho các doanh nghiệp trong hoạt động XNK. 3.3.2. KiÕn nghÞ víi c¸c doanh nghiÖp XNK Nh đã trình bày ở chơng trớc, rủi ro trong phơng thức thanh toán TDCT có nguyªn nh©n tõ chÝnh nh÷ng yÕu kÐm trong nghiÖp vô cña c¸c doanh nghiÖp XNK và chính họ là ngời gánh chịu những thiệt hại nặng nề từ những rủi ro đó. Theo sè liÖu cña Phßng th¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam, cã tíi 70% gi¸m đốc doanh nghiệp vừa và nhỏ cha đợc đào tạo về nghiệp vụ ngoại thơng và TTQT. Trong khi đó 80- 85% số doanh nghiệp đó tham gia kinh doanh XNK hoặc uỷ thác XNK. Bởi vậy, yêu cầu đặt ra đối với các doanh nghiệp XNK là đào tạo và nâng cao trình độ nghiệp vụ ngoại thơng và TTQT. Cụ thể: các doanh nghiÖp tham gia XNK ph¶i cã c¸c c¸n bé chuyªn tr¸ch vÒ XNK. C¸c c¸n bé ph¶i đợc đào tạo nghiệp vụ ngoại thơng, am hiểu luật thơng mại quốc tế, có năng lực công tác và đặc biệt phải có phẩm chất trung thực trong kinh doanh..

(44) KÕT LUËN Trong những năm qua, nền kinh tế mở đã mang lại những chuyển biến tích cực đối với hoạt động kinh tế đối ngoại nói chung và hoạt động ngoại thơng nói riêng. Kim ngạch xuất nhập khẩu tăng qua các năm, nền kinh tế dần đợc cải thiện và phát triển. Để đạt đợc kết quả đó phải kể đến sự đóng góp không nhỏ của các NHTM với t cách là trung gian thanh toán quốc tế, trong đó chủ yếu là phơng thức thanh toán TDCT đã giúp cho hoạt động thanh toán XNK diễn ra nhanh chóng và đạt hiệu quả cao. Tuy nhiên, trớc sự phát triển mạnh mẽ và đa dạng của thơng mại quốc tế thì rủi ro trong hoạt động TTQT nói chung và rủi ro trong thanh to¸n TDCT nãi riªng lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái. V× thÕ, viÖc phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Là một trong những chi nhánh NHTM lớn trên địa bàn quận Đống Đa, Hà Nội, NHCT Đống Đa trong những năm vừa qua đã nỗ lực và không ngừng đổi míi c¸c nghiÖp vô thanh to¸n quèc tÕ nh»m phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña kinh tÕ thị trờng. Song trớc ngỡng cửa của công cuộc đổi mới, NH cũng phải đối mặt với không ít khó khăn trở ngại, trong đó những rủi ro trong nghiệp vụ thanh toán TDCT vÉn lµ mèi ®e do¹ thêng xuyªn víi ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Tríc nh÷ng vấn đề đó, cùng với sức ép cạnh tranh của các NHTM khác, ban lãnh đạo và các thanh to¸n viªn cÇn nç lùc h¬n n÷a, vËn dông c¸c biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro trong thanh to¸n TDCT mét c¸ch thÝch hîp nh»m h¹n chÕ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro, qua đó hỗ trợ đắc lực cho các doanh nghiệp Việt Nam trong hoạt động mua bán víi níc ngoµi. Đợc sự ủng hộ và giúp đỡ tận tình của Thạc sĩ Trần Thu Hiền, cùng cán bộ làm việc trực tiếp tại phòng Tài trợ thơng mại thuộc NHCT Đống Đa, đề tài đã hoàn thành đợc những nhiệm vụ chủ yếu sau: Thø nhÊt, giíi thiÖu mét c¸ch tæng quan vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ nh÷ng rñi ro khi ¸p dông. Thứ hai, phân tích và đánh giá tình hình hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ của NHCT Đống Đa nói chung và thực trạng rủi ro trong hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ nói riêng, từ đó chỉ ra những nguyên nhân gây ra các rủi ro đó. Thứ ba, trên cơ sở phân tích, đánh giá thực trạng rủi ro trong hoạt động thanh toán TDCT, đề tài đa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm hạn chế rủi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT t¹i NHCT §èng §a. Do đây là một lĩnh vực khá phức tạp nên những đề xuất của em không thể tránh khỏi những thiếu sót, em kính mong nhận đợc sự đóng góp, chỉ bảo của thầy cô và các anh chị trong Ngân hàng, đồng thời giúp Ngân hàng có những biện pháp hữu hiệu để hạn chế những rủi ro xảy ra trong hoạt động thanh toán tín dông chøng tõ ..

(45)

(46) Môc lôc Lêi më ®Çu.............................................................................................................1 Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ vµ rñi ro khi ¸p dông......................................................................................................3 1.1.Thanh to¸n quèc tÕ vµ vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ ..............................3 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ thanh to¸n quèc tÕ.................................................................3 1.1.2. Vai trß cña thanh to¸n quèc tÕ.....................................................................3 1.2. Tæng quan vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT.............................................5 1.2.1. Kh¸i niÖm vÒ ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT................................................5 1.2.2. C¸c bªn tham gia.........................................................................................6 1.2.3. Quy tr×nh nghiÖp vô tÝn dông chøng tõ........................................................7 1.2.4. UCP- V¨n b¶n ph¸p lý quèc tÕ ®iÒu chØnh ph¬ng thøc TDCT.....................8 1.2.5. Th tÝn dông (L/C) – C«ng cô quan träng cña ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ........................................................................................................9 1.3. Mét sè rñi ro chñ yÕu trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT...................10 1.3.1. Rñi ro kü thuËt...........................................................................................10 1.3.2. Rủi ro đạo đức...........................................................................................14 1.3.3. Rñi ro chÝnh trÞ...........................................................................................15 1.3.4. Rñi ro kh¸ch quan tõ nÒn kinh tÕ...............................................................15 Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i ng©n hµng C«ng th¬ng §èng §a................................................................................17 2.1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ NH C«ng th¬ng §èng §a...................................17 2.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NH C«ng th¬ng §èng §a............17 2.1.2. Hoạt động kinh doanh của NH Công thơng Đống Đa trong những năm gần ®©y.......................................................................................................................18 2.2. Thùc tr¹ng vÒ rñi ro trong thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NH C«ng th¬ng §èng §a...................................................................................................22 2.2.1. Những qui định chung về hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại NHCT §èng §a...................................................................................................22 2.2.2. Thực trạng hoạt động thanh toán TDCT tại NHCT Đống Đa....................26 2.2.3. Thực trạng rủi ro trong hoạt động thanh toán tín dụng chứng từ tại NHCT §èng §a...............................................................................................................29 2.3. Nguyªn nh©n tån t¹i...................................................................................40 Ch¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n tÝn dông chøng tõ t¹i NHCT §èng §a..................................................................42.

(47) 3.1. Phơng hớng hoạt động kinh doanh của NH Công thơng Đống Đa trong n¨m 2005.............................................................................................................42 3.1.1. §Þnh híng chung.......................................................................................42 3.1.2. Định hớng trong hoạt động thanh toán TDCT...........................................43 3.2. Gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ph¬ng thøc thanh to¸n TDCT t¹i NHCT §èng §a..................................................................................................43 3.2.1. Gi¶i ph¸p ë tÇm vÜ m«...............................................................................43 3.2.2. Gi¶i ph¸p ë tÇm vi m«................................................................................47 3.3. Mét sè kiÕn nghÞ..........................................................................................53 KÕt luËn...............................................................................................................54.

(48) tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Ng©n hµng th¬ng m¹i – Häc viÖn Tµi chÝnh 2. §¸nh gi¸ vµ phßng ngõa rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng - TiÕn sÜ NguyÔn V¨n TiÕn, NXB Thèng kª Hµ Néi 3. Gi¸o tr×nh thanh to¸n quèc tÕ – Häc viÖn Ng©n hµng 4. TiÒn tÖ ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh – Fresdric S.Mishkin, NXB Khoa häc vµ kü thuËt Hµ Néi 5. T¹p chÝ Ng©n hµng sè 4/2005 6. T¹p chÝ ThÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ c¸c sè14/2003, sè 1-2/2005 7. TËp qu¸n ng©n hµng tiªu chuÈn quèc tÕ (ISBP) dïng kiÓm tra chøng tõ trong phơng thức thanh toán tín dụng chứng từ, NXB Lao động- Xã hội 8. Quy chÕ vµ quy tr×nh nghiÖp vô tµi trî th¬ng m¹i trong hÖ thèng Incas cña Ng©n hµng C«ng th¬ng §èng §a 9. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng Công thơng Đống §a n¨m 2002-2004.

(49) danh môc C¸c Tõ viÕt t¾t 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.. NH NHCT NHNN NHTM NK TDCT TTQT XK XNK. : Ng©n hµng : Ng©n hµng C«ng th¬ng : Ng©n hµng Nhµ níc : Ng©n hµng th¬ng m¹i : NhËp khÈu : TÝn dông chøng tõ : Thanh to¸n quèc tÕ : XuÊt khÈu : XuÊt nhËp khÈu.

(50) Danh môc b¶ng biÓu Bảng 1: Tình hình huy động vốn của NHCT Đống Đa B¶ng 2: T×nh h×nh d nî cña NHCT §èng §a B¶ng 3: Kim ng¹ch thanh to¸n quèc tÕ cña NHCT §èng §a Bảng 4: Doanh số ngoại tệ đợc mua bán chủ yếu tại NHCT Đống Đa B¶ng 5: T×nh h×nh thanh to¸n TDCT t¹i NHCT §èng §a B¶ng 6: T×nh h×nh thanh to¸n L/C nhËp khÈu t¹i NHCT §èng §a B¶ng 7: T×nh h×nh thanh to¸n L/C xuÊt khÈu t¹i NHCT §èng §a B¶ng 8: Kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n t¹i NHCT §èng §a B¶ng 9: Kim ng¹ch L/C cha thanh to¸n theo c¬ cÊu L/C xuÊt vµ L/C nhËp.

(51) lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc cña riªng t«i. C¸c số liệu, kết quả nêu trong chuyên đề là trung thực, xuất phát từ thực tế của Ngân hµng C«ng th¬ng §èng §a. Sinh viªn NguyÔn ThÞ Lan Ph¬ng.

(52)

bai 19

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về