Tài liệu CHƯƠNG 9. CÁC RỦI RO CỦA DỰ ÁN pdf

152
CHѬѪNG 9. CÁC RӪI RO CӪA DӴ ÁN

MӨC ĈÍCH
- HiӇu ÿѭӧc rӫi ro là gì và tҫm quan trӑng cӫa viӋc quҧn lý tӕt rӫi ro dӵ án
- HiӇu ÿѭӧc qui trình quҧn lý rӫi ro.
- Mô tҧ quy trình phân tích và nhӳng công cө kӻ thuұt giúp nhұn biӃt nhӳng rӫi ro dӵ án
GIӞI THIӊU CHUNG
Bҥn muӕn trӣ thành mӝt Giám ÿӕc dӵ án CNTT giӓi? Sӵ tӗn tҥi cӫa bҥn trong lƭnh vӵc ÿҫy
biӃn ÿӝng này thѭӡng phө thuӝc vào khҧ năng quҧn lý rӫi ro. Bҥn sӁ phҧi ÿѭѫng ÿҫu vӟi các rӫi
ro nhѭ công nghӋ thay ÿәi chóng mһt, thӏ trѭӡng nhân lӵc luôn biӃn ÿӝng, nhӳng gián ÿoҥn cung
ӭng tiӅm năng tӯ phía dây chuyӅn cung cҩp vӕn nәi tiӃng vӅ nhӳng vө liê
n doanh và thu lӧi bҩt
ngӡ. Nhӳng chӍ dүn trình bày ӣ ÿây không thӇ khiӃn bҥn trӣ thành mӝt chuyên gia vӅ quҧn lý rӫi
ro nhѭng sӁ giúp bҥn tránh mҳc phҧi nhӳng sai lҫm chung nhҩt.
Trong chӫ ÿӅ này, chúng ta sӁ hӑc cách ÿӏnh lѭӧng và thiӃt lұp ѭu tiên cho nhӳng rӫi ro gҳn
liӅn vӟi dӵ án.
a) Tҫm Quan trӑng cӫa Qu
ҧn lý rӫi ro.
- Quҧn lý rӫi ro dӵ án là mӝt nghӋ thuұt và kӻ năng nhұn biӃt khoa hӑc, là nh
iӋm vө, và sӵ
ÿӕi phó vӟi rӫi ro thông qua hoҥt ÿӝng cӫa mӝt dӵ án và nhӳng mөc tiêu ÿòi hӓi quan
trӑng nhҩt cӫa dӵ án.
- Quҧn lý rӫi ro thѭӡng không ÿѭӧc chú ý trong các dӵ án, nhѭng nó lҥi giúp cҧi thiӋn ÿѭӧc
sӵ thành công cӫa dӵ án trong viӋc giúp chӑ
n lӵa nhӳng dӵ án tӕt, xác ÿӏnh phҥm vi dӵ
án, và phát triӇn nhӳng ѭӟc tính có tính thӵc tӃ.
- Mӝt nghiên cӭu cӫa Ibbs và Kwak chӍ ra viӋc quҧn lý rӫi ro không khoa hӑc nhѭ thӃ nào,
ÿһc biӋt là trong nhӳng dӵ án công nghӋ thông tin.
- Nghiên cӭu cӫa KPMG cho thҩy 55% các dӵ án ÿѭӡng băng sân bay không chú trӑng

trong viӋc quҧn lý rӫi ro.
b) Qui trình quҧn lý rӫi ro.
ThӃ nào là rӫi ro?
- Mӝt tӯ ÿiӇn ÿã ÿӏnh nghƭa vӅ rӫi ro là “sӵ mҩt mát hoһc sӵ bӓ lӥ mӝt cѫ hӝi”
- Rӫi ro dӵ án liên quan tӟi sӵ thҩu hiӇu nhӳng vҩn ÿӅ tiӅm tàng ӣ phía trѭӟc có thӇ xuҩt
hiӋn trong dӵ án mà chúng sӁ cҧn trӣ sӵ thành công cӫa dӵ án.
Mөc ÿích cӫa viӋc quҧn lý rӫi ro dӵ án là giҧm tӕi thiӇu khҧ năng rӫi ro trong khi ÿó
tăng tӕi ÿa nhӳng cѫ hӝi tiӅm năng. Nhӳng tiӃn trình chính bao gӗm:
- Lұp kӃ hӑach quҧn lý rӫi ro: quyӃt ÿӏnh tiӃp cұn và hoҥch ÿӏnh nhӳng công viӋc quҧn lý
rӫi ro cho dӵ án nhѭ thӃ nào
- Nhұn biӃt rӫi ro: xác ÿӏnh yӃu tӕ rӫi ro nào ҧnh hѭӣng tӟi mӝt dӵ án và tài liӋu vӅ nh
ӳng

ÿһc ÿiӇm cӫa chúng

153
- Phân tích tính chҩt rӫi ro: ÿһc ÿiӇm, phân tích rӫi ro, ѭu tiên xem xét nhӳng ҧnh hѭӣng
cӫa chúng tӟi mөc tiêu cӫa dӵ án
- Phân tích mӭc ÿӝ rӫi ro: xem xét khҧ năng có thӇ xҧy ra và hұu quҧ cӫa nhӳng rӫi ro
- KӃ hoҥch ÿӕi phó rӫi ro: thӵc hiӋn nhӳng bѭӟc ÿӅ cao nhӳng cѫ hӝi và cҳt giҧm bӟt
nhӳng mӕi ÿe doҥ ÿáp ӭn
g nhӳng mөc tiêu cӫa dӵ án
- Giám sát và kiӇm soát rӫi ro: giám sát rӫi ro ÿã nҧy sinh, nhұn biӃt rӫi ro mӟi, cҳt giҧm rӫi
ro, và ÿánh giá hiӋu quҧ cӫa viӋc cҳt giҧm rӫi ro
NӜI DUNG
1. XÁC ĈӎNH RӪI RO

- Nhұn biӃt rӫi ro
- ChiӃn lѭӧc quҧn lý rӫi ro
- Xây dӵng kӃ hoҥch quҧn lý rӫi ro

a) Nhұn biӃt rӫi ro
- Thành viên trong dӵ án nên xem xét các tài liӋu cӫa dӵ án và nҳm ÿѭӧc nguy cѫ dүn tӟi
rӫi ro tӯ nhà tài trӧ cӫa công ty.
- Mӭc ÿӝ chi tiӃt sӁ thay ÿәi nhӳng yêu cҫu cӫa dӵ án.

Bҧng 9-1. Các câu hӓi cҫn ÿӅ cұp trong kӃ hoҥch quҧn lý rӫi ro.
- Tҥi sao ÿiӅu quan trӑng là có/không tính rӫi ro này trong mөc tiêu Dӵ án?
- Cái gì là rӫi ro ÿһc thù, và các kӃ hoҥch ngăn chһn rӫi ro?
- Rӫi ro này có thӇ ngăn chһn nhѭ thӃ nào?
- Nhӳng ai là có trách nhiӋm vӅ thӵc hiӋn kӃ hoҥch ngăn chһn rӫi ro?
- Khi nào thì hiӋn ra các mӕc chính trong các tiӃp cұn rӫi ro?
- Cҫn nhӳng tài nguyên gì, tӟi ÿâu ÿӇ ngăn chһ
n rӫi ro?


Mӝt sӕ phҥm trù rӫi ro khác giúp nhұn biӃt nhӳng rӫi ro tiӅm tàng:
- Rӫi ro thӏ trѭӡng: Sҧn phҭm mӟi sӁ hӳu ích cho công ty hay có thӇ tiêu thө nó ӣ các công
ty khác? Và liӋu ngѭӡi tiêu dùng có chҩp nhұn sҧn phҭm hay dӏch vө ÿó không?
- Rӫi ro tài chính: LiӋu công ty có ÿӫ ÿiӅu kiӋn ÿӇ thӵc hiӋn dӵ án? Có phҧi dӵ án này là
cách tӕt nhҩt ÿӇ sӱ dө
ng nguӗn tài chính cӫa công
ty?
- Rӫi ro công nghӋ: LiӋu dӵ án có khҧ thi vӅ mһt kӻ thuұt? LiӋu công nghӋ này có lӛi thӡi
trѭӟc khi mӝt sҧn phҭm ÿѭӧc sҧn xuҩt?
Nhұn biӃt rӫi ro là quy trình nҳm bҳt nhӳng gì không thoҧ mãn tiӅm tàng tӯ bên ngoài liên
quan tӟi mӛi dӵ án. Mӝt sӕ công cө và kӻ thuұt nhұn biӃt rӫi ro bao gӗm:
- Phát huy trí tuӋ dân chӫ (Brainstorming).
-
Kӻ thuұt Del

phi.

154
- Phӓng vҩn (Interviewing)
- Phân tích Mҥnh-YӃu-Thӡi cѫ-Nguy cѫ (SWOT=Strong-Weak-Opportunity- Threats)
b) ChiӃn lѭӧc quҧn lý rӫi ro
Trong hҫu hӃt các tә chӭc, ngѭӡi quҧn lý dӵ án thѭӡng thҩy mình hoҥt ÿӝng trong môi
trѭӡng ÿӝng và quҧn lý vӟi tài nguyên hҥn chӃ. Sӕ các rӫi ro, hay tәn thҩt tiӅm năng có thӇ cao.
Nhӳng tәn thҩt này thѭӡng có tác ÿӝng tiêu cӵc tӟi dӵ án vӅ thӡ
i gian lӏch biӇu, ngân sách, chҩt
lѭӧng ha
y tә hӧp các lƭnh vӵc này. Ngѭӡi quҧn lý dӵ án muӕn ngăn chһn nhӳng tәn thҩt này mà
mӝt trong nhӳng cách tӕt nhҩt ÿӇ làm ÿiӅu này là kiӇm soát rӫi ro.
KiӇm soát rӫi ro bao gӗm viӋc nhұn diӋn các hoҥt ÿӝng và các ÿe dӑa ( Các sӵ kiӋn không
mong muӕn ) vӟi hӑ. ĈiӅu này ÿѭӧc gӑi là phân tích rӫi ro. Ngѭӡi quҧn lý dӵ án phҧi xác ÿӏnh

xác suҩt xuҩt hiӋn ( nhѭ thҩp, trung bình và cao) ÿӕi vӟi nhӳng ÿe dӑa này tác ÿӝng kӻ thuұt, vұn
hành và kinh tӃ lên tә chӭc, ÿiӅu này ÿѭӧc gӑi là quá trình ÿánh giá rӫi ro. Ngѭӡi quҧn lý dӵ án có
thӃ xác ÿӏnh các biӋn pháp cҫn tiӃn hành ÿӇ ngăn cҧn ÿe dӑa ÿó khӓi xuҩt hiӋn hay ÿӇ làm giҧm
nhҽ tác ÿӝng cӫa ÿe dӑa, ÿiӅu này
ÿѭӧc gӑi là quҧn lý rӫi ro.
Ѭu ÿiӇm cӫa kiӇm soát rӫi ro có nhiӅu. Bҵng viӋc nhұn diӋn các hoҥt ÿӝng găng và các ÿe
dӑa vӟi chúng, ngѭӡi quҧn lý dӵ án có thӇ sӱa ÿәi lҥi các ѭӟc lѭӧng thӡi gian và chi phí tѭѫng
ӭng. Hӑ có thӇ tұp trung nӛ lӵc cӫa mình vào các hoҥt ÿӝng găng ÿӇ ÿҧm bҧo tác ÿӝng tӕi thiӇu
lên dӵ án. Hӑ có thӇ khái lѭӧc rӫi ro tәng thӇ ÿӕi vӟi dӵ án. Và kӃt quҧ là tӵ chuҭn bӏ cho m
ình
phѭѫng án ÿӕi phó vӟi tѭѫng lai không chҳc chҳn. Cuӕi cùng, hӑ có thӇ dùng kiӇm soát rӫi ro ÿӇ
phát triӇn các kӃ hoҥch dӵ phòng tin cұy, hӳu dөng.
Khi thӵc hiӋn kiӇm soát rӫi ro, bҥn nên khuyӃn khích sӵ tham gia cӫa tҩt cҧ nhӳng ngѭӡi
tham dӵ then chӕt vào dӵ án…ViӋc ÿѭa vào ÿҫy ÿӫ và phù

hӧp nhӳng ngѭӡi có khҧ năng tѭѫng
ӭng vӟi sӵ khác biӋt giӳa viӋc kiӇm soát rӫi ro tin cұy và vô dөng. ViӋc thiӃu hӑ có thӇ có nghƭa
là không xác ÿӏnh các hoҥt ÿӝng găng và nhӳng ÿe dӑa tѭѫng ӭng.
Bҥn cNJng nên xác ÿӏnh các hoҥt ÿӝng quan trӑng nhҩt và rӗi nhұn diӋn tҩt cҧ các ÿe d
ӑa
tiӅm năng c
ho nhӳng hoҥt ÿӝng ÿó. Nhӳng hoҥt ÿӝng này có thӇ hay không thӇ là nhӳng hoҥt
ÿӝng trên ÿѭӡng găng. Phân tích này có thӇ làm cho ngѭӡi quҧn lý dӵ án phҧi sӱa lҥi logic trong
lӏch biӇu ÿӇ phҧn ánh tҫm quan trӑng cӫa mӝt hoҥt ÿӝng.
Ngѭӡi quҧn lý dӵ án nên dùng sә nhұt ký kiӇm soát rӫi ro, ÿѭӧc vӁ trong hình dѭӟi ÿây ÿӇ
ghi lҥi

Hoҥ
t ÿӝng tӟi hҥn
(hoҥt ÿӝng găng)

Tác ÿӝng
Xác suҩt
Ĉe dӑa

Nhұt ký kiӇm soát rӫi ro nên ÿѭӧc dùng ÿӇ xây dӵng kӃ hoҥch dӵ phòng giҧi quyӃt tӯng ÿe
dӑa cho hoҥt ÿӝng Găng. Nhӳng kӃ hoҥch này nên giҧm bӟt hay khӱ bӓ tác ÿӝng cӫa rӫi ro cho
mӝt hoҥt ÿӝng Găng.

155
KiӇm soát rӫi ro không khӱ bӓ rӫi ro, nó ÿѫn giҧn giúp cho ngѭӡi quҧn lý dӵ án xác ÿӏnh
rӫi ro quan trӑng nhҩt vӟi hҫu hӃt các hoҥt ÿӝng quan trӑng. Ngѭӡi quҧn lý dӵ án không bao giӡ
có thӇ nhұn diӋn ÿѭӧc tҩt cҧ các rӫi ro. VӅ bҧn chҩt, tҩt cҧ mӑi ÿiӅu hӑ có thӇ làm giҧm thiӇu sӕ
lѭӧng và tác ÿӝng cӫa rӫi ro.
Mӭc ÿӝ kiӇm s

oát rӫi ro phө thuӝc rҩt nhiӅu vào khӕi lѭӧng công viӋc, thӡi gian và nӛ lӵc
mà ngѭӡi quҧn lý dӵ án sҹn lòng dành ra ÿӇ làm nó. Hӑ có thӇ bӏ ngұp chìm trong các con sӕ
thӕng kê xác suҩt và tính toán tác ÿӝng tài chính cӫa tәn thҩt. Mӭc ÿӝ kiӇm soát rӫi ro nên phө
thuӝc vào quy mô và tҫm quan trӑng cӫa dӵ án. HiӇn nhiên dӵ án càng lӟn và quan trӑng thì yêu
cҫu ngѭӡi quҧn lý dӵ án kiӇm soát rӫi r
o phҧi thұt khoa hӑc.
Bҧng 9-2. Bҧng ÿánh giá rӫi ro theo hành ÿӝng

Hoҥt ÿӝng Găng Ĉe dӑa Tác ÿӝng (H,M,L) Xác suҩt
(1) (2) (3) (4)

(1) Tên cӫa nhiӋm vө cҫn thӵc hiӋn
(2) Hành ÿӝng có thӇ cҧn trӣ hay làm dӯng tiӃn triӇn cӫa nhiӋm vө
(3) Mӭc ÿӝ theo ÿó ÿe dӑa ҧnh hѭӣng tӟi nhiӋm vө

Ngѭӡi quҧn lý dӵ án cNJng nên sӱ dөng danh sách kiӇm duyӋt ÿӇ ÿánh giá rӫi ro ÿѭӧc nêu ӣ
hình dѭӟi ÿây. Danh sách kiӇm duyӋt có thӇ trӧ giúp trong viӋc nhұn diӋn các rӫi ro cho dӵ án cӫa
bҥn.

1. Nhұn diӋn rӫi ro kӃ hoҥch, liên quan tӟi:
- Phát biӇu vӅ công viӋc
- Cҩu trúc phân viӋc
- Ѭӟc lѭӧng thӡi gian
- Lұp l
ӏch biӇu
- Xác ÿӏnh sҧn p
hҭm
- Quҧn lý dӵ án tәng
- KӃ hoҥch dӵ án
- Vòng ÿӡi

2. Nhұn diӋn rӫi ro tә chӭc liên quan tӟi
- Phân bә nhiӋm vө
- TuyӇn nhân viên
- Huҩn luyӋn
- Phҫn mӅm
- Dӳ liӋu
- Ĉӗ cung cҩp

156
- TiӋn nghi
- Sѫ ÿӗ tә chӭc
- Sӵ tham dӵ cӫa khách hàng
- Hӛ trӧ cӫa quҧn lý cao cҩp
3. Nhұn diӋn rӫi ro kiӇm soát liên quan tӟi
- KӃ hoҥch dӵ phòng
- Theo dõi kӃ hoҥch so vӟi thӵc tӃ
+ Chi phí
+ Lӏch biӇu
+ Chҩt lѭӧng
- Hӑp
+ Xét duyӋt hiӋn trҥng
+ Xét duyӋt kiӇm ÿiӇm
+ Nhân viên
- KiӇm
soát thay ÿәi
- Quҧn lý cҩu hình
- Ĉҧm bҧo chҩt lѭӧng
- Bҧng chuҭn cӝt mӕc
4. Nhұn diӋn rӫi ro kӻ thuұt liên quan tӟi
- Thӫ tөc kiӇm thӱ

- Phát triӇn chuyӇn giao theo vòng ÿӡi nhѭ:
+ Tài liӋu nghiên cӭu khҧ thi
+ Tài liӋu xác ÿӏnh yêu cҫu
+ Tài liӋu phân tích các phѭѫng án
+ Tài liӋu ÿһc t
ҧ chӭc năng
+ Tài liӋu thiӃt kӃ sѫ bӝ
+ KӃ hoҥch kiӇm chӭng/ làm hӧp lӋ
+ KӃ hoҥch thiӃt lұp và cài ÿһt
- KiӇm soát dӳ liӋu
- Công cө phát triӇn
- Kӻ thuұt phát triӇn
- Tài liӋu ngѭӡi dùng
- Chҩt lѭӧng sҧn phҭm
- Huҩn luyӋn
- An ninh HӋ thӕng
- Tài liӋu vұn hành
- ThiӃt kӃ ÿӕi vӟi
+ Chѭѫng
trình

157
+ Dӳ liӋu
+ Thӫ tөc
+ An ninh
+ Tài liӋu
Rͯi ro (Risk) là thѭӟc ÿo xác suҩt và hұu quҧ cӫa viӋc không ÿҥt ÿѭӧc mөc tiêu dӵ án.
Qu̫n lý rͯi ro (Risk Management) là mӝt kӻ thuұt quҧn lý ÿѭӧc dùng ÿӇ xác ÿӏnh nhӳng nhân tӕ
rӫi ro, khҧ năng xҧy ra và thiӋt hҥi tiӅm tàng. Chi phí cho chѭѫng trình ngăn ngӯa rӫi ro thѭӡng
ÿѭӧc so sánh vӟi nhӳng thiӋt hҥi dӵ tính do rӫi ro gây ra nhҵm xác ÿӏnh chiӃn lѭӧc quҧn lý thích

hӧp. ChiӃn lѭӧc quҧn lý
rӫi ro bao gӗm:
- Xác ÿӏnh rӫi ro
- Xác ÿӏnh sӕ lѭӧng (Quantification) và tính chҩt (Qualification) cӫa rӫi ro. Nhӳng thông sӕ
này sӁ cho biӃt khҧ năng và mӭc ÿӝ nghiêm trӑng cӫa rӫi ro. ĈӇ ÿӏnh lѭӧng rӫi ro (Risk
Quantification) ngѭӡi ta thѭӡng dùng phҫn trăm, ÿѫn vӏ tiӅn tӋ hoһc thӡi gian. ĈӇ xác
ÿӏnh tính chҩt cӫa rӫi ro (Risk Qualification), ngѭӡi ta thѭӡng dùng các phѭѫng pháp ÿӏnh

tính.
- KӃ hoҥch phòng ngӯa (Risk Response), Là nhӳng kӻ thuұt và phѭѫng pháp ÿѭӧc xây
dӵng ÿӇ giám sát nhҵm cҧnh báo sӟm vӅ rӫi ro và hҥn chӃ hoһc kiӇm soát rӫi ro.
c) Xây dӵng kӃ hoҥch quҧn lý rӫi ro
KӃ hoҥch rӫi ro bao gӗm kӃ hoҥch dӵ phòng, kӃ hoҥch rút lui, quӻ dӵ phòng :
- KӃ hoҥch dӵ phòng (ÿӕi phó nhӳng bҩt ngӡ) là nh
ӳng hoҥt ÿӝng xác ÿӏnh trѭӟc m
à thành
viên cӫa dӵ án sӁ thӵc hiӋn nӃu mӝt sӵ kiӋn rӫi ro xuҩt hiӋn
- KӃ hoҥch rút lui ÿѭӧc thӵc hiӋn cho nhӳng rӫi ro có tác ÿӝng lӟn tӟi nhӳng yêu cҫu mөc
tiêu cӫa dӵ án
- Quӻ dӵ phòng (bҩt ngӡ) hay tiӅn trӧ cҩp ÿѭӧc giӳ bӣi nhà tài trӧ và có thӇ dùng giҧm nhҽ
chi phí hay r
ӫi ro lӏch biӇu nӃu có nhӳng sӵ thay
ÿәi vӅ phҥm vi hay chҩt lѭӧng.
Xây dӵng kӃ hoҥch quҧn lý rӫi ro bao gӗm mӝt sӕ bѭӟc sau:
1. Xác ÿӏnh chiӃn lѭӧc và phѭѫng pháp quҧn lý rӫi ro bҵng các phѭѫng pháp ÿӏnh lѭӧng và
ÿӏnh tính, cNJng nhѭ các kӃ hoҥch xӃp loҥi.
2. Lұp kӃ hoҥch dӵ phòng bҵng cách xác ÿӏnh các phѭѫng pháp ÿӕi phó và các chiӃn lѭӧc
giҧm thiӇu, ÿӗng thӡi xây dӵng mӝt bҧn kӃ hoҥch dӵa trên tình huӕng, tích hӧp các biӋn
pháp ÿӕi phó và các chiӃn lѭӧc giҧm thiӇu thành mӝt tәng thӇ toàn diӋn.
3. Lұp kӃ hoҥch quҧn lý rӫi ro trên ÿѭӡng tӟi hҥn bҵng cách xác ÿӏnh bҧn chҩt ÿһc trѭng và

tҫm quan trӑng cӫa các rӫi ro ÿӕi vӟi ÿѭӡng tӟi hҥn.
4. Ĉӏnh nghƭ
a các dҩu hiӋu rӫi ro làm dҩu hiӋu cҧnh báo sӟm khi có thӇ và ÿӇ nhұn biӃt rӫi
ro.
5. ChӍ ÿӏnh ngѭӡi chӏu trách nhiӋm cho mӝt rӫi ro hoһc mӕi ÿe dӑa nhҩt ÿӏnh. Ĉӏnh ra nhӳng
dҩu hiӋu rӫi ro mà hӑ cҫn giám sát và các biӋn pháp ÿӕi phó mà hӑ cҫn thӵc hiӋn.
6. Lұp quӻ dӵ phòng rӫi ro (contingency reserve) nhҵm hӛ trӧ cho kӃ ho
ҥch.
7. Lұp qu
y trình cұp nhұt kӃ hoҥch trong suӕt vòng ÿӡi cӫa dӵ án.
Bҧng 9-3 sӁ ÿѭӧc cұp nhұt trong quá trình theo dõi quҧn lý dӵ án. Có thӇ mӝt sӕ rӫi ro sӁ
không còn nhiӅu nguy cѫ nӳa và cNJng sӁ xuҩt hiӋn thêm các loҥi rӫi ro khác.