Lec 1 s2 5

Trường Đại học Y Hà Nội. Ban Đổi mới CTĐTBSYK
Mẫu B. Tài liệu dành cho sinh viên

GIẢI PHẪU TIM, MẠCH VÀNH VÀ CÁC MẠCH MÁU LỚN Ở NGỰC, BỤNG
Mã bài giảng: LEC1 - S2.5
-

Tên bài giảng: Giải phẫu tim, mạch vành và các mạch máu lớn ở ngực, bụng
Đối tượng học tập: Sinh viên Bác sĩ Y khoa, năm thứ 2
Số lượng: 200 sinh viên.
Thời lượng: 2 tiết (100 phút).
Địa điểm: Giảng đường.
Giảng viên biên soạn: Ths. Phạm Duy Đức
Giảng viên giảng dạy: PGS.TS. Trần Sinh Vương, PGS. TS. Ngô Xuân Khoa, TS.
Nguyễn Đức Nghĩa, PGS.TS.Nguyễn Văn Huy, PGS.TS. Nguyễn Xuân Thuỳ, Ths.
Vũ Bá Anh, TS. Trần Quốc Hoà TS. Lê Mạnh Thường, Ths. Vũ Thành Trung, Ths.
Chu Văn Tuệ Bình, Ths. Phan Văn Hậu, Ths.Nguyễn Ngọc Ánh, Ths. Hồng Văn Sơn.

Mục tiêu học tập
1. Trình bày được vị trí, hình thể, liên quan, cấu tạo của tim, cấp máu và thần kinh cho
tim.
2. Trình bày được các đoạn của động mạch chủ và phạm vi cấp máu của từng đoạn, các
tĩnh mạch chủ và đặc điểm của các tĩnh mạch dẫn lưu máu cho bụng (tĩnh mạch cửa) và ngực
(hệ tĩnh mạch đơn).
3. Liệt kê áp dụng lâm sàng liên quan.
1. Các khái niệm chính (Key concepts)
1.1. Tim
1.1.1. Hình thể ngồi và liên quan
Vị trí: trung thất giữa
Kích thước
Hình thể ngồi: hình tháp có 4 mặt, 1 đỉnh, 1 nền (đáy); Các mặt, các bờ.

1.1.2. Hình thể trong
Tim phải
- Tâm nhĩ phải: Mào tận cùng, phần sau, phần trước, vách gian nhĩ, hố bầu dục, tiểu nhĩ
phải
- Tâm thất phải: Bè cơ, cơ nhú, thừng gân, nón động mạch
- Van 3 lá: Lá trước, sau, vách; Van động mạch phổi: 3 lá van bán nguyệt
Tim trái
- Tâm nhĩ trái: tiểu nhĩ trái, van của lỗ bầu dục, chỗ đổ của 4 tĩnh mạch phổi
- Tâm thất trái: vách gian thất gồm phần cơ và phần màng; các cơ nhú, bé cơ, thừng gân.
Lớp cơ thất trái dày hơn 3 lần thất phải.
- Van mũ ni/ 2 lá: lá trước và lá sau; Van động mạch chủ
Van tim bệnh lý: dị tật bẩm sinh của tim thường găp, van 2 lá bệnh lý, van động mạch chủ
bệnh lý, van bệnh lý ở tim phải.
1.1.3. Cấu tạo
Ngoại tâm mạc


- Ngoại tâm mạc sợi
- Ngoại tâm mạc thanh mạc: Lá thành, lá tạng ổ ngoại tâm mạc, các xoang ngang và chếch
ngoại tâm mạc
Mạch máu và thần kinh: bó mạch ngoại tâm mạc-hồnh
Các liên hệ lâm sàng
Cơ tim
- Mơ liên kết và khung sợi của tim: các vòng sợi và tam giác sợi phải, trái; bó nhĩ thất
Nội tâm mạc
1.1.4. Mạch và thần kinh của tim
Các động mạch vành
- Động mạch vành trái
- Động mạch vành phải Các liên hệ lâm sàng
Các tĩnh mạch của tim

- Xoang vành và các nhánh; Các tĩnh mạch tim: lớn, giữa, nhỏ; Tĩnh mạch sau của thất
trái; Tĩnh mạch chếc của tâm nhĩ trái
- Các tĩnh mạch tim trước
- Tĩnh mạch tim cực nhỏ
- Bạch huyết của mạch vành
Thần kinh của tim
Hệ thống dẫn truyền của tim: Nút xoang- nhĩ, nút nhĩ-thất, bó nhĩ-thất gồm các trụ phải và
trụ trái, mạng lưới sợi dưới nội tâm mạc.
Thần kinh tự chủ của tim: các sợi giao cảm và đối giao cảm
1.1.5. Đối chiếu tim lên thành ngực và hình ảnh X- quang của tim
Giải phẫu bề mặt
X-quang tim phổi
1.2. Các mạch máu lớn ở ngực và bụng
1.2.1. Các mạch máu của tuần hoàn phổi
- Thân động mạch phổi
- Các động mạch phổi phải và trái
- Các tĩnh mạch phổi: 4 TM phổi
1.2.2. Động mạch chủ
- Động mạch chủ lên
+ Nguyên uỷ, đường đi, tận cùng Liên quan
+ Phân nhánh: các động mạch vành phải, trái
- Cung động mạch chủ
+ Nguyên uỷ, đường đi, tận cùng Liên quan
+ Phân nhánh: thân động mạch cánh tay đầu chia thành động mạch cảnh chung phải, dưới
đòn phải; động mạch cảnh chung trái, động mạch dưới đòn trái
+ Các liên hệ lâm sàng
- Động mạch chủ ngực
+Nguyên uỷ, đường đi, tận cùng Liên quan
+Phân nhánh: các nhánh ngoại tâm mạc, nhánh phế quản, nhánh thực quản, nhánh trung
thất, các động mạch hoành trên, các động mạch gian sườn sau, dưới sườn.

+ Liên hệ lâm sàng


- Động mạch chủ bụng
+ Nguyên uỷ, đường đi, tận cùng Liên quan
+ Phân nhánh: động mạch thân tạng, mạc treo tràng trên, mạc treo tràng dưới, thượng thận
giữa, thận, tinh hoàn/ buồng trứng, hoành dưới, thắt lưng, cùng giữa
+ Liên hệ lâm sàng
1.3. Các tĩnh mạch chủ
- Tĩnh mạch chủ trên
- Hệ tĩnh mạch đơn: tĩnh mạch đơn, bán đơn và bán đơn phụ
- Tĩnh mạch chủ dưới Tĩnh mạch cửa
Các liên hệ lâm sàng Xơ gan
2. Câu hỏi cần nghiên cứu
2.1. Van tim bệnh lý gây hậu quả gì?
2.2. Tràn dịch màng ngồi tim và chèn ép tim cấp? Viêm màng ngoài tim co thắt và viêm màng
ngoài tim?
2.3. Bệnh động mạch vành? Can thiệp mạch vành/ chụp mạch vành? Phẫu thuật bắc cầu chủ-vành.
2.4. Hẹp động mạch chủ? Bất thường cung động mạch chủ? Bất thường nguyên uỷ các mạch máu
lớn?
2.5. Chấn thương động mạch chủ? Lóc tách động mạch chủ?
2.6. Phình động mạch chủ bụng?
3. Hình ảnh
Atlas giải phẫu người (2007), Frank H. Netter, Nhà xuất bản y học, Hình 200-230, 282-303.





4. Tài liệu học tập

- Handout bài giảng.
- Giải phẫu người (2006), Nguyễn Văn Huy, Nhà xuất bản y học, trang 198-221(Bài 19,20).
5. Tài liệu tham khảo
5.1. Giải phẫu người (2004), tập 2, Trịnh Văn Minh, Nhà xuất bản giáo dục, 145-170.
5.2. Gray’s Anatomy for Student , 3rd, Elsevier, 180-241.
. 5.3. Atlas of Anatomy, Vol2: Internal organs, second edition, 70-170.
Trưởng Module

Phạm Mạnh Hùng

Giảng viên biên soạn

Phạm Duy Đức