Bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng cộng sản việt nam. giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân trong giai đoạn cách mạng hiện nay.

1

Bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng
cộng sản việt nam. giữ vững và tăng cường bản chất giai
cấp công nhân trong giai đoạn cách mạng hiện nay.
Xác định rõ bản chất giai cấp của Đảng Cộng sản là một
vấn đề có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nó chi phối nội dung,
nguyên tắc hoạt động của Đảng, đồng thời quyết định phương hướng, biện pháp xây dựng Đảng. Bản chất giai cấp
của Đảng Cộng sản Việt Nam được Đại hội đại biểu toàn
quốc lần thứ X của Đảng khẳng định: “ Đảng Cộng sản Việt
Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là
đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt
Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân,
nhân dân lao động và của dân tộc” 1. Đây là một trong những
vấn đề cơ bản, then chốt, thể hiện một cách khái quát nhất về
bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng Cộng
sản Việt Nam, là vấn đề có ý nghĩa lý luận và thực tiễn hết
sức quan trọng. Sự khẳng định đó vừa nói rõ được bản chất
giai cấp của Đảng, vừa nêu lên ý nghĩa đại biểu cho lợi ích
của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc
Việt Nam. Bản chất giai cấp công nhân là vấn đề cơ bản, bao
trùm, có tính ngun tắc đối với tất cả các đảng cộng sản
Mácxít - Lêninnít chân chính. Nó càng đặc biệt quan trọng
1

Văn kiện Đai hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội 2006, tr 130.


2

hơn đối với Đảng Cộng sản Việt Nam, một Đảng ra đời và

trưởng thành ở một nước thuộc địa nửa phong kiến, nông
nghiệp lạc hậu, công nghiệp chưa phát triển, giai cấp cơng
nhân cịn nhỏ bé. “Một Đảng mà số đông đảng viên xuất thân
từ nông dân, tiểu tư sản và giác ngộ cách mạng bắt nguồn từ
chủ nghĩa yêu nước”1.
Hiện nay, Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền
lãnh đạo đất nước, do đó sự lãnh đạo của Đảng ngày càng to
lớn về quy mô, phong phú và phức tạp về nội dung, bao trùm
tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, chính trị, xã hội.
Đảng lãnh đạo sự nghiệp đổi mới, sự nghiệp cơng nghiệp
hố, hiện đại hoá đất nước, chủ động hội nhập và là thành
thành viên chính thức tổ chức WTO, trong xu thế hồ bình,
hợp tác và phát triển của thế giới. Tồn cầu hố kinh tế đã
tạo ra cơ hội phát triển cho đất nước nhưng cũng chứa dựng
nhiều khó khăn, thách thức. Sự cạnh tranh kinh tế - thương
mại, tài nguyên, năng lượng, thị trường v.v.. ngày càng gay
gắt, khoa học và cơng nghệ có những bước tiến nhảy vọt.
Trong khi đó chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, dân tộc,
sắc tộc, tôn giáo vẫn tiếp tục diễn ra. “Nước ta đang đứng
trước nhiều thách thức lớn, đan xen nhau, tác động tổng hợp
và diễn biến phức tạp, không thể coi thường bất cứ thách
thức nào. Nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế so với nhiều
1

Báo cáo tổng kết xay dựng Đảng tại Đại hội lần thứ IV, Nxb Sự thật, Hà Nội 1977, tr
27.


3

nước trong khu vực và trên thế giới vẫn tồn tại. Tình trạng
suy thối về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ
phận cán bộ, đảng viên gắn với tệ quan liêu, tham nhũng,
lãng phí là nghiêm trọng. Những biểu hiện xa rời mục tiêu của
chủ nghĩa xã hội chưa được khắc phục. Các thế lực thù địch
vẫn tiếp tục thực hiện âm mưu “diễn biến hoà bình”, gây bạo
loạn lật đổ, sử dụng các chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền”
hịng làm thay đổi chế độ chính trị ở nước ta.”1 Do đó, vấn đề
giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp, tính tiên phong
của Đảng là nhiệm vụ then chốt, có ý nghĩa sống cịn đối với
sự lãnh đạo của Đảng và sự nghiệp cách mạng của nhân dân
Việt Nam trong giai đoạn hiện nay.
Bản chất giai cấp công nhân là bản chất cách mạng và
khoa học, là ý chí kiên định và trí tuệ tiên phong, đạo đức
mẫu mực và ý thức tổ chức kỷ luật chặt chẽ…của giai cấp
công nhân. Bản chất giai cấp công nhân của Đảng ta đã thấm
sâu vào tất cả các mặt chính trị, tư tưởng và tổ chức, hay nói
một cách khác bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng ta đã
ăn sâu, bám rễ bền chặt cả trong đường lối chính trị, nền
tảng tư tưởng, nguyên tắc tổ chức và mọi hoạt động của
Đảng. Trong quá trình ra đời, tồn tại và phát triển dù tên gọi
như thế nào (Đảng Cộng sản hay Đảng Lao động), dù diễn
đạt ra sao ở phần mở đầu của điều lệ Đảng về cơ bản vẫn
1

Văn kiện Đai hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG, Hà Nội 2006, tr 75.


4

nằm trong sáu điểm Đảng ta đã xác định trong luận cương
tháng 10 - 1930. Đảng Cộng sản Việt Nam luôn luôn mang
bản chất giai cấp công nhân Việt Nam, là đội tiên phong của
giai cấp, của dân tộc.
Bản chất giai cấp cơng nhân của Đảng: là tồn bộ
những mặt, những thuộc tính, những mối quan hệ cơ bản
nhất quy định Đảng là đội tiên phong của giai cấp công nhân,
đại biểu trung thành với lợi ích của giai cấp công nhân, nhân
dân lao động và của cả dân tộc.
Ngay từ lúc ra đời, trong chính cương sách lược vắn tắt
tại Hội nghị thành lập Đảng (3/2/1930) đã khẳng định: “Đảng
Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của vô sản giai cấp”.
Trong suốt quá trình xây dựng và hoạt động lãnh đạo của
Đảng, qua các kỳ đại hội, Đảng ta luôn luôn xác định: Đảng
Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân
Việt Nam, đồng thời có sự phát triển phù hợp với điều kiện
lịch sử và nguyện vọng của nhân dân. Tại đại hội lần thứ nhất
điều lệ Đảng xác định Đảng Cộng sản Đông Dương là đội
tiền phong duy nhất của vô sản giai cấp, đến Đại hội II được
trình bày đầy đủ và hệ thống hơn. Từ Đại hội lần thứ IV đến
Đại hội lần thứ VI bản chất giai cấp của Đảng được xác định
Đảng Cộng sản Việt Nam là của giai cấp công nhân Việt
Nam, là đội tiên phong, bộ tham mưu chiến đấu có tơư chức
và là tổ chức cao nhất của giai cấp công nhân Việt Nam, đại


5

biểu trung thành lợi ích của giai cấp cơng nhân, nhân dân lao
động và của cả dân tộc. Đồng thời đảng làm trịn nghĩa vụ

của mình đối với phong trào cộng sản và công nhân quốc tế.
Đại hội VII, VIII, IX tiếp tục khẳng định Đảng là đội tiên phong
của giai cấp công nhân Việt Nam, đại biểu trung thành cho lợi
ích của giai cấp cơng nhân, nhân dân lao động và của cả dân
tộc. Tại Đại hội lần thứ X Đảng ta xác định giữ vững bản chất
giai cấp và có bước phát triển sáng tạo phù hợp với nét đặc
thù của Đảng ta, thực tiễn cách mạng Việt Nam và đáp ứng
được nguyện vọng, tình cảm của nhân dân. Chính vì vậy,
trong báo cáo chính trị và trong điều lệ Đảng khẳng định:
Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công
nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và
của dân tộc Việt Nam; đại biểu trung thành lợi ích của giai
cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc. Như vậy,
bản chất giai cấp của Đảng ngày càng được hiểu sâu sắc
hơn, nhuần nhuyễn hơn, Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản
chất giai cấp công nhân Việt Nam đồng thời mang tính nhân
dân và tính dân tộc sâu sắc. Chính điều đó địi hỏi Đảng ta
phải ln ln trung thành với giai cấp công nhân, nâng cao
lập trường, tư tưởng của giai cấp công nhân, đồng thời phải
học tập, kế thừa, phát huy truyền thống dân tộc, tăng cường
đồn kết, tập hợp nhân dân, phấn đấu vì lợi ích của giai cấp
công nhân và của dân tộc Việt Nam. Đó là vấn đề cơ bản


6

then chốt nhất, thể hiện khái quát nhất bản chất giai cấp cơng
nhân, tính tiên phong của Đảng trên hai mối quan hệ cơ bản
là Đảng với giai cấp công nhân và Đảng với nhân dân lao
động và dân tộc Việt Nam.

Trong giai đoạn cách mạng hiện nay, khi mà tình hình
thế giới, khu vực có những biến đổi phức tạp và mau lẹ, khi
mà kẻ thù hàng ngày, hàng giờ đang điên cuồng chống phá
cách mạng, chúng tìm mọi cách hạ thấp vai trò lãnh đạo của
Đảng Cộng sản, địi đa ngun chính trị, đa đảng đối lập thì
vấn đề giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp càng quan
trọng hơn bao giờ hết. Do đó Văn kiện Đại hội Đảng toàn
quốc là thứ VIII khẳng định: “Điều xuyên suốt có ý nghĩa quan
trọng hàng đầu đối với Đảng ta trong giai đoạn hiện nay là
giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của
Đảng.”1
Xuất phát từ lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin về vấn
đề giai cấp và đấu tranh giai cấp, từ vị trí, vai trị và sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân. Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ ra
rằng trong xã hội có giai cấp thì đấu tranh giai cấp là tất yếu,
do đó, cuộc đấu tranh của giai cấp vô sản chống lại giai tư
sản là tất yếu khách quan. Cuộc đấu tranh giai cấp diễn ra từ
thấp đến cao mà đỉnh cao là cách mạng xã hội, trong cuộc
đấu tranh này, giai cấp công nhân muốn giành được thắng lợi
1

Đảng Cộng sản Việt Nam Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, trang 48.


7

thì địi hỏi khách quan là phải thành lập chính Đảng cách
mạng của mình để tổ chức lãnh đạo phong trào, hay nói một
cách khác đó là điều kiện, thời cơ cho sự ra đời của Đảng
Cộng sản. Đảng Cộng sản chính là đội tiên phong, lãnh tụ

chính trị của giai cấp cơng nhân. Do đó, Đảng phải mang bản
chất của giai cấp công nhân chứ không phải bản chất của
giai cấp nào khác. Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai
cấp cơng nhân chứ khơng phải là tồn bộ giai cấp, Đảng gồm
những đại biểu ưu tú nhất, giác ngộ nhất của giai cấp. Đảng
được hình thành và phát triển xuất phát từ vai trò sứ mệnh
lịch sử và địa vị của giai cấp cơng nhân, chính vai trị sứ
mệnh đó quyết định bản chất giai cấp của Đảng và đường lối
xây dựng Đảng. Chính vì vậy, Đảng được tổ chức chặt chẽ,
kỷ luật tự giác, nghiêm minh, thực sự là đội tiên phong, lãnh
tụ chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân.
Trong “Tuyên ngôn của Đảng Cộng sản”, C.Mác Ph.Ăngghen đã khẳng định: Giai cấp vơ sản hiện đại là người
có sứ mệnh lịch sử đào huyệt chôn chủ nghĩa tư bản và xây
dựng một xã hội mới tốt đẹp hơn – chế độ xã hội chủ nghĩa,
cộng sản chủ nghĩa. Bằng lý luận sắc sảo, đúng đắn các ông
đã làm nổi bật vai trị của giai cấp cơng nhân là giai cấp tiêu
biểu cho lực lượng sản xuất tiến bộ nhất, là giai cấp được rèn
luyện trong nền sản xuất đại công nghiệp, là sản phẩm của
chính bản thân nền đại cơng nghiệp, cho nên giai cấp công


8

nhân là giai cấp tiên tiến nhất, có tinh thần cách mạng triệt để
nhất, có khả năng hành động cách mạng kiên quyết nhất, có
tính tổ chức và kỷ luật cao nhất, là giai cấp duy nhất đóng vai
trị lãnh đạo cách mạng “Trong tất cả các giai cấp hiện đang
đối lập với giai cấp tư sản, thì chỉ có giai cấp vô sản là giai
cấp thực sự cách mạng. Tất cả các giai cấp khác đều suy tàn
và tiêu vong cùng với sự phát triển của đại công nghiệp. Cịn

giai cấp vơ sản lại là sản phẩm của bản thân nền đại công
nghiệp”1. C.Mác - Ph.Ăngghen chỉ rõ: Đảng Cộng sản của giai
cấp công nhân, mang bản chất giai cấp cơng nhân, do đó
phải đứng trên lập trường giai cấp để xem xét, giải quyết mọi
vấn đề. Mọi chủ trương đường lối chiến lược, sách lược của
Đảng đều phải được xuất phát từ lợi ích của giai cấp cơng
nhân và nhân dân lao động. Làm được như thế Đảng mới
thực sự có sức mạnh và lơi cuốn lực lượng cách mạng to lớn
trong cuộc đấu tranh thực hiện sứ mệnh lịch sử của mình.
Đảng Cộng sản là sản phẩm của sự kết hợp giữa chủ nghĩa
xã hội khoa học với phong trào công nhân. Lênin khẳng định:
“Việc hướng chủ nghĩa xã hội đi đến chỗ kết hợp với phong
trào cơng nhân đó là cơng lao chủ yếu của

C.Mác -

Ph.Ăngghen. Hai ông đã sáng tạo ra một lý luận cách mạng,
lý luận giải thích tính tất yếu của sự kết hợp ấy và đề ra

1

C.Mác và Ph.Ăngghen toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội 1995, tập 4, trang 610


9

nhiệm vụ cho những người xã hội chủ nghĩa là phải tổ chức
cuộc đấu tranh giai cấp của giai cấp vô sản”2.
Đảng Cộng sản ra đời là sự kết hợp giữa học thuyết cách
mạng và khoa học với một phong trào cách mạng. Như vậy,

bản chất cách mạng và khoa học là thuộc tính căn bản của
Đảng Cộng sản. Cho nên, tăng cường bản chất giai cấp công
nhân trong quá trình xây dựng Đảng là một tất yếu khách
quan, một nhu cầu đòi hỏi cấp thiết của sự nghiệp cách mạng
của giai cấp công nhân.
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời không chỉ là sự kết hợp
giữa chủ nghĩa Mác - Lênin với phong trào cơng nhân mà cịn
với phong trào yêu nước. Đây là đặc thù Việt Nam, là trí tuệ
thiên tài của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Người đã giải quyết rất
sáng tạo, thành công, nhuần nhuyễn vấn đề giai cấp và vấn
đề dân tộc. Chính Người đã vạch ra đường lối gương cao
ngọn cờ dân tộc và giai cấp để đưa cách mạng Việt Nam tiến
lên. Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời vừa tuân thủ theo quy
luật chung (mang tính phổ biến), đồng thời có quy luật riêng
(tính đặc thù). Đảng viên của Đảng ta chiếm hơn 90% xuất
thân từ thành phần nông dân, gần 10% xuất thân từ thành
phần giai cấp công nhân. Sự ra đời và phát triển của giai cấp
công nhân Việt Nam gắn liền với cuộc khai thác thuộc địa của
thực dân Pháp (giai cấp công nhân ra đời trong cuộc khai
2

V. I. Lênin toàn tập, tập 4, Nxb. M, 1978, tr. 308.


10

thác thuộc địa lần thứ nhất, lớn lên trong cuộc khai thác thuộc
địa lần thứ hai của Pháp). Mặc dù, có những nét riêng nhưng
giai cấp cơng nhân Việt Nam mang đầy đủ đặc điểm của giai
cấp công nhân quốc tế, đó là giai cấp triệt để cách mạng, có

tinh thần đồn kết, có kỷ luật tự giác, nghiêm minh, là giai cấp
đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến…Chính quy luật
đặc thù đó dẫn đến thành phần xã hội của đội ngũ đảng viên
cũng không giống các Đảng Cộng sản ở các nước trên thế
giới. Do đó, trong công tác xây dựng Đảng phải ra sức coi
trọng giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện bản chất giai cấp công
nhân, tính tiên phong của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Thường
xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân
cho tồn Đảng là tất yếu khách quan, là vấn đề cấp bách
trong tình hình hiện nay. Khi đề cập đến vấn đề bản chất giai
cấp công nhân Lênin chỉ rõ: cái quyết định nhất là Đảng đó
chiến đấu cho mục đích lý tưởng gì ? chứ khơng phải là số
lượng giai cấp cơng nhân nhiều hay ít trong Đảng. Đảng
Cộng sản Việt Nam là một Đảng mà phần lớn đảng viên xuất
thân từ giai cấp nông dân, nhưng mục tiêu, lý tưởng của
Đảng là mục tiêu lý tưởng của giai cấp cơng nhân, đó là độc
lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.
Giai cấp công nhân Việt nam là giai cấp tiên tiến nhất, đại
diện cho phương thức sản xuất tiến bộ nhất, tiêu biểu cho xu
thế phát triển của thời đại và cũng là giai cấp tiêu biểu cho


11

truyền thống tốt đẹp của dân tộc. Giai cấp công nhân Việt
Nam ra đời ở một đất nước có truyền thống u nước, so với
giai cấp nơng dân thì giai cấp công nhân Việt Nam nhỏ bé về
số lượng, là giai cấp bị bóc lột nặng nề nhất, ra đời trước giai
cấp tư sản dân tộc, chịu ảnh hưởng của cách mạng Tháng
Mười, sớm có Đảng lãnh đạo. Là giai cấp ra đời gắn liền với

lợi ích dân tộc, có quan hệ máu thịt với giai cấp nông dân. Sứ
mệnh lịch sử của giai cấp công nhân Việt Nam là lãnh đạo
toàn thể nhân dân lao động tiến hành đấu tranh cách mạng,
đánh đổ đế quốc, phong kiến, xây dựng thành công chủ
nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội
chủ nghĩa. Chính vì vậy trong công tác xây dựng Đảng phải
giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính
tiên phong của Đảng.
Từ thực tiễn lịch sử ra đời của các Đảng Cộng sản và phong
trào công nhân trên thế giới chúng ta thấy rằng: Sau cách
mạng tháng Mười Nga năm 1917 thắng lợi, hàng loạt các
Đảng Cộng sản trên thế giới được thành lập, một số Đảng
Cộng sản giữ vai trò lãnh đạo đất nước. Nhưng hiện nay, các
Đảng Cộng sản và phong trào công nhân thế giới đang đứng
trước một thách thức lớn đó là sự sụp đổ của hệ thống chủ
nghĩa xã hội, sự tan rã của các Đảng Cộng sản ở Liên Xô và
Đông Âu. Một trong những nguyên nhân dẫn đến thảm kịch
trên là các Đảng Cộng sản không giữ vững và tăng cường


12

bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng, do đó
năng lực, hiệu quả lãnh đạo bị giảm sút, thậm chí Đảng mất
vai trị lãnh đạo đối với tồn xã hội. Chính vì vậy mà trong
q trình hoạt động lãnh đạo của mình Đảng Cộng sản phải
thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp
công nhân của Đảng.
Thực tiễn ra đời, xây dựng, phát triển của Đảng Cộng sản
Việt Nam hơn 76 năm qua chúng ta thấy rằng Đảng ta

thường xuyên giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp
cơng nhân, tính tiên phong của Đảng, nhất là những giai
đoạn cách mạng gặp mn vàn khó khăn. Vì vậy, vai trị lãnh
đạo của Đảng ln được củng cố và phát huy. Đảng ta đứng
vững trên lập trường của giai cấp công nhân, giữ vững
nguyên tắc trong xây dựng Đảng xác định đường lối và phương pháp cách mạng đúng đắn, sáng tạo, giải quyết một cách
khoa học, chính xác vấn đề chiến lược, sách lược, lãnh đạo
cách mạng giành nhiều thắng lợi, đặc biệt là những thành tựu
quan trọng trong 20 năm đổi mới đất nước, xứng đáng lãnh
tụ chính trị, bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp công nhân.
Hiện nay, thực tiễn thế giới, khu vực, trong nước có nhiều
diễn biến mau lẹ và phức tạp. Trong khi đó chúng ta thực
hiện nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa,
đẩy mạnh cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước, mở rộng
giao lưu hợp tác quốc tế. Do đó cán bộ, đảng viên hàng ngày,


13

hàng giờ tiếp xúc với kinh tế tư bản chủ nghĩa, lối sống tư
bản chủ nghĩa. Vì vậy, giữ gìn bản chất giai cấp cơng nhân,
tính tiên phong của Đảng có ý nghĩa quyết định đến sự tồn tại
của chế độ xã hội chủ nghĩa, sự thành công của công cuộc
đổi mới, đồng thời khắc phục được khuyết tật của nền kinh tế
thị trường, phát huy năng lực của cán bộ đảng viên trên mọi
lĩnh vực công tác, giữ vững phẩm chất đạo đức của cán bộ,
đảng viên trước những mặt trái của cơ chế thị trường không
bị sa ngã trước lối sống tư bản chủ nghĩa. Hơn nữa, Đảng ta
là Đảng cầm quyền lãnh đạo tồn xã hội thì bản chất giai cấp
cơng nhân, tính tiên phong của Đảng có ý nghĩa quyết định

đối với bản chất của chế độ xã hội, bản chất của hệ thống
chính trị. Giữ vững bản chất giai cấp công nhân của Đảng là
biện pháp cơ bản và cấp bách để khắc phục có hiệu quả mặt
trái của nền kinh tế thị trường, giữ vững được định hướng xã
hội chủ nghĩa. Bởi vì, trong khi phát triển nền kinh tế thị trường thì cán bộ, đảng viên của Đảng đứng trong các thành
phần kinh tế đều mang dấu ấn riêng khác nhau. Do đó, phải
củng cố, tăng cường bản chất giai cấp công nhân là vấn đề
tất yếu, có giữ vững bản chất giai cấp cơng nhân thì đội ngũ
cán bộ, đảng viên mới có bản lĩnh chính trị vững vàng, khơng
bị xa ngã trước những diễn biến mau lẹ và phức tạp của cuộc
sống, trước sự cám dỗ của đồng tiền. Mặt khác, bản chất giai
cấp công nhân của Đảng là hiện tượng chính trị xã hội, là cái


14

tương đối ổn định nhưng luôn chịu tác động nhiều chiều của
các yếu tố kinh tế chính trị xã hội. Trước những diễn biến
phức tạp mau lẹ của thế giới, khu vực, sự chống phá điên
cuồng của chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch, thì việc
giữ vững và tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính
tiên phong của Đảng là vấn đề cấp thiết hiện nay.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII đã tổng kết công tác
xây dựng Đảng sau 10 năm đổi mới, một trong những khuyết
điểm của công tác xây dựng Đảng là : “Trong điều kiện cơ
chế thị trường, kinh tế nhiều thành phần, mở cửa với bên
ngoài, cán bộ, đảng viên hàng ngày, hàng giờ chịu tác động
của nhiều nhân tố rất phức tạp, kể cả những hoạt động
chống phá Đảng, vấn đề giữ vững bản chất giai cấp công
nhân đứng trước những thử thách mới. Song, Đảng thiếu sự

chuẩn bị đầy đủ cho bước chuyển này, chưa chú ý đúng mức
vấn đề giáo dục, rèn luyện phẩm chất chính trị và đạo đức đối
với cán bộ đảng viên. Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng
viên thiếu tu dưỡng bản thân, phai nhạt lý tưởng, mất cảnh
giác, giảm sút ý chí, kém ý thức tổ chức kỷ luật, xa đoạ về
đạo đức và lối sống. Một số thoái hoá về chính trị, tuy rất ít
nhưng hoạt động của họ gây hậu quả hết sức xấu”1.
Trước thực trạng đó, việc giữ vững và tăng cường
bản chất giai cấp công nhân, tính tiên phong của Đảng là
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb CTQG, H, 1996,
tr. 137.


15

nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của công tác xây dựng Đảng,
là vấn đề có ý nghĩa quyết định đến năng lực lãnh đạo sức
chiến đấu của Đảng, bảo đảm cho Đảng ln là đội tiên
phong chính trị, lực lượng lãnh đạo có uy tín với tồn bộ dân
tộc hiện nay.
Bản chất giai cấp công nhân của Đảng Cộng sản được thể
hiện ở mục tiêu, lý tưởng, ở Cương lĩnh, đường lối; nền tảng
tư tưởng; các nguyên tắc tổ chức sinh hoạt Đảng; ở phẩm
chất năng lực của đội ngũ cán bộ, đảng viên; ở mối quan hệ
gắn bó giữa Đảng với nhân dân; ở sự kết hợp giải quyết giữa
vấn đề dân tộc và vấn đề quốc tế.
Mục tiêu, lý tưởng của Đảng Cộng sản Việt Nam là độc lập
dân tộc và chủ nghĩa xã hội, xây dựng một nước Việt Nam

dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Đồng thời suốt quá trình lãnh đạo đất nước Đảng ta ln ln
phấn đấu vì mục tiêu lý tưởng đó. Chính vì vậy Đảng ta,
được cả dân tộc tin yêu, thừa nhận là người lãnh đạo đất
nước. Đó là niềm vinh dự, nguồn sức sống mạnh liệt của
Đảng.
Nền tảng tư tưởng của Đảng là của giai cấp cơng nhân, đó
là chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đây là
luận điểm quan trọng nhất, quyết định bản chất giai cấp công
nhân của Đảng Cộng sản, trong báo cáo chính trị Đại hội
Đảng lần thứ IX khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm


16

xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ
nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh”1. Đồng thời, báo cáo cũng chỉ rõ: “khẳng định lấy
chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng
tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng là sự tổng
kết sâu sắc thực tiễn cách mạng và là bước phát triển quan
trọng trong nhận thức và tư duy lý luận của Đảng ta”.2 Chủ
nghĩa Mác - Lênin là học thuyết cách mạng nhất, hồn chỉnh
nhất, là tinh hoa của trí tuệ lồi người, là sản phẩm có tính
quy luật của sự phát triển những tư tưởng tiên tiến của nhân
loại, nó chỉ ra quy luật vận động khách quan của tự nhiên, xã
hội, tư duy, chỉ ra quy luật phát triển tất yếu của xã hội loài
người là tiến lên chủ nghĩa cộng sản. Chủ nghĩa Mác - Lênin
là thế giới quan, phương pháp luận, là vũ khí tư tưởng của
giai cấp công nhân và Đảng Cộng sản. Chủ tịch Hồ Chí Minh

khẳng định: bây giờ học thuyết nhiều, chủ nghĩa nhiều nhưng
chủ nghĩa chắc chắn nhất, chân chính nhất, cách mạng nhất
là chủ nghĩa Lênin.
Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện
và sâu sắc về những vấn đề cơ bản của cách mạng Việt
Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo chủ
1

Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
84
2
Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, H, 2001, tr.
83 - 84.


17

nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa
và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp
thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Đó là tư tưởng về giải phóng
dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con ngời; về độc lập
dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân
tộc với sức mạnh thời đại; về sức mạnh của nhân dân, của
khối đại đoàn kết dân tộc; về quyền làm chủ của nhân dân,
xây dựng Nhà nước thực sự của dân, do dân, vì dân; về
quốc phịng tồn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân
dân… về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ,
đảng viên vừa là người lãnh đạo vừa là người đầy tớ thật
trung thành của nhân dân…
Khi nói về bản chất giai cấp công nhân của Đảng là xét về hệ

tư tưởng của Đảng. Đảng Cộng sản chỉ có thể mang hệ tư
tưởng của giai cấp công nhân, tức là chủ nghĩa Mác - Lênin
mà không mang hệ tư tưởng của giai cấp nào khác. Chủ
nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư
tưởng của Đảng ta, là hệ tư tưởng của giai cấp công nhân nước ta và ngày càng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống tinh
thần tư tưởng của dân tộc. Như vậy, trong hệ tư tưởng của
giai cấp công nhân nước ta có sự kết hợp của chủ nghĩa Mác
- Lênin với những giá trị truyền thống của dân tộc ta, nó
khơng thể đối lập giá trị tư tưuởng của giai cấp công nhân với
giá trị tư tưởng của dân tộc.


18

Về nguyên tắc hoạt động: Đảng phải xây dựng và hoạt động
theo nguyên tắc phù hợp với đặc điểm và tổ chức của giai
cấp cơng nhân, đó là tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá
nhân phụ trách, tự phê bình và phê bình. Trong đó, ngun
tắc tập trung dân chủ là nguyên tắc tổ chức cơ bản của Đảng.
Nguyên tắc này chi phối, xuyên suốt quá trình xây dựng, tổ
chức, sinh hoạt và hoạt động lãnh đạo của Đảng. Sức mạnh
của Đảng được quyết định bởi việc quán triệt và thực hiện
đầy đủ nguyên tắc này. Tập trung dân chủ quy định hình
thức, cơ cấu tổ chức của Đảng, quy định nguyên tắc giải
quyết quan hệ nội bộ Đảng. Tập trung dân chủ phát huy được
tính chủ động tích cực sáng tạo, ý thức trách nhiệm cao của
mọi cán bộ đảng viên và tổ chức đảng, đồng thời tập trung được trí tuệ và sức mạnh của tồn Đảng. Tập trung dân chủ
còn là cơ sở để xây dựng và củng cố Đảng, xây dựng sự
đoàn kết thống nhất, là cơ sở để xây dựng và giữ vững kỷ
luật Đảng, là tiêu chuẩn để phân biệt đảng mác xít chân

chính hay cơ hội về mặt tổ chức.
Nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, là nguyên
tắc lãnh đạo cao nhất của Đảng, nó là sự biểu hiện cụ thể
của nguyên tắc tập trung dân chủ trong phương pháp, tác
phong lãnh đạo của Đảng. Thực hiện tốt nguyên tắc này sẽ
phát huy được quyền làm chủ, tính năng động sáng tạo và trí
tuệ tập thể, trách nhiệm của mỗi cá nhân trong quá trình đề


19

ra đường lối, chủ trương, biện pháp, bảo đảm cho mọi chủ trương, đường lối được quyết định đúng đắn, chính xác và tổ
chức thực hiện triệt để. Hạn chế đến mực thấp nhất những
sai lầm trong lãnh đạo, hoạt động của Đảng, đồng thời phải
thực hiện tốt tự phê bình và phê bình, đó là quy luật phát triển
của Đảng, là thước đo trình độ dân chủ trong sinh hoạt Đảng,
là trách nhiệm của Đảng đối với nhân dân. Vì vậy, để tăng cường bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên phong của Đảng
thì Đảng phải được xây dựng và tổ chức hoạt động theo
nguyên tắc này.
Lợi ích của Đảng là đại biểu trung thành cho lợi ích của giai
cấp cơng nhân. Lợi ích của giai cấp cơng nhân thống nhất với
lợi ích của nhân dân lao động và của cả dân tộc. Bởi vì, Đảng
Cộng sản Việt Nam mang bản chất của giai cấp công nhân
Việt Nam, Đảng là lãnh tụ chính trị, đội tiên phong của giai
cấp cơng nhân. Do đó, lợi ích của Đảng trước hết là đại biểu
cho lợi ích của giai cấp cơng nhân. Lợi ích của giai cấp lại
ln thống nhất với lợi ích của các tầng lớp nhân dân lao
động và tồn dân tộc. Vì vậy, Đảng khơng chỉ là lãnh tụ chính
trị và đại biểu cho lợi ích của giai cấp cơng nhân mà Đảng
cịn là lãnh tụ chính và đại biểu cho lợi ích của nhân dân lao

động và của cả dân tộc Việt Nam. Đảng là lực lượng lãnh đạo
duy nhất đối với sự nghiệp cách mạng nớc ta. Trong điều
kiện Đảng cầm quyền, Đảng trở thành lực lượng lãnh đạo


20

toàn xã hội. Cho nên, Đảng đại biểu cho lợi ích và chăm lo lợi
ích của toàn dân tộc, chịu trách nhiệm về vận mệnh của tồn
dân tộc. Khi nói về lợi ích của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã
chỉ rõ: “ngồi lợi ích của giai cấp cơng nhân và nhân dân lao
động, Đảng ta khơng có lợi ích nào khác” 1. Đại hội Đảng lần
thứ VI xác định: “Đảng ta khơng có mục đích nào khác là đấu
tranh vì hạnh phúc của nhân dân”2và “Mọi chủ trương, chính
sách của Đảng phải xuất phát từ lợi ích, nguyện vọng và khả
năng của nhân dân lao động, khơi dậy đợc sự đồng tình, ủng
hộ của quần chúng. Quan liêu, mệnh lệnh, xa rời quần chúng
đi ngược lại lợi ích của nhân dân là làm suy yếu sức mạnh
của Đảng”3. Đảng có thực sự là đại biểu trung thành lợi ích
của giai cấp công nhân, của nhân dân lao động và của cả
dân tộc thì Đảng mới gắn bó mật thiết với giai cấp, dân tộc,
mới có đường lối, chủ trương đúng đắn, phản ánh lợi ích của
dân tộc và giai cấp, quần chúng nhân dân mới tin theo Đảng,
Đảng mới có lực lượng hùng hậu và phát huy được vai trị
lãnh đạo của mình đối với giai cấp và dân tộc. Để gắn bó chặt
chẽ với giai cấp và dân tộc, trong tồn bộ hoạt động của mình
Đảng phải qn triệt quan điểm “lấy dân làm gốc” phải xây
dựng và phát huy quyền làm chủ thực sự của quần chúng
nhân dân.
1

2
3

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 9, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 286.
Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.
Đảng Cộng sản Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI Nxb ST, H, 1987, tr. 29.


21

Đảng gắn bó mật thiết với quần chúng nhân dân. Đây là mối
quan hệ bản chất của Đảng Cộng sản, là sức mạnh và là vấn
đề sống còn của Đảng, là nguyên tắc để xây dựng Đảng, là
tiêu chuẩn để phân biệt Đảng mácxít với các đảng phái khác.
Mối liên hệ này bảo đảm phát huy được quyền làm chủ thực
sự của nhân dân thơng qua hệ thống chính trị. Chủ tịch Hồ
Chí Minh chỉ rõ: Người lãnh đạo ắt phải có mối liên hệ giữa
mình với các tầng lớp người, với dân chúng, gắn chặt mối
liên hệ với dân chúng và luôn lắng tai nghe ý kiến của dân
chúng, đó là nền tảng, lực lượng của Đảng nhờ đó mà Đảng
thắng lợi. Vì vậy, xa dân chúng, khơng liên hệ chặt chẽ với
dân chúng cũng như đứng lơ lửng giữa trời, nhất định thất
bại. Chỉ có liên hệ với quần chúng nhân dân, với tư cách là
đối tượng lãnh đạo thì Đảng mới tồn tại với tư cách là người
lãnh đạo, là lãnh tụ chính trị của giai cấp công nhân, nhân
dân lao động. Quan liêu, mệnh lệnh xa rời dân là Đảng tự cắt
đứt mối liên hệ với nhân dân và tự phủ nhận địa vị lãnh đạo
của mình là làm cho đường lối và hoạt động của Đảng mất
phương hướng, Đảng khơng cịn sức mạnh.
Từ khi thành lập đến nay, Đảng ta khẳng định cách mạng Việt

Nam là một bộ phận của cách mạng thế giới. Mọi đường lối,
chính sách của Đảng bao giờ cũng thể hiện sự kết hợp chặt
chẽ lợi ích dân tộc với lợi ích của phong trào cộng sản và
công nhân quốc tế. Đảng đã đấu tranh khơng mệt mỏi vì độc


22

lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của dân tộc mình, đồng thời
ln có trách nhiệm, nghĩa vụ với phong trào giải phóng dân
tộc trên tồn thế giới. Cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp và đế quốc Mỹ của dân tộc ta do Đảng lãnh đạo thắng
lợi đã tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của phong trào
giải phóng dân tộc và phong trào cộng sản trên thế giới.
Trong hoạt động lý luận cũng như trong thực tiễn Đảng ta
vừa giữ vững tinh thần độc lập tự chủ, tự lực tự cường vừa
tranh thủ sự ủng hộ và hợp tác quốc tế. Đảng vừa chăm lo
củng cố, đồn kết giai cấp, đồn kết dân tộc, vừa khơng
ngừng vun đắp tình đồn kết quốc tế và làm trịn nghĩa vụ
quốc tế của mình. Một trong những bài học kinh nghiệm
Đảng ta rút ra từ thực tiễn cách mạng là: Kết hợp sức mạnh
dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh trong nước và sức
mạnh quốc tế. Ngày nay, trước cuộc đấu tranh của nhân dân
thế giới vì hồ bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã
hội, trước sự phát triển của khoa học công nghệ hiện đại và
q trình quốc tế hố nền kinh tế. Cho nên, cần phải kết hợp
chặt chẽ yếu tố dân tộc với yếu tố quốc tế, yếu tố truyền
thống và yếu tố hiện đại để đưa đất nước tiến lên. Chủ tịch
Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Chính vì đã biết kết hợp phong trào cách
mạng nước ta với phong trào cách mạng của giai cấp công

nhân quốc tế và của các dân tộc bị áp bức mà Đảng ta đã vượt qua được mọi khó khăn, đưa giai cấp công nhân và nhân


23

dân ta đến những thắng lợi ngày nay”1và “quan sơn muôn
dặm một nhà, bốn phương vô sản đều là anh em”2.
Đại hội IX Đảng ta tiếp tục khẳng định: Mục đích của Đảng là
xây dựng một nước Việt Nam dân chủ giàu mạnh, xã hội
công bằng, văn minh, thực hiện thành công chủ nghĩa xã hội
và cuối cùng là chủ nghĩa cộng sản. Sự phát triển này có ý
nghĩa nhấn mạnh tư tưởng độc lập dân tộc gắn liền với chủ
nghĩa xã hội, phù hợp với giai đoạn mới, khắc phục, đề
phòng các biểu hiện lệch lạc trong điều kiện đổi mới, mở cửa
và hội nhập quốc tế. Bản chất giai cấp cơng nhân, tính tiên
phong của Đảng là ngun tắc cơ bản nhất, có tính bao trùm
cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức của công tác xây dựng
Đảng. Điều đó, địi hỏi Đảng ta trong hoạt động phải đứng
vững trên lập trường, quan điểm của giai cấp công nhân, giải
quyết tốt các mối quan hệ giữa lợi ích của giai cấp với lợi ích
của dân tộc, giữa lợi ích dân tộc với lợi ích quốc tế trên tất cả
các lính vực chính trị, kinh tế, văn hố, tư tưởng và tổ chức.
Đảng Cộng sản Việt Nam mang bản chất giai cấp công nhân
Việt Nam nhưng Đảng không phải là tồn bộ giai cấp cơng
nhân mà Đảng là bộ phận ưu tú nhất, giác ngộ nhất, cách
mạng nhất, tiên tiến nhất của giai cấp công nhân và quần
chúng nhân dân lao động. Đảng liên hệ chặt chẽ với giai cấp
không tách rời giai cấp, nhưng Đảng là đội tiên phong, lãnh tụ
1
2

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 10, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 19.
Hồ Chí Minh tồn tập, tập 10, Nxb CTQG, H, 1996, tr. 195.


24

chính trị, Bộ tham mưu chiến đấu của giai cấp cơng nhân Việt
Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Đảng là đội tiên phong
của giai cấp công nhân, đồng thời cũng là đội tiên phong của
cả dân tộc”1. Với tư cách là lãnh tụ chính trị, Đảng phải tiên
phong về chính trị, tư tưởng và tổ chức, Đảng viên tiên phong
cả về phẩm chất và năng lực, tư tưởng hành động, lý luận và
thực tiễn. Đảng chỉ kết nạp vào hàng ngũ của mình những
người ưu tú nhất, có giác ngộ cộng sản chủ nghĩa, gương
mẫu dũng cảm và hy sinh nhất trong giai cấp công nhân và
các tầng lớp nhân dân lao động để phấn đấu cho mục đích
và lý tưởng của Đảng.
Tiên phong về chính trị: Đảng phải kiên định với mục tiêu lý tưởng, con đường cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đảng phải đề
ra đường lối, cương lĩnh, chính sách đúng. Đường lối, chính
sách đó tuân thủ và phản ánh đúng quy luật và điều kiện
khách quan, phải trên cơ sở kết hợp đúng đắn những nguyên
lý của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh với thực
tiễn cách mạng. Đường lối của Đảng phản ánh đúng tâm tư,
nguyện vọng, lợi ích của quần chúng, phù hợp với sức dân,
phù hợp thực tiễn và đặc thù của đất nước, của dân tộc. Đường lối chính trị đúng là nguồn sức mạnh to lớn của Đảng,
là gốc rễ của mọi thắng lợi cách mạng. Đường lối chính trị
đúng là cơ sở tăng cường vai trị lãnh đạo của Đảng, đồng
1

Hồ Chí Minh tồn tập, tập 8, Nxb CTQG, H, 2000, tr. 295.


25

thời là điều kiện đoàn kết và tranh thủ sự ủng hộ đông đảo
của quần chúng nhân dân lao động, phát triển lực lượng cách
mạng lớn mạnh. Đường lối chính trị đúng còn là điều kiện tiên
quyết để nâng cao chất lượng công tác tư tưởng và tổ chức,
là cơ sở để giáo dục đảng viên, cán bộ nâng cao năng lực
lãnh đạo, thống nhất tư tưởng và hành động.
Đường lối chính trị đúng là linh hồn của tổ chức, là mục tiêu
và lý do tồn tại của tổ chức Đảng, một trong những điều kiện
căn bản nhất để xây dựng và củng cố kỷ luật của Đảng. Nó
yêu cầu và quy định phương hướng về lựa chọn đảng viên,
năng lực, phẩm chất cán bộ, quy định việc bố trí, sử dụng
cán bộ để thực hiện đường lối ấy. Đồng thời, cũng quy định
hình thức tổ chức, chức năng và cơ cấu bộ máy phù hợp với
đòi hỏi của đường lối. Do vậy, nếu nhiệm vụ chính trị sai thì
cơng tác tổ chức cũng sai theo, nếu nhiệm vụ chính trị khơng
rõ ràng thì cơng tác tư tưởng và cơng tác tổ chức sẽ rơi vào
tình trạng lúng túng, mị mẫm, mất phương hướng. Nhìn lại
quá trình xây dựng Đảng ta, chúng ta càng tự hào rằng Đảng
ta ln có đường lối chính trị đúng đắn và sáng tạo cả trong
đấu tranh cách mạng và trong lĩnh vực xây dựng đất nước.
Trên lĩnh vực ngọai giao đường lối đó được Đảng ta vạch ra
một cách độc lập, sáng tạo theo nguyên lý của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chú trọng tổng kết kinh