Tài liệu Đòn bẩy tài chính: Quản lý thế nào? pptx

Đòn bẩy tài chính: Quản lý thế nào?
Hiện tại dự án luật sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng đang được trình xin ý kiến
Quốc hội tại kỳ họp lần này. Trong bối cảnh hiện nay, các nhà làm luật dường như
đang chủ trương xây dựng một bộ luật chặt chẽ, thận trọng về quản lý đối với các
giao dịch tài chính. Tuy nhiên, hiện tại vẫn đang nổi lên nhiều quan điểm về việc
có cần quản lý đối với các giao dịch có tính đòn bẩy tài chính (ĐBTC) cao như các
giao dịch repo và margin mà các tổ chức kinh doanh khác ngoài NHTM đang thực
hiện hay không ?

Theo giới đầu tư tài chính, ĐBTC (leveraged financial instrument) là việc nhà đầu
tư tài trợ cho phần (rất) lớn danh mục tài sản (chứng khoán) của mình bằng nguồn
vay nợ. Nhà đầu tư thực hiện công cụ này khi nhu cầu vốn cho đầu tư của mình
(rất) cao mà vốn chủ sở hữu không đủ. Mức độ vay nợ càng cao thì người ta gọi là
ĐBTC cao.





Đòn bẩy tài chính - liều thuốc kích thích

Nhà đầu tư thường sử dụng ĐBTC khi họ tin (kỳ vọng) rằng tỷ suất sinh lợi trên
tài sản cao hơn lãi suất vay nợ. Và nếu thành công, lợi nhuận sẽ đem lại rất cao
cho nhà đầu tư. Tất nhiên, ĐBTC cao cũng đi kèm với rủi ro cao.

Thực tế cho thấy, các tổ chức doanh nghiệp hoạt động trong mọi lĩnh vực đều sử
dụng ĐBTC để "kích" năng lực hoạt động của mình mạnh hơn cái mà mình có.
Người ta cũng cho rằng khi công cụ ĐBTC phát triển, phần nào cũng chứng tỏ thị
trường đã phát triển. Nhiều chuyên gia Việt Nam cũng đã kết luận rằng, công cụ
ĐBTC đã thúc đẩy thị trường tài chính Việt Nam phát triển mạnh mẽ hơn trong
những thời điểm khó khăn.

Trong thời kỳ TTCK Việt Nam ảm đạm như năm 2008 và đầu năm 2009, thị
trường lúc nào cũng mong đợi một cú hích để chặn đứng sự sụt giảm của nó. Từ
tháng 3/2009, ngay sau khi Chính phủ có gói kích thích kinh tế, các công ty chứng
khoán đã ngay lập tức đẩy mạnh cho vay. Từ thời gian này, các ngân hàng cũng đã
mở lại dịch vụ cho vay cầm cố chứng khoán thông qua công ty chứng khoán. Tỷ lệ
cho vay cầm cố chứng khoán từ 20 - 50% thị giá với lãi suất khoảng 10,5 -
13%/năm. Dù số lượng các mã chứng khoán được chấp nhận cho cầm cố chỉ
khoảng 40% số chứng khoán đang niêm yết trên cả hai sàn nhưng số lượng tiền
cho vay ước tính cũng không nhỏ.

Tại các công ty chứng khoán, hình thức phổ biến hiện nay là công ty ứng trước
tiền bán chứng khoán cho nhà đầu tư và cho vay cầm cố chứng khoán. Các công ty
chứng khoán cho rằng đó là cách để công ty chứng khoán kéo nhà đầu tư đến với
sàn giao dịch của mình. Tuy nhiên, trên góc độ khác, người ta lại cho rằng đó cũng
cũng là một trong những nguyên nhân đẩy giá trị giao dịch thị trường liên tục đi
lên trong thời gian qua, và lập kỉ lục vào giữa tháng 10 vừa qua khi giá trị giao
dịch lên tới trên 8.000 tỷ đồng/ngày. Một số ước tính cho rằng, với mức đòn bẩy
tài chính hiện tại, giá trị giao dịch mỗi ngày cả hai sàn Việt Nam có thể lên tới
15.000 tỷ mỗi ngày; và nếu tính cả sàn vàng (cũng theo kiểu ĐBTC) thì tổng giá
trị giao dịch có thể lên tới 25.000 tỷ mỗi ngày.

Trong thời gian qua, giám đốc nhiều công ty chứng khoán cũng khẳng định dư nợ
cho vay cầm cố chứng khoán của ngân hàng thông qua công ty đang tăng, điển
hình như các công ty Âu Việt, Rồng Việt, SSI... do thị trường đang chuyển biến
theo hướng tích cực hơn.

Một số nhà đầu tư trên sàn chứng khoán cho biết hiện nay nhiều nhà đầu tư đang
vay cầm cố, phần lớn tỷ lệ vốn vay bằng 20% trong tổng số vốn mà nhà đầu tư có
(tỷ lệ đòn bẩy tài chính). Người ta cũng quan sát thấy rằng ngoài các hình thức nêu

trên thì nhiều Cty chứng khoán cũng đang áp dụng cho khách hàng lớn vay tiền
theo hình thức nếu nhà đầu tư có số chứng khoán trị giá 2 tỷ đồng thì công ty
chứng khoán sẽ cho vay thêm một số tiền tương đương để đầu tư. Sau một khoản
thời gian thỏa thuận với công ty chứng khoán, nhà đầu tư phải bán chứng khoán và
trả lại tiền vay, nếu lời thì nhà đầu tư được hưởng, nếu chứng khoán giảm thì nhà
đầu tư phải bù thêm tiền để trả vốn và lãi cho công ty chứng khoán (dạng margin
trading như sàn vàng).

Cần phát triển theo tuần tự

Nếu từ góc độ quản lý rủi ro, chúng ta sẽ thấy có điểm đáng chú ý đối với ĐBTC ở
Việt Nam đến nay là: dường như không có cơ quan nào chính thức đưa ra con số
dư nợ ĐBTC hay số liệu công ty chứng khoán cho nhà đầu tư vay vốn là bao
nhiêu... cho dù người ta thừa nhận rằng hình thức này vẫn đang diễn ra.
Giữa tháng 7/2009, NHNN đã từng công bố hoạt động tín dụng 6 tháng đầu năm là
dư nợ cho vay đầu tư chứng khoán và bất động sản tăng mạnh so với cuối năm
2008. Cụ thể, dư nợ cho vay, chiết khấu giấy tờ có giá để đầu tư, kinh doanh
chứng khoán của các tổ chức tín dụng, ước đến 30/6/2009 tăng 28,31% so với cuối
năm 2008. Đây là một mức tăng mạnh, bởi số liệu báo cáo của các tổ chức tín
dụng đến cuối tháng 4/2009 cho thấy dư nợ cho vay loại này là 7157 tỷ đồng, chỉ
tăng khoảng 4% so với cuối năm 2008. Và cũng theo NHNN, dư nợ cho vay đầu
tư chứng khoán vẫn đảm bảo theo tỷ lệ quy định (tối đa 20% vốn điều lệ của tổ
chức tín dụng).

Nhận xét rằng qua ĐBTC, nếu ta nhìn
nhận tín dụng cho vay chứng khoán một
cách riêng rẽ thì lượng tín dụng nêu trên
đổ vào chứng khoán là bình thường.
Nhưng nếu ta gắn tín dụng ngân hàng
chứng khoán và gắn với tín dụng từ các

công ty chứng khoán cho nhà đầu tư
(nhiều lần kế tiếp nhau) thì tổng lượng tín
dụng đổ vào chứng khoán đã có độ nở rất lớn do có sự vay cầm cố chứng khoán
nhiều lần của nhà đầu tư.

Một số quan điểm thận trọng nhận định rằng: ĐBTC đang là cần thiết cho sự phát
triển nhưng cũng đang bị lạm dụng ở Việt Nam. Sự lạm dụng theo nghĩa rộng vì
không có khuôn khổ pháp luật phù hợp cho ĐBTC khi các nhà đầu tư thực hiện
vay nợ tại các công ty chứng khoán. Số lượng hay quy mô của ĐBTC cũng không
hề có cơ quan nào nắm được hay dự đoán được để có chính sách phù hợp. Quan
điểm này cũng cho rằng tình trạng này cũng giống như việc sử dụng thuốc bổ liều
cao (hay thuốc có tính kích thích) mà thiếu sự chỉ dẫn, kiểm soát của bác sĩ.

Quan điểm này cũng cho rằng: có thể mức cho hạn mức tín dụng chứng khoán
hiện nay là ổn, phù hợp cho TTCK (tối đa 20% vốn điều lệ của NHTM), việc sử
dụng ĐBTC ở các công ty chứng khoán cũng cần có giới hạn có thể mức như hiện
nay nhưng hạn chế cho vay đối với một số khách hàng, hoặc hệ số ĐB cũng nên
được giới hạn ở mức (có quan điểm cho rằng 20 - 30% tổng số tài sản) và chỉ có
giới hạn số lần (chứ không được dùng kế tiếp lên nhau).

Khi ĐBTC được sử dụng có liều lượng như dùng thuốc bổ theo sự chỉ dẫn, kiểm
soát của bác sĩ thì làm cho TTCK phát triển bền vững hơn. Với điều kiện phát
triển thị trường tài chính Việt Nam hiện nay thì nên cho phép ĐBTC một cách
tuần tự theo phương châm phát triển thị trường đi đôi với nâng cao năng lực quản
lý ở tầm vĩ mô và vi mô; liệu pháp phát triển sốc trong điều kiện năng lực quản lý
còn hạn chế (hay chưa theo kịp) sẽ làm tăng tính dễ tổn thương của thị trường.