Tài liệu Rèn luyện để trở thành học sinh giỏi hóa-Vũ Khắc Ngọc doc

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


RÈN LUYN  TR THÀNH HC SINH GII HÓA

Nh đã nhiu ln đ cp trong các bài vit ca tôi, có 4 yu t đa các em tr thành hc
sinh gii  bt k môn hc nào là: Kin thc, K nng, Kinh nghim và Phng pháp (K3P).
Do đc đim ca GD Vit Nam là “hc đ thi”, do đó, kin thc là mt yu t quan trng
hàng đu trong chng trình ging dy, cng là ni dung chính trong các đ thi. Mc dù vy, đ
đáp ng các yêu cu mi ca xã hi hin đi, trong đó sn phm, kt qu ca quá trình đào to
phi là nhng con ngi “làm đc vic”, do đó, các yu t v k nng, kinh nghim và phng
pháp t duy mi là nhng yu t quan trng, quyt đnh s thành công ca mi ngi trong
cuc sng.
Khi có t duy khoa hc dn đng thì vic tip thu kin thc mi là rt d dàng và làm vic gì ta cng
có th đt ti thành công!
 tìm hiu vai trò và mi quan h ca 4 yu t trên, chúng ta cùng xem xét mt ví d sau
đây:
t cháy hoàn toàn 22,4g mt hp cht hu c A cha C, H, O cn 15,68 lít khí O
2

54,6*C; 2,4 atm. Sn phm thu đc ch cha CO
2
và H
2
O có t l th tích là 3:2. Tìm CTPT ca
A bit t khi hi ca A so vi H
2
nh hn 30.
Bài toán trên có th có nhiu cách gii, ng vi đc đim ca tng đi tng hc sinh nh
sau:
t cháy A ch to thành CO

2
và H
2
O A cha C, H và có th có O, CTPT dng C
→
x
H
y
O
z
Cách 1:
Phng pháp đi s.
ây là cách làm thông thng, ph bin đi vi đa s hc sinh. Nu ch có kin thc
trong
tay thì đa s các em s làm theo cách này.
()
2
2, 4 15,68
1, 4
22,4
273 54,6
273
O
PV
nm
RT
×
== =
+
ol

Phng trình phn ng cháy:
22

42 2
xyz
yz y
CHO x O xCO HO
⎛⎞
++− → +
⎜⎟
⎝⎠
2

Theo phn ng: M (gam)
42
yz
x
⎛⎞
+−
⎜⎟
⎝⎠
(mol)
Theo đ bài: 22,4 1,4
Do đó, ta có h phng trình:


Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510

()
()
22
12 16
42
1
22,4 1,4
3
: : 2
22
CO H O
yz
x
xy z
y
nn x
⎧
⎛⎞
+−
⎜⎟
⎪
++
⎝⎠
⎪
=
⎨
⎪
⎪
==
⎩

T pt (2) suy ra:
3
4
x
y
=
, th vào phng trình (1), ta li có
3
x z=

Do đó: x : y : z = 3 : 4 : 1 hay A có CTPT dng (C
3
H
4
O)
n
. Vi
2
30
A
H
d <
, d dàng có kt
qu CTPT ca A là C
3
H
4
O.
Cách 2: Phng pháp bo toàn khi lng và bo toàn nguyên t

i vi mt hc sinh đã đc rèn luyn tt v phng pháp
thì đây là mt bài tp rt quen
thuc. Nu ch bit áp dng mt cách máy móc phng pháp đã đc hc thì cách gii s nh
sau:
Áp dng bo toàn khi lng cho phn ng cháy, ta có:
22 2
22,4 1,4 32 67,2
CO H O A O
mm mm+=+=+×=g

Vi
22
22
44
44 3 11
18 18 2 3
CO CO
HO HO
mn
mn
==×=

Do đó,
22
11
67,2 52,8 , 67,2 52,8 14,4
14
CO H O
mgm=× = = − = g
l

ol

và
22
1, 2 , 2 2 0, 8 1, 6
CCO H HO
nn moln n mo== = =×=
Áp dng đnh lut bo toàn nguyên t đi vi O, ta có:
22 2
() ( ) ( ) ( )
2 1,2 0,8 1,4 2 0,4
OA OCO OHO OO
nn n n m=+−=×+−×=

Do đó, ta có: x : y: z = 3: 4 : 1 và thu đc kt qu nh cách 1.
V mt phng pháp, đây là mt cách làm rt hay và có ý ngha nhng nu xét đn hiu qu thc t khi thi thì
hoàn toàn không nhanh hn cách làm th nht bao nhiêu!
i vi mt hc sinh có k nng tính toán tt
thì thi gian làm bài có th đc rút ngn
thêm bng cách tính nhm nhanh các giá tr:
- 52,8g là 1,2 mol CO
2
vì 52,8 = 44 + 8,8 (1 mol và 0,2 mol)
- 14,4g là 0,8 mol H
2
O vì 14,4 = 18 – 3,6 (1mol và 0,2 mol)
- c bit, s mol O
2
đã dùng có th tính nhm nhanh hn rt nhiu:

Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


2
15,68 2,4
1, 4
22,4 1,2
O
nm=×=ol

Cách 3: ánh giá nhanh công thc thc nghim
ây là cách làm ca mt hc sinh đã hi t đ c 4 yu t
đã nêu (K3P).
Ta đã bit, đi vi cht hu c C
x
H
y
O
z
thì
2
2
3
24
CO
HO
n
x
yn

= =

Do đó, công thc thc nghim ca A là (C
3
H
4
)
n
O
x
, vi và n là s nguyên nên
1n ≥ 1
x ≤

đ
2
30
A
H
d <
. Vì A cha C, H, O nên x = 1.
Nh vy, ch qua mt ví d thôi, nhng ta cng thy đc tm quan trng ca tng yu t,
rõ ràng là cn phi có kin thc Hóa hc thì mi có th gii quyt đc bài toán, nhng gii
quyt bng cách nào, trong thi gian bao lâu thì li ph thuc mnh m vào K nng, Kinh
nghim và Phng pháp ca mi ngi.
Trong trng ph thông, các thy cô và các em mi ch tp trung vào hc Kin thc, mà
cha chú ý đn vic phát trin 3 yu t còn li, đó là lý do cn bn khin nhiu em gp lúng
túng khi làm bài thi trc nghim và rt khó khn trong vic phi hoàn thành bài thi trong mt
thi gian ngn.
Vy, làm th nào đ phát trin K3P?

ây là mt vn đ không đn gin, đòi hi  các em s rèn luyn tích cc và đúng hng.
1, i vi Kin thc
Hóa hc là mt môn Khoa hc t nhiên, vì th không th có chuyn hc thuc lòng các
kin thc Hóa hc nh vi các môn hc xã hi khác đc. c thù ca Hóa hc là các kin thc
tri rng và có mi liên quan ràng buc ln nhau. Hc lý thuyt Hóa thì không th ging vi Lý,
cng không th ch hc lp 12 là đ.
Cách tt nht đ hc lý thuyt môn Hóa là phi bit cách phân tích đ h thng hóa và tìm
ra mi liên h gia nhng phn kin thc khác nhau.
Mt s câu hi minh ha:
-
Phân tích phn ng thy phân Al
4
C
3
và CaC
2
-
So sánh tính cht hóa hc c bn ca SO
2
và CO
2.
-
Bng ví d, hãy chng minh rng: trong phân t hp cht hu c, các b
phn cu to có nh hng qua li ln nhau.

-
NH
3
, HCl có tính oxh hay tính kh.

-
Phn ng Nitro hóa Anilin s th vào v trí nào

2, i vi K nng và Kinh nghim


Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510


ây là nhng vn đ nhy cm và tru tng, đôi khi rt khó din đt, và cng khó áp đt
kinh nghim ca mình cho ngi khác. Vic tip thu K nng và Kinh nghim là mt quá trình
lâu dài, đòi hi phi có s rèn luyn tích cc, đúng hng và mt s tip nhn dn dn thông
qua nhng tri nghim ca bn thân.
Các K nng và Kinh nghim ca bn thân tôi s đc lng ghép vào bài ging trong sut
khóa hc và đc tng kt li trc khi thi đ các em có th vn dng mt cách hiu qu nht.
Trc mt, các em có th tham kho bài ging “Chin thut chn ngu nhiên trong bài thi trc
nghim Hóa hc” trên Blog ca tôi!
3, V Phng pháp
Vic ging dy phng pháp gii toán Hóa hc là mt vn đ tng đi khó khn, vì mt
bài toán Hóa hc không nhng b chi phi bi phng pháp gii mà còn ph thuc vào phn
ng Hóa hc xy ra trong bài toán, do đó rt khó có th chia ra thành các dng bài khác nhau.
 hc tp các phng pháp gii toán Hóa hc mt cách có hiu qu, cn thit phi có mt s
h thng hóa các phng pháp mt cách hp lý và logic. Hc phng pháp và phi rút ra đc
nhng “du hiu nhn bit” ca phng pháp y đ hình thành phn x t duy khi làm bài (có
ngha là nhìn vào đ bài có th bit ngay nó có th gii bng nhng phng pháp nào).
Ni dung các phng pháp đc hc trong khóa hc này bao gm:
o Phng pháp đi s và các bin đi
- Phng pháp chung: đt n – gii h
- Phng pháp ghép n s
- Phng pháp đa thêm s liu

- Phng pháp đánh giá bng bt phng trình
o Phng pháp trung bình và k thut đng chéo
- Phng pháp
M

- Phng pháp
,,
CH
nnk

- Các dng k thut đng chéo và bin đi
o Phng pháp bo toàn khi lng và bin đi
- Phng pháp bo toàn khi lng
- Phng pháp tng - gim khi lng
- Bin lun và đánh giá s bin đi khi lng trong phn ng.
- Phng pháp bo toàn nguyên t
o Phng pháp bo toàn electron và đin tích
- Phng pháp bo toàn electron – các dng bài
- Phng pháp bo toàn đin tích
o Phân tích h s phn ng và ng dng
o Các phng pháp quy đi
o Mt s bin đi trong các bài toán thng gp
o Bin lun Hóa hc
Bài tp v nhà:



Sao bng lnh giá – V Khc Ngc 0985052510

1. t 2,25g hn hp cht hu c A cha C, H, O cn dùng 3,08 lít O
2
 đktc,
th tích CO
2
và H
2
O thu đc có t l 4 : 5. Bit t khi hi ca A đi vi hidro là 45.
Xác đnh CTPT ca A.
2. Cho cht hu c A tác dng vi H
2
O có xúc tác thì thu đc acid B (có t
khi hi so vi N
2
là 2,57) và ru D. Cho D qua ng CuO đt nóng thì thu đc cht
hu c E có th tham gia phn ng tráng gng.  đt cháy hoàn toàn 2,8g A cn 3,92
lít O
2
(đktc), lng CO
2
và H
2
O thu đc có t l 3/2 v th tích. Xác đnh CTPT ca A,
B, D bit D là ru đn chc mch h.
3. Mt hp cht hu c A cha C, H, O.  đt cháy ht 1,88g A cn mt lng
va đ 1,904 lít O
2
(đktc), lng CO

2
và H
2
O thu đc có t l 4 : 3 v th tích. Xác
đnh CTPT ca A. Bit M
A
< 200.

V c bn, c ba bài tp v nhà đu tng t vi bài tp ví d trên lp nhng cn phi chú
ý phân tích đc đc đim riêng ca tng bài toán đ gii toán mt cách nhanh nht, hay nht
và hiu qu nht.
Chúc các em thu đc kt qu tt nht khi tham gia khóa hc này!

**********************

 hiu rõ hn mt s phng pháp đã s dng trong bài vit cng nh nâng cao tc đ
và hiu qu làm bài, mi các bn và các em tìm đc các bài ging v phng pháp ca Sao bng
lnh giá – V Khc Ngc ti Blog:
/>
hoc />
Các bài ging ca Sao bng lnh giá – V Khc Ngc có th đc s dng, sao chép,
in n, phc v cho mc đích hc tp và ging dy, nhng cn phi đc chú thích rõ ràng v
tác gi.
Tôn trng s sáng to ca ngi khác cng là mt cách đ phát trin, nâng cao kh
nng sáng to ca bn thân mình ^^
Liên h tác gi:

V Khc Ngc – Phòng Hóa sinh Protein – Vin Công ngh Sinh hc
Vin Khoa hc và Công ngh Vit Nam
in thoi: 098.50.52.510

a ch lp hc: p107, K4, Tp th Bách Khoa, Hà Ni
(ph trách lp hc: 0942.792.710 – ch Hnh)