Tieu luan tinh huong QLNN: Giải quyết đơn khiếu nại của hộ gia đình ông: Mai Văn Thụ, xóm Thừa Tiên, xã Yên Đồng

LỜI MỞ ĐẦU
Trong những năm qua, thực hiện công cuộc cải cách hành chính nhà
nước nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của Bộ máy nhà nước nền hành
chính công đã dần được cải thiện về chất lượng và hiệu quả hoạt động. Những
hạn chế mang tính cố hữu của phương thức tổ chức nền hành chính cơng
truyền thống đã được khắc phục một bước và ngày càng phát huy hiệu quả
quản lý và phục vụ trong điều kiện của nền kinh tế thị trường và hội nhập
quốc tế.
Nhận thấy hiện nay cơng tác bồi thường giải phóng mặt bằng khi Nhà
nước thu hồi đất đang được nhiều sự quan tâm và đặt ra những yêu cầu cấp
thiết trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Nước ta đang trong thời
kỳ thực hiện cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước, nhiều dự án như các khu
cơng nghiệp, nhà máy, các khu đô thị mới, khu dân cư, nâng cấp mở rộng các
tuyến đường trong đô thị.....đang được triển khai xây dựng một cách mạnh mẽ.
Để thực hiện được các nhiệm vụ trên và mang tính khả thi thì cơng tác giải
phóng mặt bằng là một trong những nhân tố quan trọng, nó quyết định đến
hiệu quả trong công tác đầu tư của các nhà đầu tư trong và ngồi nước và ảnh
hưởng đến cả tiến trình cơng nghiệp hố, hiện đại hố của đất nước.
Tuy nhiên, mặc dù Nhà nước đã có hàng loạt những quy định về vấn đề
bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi tổ chức, cá nhân bị thu hồi đất nhưng trên
thực tế trong quá trình thực hiện gặp rất nhiều khó khăn, vướng mắc, chưa đáp
ứng được yêu cầu nhiệm vụ đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Thậm chí có lúc, có nơi cịn xẩy ra vụ việc phức tạp, kéo dài, làm chậm tiến
độ thực hiện các dự án, gây tổn hại về kinh tế, ảnh hưởng đến trật tự an toàn
xã hội, mất nhiều thời gian cho công sức giải quyết. Nguyên nhân quan trọng
nhất dẫn đến hiện này là người dân thuộc diện hỗ trợ giải phóng mặt bằng đều
bị ảnh hưởng đến cuộc sống thường ngày các vấn đề tâm lý xã hội, mặt khác
một số cán bộ thực hiện công tác đền bù, giải phóng mặt bằng cịn chưa thực
hiện đúng các quy định pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất.
Ninh Bình cũng khơng nằm ngồi xu thế phát triển chung của cả nước.

Việc đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đối với Ninh Bình có ý nghĩa vơ cùng
quan trọng để phát triển kinh tế, văn hoá, xã hội nhằm đưa Ninh Bình ngày
càng phát triển. Trong những năm gần đây, cơng tác giải phóng mặt bằng được
tỉnh Ninh Bình thực hiện ngày càng có hiệu quả, kịp thời, giúp cho việc thực
1


hiện các dự án, cơng trình nhanh chóng, đúng tiến độ. Tuy nhiên, bên cạnh
những kết quả đạt được, công tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn cũng gặp
khơng ít khó khăn, phức tạp, vẫn cịn tình trạng khiếu nại, khiếu kiện kéo dài
gây mất thời gian của các cơ quan, chính quyền các cấp.
Để góp phần giải quyết các đồi hỏi khách quan cũng như tính cấp thiết
của vấn đề này, tiểu luận xin đề cập đến một tình huống phổ biến này, từ cơng
tác bồi thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng tại địa phương hiện nay, từ đó tìm
ra phương án và kiến nghị biện pháp giải quyết, nhằm kết hợp hài hịa giữa lợi
ích của Nhà nước với lợi ích của tổ chức, cá nhân thuộc diện Nhà nước thu hồi
đất.
Trên cơ sở kiến thức Quản lý hành chính Nhà nước được tiếp thu tại lớp
chuyên viên K50H, được sự cho phép của nhà trường tôi xin chọn đề tài “Giải
quyết đơn khiếu nại của hộ gia đình ơng: Mai Văn Thụ, xóm Thừa Tiên, xã
n Đồng, huyện n Mơ, tỉnh Ninh Bình về việc bồi thường hỗ trợ giải phóng
mặt bằng làm đường giao thơng tại xã n Đồng, huyện n Mơ, tỉnh Ninh
Bình, tháng 5/ 2018 ” làm bài tiểu luận tình huống kết thúc khóa học của
mình.
Dù đã có nhiều cố gắng nhưng bài viết vẫn khơng tránh khỏi những
thiếu sót về kiến thức cũng như những kinh nghiệm thực tế mong thầy cô
hướng dẫn, giúp đỡ và chỉ bảo.

2

PHẦN I.NỘI DUNG TÌNH HUỐNG
1.1 Hồn cảnh ra đời.
Xã n Đồng, Yên Mô trong những năm qua được Nhà nước đầu tư
nâng cấp các cơ sở hạ tầng đặc biệt năm 2017- 2018 đầu tư xây dựng cầu vượt
qua đường sắt bắc nam đoạn qua xã Yên Đồng, Huyện Yên Mô, đáp ứng cho
việc thông thương các phương tiện Bắc Nam phục vụ tốt cho phát triển kinh tế
- xã hội của đất nước và tỉnh Ninh Bình.
Năm 2018, UBND Huyện Yên Mô Ban hành Quyết định 4851/2018
ngày 19/01/2018 về việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất, bàn giao mặt bằng cho đơn vị thực hiện dự án nâng cấp mở rộng đường
Quốc lộ 480D qua địa phận xã Yên Đồng phục vụ việc đi lại của Nhân Dân.
Tổng diện tích đất bị thu hồi là: 7,327 m2 trong đó đất ở đã có Giấy chứng
nhận hợp pháp là 5, 213m2, đất vườn hạn mức là: 2.114m2. Ngày 15 tháng 01
năm 2018, UBND huyện ban hành Quyết định số 4848/QĐ-UBND về việc thu
hồi đất của 23 hộ dân tại xã Yên Đồng, huyện Yên Mơ, tỉnh Ninh Bình để tổ
chức thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng thực hiện dự án Cải tạo mở
rộng và nâng cấp đường quốc lộ 480D, trong đó có 23 hộ dân thuộc diện bồi
thường, hỗ trợ, trong đó 22 hộ dân đã nhận tiền bồi thường; 3 hộ dân bị giải
tỏa trắng được xem xét bố trí tái định cư, những hộ có đất bị ảnh hưởng một
phần diện tích đất và nhà nhưng phần diện tích nhà còn lại vẫn sử dụng được
và các hộ bị ảnh hưởng vật kiến trúc, những hộ bị ảnh hưởng nhà ở nằm trong
hành lang giao thông UBND Huyện vận động các hộ tự tháo dỡ không đền bù,
hỗ trợ và được người dân đồng tình ủng hộ. Hộ ơng Mai Văn Thụ với diện tích
thu hồi là 168,7m2 tại thửa đất số 34 tờ bản đồ số 05, bản đồ địa chính xã n
Đồng. Diện tích cịn lại là 531 m2, thuộc hộ lùi.
Tổng giá trị hỗ trợ, bồi thường về tài sản, vật kiến trúc, cây cối hoa mầu
là:11.321.567 đồng. Trong đó đất của ơng: Mai Văn Thụ nằm trong dự án quy
hoạch nâng cấp và mở rộng đường nên bị giải tỏa với diện tích là 168,7m 2,
thuộc thửa số 34 tờ bản đồ số 05 loại đất ở tại nơng thơn (ONT). Trong đó có

hộ của ông Mai Văn Thụ với số tiền bồi thường là 177.941.000 đồng, bao gồm:
- Về đất: 78.231.000 đồng (đất ở: 56.8m2=68.160.000 đồng; đất trồng
cây lâu năm (đất vườn): 111.9m2=10.071.000 đồng)
- Vật kiến trúc: 98.760.000 đồng.
- Cây cối hoa màu: 950.000 đồng.

3


Trong quá trình thực hiện dự án đã phát sinh khiếu nại, Khiếu kiện liên quan
đến quyền và lợi ích của người dân, làm ảnh hưởng đến công tác giải phóng
mặt bằng. Đối với chính quyền địa phương khó khăn lớn nhất trong q trình
giải phóng mặt bằng của dự án là phải làm sao vừa đảm bảo được quyền lợi
của người dân bị thu hồi đất, vừa đảm bảo được lợi ích của Nhà nước, và xã
hội, tiến độ, chất lượng và hiệu quả của dự án tạo đà cho phát triển kinh tế - xã
hội của địa phương.
1.2. Mơ tả tình huống.
Gia đình ơng: Mai Văn Thụ, xóm Thừa Tiên, xã Yên Đồng, Huyện Yên
Mô là một trong các hộ dân thuộc diện hỗ trợ, bồi thường, giải phóng mặt
bằng để thực hiện Cơng trình cải tạo mở rộng và nâng cấp đường Quốc lộ
480D qua địa phận xã Yên Đồng.
Ngày 25/3/2018, ông Mai Văn Thụ đã gửi đơn khiếu nại lên UBND
Huyện Yên Mô và Hội đồng bồi thường, hỗ trợ tái định cư Huyện, khiếu nại
nội dung quyết định số 4851/QĐ-UBND, ngày 19/1/2018 của Chủ tịch UBND
Huyện Yên Mô về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi
đất để thực hiện Cơng trình cải tạo và nâng cấp, mở rộng đường quốc lộ
480D. Trong đó đất của ơng Thụ nằm trong dự án quy hoạch nên bị giải tỏa
với diện tích là 168,7m2, thuộc thửa số 34 tờ bản đồ số 05 loại đất ở tại nông
thôn (ONT).
Sau khi xem xét nội dung khiếu nại, Chủ tịch Hội đồng bồi thường, hỗ

trợ và tái định cư Huyện Yên Mô giao cho Tổ chuyên viên xem xét và giải
quyết khiếu nại của ông Mai Văn Thụ theo đúng quy định của pháp luật.
Việc thực hiện bồi thường hỗ trợ cho hộ ông Mai Văn Thụ được tóm tắt
như sau:
Ngày 05 tháng 01 năm 2018, Hội đồng bồi thường hỗ trợ và tái định cư
Huyện và xã Yên Đồng đã tiến hành kiểm kê tài sản về vật kiến trúc, hoa màu
và đo đạc hiện trạng của các hộ dân thuộc diện giải tỏa để tiến hành bồi
thường hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất phục vụ xây dựng Cơng
trình cải tạo, mở rộng và nâng cấp đường quốc lộ 480D.
Ngày 15 tháng 01 năm 2018, UBND Huyện ban hành Quyết định số
4848/QĐ-UBND về việc thu hồi đất của 23 hộ dân tại xã Yên Đồng, Huyện
Yên Mơ, tỉnh Ninh Bình để tổ chức thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng
thực hiện dự án Cải tạo và nâng cấp đường quốc lộ 480D, trong đó có 23 hộ
dân được xem xét bồi thường, hỗ trợ, trong đó 22 hộ dân đã nhận tiền bồi
thường; 3 hộ dân bị giải tỏa trắng được xem xét bố trí tái định cư, những hộ có
4


đất bị ảnh hưởng một phần diện tích đất và nhà nhưng phần diện tích nhà cịn
lại vẫn sử dụng được và các hộ bị ảnh hưởng vật kiến trúc, những hộ bị ảnh
hưởng nhà ở nằm trong hành lang giao thông UBND Huyện vận động các hộ
tự tháo dỡ không đền bù, hỗ trợ và được người dân đồng tình ủng hộ. Hộ ơng
Mai Văn Thụ với diện tích thu hồi là 168,7m 2 tại thửa đất số 34 tờ bản đồ số
05, bản đồ địa chính xã Yên Đồng. Diện tích cịn lại là 531 m2, thuộc hộ lùi.
Ngày 19 tháng 01 năm 2018, Chủ tịch UBND Huyện Yên Mô ban hành
Quyết định số 4851/QĐ-UBND về việc phê duyệt phương án tổng thể bồi
thường, hỗ trợ di dời tái định cư để đầu tư xây dựng Cơng trình cải tạo mở
rộng và nâng cấp đường quốc lộ 480D tại xã n Đồng Huyện n Mơ , tỉnh
Ninh Bình, trong đó có hộ ơng Mai Văn Thụ với số tiền bồi thường là
177.941.000 đồng, bao gồm:

- Về đất: 78.231.000 đồng (đất ở: 56.8m2=68.160.000 đồng; đất trồng
cây lâu năm: 111.9m2=10.071.000 đồng)
- Vật kiến trúc: 98.760.000 đồng.
- Cây cối hoa màu: 950.000 đồng.
Sau đó Hội đồng bồi thường, hỗ trợ tái định cư Huyện có Thơng báo số
98/TB-HĐBT ngày 16/02/2018 về vị trí đất tái định cư và đề nghị ơng Mai
Văn Thụ có kế hoạch nhận tiền bồi thường, bàn giao mặt bằng để thực hiện dự
án, nhưng ông Thụ không đồng ý nhận tiền bồi thường, hỗ trợ.
PHẦN II. PHÂN TÍCH TÌNH HUỐNG
2.1. Mục tiêu phân tích tình huống.
Để giải quyết tình huống này một cách tồn diện ta cần đi sâu giải quyết
mọi vấn đề liên quan, trên nhiều khía cạnh, với mục tiêu cuối cùng như sau:
- Giải quyết vấn đề khiếu nại Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày
19/01/2018 của Chủ tich UBND Huyện Yên Mô về việc bồi thường hỗ trợ khi
Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Cơng trình cải tạo và nâng cấp đường quốc
lộ 480D tại xã Yên Đồng theo đúng quy định về trình tự, thủ tục, thẩm quyền,
quy phạm pháp luật.
- Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, làm cho hệ thống pháp luật đi
vào cuộc sống có hiệu quả và hiệu lực theo hướng giáo dục thuyết phục để
nâng cao sự hiểu biết về pháp luật cho người dân đồng thời nâng cao hiểu biết
pháp luật cho cán bộ tham gia giải quyết khiếu nại.
- Bảo vệ lợi ích chính đáng của tập thể, cá nhân khi tiến hành xử lý vụ việc.
- Khi giải quyết vấn đề khiếu nại nêu trên phải đảm bảo tính hài hịa về
hợp tình, hợp pháp, hợp lý nghĩa là vấn đề bồi thường, hỗ trợ tuân thủ đúng
5


theo quy định của pháp luật và phải phù hợp với tình hình thực tế của địa
phương thì mọi người dân nhất định sẽ đồng tình ủng hộ.
2.2. Cơ sở lý luận.

- Luật đất đai năm 20013;
- Luật khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn.
- Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
- Nghị định số 43/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 của Chính Phủ, quy
định chi tiết một số điều của Luật đất đai 2013.
- Thông tư số 37/2014/TT – BTNMT ngày 19/9/2014 của Bộ Tài nguyên
và môi trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà
nước thu hồi đất.
- Quyết định số 26/2014/QĐ-UBND ngày 19/9/2014 của UBND tỉnh
Ninh Bình quy định một số chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.
- Quyết định số 02/2015/QĐ-UBND ngày 30/01/2015 của UBND tỉnh
Ninh Binh ban hành đơn giá xây mới nhà của, vật kiến trúc và nội thất, cây
trồng, vật ntrên địa bàn tỉnh Ninh Binh
2.3 phân tích diễn biến tình huống
Sau q trình làm việc cơng khai, dân chủ, vận dụng các chính sách
pháp luật để GPMB đường Hồ Xuân Hương kết quả có 43 hộ sử dụng đất và
01 tổ chức sử dụng đất đã nghiêm chỉnh thực hiện chính sách GPMB của Nhà
nước: nhận tiền đền bù, hỗ trợ, tự tháo dỡ các cơng trình trên diện tích đất nằm
vào quy hoạch mở rộng đường để bàn giao mặt bằng cho nhà nước. Đây là các
hộ có phần nhỏ diện tích đất thuộc hành lang giao thơng, khơng nằm trong diện
tích đã được cấp giấy chứng nhận QSDĐ, các hộ gia đình chỉ tạm thời sử dụng
nên đến nay việc GPMB tương đối thuận lợi. Đối với tổ chức phần đất này là
đất lưu không, khơng xây dựng cơng trình kiên cố, nên việc GPMB cũng
khơng có gì khó khăn.
Số hộ chưa nhận tiền đền bù hỗ trợ và tháo dỡ cơng trình bàn giao mặt
bằng cho nhà nước 01. Đây là hộ thuộc diện sử dụng đất hành lang trên đường
Hồ Xuân Hương do trước đây được các các đơn vị chủ quản lý sử dụng đất
giao, cho thuê, cho mượn sử dụng tạm thời để kinh doanh ; Một số hộ khơng

có giấy tờ về nguồn gốc sử dụng đất, đến nay nằm vào quy hoạch mở rộng
đường Hồ Xuân Hương. GPMB nên hộ đã không nhận tiền đền bù và không
tháo dỡ di chuyển để trả lại mặt bằng đất cho nhà nước, và có đơn kiến nghị,
6


khiếu nại về giá đất đền bù, chính sách tái định cư đến các cơ quan nhà nước
có thẩm quyền .Trường hợp gia đình ơng Mai Văn Thụ, sử dụng thửa đất số 34
tờ bản đồ số 5 Phường Tây Sơn, nay tồn bộ diện tích đất đó nằm vào quy
hoạch đường Hồ Xuân Hương, hộ ông Tâm phải di chuyển GPMB.
2.4. Ngun nhân xảy ra tình huống.
Ơng Mai Văn Thụ không đồng ý nhận số tiền bồi thường, hỗ trợ theo
quyết định số 4851/QĐ-UBND, ngày 19/01/2018 của Chủ tịch UBND Huyện
với lý do ông đưa ra là đơn giá bồi thường không đúng, số liệu đo đạc hiện
trạng chưa chính xác với thực tế. Qua tìm hiểu và phân tích, rút ra một số
nguyên nhân cơ bản sau:
- Nguyên nhân khách quan: hệ thống văn bản pháp luật nói chung và
văn bản quy định về bồi thường, hỗ trợ phục vụ giải phóng mặt bằng cịn chưa
rõ ràng, chi tiết và nhiều văn bản quy định, gây khó hiểu cho người thực hiện.
- Nguyên nhân chủ quan:
+ Về phía ơng: Mai Văn Thụ
Có thể do khơng tìm hiểu kỹ, khơng có đầy đủ kiến thức về quy định
bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất phục vụ cơng tác giải phóng mặt
bằng, chưa xác định được đơn giá bồi thường mà Hội đồng bồi thường hỗ trợ
tái định cư đưa ra dựa trên căn cứ nào, đồng thời cũng không nắm được quy
định về đo đạc diện tích đất đai đền bù.
Có thể do ơng Tâm chưa ý thức chấp hành tốt đường lối, chủ trương của
Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước trong việc thu hồi đất để thực
hiện dự án đầu tư vì lợi ích cơng cộng, lợi ích quốc gia, vì lợi ích phát triển
kinh tế xã hội, gây khó khăn và làm mất khá nhiều thời gian cho cơng việc giải

phóng mặt bằng để tiến hành bàn giao mặt bằng sạch cho đơn vị thi cơng.
+ Về phía Hội đồng bồi thường, hỗ trợ tái định cư và cơ quan chức năng:
Có thể do người làm cơng tác kiểm kê, xác định giá trị tài sản trong quá
trình kiểm kê vật kiến trúc, hoa màu có sai sót nên kết quả bị sai lệch thiếu so với
thực tế. Chẳng hạn mô tả cấp độ nhà, đếm cây, phân loại cây không đúng với thực
tế.
Có thể do chun viên, người làm cơng tác đo đạc trong q trình đo đạc
có sai sót, cách sử dụng máy đo đạc chưa chính xác nên kết quả đo đạc không
đúng thực tế hay xác định sai mục đích sử dụng đất theo hiện trạng và theo quyết
định giao đất, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng của cơ quan Nhà nước có
thẩm quyền.

7


Do phương án áp giá bồi thường hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu
hồi đất để thực hiện Cơng trình cải tạo mở rộng và nâng cấp đường Hồ xuân
Hương căn cứ vào Quyết định số 64/2018/QĐ-UBND, ngày 26/3/2018 của
UBND tỉnh Ninh Bình về việc ban hành đơn giá bồi thường, hỗ trợ nhà, cơng
trình xây dựng, vật kiến trúc, cây trồng, vật nuôi phục vụ công tác giải phóng mặt
bằng trên địa bàn tỉnh Ninh Bình là khơng cịn phù hợp. Giá đất, giá hoa màu, giá
cơng trình vật kiến trúc trên diện tích đất bị ảnh hưởng bồi thường không phù
hợp với giá thực tế trên thị trường và việc tái định cư không thỏa đáng với
nguyện vọng của người được bồi thường, hỗ trợ.
Do thiếu sót trong quản lý nhà nước về sử dụng đất chẳng hạn như cán
bộ địa phương không nắm chắc nguồn gốc đất, phạm vi, diện tích, mục đích
sử dụng đất của vùng nằm trong dự án quy hoạch thì dẫn đến kết quả kiểm kê
hiện trạng bị sai so với thực tế.
2.5 Hậu quả của tình huống
Trường hợp khiếu nại của ông Mai Văn Thụ nếu giải quyết không đúng

theo quy định của văn bản pháp luật sẽ gây nên những hậu quả như sau:
Về lợi ích của ơng Mai Văn Thụ: ơng Tâm có thể sẽ bị thiệt hại về tài
sản vật kiến trúc, hoa màu, diện tích đất, mục đích sử dụng đất do kiểm kê
khơng đúng với thực tế. Số tiền ông Mai Văn Thụ nhận được có thể khơng
đúng với giá trị thực tế do đơn giá bồi thường vật kiến trúc, hoa màu, đất đai
trong phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất để
thực hiện Công trình cải tạo mở rộng và nâng cấp đường Hồ xuân Hương
không phù hợp với giá thực tế trên thị trường.
Người dân vì thế bị thiệt hại về vật chất, tinh thần, thời gian từ đó làm
giảm lịng tin của Nhân Dân đối với Đảng, Nhà nước, mất niềm tin vào năng
lực của đội ngũ công chức, cán bộ quản lý nhà nước khi họ đã bộc lộ những
hạn chế và yếu kém làm thiệt hại cho Nhân Dân về tinh thần và vật chất gây
tổn thất cho Đảng và Nhà nước về uy tín, lịng tin của dân đối với Đảng và Nhà
nước.
Trường hợp ông Tâm chưa chấp hành tốt đường lối, chủ trương của
Đảng, Nhà nước thì sẽ gây thiệt hại cho Nhà nước về kinh phí, thời gian do
cơng trình bị kéo dài. Trường hợp này cần phải xử lý nghiêm minh để đảm bảo
tính pháp chế của Nhà nước được thực thi có cơng bằng hiệu quả, hiệu lực.
PHẦN III. XỬ LÝ TÌNH HUỐNG
3.1 Mục tiêu xử lý tình huống

8


Để giải quyết tình huống này một cách tồn diện ta cần đi sâu giải quyết
mọi vấn đề liên quan, trên nhiều khía cạnh, với mục tiêu cuối cùng như sau:
- Giải quyết vấn đề khiếu nại Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày
19/01/2018 của Chủ tich UBND Huyện Yên Mô về việc bồi thường hỗ trợ khi
Nhà nước thu hồi đất để thực hiện Cơng trình cải tạo và nâng cấp đường Hồ
xuân Hương tại xã Yên Đồng theo đúng quy định về trình tự, thủ tục, thẩm

quyền, quy phạm pháp luật.
- Tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, làm cho hệ thống pháp luật đi
vào cuộc sống có hiệu quả và hiệu lực theo hướng giáo dục thuyết phục để
nâng cao sự hiểu biết về pháp luật cho người dân đồng thời nâng cao hiểu biết
pháp luật cho cán bộ tham gia giải quyết khiếu nại.
- Bảo vệ lợi ích chính đáng của tập thể, cá nhân khi tiến hành xử lý vụ việc.
- Khi giải quyết vấn đề khiếu nại nêu trên phải đảm bảo tính hài hịa về
hợp tình, hợp pháp, hợp lý nghĩa là vấn đề bồi thường, hỗ trợ tuân thủ đúng
theo quy định của pháp luật và phải phù hợp với tình hình thực tế của địa
phương thì mọi người dân nhất định sẽ đồng tình ủng hộ.
3.2. Xây dựng các phương án xử lý tình huống
3.2.1. Xây dựng các phương án xử lý tình huống
Từ việc phân tích tình huống, ngun nhân, hậu quả và xác định mục
tiêu xử lý tình huống, chúng ta đưa ra các phương án giải quyết và phân tích,
đánh giá các điểm mạnh, điểm yếu của các phương án như sau:
- Phương án 1:
Vẫn tiến hành thực hiện các công việc bồi thường, hỗ trợ tái định cư
theo Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2018 của Chủ tịch UBND
Huyện về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án cải tạo mở rộng và nâng
cấp đường Hồ xuân Hương thuộc xã Yên Đồng, Huyện Yên Mô, trường hợp
ông Mai Văn Thụ với tổng số tiền bồi thường 177.941.000 đồng, diện tích thu
hồi 168,7m2 tại thửa đất số 34 tờ bản đồ số 05, bản đồ địa chính xã Yên Đồng.
Theo phương án này có những ưu và nhược điểm sau:
- Ưu điểm:
+ Chấp hành tốt Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2018 của
Chủ tịch UBND Huyện về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án đường
Hồ xuân Hương thuộc xã Yên Đồng, Huyện Yên Mô.
+ Giải quyết bồi thường thiệt hại được nhanh chóng, để đảm bảo tiến độ
thi cơng cơng trình, sớm đưa cơng trình vào phục vụ cho Nhân Dân địa
phương và phát triển kinh tế- xã hội.

9


- Nhược điểm:
+ Kết quả bồi thường, hỗ trợ bị sai lệch hoặc bị thiếu về vật kiến trúc,
hoa màu, diện tích đất, mục đích sử dụng đất ảnh hưởng đến kinhn tế của
người dân và tổ chức.
+ Giá đất, giá cây cối hoa màu, vật kiến trúc áp giá theo Quyết định số
64/2018/QĐ-UBND, ngày 26/3/2018 của UBND tỉnh Ninh Bình về việc ban
hành đơn giá bồi thường, hỗ trợ nhà, cơng trình xây dựng, vật kiến trúc, cây
trồng, vật ni phục vụ cơng tác giải phóng mặt bằng trên địa bàn tỉnh Ninh Bình
nêu trên khơng cịn phù hợp với giá thị trường, điều đó sẽ gây thiệt hại cho
Nhân Dân dẫn tới giảm lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước. Đó
cũng là tổn thất đối với Đảng và Nhà nước vì trách nhiệm của Đảng và Nhà
nước phải chăm lo đời sống mọi mặt cho nhân dân để mọi người dân thực sự
được ấm no hạnh phúc.
+ Quyền và lợi ích hợp pháp của người dân không được đảm bảo.
- Phương án 2:
Đề nghị điều chỉnh Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2018
của Chủ tịch UBND Huyện về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư dự án
đường Hồ xuân Hương thuộc xã Yên Đồng, Huyện Yên Mô, trường hợp ông
Mai Văn Thụ với tổng số tiền bồi thường 177.941.000 đồng, diện tích thu hồi
168,7m2 tại thửa đất số 34 tờ bản đồ số 05, bản đồ địa chính xã Yên Đồng.
Để điều chỉnh Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2018 thì phải
phân cơng cán bộ, công chức chuyên môn thực hiện công việc kiểm kê xuống
thực địa xác minh lại toàn bộ tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích đất, mục
đích sử dụng đất của gia đình ơng Mai Văn Thụ theo đúng hiện trạng thực tế
nếu có sai lệch so với thực tế thì phải điều chỉnh lại rồi mới ra Quyết định mới
điều chỉnh Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2018, vẫn áp giá theo
phương án cũ (giá không thay đổi).

Theo phương án này thì có ưu và nhược điểm như sau:
- Ưu điểm
+ Xác minh lại được toàn bộ tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích
đất, mục đích sử dụng đất đúng theo hiện trạng thực tế của gia đình.
+ Quyền và lợi ích của người dân được đảm bảo hơn. Từ đó tạo được
niềm tin của Nhân Dân đối với Đảng và Nhà nước vì cán bộ, cơng chức, viên
chức đã chấp hành theo đúng quy định của pháp luật.
- Nhược điểm:

10


+ Thời gian bồi thường, hỗ trợ bị kéo dài có thể làm ảnh hưởng tới tiến
độ thi cơng của dự án nói chung và ảnh hưởng tới thửa đất số 34 của gia đình
ơng Mai Văn Thụ nói riêng.
+ Việc áp giá không phù hợp với giá thực tế trên thị trường. Việc bồi
thường, hỗ trợ vẫn chưa được thỏa đáng, giá vẫn chưa phù hợp với giá thực tế
trên thị trường.
- Phương án 3:
Đề nghị điều chỉnh lại phương án áp giá theo khung giá mới sát với giá
thực tế trên thị trường và điều chỉnh Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày
19/01/2018 của Chủ tịch UBND Huyện về việc bồi thường, hỗ trợ và tái định
cư dự án cải tạo mở rộng và nâng cấp đường Hồ xuân Hương thuộc xã n
Đồng, Huyện n Mơ trường hợp gia đình ông Mai Văn Thụ được xác định
với tổng số tiền bồi thường là: 177.941.000 đồng, diện tích thu hồi 168,7m2 tại
thửa đất số 34 tờ bản đồ số 05, bản đồ địa chính xã Yên Đồng.
Để điều chỉnh Quyết đinh số 4851/QĐ-UBND và điều chỉnh phương án
áp giá mới thì phải cử cán bộ kiểm kê xuống thực địa xác minh lại toàn bộ tài
sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích đất, mục đích sử dụng đất của gia đình
ơng: Mai Văn Thụ theo đúng hiện trạng tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện

tích đất được ghi trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nếu có sai lệch so
với thực tế thì phải điều chỉnh lại rồi ra Quyết định mới điều chỉnh Quyết định
số 4851/QĐ-UBND theo khung giá mới phù hợp với giá thực tế trên thị
trường.
Theo phương án này thì có ưu và nhược điểm như sau:
- Ưu điểm:
+ Xác minh lại toàn bộ tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích đất, mục
đích sử dụng đất đúng theo hiện trạng thực tế.
+ Xác định lại khung giá: đất, hoa màu, tài sản, vật kiến trúc phù hợp
với giá thực tế trên thị trường.
+ Quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, tổ chức được đảm bảo hơn
phương án 2.
+ Người dân được thỏa mãn hơn. Từ đó tạo được niềm tin của Nhân Dân
đối với Đảng và Nhà nước vì cán bộ, công chức, viên chức đã chấp hành theo
đúng quy định của pháp luật. Làm cho người dân được hài lòng, thỏa đáng
trong việc hỗ trợ và giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất.
- Nhược điểm:

11


+ Thời gian bồi thường, hỗ trợ bị kéo dài hơn phương án 2 vì phải cập
nhật lại khung giá theo sát với giá thực tế trên thị trường.
+ Ảnh hưởng tới tiến độ thi cơng của dự án nói chung và ảnh hưởng tới
thủa số 34 của gia đình ông: Mai Văn Thụ nói riêng khi thực hiện bồi thường.
3.2.2. Lựa chọn phương án xử lý tình huống
Các căn cứ để lựa chọn phương án giải quyết:
- Căn cứ Luật đất đai 2013;
- Nghị định số 47/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 quy định về bồi thường,
hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.

- Nghị định số 43/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 của Chính Phủ, quy
định chi tiết một số điều của Luật đất đai 2013.
- Quyết định số 4851/QĐ-UBND ngày 19/01/2019 của chủ tịch Ủy ban
nhân dân Huyện về việc phê duyệt phương án tổng thể bồi thường, hỗ trợ di
dời tái định cư để đầu tư xây dựng Công trình cải tạo và nâng cấp đường Hồ
xuân Hương.
- Quyết định 4848/QĐ-UBND ngày 16/01/2019 của UBND Huyện Yên
Mô về việc thu hồi đất của 45 hộ dân và 02 tổ chức tại xã Yên Đồng, Huyện
Yên Mô giao cho UBND Huyện thực hiện dự án đầu tư xây dựng Công trình
cải tạo và nâng cấp đường Hồ xuân Hương của xã Yên Đồng.
- Căn cứ Luật khiếu nại năm 2011.
- Căn cứ Nghị định số 75/2012/NĐ-CP, ngày 03/10/2012 quy định chi
tiết một số điều của Luật khiếu nại.
- Cùng các văn bản pháp luật khác có liên quan.
- Căn cứ vào ưu và nhược điểm của 03 phương án nêu trên
Đề xuất phương án lựa chọn như sau:
- Không chọn phương 1 và phương án 2 vì:
Giải quyết theo phương án 1 mang tính chủ quan nên dẫn tới kết quả bồi
thường, hỗ trợ bị sai lệch về giá và bị sai, bị thiếu về tài sản, vật kiến trúc, hoa
màu, diện tích đất, mục đích sử dụng đất. Quyền và lợi ích hợp pháp của người
dân khơng được đảm bảo.
Giải quyết theo phương án 2 thì tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích
đất, mục đích sử dụng đất đúng theo hiện trạng thực tế. Nhưng việc áp giá vẫn
không phù hợp với thực tế.
- Chọn phương án giải quyết là phương án 3:
Vì giải quyết theo phương án 3 thì tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện
tích đất, mục đích sử dụng đất được xác định lại đúng theo hiện trạng thực tế
12

đồng thời việc áp giá bồi thường, hỗ trợ phù hợp với giá thực tế trên thị trường.
Như vậy quyền và lợi ích hợp pháp của người dân được đảm bảo đúng theo
quy định và khách quan về việc áp giá từ đó tạo được niềm tin của Nhân Dân
đối với Đảng và Nhà nước, nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng và sự quản lý
điều hành của Nhà nước trong Nhân Dân ngày càng có uy tín.
3.3 Kế hoạch tổ chức thực hiện phương án được chọn
Để giải quyết tốt tình huống theo phương án 3 thì UBND Huyện giao
cho Hội đồng bồi thường, hỗ trợ và giải phóng mặt bằng và Hội đồng thẩm
định giá của Huyện giải quyết vụ việc rồi báo cáo UBND Huyện Trình tự thực
hiện các bước tiến hành theo thời gian, phân công công việc của các cá nhân,
tổ chức được thực hiện cụ thể như sau:
Bước 1: (Ngày 30/04/2018) Tổ kiểm kê và Tổ đo đạc thuộc Hội đồng
bồi thường, hỗ trợ tái định cư Huyện, văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất
Huyện, phịng Tài ngun và mơi trường Huyện, cán bộ cơng chức địa chính –
xây dựng, cơng chức kế tốn tài chính xã n Đồng xuống thực địa để phối
hợp kiểm tra lại toàn bộ tài sản, vật kiến trúc, hoa màu, diện tích đất, mục đích
sử dụng đất nằm trong dự án quy hoạch phải giải tỏa theo đúng hiện trạng thực
tế.
Bước 2: (Ngày 05/06/2018) Tổ kiểm kê và Tổ đo đạc chuyển giao toàn
bộ số liệu về: mơ tả kết cấu nhà, cơng trình; cấp loại nhà, cơng trình; số lượng
cây cối, hoa màu có phân loại; diện tích đất được đo đạc lại; mục đích sử dụng
đất được xác định lại cho bộ phận chuyên làm nhiệm vụ áp giá bồi thường, hỗ
trợ. Bộ phận này có trách nhiệm cập nhật lại khung giá mới phù hợp với giá thị
trường. Từ số liệu nhận chuyển giao của Tổ kiểm kê và Tổ đo đạc bộ phận áp
giá phải áp giá toàn bộ số liệu mới theo khung giá mới, tính tốn ra số tiền bồi
thường, hỗ trợ xem tăng hay giảm so với số tiền bồi thường, hỗ trợ cũ để xin
điều chỉnh kinh phí bồi thường, hỗ trợ.
Bước 3: (Ngày 15/08/2018) Toàn bộ kết quả và hồ sơ có liên quan được
trình lên Sở Tài chính để thẩm định. Phịng Quản lý giá tiến hành cập nhật
thông tin, tra cứu hệ thống văn bản pháp luật và các giấy tờ có liên quan để

thẩm định tồn bộ kết quả nêu trên rồi trình lãnh đạo Sở về nội dung và hướng
xử lý. Sau khi lãnh đạo Sở chấp thuận thì cán bộ chun mơn tiến hành soạn
thảo văn bản báo cáo cho Ủy ban nhân dân Huyện để điều chỉnh kinh phí bồi
thường, hỗ trợ đúng theo quy định.
Bước 4: (Ngày 15/10/2018) UBND Huyện nhận được báo cáo của Sở
Tài chính xem xét lại đồng ý chấp thuận thì Chủ tịch UBND Huyện ra Quyết
13


định mới điều chỉnh kinh phí bồi thường hỗ trợ cho Quyết định cũ đối với ơng:
Mai Văn Thụ có đất bị ảnh hưởng bởi dự án. UBND Huyện gửi Quyết định
điều chỉnh cho Trung tâm phát triển quỹ đất và các cơ quan, đơn vị có liên
quan tới dự án để thống báo cho ông: Mai Văn Thụ được biết.
Sau khi thông báo cho ông Mai Văn Thụ biết Hội đồng bồi thường, hỗ trợ
tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng của Huyện phối hợp chặt chẽ với
UBND xã Yên Đồng theo dõi, đôn đốc ông: Mai Văn Thụ thực hiện theo đúng
các quy định của pháp luật, đảm bảo cho cơng tác bồi thường giải phóng mặt
bằng tiến hành nhanh chóng, kịp tiến độ.
PHẦN VI. KIẾN NGHỊ
Từ vấn đề đặt ra em xin có một số kiến nghị như sau:
Thứ nhất: đối với trung ương , chính phủ cần nhất thể hóa các quy định
về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trong một văn bản
pháp lý, tránh để lĩnh vực này được quy định rải rác trong nhiều văn bản như
hiện nay, rất khó khăn trong q trình tổ chức thực hiện.
Thứ hai: đối với địa phương
- Cần phải tập huấn chuyên môn cho cán bộ, công chức, viên chức, đặc
biệt là công chức làm nhiệm vụ kiểm kê tài sản kỹ càng hơn để tránh trường
hợp kiểm kê rồi lại phải kiểm kê lại, làm mất thời gian việc thực hiện bồi
thường, hỗ trợ giải phóng mặt bằng từ đó làm ảnh hưởng đến tiến độ của dự
án, gây thiệt hại về kinh tế, thời gian cho Nhà nước, tổ chức, cá nhân.

- Đặc biệt là lĩnh vực giá cần có đơn vị chun mơn của Nhà nước
chuyên làm nhiệm vụ thẩm định giá để tham mưu cho cơ quan có thẩm quyền
thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ trong lĩnh vực giải phóng mặt bằng. Giá phải
phù hợp với thực tế trên thị trường để thỏa đáng cho người dân từ đó Nhân dân
sẽ đồng thuận chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng chính sách, pháp
luật của nhà nước. Vấn đề áp giá bồi thường là vấn đề bức xúc hiện nay của
Nhân Dân, cũng chính vấn đề này cản trở tiến độ thi công của các dự án, gây
thiệt hại về kinh tế, thời gian, tinh thần cho cá nhân, tổ chức.
Thứ ba: đối với ủy ban nhân dân các xã phường nói chung và ủy ban
Nhân Dân xã Yên Đồng nói riêng cần phát huy vai trị là cấp chính quyền cơ
sở gần dân nhất, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của người dân khi bị thu hồi đất
để kịp thời phối hợp giải quyết. Phát huy vai trò trong kiến nghị, đề xuất với
cấp trên xây dựng phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phù hợp với đặc
thù cuộc sống sán xuất của các hộ dân bị thu hồi đất tại địa phượng

14


Thư tư: Cơ quan Nhà nước chỉ xác định khối lượng cần đền bù theo đúng
thực tế còn việc áp giá nên giao cho công ty thẩm định giá độc lập không thuộc
Nhà nước làm nhiệm vụ áp giá bồi thường, hỗ trợ thì sẽ khách quan hơn quyền
lợi của người dân được đảm bảo hơn, tiến độ thực hiện bồi thường hỗ trợ
nhanh hơn. Tuy nhiên sau khi áp giá xong phải có sự thẩm tra và thống nhất lại
của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.

KẾT LUẬN
Thu hồi đất và bồi thường hỗ trợ giải phóng mặt bằng, tái định cư cho
người dân bị thu hồi đất là vấn đề phức tạp không chỉ ở xã Yên Đồng mà còn
xẩy ra ở nhiều địa phương khác trên địa bàn tỉnh Ninh Bình. Phần lớn các dự
án, chương trình phát triển kinh tế cần thu hồi đất của người dân để thực hiện

thành cơng thì đều cần đến sự đồng tình, ủng hộ từ phía nhân Dân, đặc biệt là
nhũng người bị thu hồi đất. Muốn thực hiện nhanh chóng các dự án chính
quyền các địa phương phải thực sự quan tâm đến lợi ích của người dân khi bị
thu hồi đất, thể hiện ở việc bồi thường thỏa đáng và hỗ trợ cho họ ổn định đời
sống, tạo điều kiện chuyển đổi nghề nghiệp, hỗ trợ thông tin cho họ tự tạo cơng
ăn việc làm cho mình
Các vấn đề liên quan đến đất đai đã, đang và sẽ luôn là một trong những vấn đề
nhạy cảm và phức tạp của đời sống xã hội nói chung. Đất đai đối với người
dân ở nơng thơn lại có những quan hệ gắn bó trực tiếp đến cuốc sống của Nhân
Dân, có nhiều nét riêng biệt nên việc giải quyết các vấn đề liên quan đến đất
đai ở nông thôn cần phải phải được quan tâm giải quyết. Khi phát sinh các vụ
khiếu nại về đất đai các cơ quan quản lý Nhà nước ở địa phương phải có trách
nhiệm, nghĩa vụ giải quyết một cách dứt điểm trên cơ sở pháp luật sao cho mọi
quyền lợi chính đáng, hợp pháp của mọi cơng dân được tơn trọng, đảm bảo lợi
ích hợp pháp của người dân. Khi giải quyết các vấn đề về đất đai đòi hỏi
những cơ quan và người có trách nhiệm phải thực sự cơng tâm, phải nắm vững
và áp dụng một cách chính xác, khoa học các quy định của pháp luật về đất
đai; quá trình điều tra, xác minh, thu thập tài liệu phải thực hiện một cách đầy
đủ, tồn diện.
Giải phóng mặt bằng cũng là một vấn đề liên quan mật thiết đến đất đai,
tài sản của người dân. Xã hội ngày càng phát triển, đời sống của người dân
ngày càng nâng cao, Nhà nước cũng đang tăng cường đầu tư cơ sở hạ tầng
phục vụ nhu cầu, đời sống cho người dân. Vì vậy cơng tác giải phóng mặt bằng
15


là một vấn đề vô cùng quan trọng và cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Trong
những năm gần đây tình hình đơ thị hóa, cơng nghiệp hóa phát triển nhanh,
việc lập quy hoạch đất, giá cả đền bù đất khi thu hồi làm các dự án, các cơng
trình và nhất là việc thực hiện các quy trình dân chủ, công khai liên quan đến

việc quy hoạch, mức giá đền bù, thu hồi đất và công tác vận động quần chúng
khi giải phóng mặt bằng đang cịn nhiều vấn đề bất cập, dẫn đến tình trạng
khiếu nại, khiếu kiện vượt cấp kéo dài, gây mất ổn định, bức xúc trong Nhân
Dân, làm giảm niềm tin của Nhân Dân đối với Đảng và Nhà nước.
Tình huống khiếu nại về phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư khi
nhà nước thu hồi đất phục vụ cơng tác giải phóng mặt bằng nêu trên là một
thực trạng trong công tác quản lý đất đai và vấn đề tài chính liên quan đến
cơng tác giải phóng mặt bằng ở địa phương mà cán bộ, cơng chức chun mơn
cần nhìn nhận và giải quyết cho phù hợp, đúng theo các văn bản quy định của
Nhà nước tạo niềm tin trong Nhân Dân đối với Đảng, chính quyền, đảm bảo
giữ vững an ninh chính trị trật tự an toàn xã hội làm tiền đề cho việc phát triển
kinh tế- xã hội của địa phương trong những năm tiếp theo.
Ninh Bình, ngày 03 tháng 01 năm 2020
NGƯỜI VIẾT TIỂU LUẬN

Trần Xuân Đông

16


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Luật đất đai ngày 29/11/ 2013.
2. Luật khiếu nại năm 2011 và các văn bản hướng dẫn.
3. Nghị định số 47/2014/NĐ-CP ngày 15/5/2014 quy định về bồi
thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất.
4. Nghị định số 43/2014/NĐ-CP, ngày 15/5/2014 của Chính Phủ, quy
định chi tiết một số điều của Luật đất đai 2013.
5. Thông tư số 37/2014/TT – BTNMT ngày 19/9/2014 của Bộ Tài
nguyên vafMooi trường quy định chi tiết về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư
khi Nhà nước thu hồi đất.

6. Quyết định số 26/2014/QĐ-UBND ngày 19/9/2014 của UBND tỉnh
Ninh Bình quy định một số chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi
Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.
7. Quyết định số 02/2015/QĐ-UBND ngày 30/01/2015 của UBND tỉnh
Ninh Bình ban hành đơn giá xây mới nhà của, vật kiến trúc và nội thất, cây
trồng, vật nuôi trên địa bàn tỉnh Ninh Bình.
8. Tài liệu bồi dưỡng nghạch chuyên viên, Học viện hành chính quốc
gia.

17


18