Giáo trình kiểm toán môi trường

H C VI N NÔNG NGHI P VI T NAM

Ch biên:ăCAOăTR

NGăS N

GIÁO TRÌNH

KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG

NHÀ XU T B N H C VI N NÔNG NGHI P - 2021



L IăNịIă

U

Vi t Nam hi n nay, quá trình phát tri n kinh t , xã h iăđangădi n ra m nh m ,
gây ra nh ng áp l c l n t i ch tăl ngămôiătr ng. Qu nălỦămôiătr ng nh m duy trì
ch tăl ng c a các thành ph n t nhiên, b oăđ m cu c s ng c aăng i dân, ph c v s
phát tri n b n v ng c a đ tăn c là nhi m c p thi tăđ c c xã h i quan tâm. Trên th c
t , có nhi u công c qu n lý h u hi uăđ căcácănhƠămơiătr ng s d ngăđ ki m sốt ơ
nhi m, b o v môiătr ng và phát tri n b n v ng. M t trong nh ng công c h u hi u và
đangăđ c s d ng ph bi n nhi u qu c gia trên th gi i và Vi t Nam là ki m tốn
mơiătr ng.
góp ph n vào cơng cu c b o v môiătr ng và phát tri n b n v ng đ tăn c,
đ c bi t là cung c p tài li u h c t p, gi ng d y cho sinh viên, gi ng viên ngành khoa h c
môiătr ng và công ngh k thu tămôiătr ng, các nghiên c u sinh và làm tài li u tham

kh o cho đ c gi có quan tâm t iăl nhăv c ki mătốnămơiătr ng, cu n Giáo trình Ki m
tốnă mơiă tr ng đ că TS.ă Caoă Tr ngă S nă biên so n. Giáo trình này cung c p cho
ng i h c nh ng ki n th căc ăb n v ki mătốnămơiătr ng;ăcácăb c th c hi n và tri n
khai m t cu c ki mă tốnă mơiă tr ng; gi i thi u các ví d ng d ng ki m tốn mơi
tr ng trong th c t .
Giáoătrìnhăđ

c biên so n bao g m 2 ph n và chia thành 4ăch

ng:

Ph n A: KI MăTOỄNăMỌIăTR
NG - Bao hàm các n i dung lý thuy tăc ăb n
v ki mătốnămơiătr ng, ph n này g mă3ăch ng:
Ch ngă1:ăGi i thi u chung v ki mătốnămơiătr ng, bao g m: Các khái ni măc ă
b n; cách phân lo i;ăđ iăt ng, m c tiêu, n iădungăvƠăỦăngh aăc a ki mătốnămơiătr ng.
Ch ngă2:ăC ăs khoa h c c a ki mătốnămơiătr
s th c ti n vƠăc ăs k thu t.

ng, bao g m:ăC ăs pháp lý; c ă

Ch ngă3:ăQuy trình ki mătốnămơiătr ng, bao g m: Gi i thi u quy trình th c
hi n; L p k ho ch, cácăb c th c hi n m t cu c ki mătốnămơiătr ng và th c hi n k
ho chăhƠnhăđ ng.
Ph n B: KI M TOÁN CH T TH I - ơyălƠăph n n i dung ki n th c nâng cao
nh m trang b thêm cho sinh viên nh ng ki n th c c n thi tăđ th c hi n m t cu c ki m
toán ch t th i, m t lo i ki mătoánăth ng g p nh t c a ki mătốnămơiătr ng. Ki n th c
ph năBăđ c bao g n trong n i dung c aăch ngă4.
Ch ngă4: Trình bày nh ng ki n th căc ăb n v ki m toán ch t th iănh :ăKi m
tốn ch t th i cơng nghi p; ki m toán rác th i sinh ho t.

s d ng giáo trình có hi u qu , sinh viên c n ph i đ c trang b nh ng ki n
th căc ăb n v : Ngu n và ch t ô nhi m; các d ng ô nhi mămôiătr ng; bi n pháp kh c
iii


ph c ơ nhi mămơiătr ng. Bên c nhăđó, sinh viên nên tham kh o thêm nh ng tài li u có
liênăquanănh :ăQu nălỦămơiătr ng; Cơng ngh mơiătr ng; H th ng ISO 14000... liên
h n i dung lý thuy t trong giáo trình v i v năđ mơiătr ng trong th c ti năđ có th
ng d ng, v n d ng các ki n th c m t cách hi u qu nh t.
L nă đ u tiên giáo trình đ c biên so n nên khơng tránh kh i nh ng thi u sót.
Chúng tơi xin chân thành c mă nănh ng ý ki năđóngăgópăxơyăd ngăđ l n tái b n sau
giáo trình s đ c c p nh p và hoàn thi năh n.ăM i ý ki năđóngăgópăxinăg i v B mơn
Qu nălỦămơiătr ng, khoa Mơiătr ng, H c vi n Nông nghi p Vi t Nam.

Tác gi
TS.ăCaoăTr ngăS n

iv


M CL C
L IăNịIă

U ................................................................................................................. iii

DANH M C CH

VI T T T ..................................................................................... viii

PH N A. KI MăTOỄNăMỌIăTR

Ch

NG ......................................................................... 1

ng 1. GI I THI U CHUNG V KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG ............................ 1

1.1. M T S KHÁI NI M LIÊN QUAN T I KI MăTOỄNăMỌIăTR
1.1.1. S raăđ i c a ki mătốnămơiătr

NG............... 1

ng ................................................................ 1

1.1.2. Khái ni m v ki m toán ................................................................................... 1
1.1.3. Khái ni m v ki mătốnămơiătr

ng ................................................................ 2

1.1.4. M t s thu t ng liên quan .............................................................................. 3
1.2. M CăTIểU,ă
IăT
NG, N Iă DUNGăVĨăụăNGH AăC A KI M TOÁN
MỌIăTR
NG .......................................................................................................... 4
1.2.1. M c tiêu c a ki mătốnămơiătr
1.2.2.ă

iăt

ng ................................................................. 4

ng c a ki mătốnămơiătr

1.2.3. N i dung c a ki mătốnămơiătr

ng ............................................................... 4
ng ................................................................ 6

1.2.4.ăụăngh a,ăl i ích c a ki mătốnămơiătr
1.2.5. V trí c a ki mătốnămơiătr

ng ...................................................... 6

ng trong h th ng qu nălỦămôiătr

1.3. PHÂN LO I KI MăTOỄNăMỌIăTR

ng .............. 7

NG ............................................................. 9

1.3.1. Phân lo i theo ch th ki m toán ..................................................................... 9
1.3.2. Phân lo i theo m căđíchăki m tốn ................................................................ 12
1.3.3. Phân lo iătheoăđ iăt
CÂU H I ƠN T PăCH
Ch

ng ki mătốnămơiătr

ng ............................................ 12

NGă1 .................................................................................... 13

ngă2.ăC ăS C A KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG ................................................ 14

2.1.ăC ăS PHÁP LÝ C A KI MăTOỄNăMỌIăTR
2.1.1.ăCácăquyăđ nh pháp lu t v ki mătốnămơiătr
2.1.2. Các ISO v ki mătốnămơiătr

NG.......................................... 14
ng

ng ................................................................. 18

2.2.ăC ăS TH C TI N C A KI MăTOỄNăMỌIăTR
2.2.1. Ki mătốnămơiătr

Vi t Nam ...................... 14

NG ..................................... 24

ng trên th gi i ............................................................... 24

2.2.2. Tình hình th c hi n ki mătốnămơiătr

ng

Vi t Nam ................................ 28

2.3.ăC ăS K THU T C A KI MăTOỄNăMỌIăTR
2.3.1. Lý thuy t chung v cân b ng v t ch tăvƠăn ngăl

NG ...................................... 30
ng .................................... 30
v


2.3.2.ăPh

ngăphápăxơyăd ng cân b ng v t ch tăvƠăn ngăl

2.3.3. M t s k thu tă
CÂU H I ÔN T PăCH
Ch

ng ............................. 33

c tính ngu n th i .............................................................. 37
NGă2 .................................................................................... 43

ngă3.ăQUYăTRỊNHăKI MăTOỄNăMỌIăTR

NG ............................................... 44

3.1. GI I THI U QUY TRÌNH TH C HI N KI MăTOỄNăMỌIăTR
3.2. L P K HO CH CHO M T CU C KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG ............. 44

NG .................... 46

3.2.1.ăXácăđ nh s cam k t ....................................................................................... 46
3.2.2.ăXácăđ nh ph măviăvƠăđ aăđi m ki mătốnămơiătr
3.2.3. L p nhóm ki mătốnămơiătr
3.3.ăCỄCăB

ng ................................... 46

ng .................................................................... 47

C TH C HI N M T CU C KI MăTOỄNăMỌIăTR

3.3.1. Ho tăđ ngătr

c ki mătốnămơiătr

NG ............... 49

ng (Pre ậ Environmental Audit)........... 50

3.3.2. Ho tăđ ng ki m toán t iăc ăs (On-Site Audit) ............................................. 64
3.3.3. Ho tăđ ng sau ki m tốn mơiătr
3.4. TH C HI N K HO CHăHĨNHă

ng............................................................. 69
NG .............................................................. 71

3.4.1. L p k ho chăhƠnhăđ ng ................................................................................ 72
3.4.2. Th c hi n k ho chăhƠnhăđ ng ...................................................................... 73
3.4.3. Quá trình theo dõi và hi u ch nh .................................................................... 73
3.4.4. T ng k t l i k ho chăhƠnhăđ ng ................................................................... 73
CÂU H I ÔN T PăCH
BÀI T PăCH

NGă3 .................................................................................... 74

NGă3 .................................................................................................... 74

PH N B. KI M TOÁN CH T TH I ............................................................................ 76
Ch

ngă4.ăKI M TOÁN CH T TH I .......................................................................... 76

4.1. GI I THI U CHUNG V KI M TOÁN CH T TH I ......................................... 76
4.1.1. Khái ni m v ki m tốn ch t th i .................................................................. 76
4.1.2. V trí và vai trị c a ki m tốn ch t th i trong ki mătốnămơiătr

ng ........... 76

4.1.3. Các y u t c n thi t c a ki m toán ch t th i .................................................. 77
4.1.4. Quy mô c a m t cu c ki m toán ch t th i ..................................................... 77
4.2. QUY TRÌNH KI M TỐN CH T TH I CÔNG NGHI P .................................. 78
4.2.1.ăGiaiăđo n ti năđánhăgiá .................................................................................. 78
4.2.2.ăXácăđ nhăvƠăđánhăgiáăcácăngu n th i ............................................................. 84
4.2.3. Xây d ngăvƠăđánhăgiáăcácăph

ngăánăgi m thi u ch t th i ........................... 89

4.3. QUY TRÌNH KI M TỐN RÁC TH I SINH HO T ........................................... 93
vi


4.3.1. Gi i thi u chung v quy trình ki m tốn rác th i sinh ho t ........................... 93
4.3.2.ăChínăb

căc ăb n th c hi n ki m toán rác th i sinh ho t .............................. 94

CÂU H I ÔN T PăCH

NGă4 .................................................................................... 97

BÀI T P TH C HÀNH KI M TOÁN CH T TH I ................................................... 97
TÀI LI U THAM KH O ............................................................................................... 99
PH L C M T S NGHIÊN C U TH C T V KI M TOÁN CH T TH I ...... 104
PH L C 1: KI M TOÁN CH T TH I NGÀNH B T GI Y ................................. 104
1.1. Các d li uăc ăb n .......................................................................................... 104
1.2. Xácăđ nhăvƠăđánhăgiáăcácăngu n th i .............................................................. 108
PH

L C 2. KI M TOÁN RÁC TH I T Iă TR
NGă
I H C NEW
BRUNSWICLK (M ) ........................................................................................... 114

PH

L C 3. KI M TOÁN CH T TH Iă CH Nă NUỌIă Bọă TH T T I XÃ L
CHI, HUY N GIA LÂM, THÀNH PH HÀ N I ............................................... 125

vii


DANH M C CH

ASOSAI
BVMT
BOD

VI T T T

C ăquanăKi mătoánăt iăcaoăchâu Á
(Asian Organization of Supreme Audit Institutions - ASOSAI)
B oăv ămôiătr

ng

Nhuăc uăoxyăsinhăhóa
(Biochemical oxygen demand ậ BOD)

BS

Tiêuăchu năAnhă(BritishăStandardăậ BS)

COD

Nhuăc uăoxyăhóaăh că(Chemical oxygen demand ậ COD)

CBI

Hi păh iăCơngănghi păAnhă(Conferderation of Britist Industry)

DESIRE

Trìnhădi năgi măthi uăch tăth iăchoăcácăngƠnhăcôngănghi pănh
(Desmontration in Small Industries of Reducing Waste)

MC

ánhăgiáămơiătr

TM

ánhăgiáătácăđ ngămơiătr

EAPS
EL
EMAS

ngăchi năl

c

ng

Tiêuăchu năkhíaăc nhămơiătr

ngăc aăs năph m

(Environmental Aspect Product Standard)
Dánănhƣnămơiătr

ngă(EnvironmentalăLabeling)

H ăth ngăki mătốnăvƠăqu nălý sinh thái
(Eco-Management and Audit System)

EMS;

H ăth ngăqu nălỦămôiătr

HTQLMT

(Environmental Management System)

FRSWC

INTOSAI
ISO
IPCC
KT
viii

ngă

Qu nălỦăch tăth iăr năvùngăFrederiction
(Frederiction Region Solid Waste Management - FRSWC)

C ăquanăKi mătoánăt iăcaoăqu căt
(International Organization of Supreme Audit Institutions - INTOSAI)
T ăch căTiêuăchu năqu căt ă(International Standard Organization)
yăbanăLiênăchínhăph ăv ăBi năđ iăkhíăh u
(Intergovernmental Panel on Climate Change)
Ki mătoán


KTH

Ki mătốnăho tăđ ng

KTMT

Ki mătốnămơiătr

KTCT

Ki mătốnăch tăth i

KTNN

Ki mătốnănhà n

LVS

L uăv căsông

MT

Môiătr

TC

Tiêuăchu n

TSS

T ngăch tăr năl ăl ngă(Totalăsuspended solids - TSS)

UBND
UNB
UBTVQH

ng

c

ng

yăbanănhơnădơn
iăh căNewăBrunswick (University of New Brunswick)
yăbanăTh

ngăv ăQu căh i

ix

PH N A. KI MăTOỄNăMỌIăTR
Ch

ni
m
hi
ki

NG

ng 1. GI I THI U CHUNG V KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG

Ch ng 1 nh m cung c p thơng tin c b n v Ki m tốn môi tr ng nh : Các khái
m v ki m tốn và ki m tốn mơi tr ng; phân lo i ki m tốn mơi tr ng; đ i t ng,
c tiêu và ý ngh a c a ki m tốn mơi tr ng. Sau khi h c xong ch ng này, sinh viên c n
u đ c các n i dung sau: các khái ni m liên quan đ n ki m tốn mơi tr ng; phân lo i
m tốn mơi tr ng; đ i t ng, m c tiêu và ý ngh a c a ki m toán môi tr ng.

1.1. M T S

KHÁI NI M LIÊN QUAN T I KI MăTOỄNăMỌIăTR

1.1.1. S raăđ i c a ki mătốnămơiătr

NG

ng

Ki mătốnămơiătr ng có ngu n g c t khu v c B c M vào nh ngăn mă70ăc a
th k XX. ơyălƠăgiaiăđo n mà n n công nghi p và kinh t c a khu v c B c M phát
tri n m nh m , các lo i ch t th i,ă n c th i, khí th i phát sinh t các ho tă đ ng công
nghi p và các ho tăđ ng kinh t khácăđƣălƠmă nhăh ng x u t iămôiătr ng, s ô nhi m
môiătr ng lan r ng và tr nên nghiêm tr ng (William, 1998).
Tr c nh ng v năđ b c xúc v môiătr ng, hàng lo t công c lu t pháp, kinh t
đƣăđ căđ aăraănh m qu n lý t tămôiătr ng và b t bu c các t ch c,ănhƠămáy,ăc ăs
s n xu t ph i tuân theo. Trong b i c nhăđó, ki mătốnămơiătr ng (KTMT) đƣăđ c ra
đ iăvƠăđ c xem nh ălƠăm t công c qu n lý s c bén và hi u qu . Banăđ u, KTMT ra
đ i nh m h tr các doanh nghi păt ănhơnăđápă ng trách nhi m pháp lý v b o v môi
tr ng. M t th i gian sau, KTMTăđ c th a nh n là m t công c qu nălỦămôiătr ng
c aăc ăquanăqu nălỦănhƠăn c v mơiătr ng (EPA Victorya, 2007).
Ki mătốnămơiătr ngăth căs ăphátătri năm nhăm ăvƠoănh ngăn mă80ăc aăth ăk ă
XXă ăcácăn căB căM ăvƠă chơuăỂu,ăngƠyănayăthìănóăđƣăđ căphátătri năr ngărƣiătrênă
quyămơătoƠnăc u.ăM ,ăCanada,ăAnhălƠănh ngăn căđ uătiênăth căhi năho tăđ ngăki mă
tốnăcóăhi uăqu ăvƠăthƠnhăcơng.ăCácăn cănƠyăc ngăcóănh ngăc ăquanăti năhƠnhăho tă
đ ngăki mătốnămơiătr ngăchunănghi pănh tăv iănh ngălu tăs ,ăchunăgiaăđ yăkinhă
nghi m,ăcóăuyătín,ăđ căc păch ngăch ăch ngănh năđ tătiêuăchu năki mătốnăviênămơiă
tr ng (Ph măTh ăVi tăAnh,ă2006).
Ngày nay, khi v năđ ămơiătr ngăngƠyăcƠngătr ănênăph căt păvƠămangătínhăch tă
toƠnăc uăthìăcƠngăcóănhi uăqu căgiaătrênăth ăgi i s ăd ngăki mătốnămơiătr ngătrongă
vi c b oăv ămôiătr ng.ă ơyălƠăm tăxuăh ngăphátătri năt tăy u,ăkháchăquan.
1.1.2. Khái ni m v ki m tốn
Ki m tốn có ngu n g c t Latină lƠă ắAudit”,ă nguyênă b nă lƠă ắAuditing”.ă T
ắAuditing”ăl i có ngu n g c t đ ng t trong ti ngăLatinăắAudive”,ăngh aălƠănghe.ăT
1


ngu n g c này ta có th hình dung ra hình nh c a m t cu c ki m tốn c đi n, đóălƠă
vi c m tăng iăghiăchépăđ c to lên cho m tăbênăđ c l păắnghe”ăvƠăch p nh n. Tr i qua

th i gian dài phát tri n, ngƠyănayăđƣăcóăr t nhi u khái ni m khác nhau v ki m toán.
TheoăLiênăđoƠnăKi m toán qu c t (International Federation of Accountants - IFAC)
thì: “Ki m tốn là vi c các ki m toán viên đ c l p ki m tra và trình bày ý ki n c a mình
v các b n báo cáo tài chính”.
Vi t Nam, theo Quy ch ki mă toánă đ c l p trong n n kinh t qu c dân (Ban
hành theo Ngh đ nh s 07/CP ngày 29/01/1994 c a chính ph )ăđƣăch rõ: “Ki m tốn
đ c l p là vi c ki m tra và xác nh n c a ki m toán viên chuyên nghi p thu c các t
ch c ki m toán đ c l p v tính đúng đ n h p lý c a các tài li u, s k toán và báo cáo
quy t toán c a các doanh nghi p, các c quan, t ch c đoàn th , t ch c xã h i khi có
yêu c u c a các đ n v này”.
T cách di năđ t này ta có th th y, banăđ u khái ni m ki m tốn ch bó h p trong
l nhăv c tài chính, sau này m iăđ c m r ng sang nh ng l nhăv c khác, trongăđóăcóă
mơiătr ng. M t cu c ki m tốn có th hi uăđ năgi n là m t cu c ki m tra và rà sốt
v i s tham gia c aăắbaăng i”ăhayăắbaănhóm” (g măng i/nhómăng i ki m tốn cịn
g i là ki m tốn viên/đ i ki m tốn; ng i/nhómăng i b ki m tốn hay cịn g iălƠăđ i
t ng ki mătốn;ăng i/nhómăng i th ba g i là khách hàng) và tr iăquaăbaăgiaiăđo n:
- ánhăgiá:ă ánh giá v năđ c n ki m toán th c s là gì;
- Ki m tra: So sánh nh ng v năđ c n ki m tốn có tn th tri tăđ các tiêu chu n
n i b , tiêu chu năđ aăph ngăhayătiêuăchu n,ăquyăđ nh, lu t pháp đƣăđ ra hay không và
m căđ tuân th đ năđơu;
- Ch ng nh n k t qu : Ch ng nh n hay minh ch ng k t qu ki m toán (ph i có
d u xác nh n c aăc ăquanăki m tốn có uy tín).
1.1.3. Khái ni m v ki mătốnămơiătr

ng

Ki mă tốnă mơiă tr ng là m t thu t ng b t ngu n t ngành k toán tài chính
nh m ch khái ni m v phép ki m ch ng các ho tăđ ng tác nghi p và xác nh p v s
li u (Ki m toán tài chính).
Hi n nay, trên th gi iăđƣăcóăr t nhi uăcácăđ nhăngh aăkhácănhauăv ki m tốn mơi

tr ng.ă N mă 1998, Vi nă th ngă m i Qu c t ICC (International Chamber of
Commerce)ăđƣăđ aăraăkháiăni măbanăđ u v ki mătốnămơiătr ngănh ăsau:“Ki m tốn
mơi tr ng là m t cơng c qu n lý bao g m s ghi chép m t cách khách quan, công
khai các t ch c môi tr ng, s v n hành các thi t b , c s v t ch t v i m c đích qu n
lý mơi tr ng b ng cách tr giúp qu n lý, ki m soát các ho t đ ng và đánh giá s tuân
th các chính sách c a công ty bao g m s tuân th theo các tiêu chu n môi tr ng”.
Theo tiêu chu n ISO 14010 (1996) ph n 3.9 thì ki mătốnămơiătr ngăđ căđ nh
ngh aănh ăsau: “Ki m tốn mơi tr ng là m t quá trình th m tra có h th ng và đ c
ghi thành v n b n, bao g m vi c thu th p và đánh giá m t cách khách quan các b ng
ch ng nh m xác đ nh nh ng ho t đ ng, s ki n, h th ng qu n lý liên quan đ n môi
tr ng hay các thông tin v nh ng k t qu c a quá trình này cho khách hàng”.
2


Theo C c B o v Môiătr ng Vi t Nam (2003), ki mătốnămơiătr ng là: ắCơng
c qu n lý bao g m m t q trình đánh giá có tính h th ng, đ nh k và khách quan
đ c v n b n hóa v vi c làm th nào đ th c hi n t ch c môi tr ng, qu n lý môi
tr ng và trang thi t b môi tr ng ho t đ ng t t”.
Nh ăv y,ăđƣăcóăkháănhi uăđ nhăngh aăkhácănhauăv ki mătốnămơiătr ngăđ c
đ aă ra.ă Trongă nh ng đ nhă ngh aă đó, đ nhă ngh aă v ki mă tốnă mơiă tr ng c a t ch c
ISOăđ aăraătrongăph n 3.9 c a tiêu chu năISOă14010ăn mă1996ăđ c coi là đ yăđ và
hồn ch nh nh t. T đ nhăngh aănƠyătaăcóăth rút ra nh ngăđi m m u ch t c a ki m tốn
mơiătr ng:
Là q trình ki m tra có h th ngăvƠăđ căghiăthƠnhăv năb n: Vi c th c hi n ki m
tốnămơiătr ngătuơnătheoăcácăb c, trình t trong m t h th ng nh tăđ nh. T t c ho t
đ ng trong quy trình ki mătốnăđ u ph i l păthƠnhăv năb n và có s ký k t c a các bên
liên quan.
Ti n hành m t cách khách quan: Ki mătốnămơiătr ngăđánhăgiáăd a trên nh ng
thông tin, s li u, d li uăđ c thu th p khách quan, không d aăvƠoăỦăngh ăch quan c a
b t c cá nhân, t ch c nào.

Thu th păvƠăđánhăgiáăb ng ch ng ki m toán: Các s li u, d li u,ăthơngătinăđ c
các ki m tốn viên thu th păvƠăđánhăgiáăthơngăquaăcácăph ngăpháp,ăk n ng,ănghi p v
trong q trình ki m toán.
Xácă đ nh v nă đ , xem xét có phù h p v i tiêu chu n ki m tốn hay khơng: đ i
chi u b ng ch ng thu th p đ c v i các chu n m c,ăquyăđ nh, quy chu n c a pháp lu t
vƠăcácăc ăquanănhƠăn c.
Thông tin các k t qu c a quá trình này cho khách hàng: Cung c p k t qu ki m
tốnăchoăkháchăhƠngă(ng iăđ ngăraăthăc ăquanăki mătốnămơiătr ng th c hi n cu c
ki mătốnămơiătr ng).
Theoă nh ă đ nhă ngh a, ki mă tốnă mơiă tr ng th c ch t là m t công c qu n lý
nh m ki mă tra,ă đánhă giáă tínhă hi u qu , m că đ phù h p c a các n l c b o v môi
tr ng hay h th ng qu nălỦămôiătr ng c a các nhà máy, doanh nghi păđ aăph ng.ă
ơyălƠăm t cu c rà sốt có h th ng, liên quan t i vi c phân tích, ki m tra và xác nh n
các th t c c ngănh th c ti n ho tăđ ng b o v môiătr ng c a các doanh nghi p, nhà
máy nh măđ aăraăk t lu năxemăcácăc ăs đóăcóătuơnăth theo nh ngăquyăđ nh pháp lý,
chínhăsáchămơiătr ng c aăNhƠăn căhayăkhơngăvƠăc ăs đóăcóăđ c ch p nh n v m t
môiătr ng hay không.
1.1.4. M t s thu t ng liên quan
Ki m tốn viên (Auditor): Cịn g iălƠăng i ki mătoánăhayăthƠnhăviênăđ i ki m toán
đ c s d ngăđ ch nh ngăng i tr c ti p tham gia, ti n hành cu c ki m toán. Ki m tốn
viênăđ c phân chia thành ki mătốnăviênăthơngăth ng và ki mătoánăviênătr ng.
Ki m toán viên tr ng (Leader of Audit team): Ki mătốnăviênătr ng hay cịn g i
lƠă đ iă tr ngă đ i ki mă toán,ă lƠă ng iă đ ngă đ u nhóm ki m tốn và ch u trách nhi m
chính cho vi c th c hi n tồn b cu c ki mătốnămơiătr ng.
3


i t ng ki m toán (Auditee): Là nh ng cá nhân, t ch c ho căc ăs b ti n hành
ki m toán. Thu t ng nƠyăđ c s d ngăđ ch các cá nhân, t ch c,ăc ăs mà ho tăđ ng
c a h đangăđ c ti n hành ki m tốn.

Khách hàng (Client): Hay cịn g i là bên th ba,ăđơyălƠănh ngăng i có nhu c u
mu n bi t k t qu c a cu c ki m toán. Thu t ng nƠyădùngăđ ch cácăc ăquan,ăt ch c,
cá nhân y quy n ki m toán.
B ng ch ng ki m tốn (Audit Evidence): Hay cịn g i là ch ng c ki m tốn, là
ắCácăthơngătinăđ c xác minh v s l ng ho c ch tăl ng, các b n ghi ho c tuyên b v
s ki n d a trên các cu c ph ng v n, th m tra tài li u, quan sát các ho tăđ ng và hoàn
c nh,ăcácăđoăđ c th c nghi m ho c các bi n pháp khác n m trong ph m vi ki mătoán”.
Phát hi n ki m toán (Audit Findings): Là ắk t qu đánhăgiáăb ng ch ng ki m tốn
thuăđ c thơng qua vi c so sánh chúng v i các tiêu chu n ki mătoánăđƣăth a thu n. Các
phát hi n ki m toán t oăc ăs cho báo cáo ki mătoán”.
K t lu n ki m toán (Audit Conclusion): LƠă quană đi m ho c s phán xét chuyên
môn c a các chuyên gia ki m toán v đ iăt ng ki m toán d a trên và gi i h n các suy
lu n t các phát hi n ki m toán.
1.2. M C TIÊU,
MỌIăTR
NG

Iă T

NG, N I DUNG VĨă ụă NGH Aă C A KI M TOÁN

1.2.1. M c tiêu c a ki mătốnămơiătr

ng

a. M c tiêu chung
M c tiêu chung c a ki mătốnămơiătr ng là ti n hành ki mătra,ăđánhăgiáăs tuân
th c aăcácăc ăquan,ăt ch c, cá nhân liên quan t i ho tăđ ng qu nălỦămôiătr ng. M t
khác, ki mă tốnămơiătr ngăcịnăh ng t i m c tiêu c i thi n và hoàn ch nh h th ng
qu nălỦămôiătr ngăchoăcácăc ăquan,ăt ch căđ căxemăxét.ă Nh ăv y, ki m tốn mơi

tr ngăh ng t i m cătiêuăchungălƠăđemăl i l i ích cho t t c các bên tham gia.
b. M c tiêu c th
Các m c tiêu c th mà m t cu c ki mătốnămơiătr

ngăh

ng t iăđóălƠ:

- ánhăgiáăđ c s tuân th , ch p hành c a nhà máy, công ty, t ch căđ i v i chính
sách, pháp lu t c aăNhƠăn c, các nguyên t c, th t c qu c t v b o v môiătr ng;
tr

- ánhă giáă đ c m că đ phù h p, s hi u qu c a các chính sách qu n lý mơi
ng n i b c a công ty, nhà máy, t ch c v i lu t pháp c aăNhƠăn c;

- Xây d ng k ho chăhƠnhăđ ng nh m nâng cao hi u qu qu nălỦămôiătr
các công ty, nhà máy, t ch c th c hi n ki mătốnămơiătr ng.
1.2.2.ă

iăt

ng c a ki mătốnămơiătr

ng cho

ng

Thơngăquaăcácăđ nhăngh aătaăcóăth ph n nào th yăđ căcácăđ iăt ng c a ki m
tốnămơiătr ng.ă iăt ngăchínhăvƠăth ng g p nh t c a ki mătốnămơiătr ng là các
4

c ăs s n xu t công nghi p ho c các công ty v a s n xu t, v aăkinhădoanh.ă ơyăc ngă
chínhălƠăđ i t ng chính gây ra nh ng v năđ v môiătr ng. Tuy nhiên, ngày nay ki m
tốnă mơiă tr ngă đƣă đ c m r ng và bao trùm nhi uă l nhă v c khác nhau, doă đóă đ i
t ng c aănóăngƠyăcƠngăđaăd ng và phong phú.
B ngă1.1.ă

iăt

i t ng c a ki m
tốn mơi tr ng

ngăc aăki mătốnămơiătr

ng

Ví d

Phân lo i theo đ i t
ki m toán

 Các c s s n xu t,
doanh nghi p

 Ki m toán h th ng qu n lý môi
tr ng c a nhà máy bia

 Ki m tốn h
mơi tr ng

 B nh vi n

 Ki m toán ch t th i nguy h i t i B nh
vi n Vi t - Xô

 Ki m toán ch t th i

 N ng l

 Ki m toán ngu n n ng l ng s
d ng c a nhà máy mía đ ng

 Ki m tốn n ng l

 Lị m gia súc

 Ki m tốn n
gia súc

 Ki m toán ch t th i

 Tr

 Ki m toán ch t th i r n c a H c vi n
Nông nghi p Vi t Nam

ng

ng h c

c th i c a các lò m

ng

th ng qu n lý

ng

 Ki m toán ch t th i

Quá trình ki m tốn có th đ c th c hi năđ i v i tồn b quy trình ho tăđ ng c a
cácăđ iăt ng nói trên ho c có th ch ti năhƠnhăđ i v i m tăgiaiăđo nănƠoăđóăc a quy
trình s n xu t,ădoăđóăđ iăt ng c a ki m tốn mơiătr ngătrongăcácătr ng h pănƠyăc ngă
s khác nhau. Ví d , đ i v i m t quy trình s n xu t c th (Hình 1.1) có th ti n hành xem
xét tồn b quy trình s n xu tăđó, t c là bao g m t t c các y u t đ uă vƠoăvƠăđ u ra:
Nguyên nhiên li u,ăn ngăl ng,ăn c, s n ph m công nghi p, các lo i ch t th iầăTuyă
nhiên, vi c ki mătốnăc ngăcóăth ch ti năhƠnhăđ i v i các y u t đ u vào ho căđ i v i
các y u t đ u ra, th m chí ch là m t ph n nh c a y u t đ u vào ho c y u t đ u ra (Ví
d : ki mătoánăn ngăl ng, ki m toán ch t th i r n, ki m tốn khí th iầ).

Hìnhă1.1.ă

uăvƠoăvƠăđ u ra c a m t quá trình s n xu t

5


1.2.3. N i dung c a ki mătốnămơiătr

ng

T cácăđ nhăngh aăv ki mătốnămơiătr
c a ki mătốnămơiătr ng là:

ng, chúng ta có th th y n i dung chính

Ki mătốnămơiătr ngăđiăxemăxét,ăđánhăgiáăs tuân th so v i th t c b o v mơi
tr ngăvƠăchínhăsáchămơiătr ng c a m t doanh nghi p, t ch c tuân theo các nguyên
t c gi gìnămơiătr ng trong s ch và phát tri n b n v ng. Trên th c t , quá trình ki m
tốn mơiătr ng có th di n ra m t cách t nguy n, nó ch b t bu c trong nh ngătr ng
h păđƣăđ c lu tăphápăquyăđ nh.
Bên c nhăđó, m t n i dung quan tr ng khác c a ki mătốnămơiătr ng là nghiên
c u, ki m tra k các tài li u, s li u,ăcácăbáoăcáoămôiătr ng c a công ty, nhà máy trong
m t th iăgianăđ dài nh m tìm ki m nh ng sai sót, vi ph m trong các ho tăđ ng b o v
môiătr ng c a nhà máy, công ty. T đóăđiăđ n k t lu năxemăcácăc ăs s n xu tănƠyăđƣă
đ tăđ c m c tiêu b o v môiătr ngăđ raăhayăch a,ăđ ng th i c ngăđ đ t bi n pháp
c i thi n m t cách h p lý, hi u qu .
có th xem xét, đánhăgiáăthơngătinăthìăchunăgiaăki m toán ph iăc năc vào
các tiêu chu n ki m toán hay chu n m c ki mătoánăđƣăđ c thi t l p t tr c. Thông
th ng, các tiêu chu n và chu n m c này là các chínhăsách,ăquyăđ nh, tiêu chu n liên
quan t i b o v mơiătr ng, q trình s n xu t, s c kh e c aăconăng i c a các t ch c,
đ aăph ng,ănhƠăn c và qu c t .
Vi c thu th p thông tin c a m t cu c ki mătốnăđ c thơng qua q trình ph ng
v n tr c ti p các b ch ch t, cán b công nhân viên c a nhà máy ho c thông qua các
b ng câu h i ki m tốn, thơng qua q trình thanh tra t i hi nătr ngầ T đóăcóăth
đánhăgiáăm t cách chính xác nh t ho tăđ ng b o v môiătr ng và s tn th các chính
sách, pháp lu tămơiătr ng c aăcácăc ăs s n xu t.
M t n i dung quan tr ng khác c a ki mătốnămơiătr ng là ph iăđ aăraăđ c các
phát hi n ki m tốn, s khơng phù h p và b ng ch ng h tr , ch ng minh cho nh ng

phát hi n này. Các phát hi n ki m toán s lƠăc ăs đ thi t l p m t k ho chăhƠnhăđ ng
c i thi n và hi u ch nh ti p theo.
N i dung cu i cùng c a ki mătốnămơiătr ng đó là thi t l p báo cáo ki m tốn và
thơng tin k t qu ki mătoánăchoăkháchăhƠngăvƠăc ăs b ki m toán.
1.2.4.ăụăngh a,ăl i ích c a ki m tốn mơi tr

ng

T cácăđ nhăngh aănêuătrênăv ki mătốnămơiătr ng, có th th y ki m tốn mơi
tr ng là m t b ph n c a h th ng qu nălỦămôiătr ng, là m t cơng c th c ti n và có
hi u qu . Vi c th c hi n công tác ki mătốnămơiătr ngăđemăl i r t nhi u l i ích cho các
nhà qu nălỦămôiătr ngăc ngănh ăcácăcôngăty,ăt ch c s n xu t.
Ki mătốnămơiătr ngălƠăm tăcơngăc ăqu nălỦăgiúpăchoăcácănhƠăqu nălỦănh năth că
rõănh ngăv năđ ămôiătr ngăđangăx yăraăt iănh ngăn iăc năquanătơm,ătrênăc ăs ăđóăđ ăraă
bi năphápăng năng aăvƠ c iăthi nămơiătr ngăm tăcáchăcóăhi uăqu .
6


Ki mă tốnă mơiă tr ngă đ că ti nă hƠnhă nh mă m că đíchă ki mă traă vƠă đánhă giáă s ă
tuơnăth ăc aăcácăc ăs ăs năxu tăđ iăv iăcácălu tăl ăvƠăquyăđ nhăkh tăkheăc aămôiătr ng.ă
Banăđ u, ki mătốnămơiătr ngăch ăt pătrungăvƠoănhi măv ătrên,ătuyănhiênăcùngăv iăth iă
gianăvƠă uăc uăth căt , ki mătốnămơiătr ngăngƠyă cƠngăđ căm ăr ngăvƠăbaoătrùmă
nhi uăkhíaăc nhăh n.
SauăđơyălƠănh ng l i ích chính c a ki mătốnămơiătr

ng:

- B o v mơiătr ngăvƠăgiúpăđ m b o s tuân th cácăđi u lu t v môiătr
cácăc ăquan,ăt ch c th c hi n ki mătốnămơiătr ng;

ng cho

- Nơngă caoă trìnhă đ qu n lý và nh n th c c a công nhân t i các nhà máy trong
vi căthiăhƠnhăcácăchínhăsáchămơiătr ng,ăđemăl i hi u qu t tăh nătrongăqu n lý t ng th
môiătr ng, nâng cao ý th c v môiătr ngăc ngănh ătráchănhi m c a công nhân trong
l nhăv c này;
- ánhăgiáăđ c ho tăđ ngăvƠăch ngătrìnhăđƠoăt o cán b , cơng nhân viên c a
cácănhƠămáy,ăc ăs s n xu t v ki n th cămôiătr ng;
- Thu th păđ căđ yăđ các thông tin v hi n tr ng mơiătr ng c aănhƠămáy.ăC nă
c vƠoăđóăđ cung c păthôngătin,ăc ăs d li u cho cácătr ng h p kh n c p và có k
ho ch ng phó k p th i;
- ánhăgiáăđ c m căđ phù h p c aăcácăchínhăsáchămơiătr ng, ho tăđ ng s n
xu t n i b c a nhà máy v i các chính sách, th t c, lu t l b o v môiătr ng c a Nhà
n c c hi n t iăvƠăt ngălai;
- H tr vi cătraoăđ i thông tin gi aăcácănhƠămáy,ăcácăc ăs s n xu t v i nhau;
- Ch ra thi u sót, các b ph n qu n lý y u kém, t đóăđ ra bi n pháp c i thi n có
hi u qu đ qu n lý môi tr ng và s n xu t m t cách t tăh n;
- Ng năng aăvƠătránhăcácănguyăc ,ăs c v môiătr

ng ng n h năc ngănh ădƠiăh n;

- Nâng cao uy tín cho cơng ty, c ng c quan h c a công ty v iă cácă c ăquană
h u quan.
V i vai trò h t s c to l nănh ătrênăthìăki mătốnămơiătr ng khơng ch đ năthu n
là m t công c qu nălỦămôiătr ng mà nó cịn là m t l a ch năđ phát tri n,ăc ngănh ălƠă
m tăph ngăphápăđoăđ c, tính tốn, d báoătr căcácătácăđ ng x uăđ nămơiătr ng.
1.2.5. V trí c a ki mătốnămơiătr
a. Ki m tốn mơi tr

ng trong h th ng qu n lý môiătr

ng là m t b ph n c a h th ng qu n lý môi tr

ng

ng

M t h th ng qu nălỦămôiă tr ngăth ng bao g m nhi u b ph n khácănhauăđ
th c hi n các ch căn ngăriêngăbi t. Các ch căn ngăchínhăc a m t h th ng qu n lý môi
tr ngăthôngăth ng bao g m:
Ch c n ng l p k ho ch: Thi t l p các m cătiêu,ăchínhăsách,ăch
b o v mơiătr ng cho m tăc ăs c th .

ngătrình,ăth t c

7


Ch c n ng t ch c: Thi t l păc ăc u t ch c,ăxácăđ nh rõ ch căn ng,ănhi m v ,
vai trò c a t ng b ph nătrongăc ăc u t ch c.ăXácăđ nh rõ yêu c u, tiêu chu n và nhu
c uăđƠoăt o cán b , nhân viên ph c v các b ph n c a h th ng qu nălỦămôiătr ng.
Ch c n ng h ng d n và đi u khi n: H ng d n,ă thúcă đ y và th c hi n các
ch ngătrình,ăbi năphápă uătiên.ăXácăđ nh tiêu chu n th c hi n,ăđánhă giáănhuăc u c i
ti n và qu n lý s thayăđ i.
Ch c n ng thơng tin: Hình thành kênh thơng tin, liên l c gi a các b ph n trong
h th ng c aăc ăs ho c liên k t v iăcácăc ăs bên ngoài nh m th c hi n t t q trình
traoăđ i thơng tin trong và ngồi c ăs .
Ch c n ng ki m soát và đánh giá: Ch căn ngănƠyălƠăvi căđiărƠăsốtăl i tồn b các
ho tăđ ng c a h th ng qu nălỦămôiătr ng,ăđánhăgiáăcácăk t qu , hi u qu c a các ho t
đ ng b o v mơiătr ng t đóăphátăhi n các t n t i, y uăkémăvƠăđ xu tăcácăc ăh i c i

ti n h th ng qu nălỦămơiătr ng.
Ki mătốnămơiătr ng v iăđ c thù và ch căn ngăc a mình đƣ đóngăvaiătrịăquană
tr ng vào ch căn ngăki măsốtăvƠăđánhăgiáăc a h th ng qu nălỦămôiătr ng.ăNh ăv y,
trong c u trúc c a h th ng qu nălỦămôiătr ng, ki m tốnămơiătr ng là cơng c qu n
lỦăđ c s d ng phía sau c a các cơng c qu nălỦămơiătr ng khác.
b. M i quan h gi a ki m tốn mơi tr

ng v i m t s cơng c khác

Nh ăđƣănóiă trên, ki mătốnămơiătr ng là m t b ph n c a h th ng qu n lý mơi
tr ng, doăđóănó có m i quan h g n bó m t thi t v i các cơng c qu nălỦămơiătr ng
khác. SauăđơyălƠăm t vài ví d c th .
- M i quan h gi a ki m toán môi tr

ng và đánh giá tác đ ng môi tr

ng

ánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng là công c giúp nhà qu n lý d báoătr c các tác
đ ngămơiătr ng có th x y ra khi ti n hành th c hi n m t d án b t k . Ch đ uăt ă
ph i l păbáoăcáoăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng,ăxácăđ nhărõătácăđ ngămôiătr ng có th
x yăraăvƠăđ aăraăbi n pháp kh c ph c, b o v mơiătr ngăđ h n ch cácătácăđ ngăđó.ă
Báoă cáoă đánhă giáă tácă đ ngă môiă tr ngă sauă đóă s đ c h iă đ ng th mă đ nh xem xét
thông qua. N uăbáoăcáoăđ c thông qua thì d án s đ c ti n hành. Tuy nhiên, sau
khi d ánăđ c ti n hành, li u các ch đ uăt ăcóăth c hi năđúngăcácăbi n pháp b o v
môiătr ng nh ăđƣăcamăk tătrongăbáoăcáoăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng hay không là
m t v năđ mà các nhà qu nălỦăquanătơm.ă
giám sát v năđ này, các qu c gia trên
th gi iă đƣă s d ng ki mă tốnă mơiă tr ngă đ ti nă hƠnhă xemă xét,ă đánhă giáă cácă ho t
đ ngămôiătr ng mà ch d án th c hi năxemăcóăđúngăv i nh ng cam k t mà h đƣă

đ aăraăhayăkhơngă(ki mătốnătácăđ ngămơiătr ng). Chính vì v y, trongăquyătrìnhăđánhă
giáătácăđ ngămôiătr ng c a nhi uăn c trên th gi i, ki mătốnămơiătr ngălƠăb c
cu iăcùngăđ c th c hi n. n c ta hi n nay, trong quy trình l păbáoăcáoăđánhăgiáătácă
đ ngămơiătr ng thì các ho tăđ ng thanh ki mătraăđ c thay th cho ho tăđ ng ki m
tốnămơiătr ng.
8


- M i quan h gi a ki m toán môi tr

ng và quan tr c môi tr

ng

Thôngăth ng, t i m i qu c gia, d li u v ch tă l ngămôiătr ngăth ngăđ c
cung c p b iăcácăđ năv th c hi n ho tăđ ng quan tr cămôiătr ng. Tuy nhiên, đ b o
đ m s li u quan tr cămôiătr ngăđ c cung c p b iăcácăđ năv th c hi n quan tr c là
trung th c, chính xác thì ph i c năđ n m t công c đ ki m tra và ki mătốnămơiătr ng
là m t cơng c h u hi u. Ví d , Indonesia, t t c báo cáo quan tr cămôiătr ng c a
đ năv th c hi n ho tăđ ng quan tr c công b ph iăđ căđóngăd u xác nh n c a m tăc ă
quan ki mătốnămơiătr ng đ b oăđ m s trung th c và m căđ chính xác c a các s
li u quan tr c.ăCácăc ăquanăki mătốnămơiătr ng này có th lƠăc ăquanănhƠăn c ho c
t ănhơnăđ căNhƠăn c ki m sốt m t cách ch t ch thơng qua h th ng c p gi y phép
hành ngh ki mătốnămơiătr ng.
- M i quan h gi a thanh tra mơi tr

ng và ki m tốn mơi tr

ng

n c ta hi n nay, ho tăđ ngăthanhătraămôiătr ngăđ căquyăđ nh c th trong
Lu t B o v môiătr ng. N i dung c aăthanhătraămôiătr ng ch y u là phát hi n các sai
sót trong q trình th c thi Lu t B o v Môiătr ng c aăcácăc ăs s n xu t, kinh doanh.
Công vi cănƠyăc ngălƠăm t n i dung c a ki mătốnămơiătr ng. Tuy nhiên, ki m tốn
mơiătr ngăvƠăthanhătraămơiătr ng l i khác nhau v b n ch t.ăThanhătraămôiătr ng là
ho tă đ ng b t bu căđ c th c hi n b iă c ăquanăNhƠăn c qu n lý v môiă tr ng v i
m căđíchăphátăhi n các sai sót c a các doanh nghi p s n xu t, kinh doanh và ti n hành
x ph t nh ng sai ph mă đóă theoă quyă đ nh c a lu tă pháp.ă Ng c l i, ki m tốn mơi
tr ng khơng mang tính b t bu c (ch b t bu c trong nh ng tr ng h păđ c bi t do lu t
phápă quyă đ nh) mà ch y uă đ c ti n hành b i s t nguy n c aă cácă c ă s s n xu t,
kinh doanh. Vi c th c hi n ki mătốnămơiătr ng nh măxemăxét,ăđánhăgiáănh ng h n
ch , thi u sót trong vi c th c thi pháp lu t v môiătr ngănh ngăkhôngăph iăđ ti n hành
x ph t các doanh nghi pămƠălƠăđ ch ra cho h c ăh i và bi n pháp kh c ph c, c i ti n
các sai ph m và h n ch đó.
T nh ng phân tích trên cho th y, gi a ki mă tốnămơiătr ng và các cơng c
qu nălỦămơiătr ng khác có m i quan h g n bó m t thi t v i nhau, th ng nh t và h tr
l nănhauăđ t o thành m t h th ng qu nălỦămôiătr ng hi u qu .
1.3. PHÂN LO I KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG

Ki mătốnămơiătr ngăđangăngƠyăcƠngăphátătri năvƠăbaoătrùmănhi uăl nhăv c,ăkhíaă
c nh môiă tr ngă khácă nhauă d nă t i hình thành nhi uă lo i,ă nhi uă d ngă ki mă tốnă mơiă
tr ng.ăCóăr tă nhi uăcáchăđ ăphơnălo iăki mătốnămơiătr ng,ăsauăđơyălƠăm tăs ăki uă
phơnălo iăph ăbi nănh t.
1.3.1. Phân lo i theo ch th ki m toán
C năc ăvƠoăch ăth ăki mătoánă(t căng iăti năhƠnhăcu căki mătoán), chúng ta có
th ăchiaăki mătốnămơiătr ngăthƠnhăbaălo iălƠ:ăKi mătốn mơiătr ng n iăb ,ăki mătốn
mơiătr ng nhƠăn căvƠăki mătốn mơiătr ng đ căl p.
9

a. Ki m tốn mơi tr

ng n i b (Environmental Internal Audit)

Ki mă tốnămơiătr ngă n iă b ălƠăcu căki mătốnă mơiătr ngăđ căth căhi năb iă
cácăki mătốnăviênăn iăb ăc aăchínhăt ăch căđó.ăHayănóiăcáchăkhácălƠăđơyălƠăvi căm tăt ă
ch căt ăđánhăgiáăcácăho tăđ ngăvƠăvi căthiăhƠnhăcácăquyăđ nhăv ămơiătr ngăc aămình.
M căđíchăchínhăc aăvi căti năhƠnhăki mătốnămơiătr ngăn iăb nh m:
- T ă rútă raă bƠiă h că vƠă kinhă nghi mă v ă côngă tácă qu nă lỦă mơiă tr
c aămình;

ngă c aă c ă s ă

- T ătìmăki m,ăki mătraănh ngăsaiăsót,ăh năch ătrongăvi căqu nălỦămơiătr
cơng ty mình, t ăđóăđ aăraănh ngăbi năphápăkh căph căvƠăc iăthi năk păth i;

ngăc aă

- Ch ăraăcácăngunănhơnăgơyăơănhi mămơiătr ngăđ ăcóăbi năphápăki măsốt,ăd ă
báoăr iăroăcóăth ăx yăra,ăch ăđ ngăphịngăng a,ă ngăphó;
- C iăthi năh ăth ngăqu nălỦămôiătr
ch tăl ngămôiătr ng.

ngăn iăb ăđ ănơngăcaoăhi uăqu ăs năxu tăvƠă

Cu căki mătốnămơiătr ngăn iăb ăđ căcoiălƠăm tăph năc năthi tăvƠăquanătr ngă
trongăb tăc ăm tăh ăth ngăqu nălỦămơiătr ngănƠo, b iăl ăđơyălƠăm tăch ngătrìnhăh tă
s căc năthi tăvƠălƠăm tăcơngăc ăt tănh tăđ ăcácăt ăch căt ătìmăraănh ngăch ăkhơngăh pălỦă

trongăn iăb ăt ăch cămình.ăBênăc nhăđó, thơngăquaăcu căki mătốnăn iăb ,ăm tăt ăch că
cóăth ălo iăb ăho căgi măthi uătácăđ ngăc aănh ngăsaiăsótăcóăth ăb ăphátăhi năraăb iăm tă
cu căki mătốnăđ căl păt ăbênăngoƠi.
Thơngăth ng, cácăcu căki mătốnăn iăb ăđ căchínhăc ăs ăti năhƠnhăđ nhăk ătheoă
m tăth iăgianănh tăđ nhănh ngăc ngăcóăth ăđ căti năhƠnhăm tăcáchăb tăth ngănh mă
đápă ngăl iănh ngăthayăđ iăđángăk ătrongăh ăth ngăqu nălỦămôiătr ng,ăcácăho tăđ ng,ă
s năph m,ăd chăv ăc ăs .ăNhìnăchung,ăkhiăcu căki mătốnămơiătr ngăn iăb ăđ căth că
hi năs ăt oăraăc ăh iăđ ăc ăs ăđóăc iăti năh ăth ngăqu nălỦămơiătr ngăngƠyăm tăt tăh n.
b. Ki m tốn mơi tr

ng đ c l p (Environmental Independent Audit)

Ki mătốnămơiătr ngăđ căl pălƠăm tăcu căki mătốnămơiătr ngăđ căti năhƠnhă
b iă nh ng ki mă toánă viênă đ că l pă thu că cácă côngă ty,ă v nă phịngă ki mă tốnă chună
nghi p.ă ơyălƠăm tălo iăhìnhăho tăđ ngăd chăv ăt ăv năđ căphápălu tăth aănh năho că
b oăh ,ăđ căqu nălỦăch tăch ăb iăcácăhi păh iăchuyênăngƠnhăv ăki mătốnămơiătr ng.ă
Cu căki mătốnănƠyădi năraătùyătheoăuăc uăc aăcơngătyăho căc aăm tăbênăth ăbaăg iă
chungălƠăkháchăhƠngăđ iăv iăc ăquanăki mătoán. Nh ng cu căki mătốn mơiătr ng đ că
l păđ căth căhi năv iănhi uălỦădoăkhácănhauăbaoăg m:
ánhăgiáăs ăthíchăh păc aăh ăth ngăqu nălỦămơiătr ngăc aăm tăc ăquanătheoăm tă
tiêuăchu nănƠoăđóă(Víăd ISOă14000),ăđ ăth aănh năch ngăch ămơiătr ngăđƣăđ căc pă
choăc ăquanăđóălƠăh pălỦ.
- ánhăgiáăđ ătinăc yăc aăm tăt ăch căcóămongămu năthi tăl păhayăti păt căthi tă
l pănh ngăh păđ ngăkinhăt ăv iăkháchăhƠng. Víăd ăm tăcơngătyăđánhăgiáăs ăcungăc pă
ngunăv tăli uăthơăt ăm tăđ iătácăliênădoanhăho căki mătốnăm tănhƠăth u x ălỦăch tă
th iăchoăcơngătyăđó;
10


- Ki mătraăxemăh ăth ngăqu nălỦămôiătr ngăvƠăho tăđ ngăth căt ă c aănóăđ tă

hayăkhơngăđ tăcácă uă c uăhi uăch nhăđ căbi tăđƣăđ aăraătrongăcácăcu căki mătốnă
tr căđó.
T ăcácălỦădoătrên, ki mătốnăđ căl păs ăcóăhaiăhìnhăth căti năhƠnh:
Tr ng h p th nh t: M tă t ă ch că đánhă giáă vi că thiă hƠnhă cácă chínhă sáchă mơiă
tr ngă c aă cácă nhƠă th uă ph ,ă nhƠă cungă ngă v tă t ă ho că đ iă lỦă c aă nhƠă s nă xu tă (g iă
chungălƠăđ iătác).ă ơyălƠătr ngăh păđíchădanhăcơngătyăti năhƠnhăđánhăgiáăxemăđ iătácă
kinhădoanhăc aăh ăcóătuơnăth ătheoănh ng quyăđ nh,ăth ăt căv ămơiătr ngăvƠăcácăv nă
đ ăliênăquanăhay khơng, thơng tin h ăcungăc păcóătinăc yăhayăkhơng.
Víăd :ăM tăb nhăvi năth cơng ty mơi tr ngăđơăth ăđ ăx ălỦăch tăth iănguyăh iă
c aămình.ăCơngătyămơiătr ngăđơăth ăcamăk tăs ăx ălỦăcácăch tăth iănguyăh iănƠyăđúngă
theoăquyăđ nhăc aăphápălu t.ăHaiăbênăkỦăh păđ ngăkinhădoanhăv iănhau.ăB nhăvi năti nă
hƠnhăki mătốnămơiătr ngănh măki mătraăxemăcơngătyămơiătr ngăđơăth ăcóăx ălỦăch tă
th iănguyăh iăc aăh ăđúngătheoăquyăđ nhăc aăpháp lu tănh ăđƣăcamăk tăhayăkhông.
Tr ng h p th hai: M tăt ăch cănƠoăđóăthăm tăbênăth ăbaăđ căl păti năhƠnhă
ki mătốn,ăđánhăgiáăcácăho tăđ ngăvƠăvi căthiăhƠnhăcácăquyăđ nhăv ămơiătr ngăc aăm tă
c ăs ămƠăh ăc năki mătra.ă
Víă d :ă M tă côngă tyă m ă thuêă m tă cơngă tyă ki mă tốnă mơiă tr
tốnămơiătr ngăđ iăv iăm tăcơngăty conăc aăh .
c. Ki m tốn nhà n

c v môi tr

ngă ti nă hƠnhă ki mă

ng (Environmental National Audit)

Ki mătốnănhƠăn căv ămơiătr ngălƠăm tăcu căki mătốnămơiătr ngădoăcácăc ă
quanăqu nălỦăch căn ngăc aănhƠăn căvƠăc ăquanăki mătoánănhƠăn căti năhƠnhătheoă
lu tăđ nh.ăKi mătoánănhƠăn căth ngăti năhƠnhăđ ăđánhăgiá,ăki mătraăs ătuơnăth ,ăxemă
xétăvi căch păhƠnhăcácăchínhăsách,ălu tăl ăliênăquanăt iăv năđ ămơiătr ngăc aăc ăquan,ă

nh mănơngăcaoăhi uăqu ăthiăhƠnhălu tăb oăv ămôiătr ng.
Hi nănay, lu tăphápăv ăb oăv ămơiătr ngăc aăNhƠăn cătaăch aăcóăquyăđ nhăb tă
cácăc ăquan,ăt ăch căph iăti năhƠnhăki mătốnămơiătr ng.ăDoăđó,ăki mătốnăNhƠăn că
v ămơiătr ngăth ngăítăđ căth căhi n,ăchúngăch ăđ căth căhi nătrongănh ngătr ngă
h pă đ că bi t. Víă d ă trongă m tă s ă tr ngă h pă đ că bi t, B ă TƠiă nguyênă vƠă Môiă tr ngă
thƠnhăl păcácăt ăchuyênăgiaăđ căbi tănh măki mătra,ăđánhăgiáăcácăbáoăcáoăchuyênămônă
v ăho tăđ ngămôiătr ngăc aăm tăs ăc ăquan,ăt ăch cătr căthu căch ngăh nănh ăTrungă
tơmă Quană tr că môiă tr ngă - T ngă c că Môiă tr ng;ă m tă khác, trongă l nhă v că t ă nhơnă
ch ngăh nănh ăv ăCông ty Vedan gơyăôănhi măn căsôngăTh ăV i, B ăTƠiănguyênăvƠă
Môiătr ngăc ngăti năhƠnhăthƠnhăl păđoƠnăchunăgiaăti năhƠnhăki mătốnămơiătr ngă
nh măxácăđ nhăm tăcáchăchínhăxácăcácăsaiăph măc aăcơngătyănƠy.
iăv iăm tăs ăqu căgia nh ăM ,ăAnh,ăCanadaầ, khiăLu tăKi mătốnămơiătr ngă
đƣăđ căbanăhƠnh, vi căth căhi năki mătốnănhƠăn căv ămơiătr ngăđ căti năhƠnhăkháă
th ngăxuyênănh măđánhăgiáăvƠăphátăhi năcácăsaiăph măc aăcácăđ năv ,ăt ăch cătrongă
vi căch păhƠnhălu tăphápăv ăb oăv ămôiătr ng.ă
11


1.3.2. Phân lo i theo m căđíchăki m tốn
C nă c ă theoă cácă m că đíchă mƠă cu că ki mă tốnă mơiă tr
phơnălo iăki mătốnămơiătr ngăthƠnhăcácăd ngănh ăsau:
a. Ki m tốn mơi tr

ngă h

ngă t i, taă cóă th ă

ng pháp lý

ơyălƠăm tăcu căki mătốn mơiătr ng đ căth căhi nătrênăt măv ămơănh măxemă

xét,ăđánhăgiá các chính sách c a NhƠăn c v quy n s h u, s d ng và b o v ngu n
tài nguyên thiên nhiên, xem xét các b lu t,ăv năb n lu t,ăquyăđ nh v b o v mơiătr ng
mƠăNhƠăn căbanăhƠnhăcóăphùăh păvƠăhi uăqu ăhayăkhơng.
C ă th ă thìă m că tiêuă c aă ki mă tốnă phápă lỦă mơiă tr ngă liênă quan t iă cácă v nă đ ă
nh :ăcácăm cătiêuăchínhăthu căchínhăsáchămơiătr ngăc aăđ tăn c; kh ăn ngăti păc nă
cácăm cătiêuănƠyăc aăphápălu tăhi năhƠnhănh ăth ănƠo?ăvi c banăhƠnhălu tăphápăcóăth ă
đ căs aăđ iăt tănh tăra sao?
b. Ki m tốn mơi tr

ng t ch c

ơyălƠă lo iăki mătốnămơiătr ngăliênăquanăt iă cácăthơngătinăv ăc ăc uăqu nălỦă
môiătr ngăc aăm tăcôngăty,ăcáchătruy năđ tăthôngătinăn iăb ăvƠăraăbênăngoƠi,ăch ngă
trìnhăđƠoăt o,ărènăluy năki năth cămơiătr ng,ănơngăcaoăỦăth căb oăv ămơiătr ngăc aă
cánăb ăcơngănhơnăviênăc aăm tăcơngăty.
Lo iăki mătốnănƠyăđ căbi tăcóăíchătrongăvi cătraoăđ iăthôngătinăvƠăkinhănghi mă
s năxu t,ăqu nălỦămôiătr ngăc aăcácăcôngătyăv iănhau.
c. Ki m tốn mơi tr

ng k thu t

ơyălƠăm tăcu căki mătốnămơiătr ngănh măđánhăgiáătrangăthi tăb ,ămáyămócăc aă
cácădơyătruy năs năxu t,ăqătrìnhăv năhƠnh,ăho tăđ ngăc aăchúng.
Ki mă tốnămơiătr ngă k ă thu tălƠăm tălo iăhìnhăki mătoánăph ăbi năvƠăr ngărƣiă
nh t,ăđ căbi tăth ngăđ căs ăd ngăđ ăki mătốnăchoăcácăc ăs ăs năxu tăcơngănghi p,ă
ch ngăh nănh ăki mătốnăch tăth iăr n,ăki mătốnăch tăth iăkhí...
1.3.3. Phân lo iătheoăđ iăt

ng ki m tốn mơiătr

ng

C năc ăvƠoăcácăđ iă t ngă c aăki mătốnămơiătr ng, ng iătaăcóăth ăphơnăchiaă
ki mătốnămơiătr ngăraălƠmăr tănhi uălo i,ăb iăl ăđ iăt ngăc aăki mătốnămơiătr ngă
r tăđaăd ngăvƠăphongăphú.ăSauăđơyălƠăm tăvƠiăd ngăki mătốnămơiătr ngăth ngăg pă
theo cách phơnălo iănƠy.
a. Ki m toán h th ng qu n lý mơi tr

ng

Ki mătốnăh ăth ngăqu nălỦămơiătr ngălƠăqătrìnhăth mătraăcóăh ăth ngăvƠăđ că
ghiăthƠnhăv năb năvi căthuăth păvƠăđánhăgiáăm t cách khách quanăcácăb ngăch ngănh m:
Xácăđ nhăh ăth ngăqu nălỦămôiătr ngăc aăm tăt ăch căcóăphùăh păv iănh ng tiêu
chu năki mătốnăc aăcácăh ăth ngăqu nălỦămơiătr ngăhayăkhơng?
Xácăđ nhăxemăh ăth ngăđóăcóăđ
qu ăchoăkháchăhƠng.
12

căthiăhƠnh hi uăqu ăhayăkhơngăvƠăthơngăbáoăk tă


b. Ki m toán ch t th i
Ki mătoánăch tăth iălƠăvi căquanăsát,ăđo đ c,ăghiăchépăcácăs ăli u,ăthuăth păvƠăphơnă
tíchăcácăm uăch tăth i,ănh măng năng aăvi căphátăsinhăraăch tăth i,ăgi măthi uăvƠăquayă
vòng ch tăth i.ăKi mătốnăch tăth iălƠăb căđ uătiênătrongăqătrìnhăt iă uăhóaăvi căt nă
d ngătri tăđ ătƠiănguyênăvƠănơngăcaoăhi uăqu ăs năxu t.ă
c. Ki m toán n ng l

ng

Ki mătoánăn ngăl ng là vi c xem xét, ki mătra,ăxácăđ nh m căđ tiêu th n ngă
l ngă(đi n, d u,ăthan,ăn cầ)ăt i m t nhà máy hay m tăc ăs s n xu t trong m t giai
đo n c th đ đánhăgiáăm căđ phù h p gi a các thông tin v n ngăl ng có th đ nh
l ngăđ c v i các chu n m căđƣăđ c thi t l p.
M c tiêu c a ki mătoánăn ngăl

ngăh

ng t i là:

+ ánh giá m căđ tiêuăhaoăn ngăl ng trên m tăđ năv s n ph măc ngănh ătìnhă
tr ng s d ngăn ngăl ng th c t c a dây chuy n công ngh ;
+ So sánh k t qu ki m toán v i các tiêu chu nă vƠăđ xu tă ph ngăánăc i thi n
tình hình s d ngăn ngăl ng t iăđ năv nh m gi măchiăphíăn ngăl ng;
+ So sánh hi u qu s d ngăn ngăl
d. Ki m tốn tác đ ng mơi tr

ng gi a các nhà máy khác nhau.

ng

Ki mă tốnă tácă đ ngă mơiă tr ng là m t d ngă c ă b n c a ki mă tốnă mơiă tr ng,
đ c hi u là q trình ki m tra có h th ngăcácătácăđ ng môiătr ng th c t c a m t d
ánăđangăho tăđ ng d a vào các s li u quan tr cămôiătr ng nh m gi m thi u r i ro v
mơiătr ng.
M c tiêu chính c a ki mătốnătácăđ ngămơiătr

ngăh

ng t i là:

+ ánhăgiáăcácătácăđ ngămơiătr ng th c t c a m t t ch căkhiăđiăvào ho tăđ ng
so v iăcácătácăđ ngăđƣăđ cătrìnhăbƠyătrongăbáoăcáoăđánhăgiáătácăđ ngămơiătr ng (Báo
cáoă TM)ăc a t ch căđó.
+ Ki m tra, giám sát các ho tăđ ng b o v môiătr ng và gi m thi uătácăđ ng môi
tr ngă đƣă đ c cam k tă trongă báoă cáoă TMă soă v i th c t và m t s v nă đ có liên
quan khác c a m t t ch c.
CÂU H I ƠN T PăCH

NGă1

Câu 1: Phân tích và so sánh các khái ni măc ăb n v ki mătốnămơiătr
Câu 2: Phân tích các m c tiêu c a ki mătốnămơiătr

ng?

Câu 3: Trình bày các n iădungăc ăb n c a ki mătốnămơiătr
Cơuă4:ăụăngh aăc a ki mătốnămơiătr

ng?

ng trong cơng tác qu nălỦămơiătr

Câu 5: Trình bày các cách phân lo i ki mătốnămơiătr

ng?

ng?

ng?

13


Ch

ng 2. C

S

C A KI MăTOỄNăMỌIăTR

NG

Ch ng 2 trình bày các ki n th c liên quan t i c n c pháp lý, c s k thu t và
c s th c ti n c a ki m toán môi tr ng. Sau khi h c xong ch ng 2, sinh viên c n
hi u đ c các n i dung c b n nh sau: C s pháp lý c a ki m tốn mơi tr ng; C s
th c ti n th c hi n ki m tốn mơi tr ng; C s k thu t c a ki m tốn mơi tr ng.
2.1. C ăS

PHÁP LÝ C A KI MăTOỄNăMỌIăTR

2.1.1. Cácăquyăđ nh pháp lu t v ki mătốnămơiătr
a. H th ng v n b n lu t pháp v qu n lý môi tr

NG
ng

Vi t Nam

ng

H th ngăcácăquyăđ nh lu t pháp v qu nălỦămôiătr ng c aăNhƠăn călƠăc năc
pháp lý quan tr ngăđ th c hi n ki mătốnămơiătr ng. H th ng lu t pháp v qu n lý
mơiătr ng n c ta có th tómăl cănh ăsau:
- Lu t B o v mơi tr

ng

Lu t B o v môiătr ng (BVMT) c a Vi tăNamăđ c ban hành l năđ uăn mă1993,ă
sau đóăđ c s aăđ i b sung l n th nh tăvƠoăn mă2005.ăHi n nay, Lu t BVMT n mă
2014 đƣăđ c s aăđ i b sung t Lu t BVMT 2005 và chính th c có hi u l c vào ngày
1/1/ 2015. Lu t BVMT là m t trong nh ngăc năc pháp lý quan tr ng nh t c a các ho t
đ ngămôiătr ng trong m iăl nhăv c.
Lu tă BVMTă n mă 2014ă baoă g mă 170ă đi u, đ că phơnă chiaă thƠnhă 20ă ch ngă
g m:ă Ch ngă 1 - Nh ngă quyă đ nhă chung;ă Ch ngă 2 - Quy ho ch BVMT, đánhă giáă
môiătr ng chi năl c ( MC), đánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng ( TM) và k ho ch hóa
cơng tác b o v môiătr ng;ăCh ngă3 - BVMT trong s d ng tài nguyên thiên nhiên;
Ch ngă 4 - ng phó v i bi nă đ i khí h u;ă Ch ngă 5 - BVMT bi n và h iă đ o;
Ch ng 6 - BVMT n c,ă đ tă vƠă khơngă khí;ă Ch ngă 7 - BVMT trong ho tă đ ng s n
xu t, kinh doanh d ch v ;ăCh ngă8 - BVMTăđôăth ,ăkhuădơnăc ;ăCh ngă9 - Qu n lý
ch t th i;ăCh ngă10 - X lý ô nhi m, ph c h i và c i thi nămôiătr ng;ăCh ngă11 Quy chu n k thu tă môiă tr ng, tiêu chu nă môiă tr ng;ă Ch ngă 12 - Quan tr c môi
tr ng;ăCh ngă13 - Thôngătinămôiătr ng, ch th môiătr ng, th ngăkêămôiătr ng và
báoăcáoămôiătr ng;ă Ch ngă14 - Trách nhi m c aăcácăc ăquanăqu nălỦănhƠăn c v
BVMT;ăCh ngă15 - Trách nhi m c a m t tr n t qu c Vi t Nam, t ch c chính tr - xã
h i, t ch c xã h i - ngh nghi p và c ng đ ng dơnă c trongă BVMT;ă Ch ngă 16 Ngu n l căBVMT;ăCh ngă17 - H p tác qu c t v BVMT;ăCh ngă18 - Thanh tra,
ki m tra, x lý vi ph m, gi i quy t tranh ch p, khi u n i, t cáo v môiă tr ng;
Ch ngă19 - B iăth ng thi t h i v môiătr ng;ăCh ngă20 - i u kho n thi hành.
- Các v n b n d

i lu t

Bên c nh lu t BVMT, h th ng các thôngăt ,ăngh đ nhăvƠăcácăv năb năd i lu t
khác c aăNhƠăn căc ngălƠănh ngăc năc pháp lý quan tr ng c a các ho tăđ ng qu n lý
14


mơiătr ng nói chung và ki mătốnămơiătr ngănóiăriêng.ă ơyăcóăth coi là nh ngăđi u
kho n ki m toán quan tr ngăđ c s d ng khi ti n hành th c hi n các cu c ki m tốn
mơiătr ng liên quan t i s tuân th pháp lu t c a các t ch căt ănhơn.ăM t s cácăv nă
b năd i lu t quan tr ng liên quan t iăl nhăv c qu nălỦămôiătr ngănh ăsau:
i) M t s Ngh đ nh quan tr ng
Ngh đ nh s 18/2015/N -CP ngày 01/04/2015ă quyă đ nhă v ă quyă ho ch BVMT,
MC,ă TM,ăk ho ch BVMT;
Ngh đ nh s 19/2015/N -CP ngày 01/04/2015ăquyăđ nhăchiăti tăthiăhƠnhăm t s ă
đi uăc aălu tăBVMTă2014;
Ngh đ nh s 38/2015/N -CPăngƠyă24/04/2015ăquyăđ nh v qu n lý ch t th i và
ph li u;
Ngh đ nh s 155/2016/N -CPă ngƠyă 18/11/2016ă quyă đ nh v x ph t vi ph m
hƠnhăchínhătrongăl nhăv c b o v môiătr ng;
Ngh đ nh s 40/2019/N -CPăngƠyă13/5/2019ăquyăđ nh v s aăđ i, b sung m t s
đi u c a các Ngh đ nhăquyăđ nh chi ti t,ăh ng d n thi hành Lu t B o v môiătr ng.
ii) CácăThôngăt
tr

Thôngă t ă s 27/2015/TT-BTNMTă ngƠyă 29/05/2015ă quyă đ nh v
ánhă giáă môiă
ng chi năl c,ăđánhăgiáătácăđ ngămôiătr ng và k ho ch b o v môiătr ng;

tr

Thôngă t ă s 35/2015/TT-BTNMTă ngƠyă 30/06/2015ă quyă đ nh v B o v môi
ng khu kinh t , khu công nghi p, khu ch xu t, khu công ngh cao;

Thôngăt ăs 36/2015/TT-BTNMT ngày 30/06/2015ăquyăđ nh v Qu n lý ch t th i
nguy h i;
Thôngă t ă s 31/2016/TT-BTNMTă ngƠyă 14/10/2016ă quyă đ nh v B o v môi
tr ng c m công nghi p, khu kinh doanh, d ch v t p trung, làng ngh vƠăcácăc ăs s n
xu t, kinh doanh d ch v .
- H th ng các Quy chu n k thu t qu c gia v ch t l ng mơi tr ng; ki m sốt
các ngu n th i và các tiêu chu n h ng d n k thu t c a B Tài nguyên và Môi tr ng.
QCVN03/2015/BTNMT - Quy chu n k thu t Qu c gia v hƠmă l
lo i n ngătrongăđ t;
QCVN05/2013/BTNMT - Quy chu n k thu t Qu c gia v ch tăl
xung quanh;
QCVN08/2015/BTNMT - Quy chu n k thu t Qu c gia v ch tăl
QCVN09/2015/BTNMT - Quy chu n k thu t Qu c gia v ch tăl
QCVN14/2008/BTNMT - Quy chu n k thu t Qu c gia v n

ng các kim
ng khơng khí

ngăn
ngăn

c m t;
căd

iăđ t;

c th i sinh ho t;

15