Tài liệu Giáo trình polyp đại tràng docx

Những điều cần biết về polyp đại tràng

Polyp đại tràng không phải là u nhưng là một tổn thương có hình dạng giống
như một khối u, có cuống hoặc không cuống, do niêm mạc đại tràng và tổ chức dưới
niêm mạc tăng sinh tạo thành.Đa số polyp là lành tính nhưng một số có khả năng hoá
thành ác tính (ung thư).

I. Ý nghĩa của polyp đai tràng
Việc phát hiện ra mình có polyp đại tràng hoặc trực tràng thường khiến bệnh
nhân và gia đình của họ có rất nhiều thắc mắc với các câu hỏi như: tìm ra polyp có ý
nghĩa như thế nào? Polyp có phải là ung thư hoặc sẽ diễn tiến đến ung thư đại trực
tràng hay không? Có cần phẫu thuật không?
Vài dạng polyp như polyp tuyến ống, có tiềm năng trở thành ung thư trong khi
các dạng khác – polyp tăng sản hoặc polyp viêm (giả polyp) hầu như không bao giờ
hóa ác tính. Khi bàn về polyp đại tràng ta thường lưu ý những điểm sau đây:
+ Polyps rất thường gặp (30 đến 50% ở người lớn)
+ Không phải tất cả các polyp đều hóa ác tính
+ Phải cần nhiều năm để một polyp trở thành ung thư
+ Có thể cắt bỏ trọn polyps một cách an toàn
+ Xử lý một polyp tùy thuộc vào số lượng, loại polyp, kích thước, và vị trí của
nó. Đa số bệnh nhân sau khi cắt polyp tuyến cần phải được theo dõi lâu dài về sau; các
polyp mới có thể xuất hiện sau này và cần phải được cắt bỏ tiếp.
II. Nguyên nhân
Polyps rất thường gặp ở cả nam lẫn nữ, ở tất cả các chủng tộc trong các nước
công nghiệp hóa. Điều này cho thấy các nhân tố dinh dưỡng và môi trường có thể
đóng một vai trò nhất định trong sự phát triển của chúng. Chúng ta có thể liệt kê một
số nguyên nhân như sau
1- Thứ nhất: Lối sống
Mặc dầu nguyên nhân chính xác chưa được biết rõ, có thể kể đến các yếu tố
nguy cơ như sau:
+ Chế độ ăn nhiều chất béo

+ Ăn nhiều thịt đỏ
+ Ăn ít chất xơ
+ Hút thuốc lá
+ Béo phì
Mặt khác dùng aspirin, các loại NSAIDs và chế độ ăn giàu calci có thể làm
giảm bớt nguy cơ ung thư đại tràng.
2- Thứ hai: Tuổi tác
Ung thư đại trực tràng hiếm gặp trước tuổi 40. Có đến 90% các trường hợp xảy
ra sau tuổi 50, tỉ lệ nam nữ bằng nhau, do đó nên khám tầm soát ung thư đại tràng khi
đến tuổi 50 và thường thì phải mất khoảng 10 năm để một polyp nhỏ phát triển thành
ung thư.
3- Thứ ba: Yếu tố gia đình và di truyền
- Polyps và ung thư đại tràng thường xảy ra trong cùng một gia đình, điều này
cho thấy nhân tố gia đình cũng là một trong những nguyên nhân quan trọng. Tất cả các
trường hợp polyp và ung thư đại trực tràng xảy ra trong gia đình cần phải thảo luận với
thầy thuốc, nhất là khi ung thư xảy ra ở người trẻ, liên hệ huyết thống gần hoặc xảy ra
ở nhiều thành viên trong cùng một gia đình. Theo một quy tắc chung, nên tầm soát ung
thư đại tràng sớm hơn nếu có tiền sử polyp hoặc ung thư đại tràng trong gia đình.
- Một số bệnh di truyền hiếm gặp có thể gây ung thư đại trực tràng sớm với tần
suất cao. Một trong những bệnh này là đa polyp tuyến gia đình (familial adenomatous
polyposis - FAP) với rất nhiều polyps trong đại tràng. Một bệnh khác là Ung thư đại
tràng di truyền không do polyp (Hereditary Non - Polyposis Colon Cancer - HNPCC)
có gia tăng nguy cơ ung thư đại tràng, thường khởi phát ở tuổi 20 - 30 nhưng lại không
thấy có nhiều polyp. Các xét nghiệm về genes chỉ cần làm ở các gia đình có tần suất
cao về ung thư đại trực tràng mà thôi.
III. Các dạng polyps
Có hai dạng polyp thường gặp nhất là polyp tăng sản và polyp tuyến. Các dạng
polyp khác cũng có thể gặp ở đại tràng nhưng với tỉ lệ rất thấp trong bài viết này xin
không đề cập đến
1- Polyps tăng sản

Polyps tăng sản thường có kích thước nhỏ, hay gặp ở đoạn cuối đại tràng (trực
tràng và đại tràng sigmoid) rất ít khi trở thành ác tính. Rất khó phân biệt polyp tăng
sản với polyp tuyến nếu chỉ dựa trên hình ảnh thấy được qua nội soi, điều nay có nghĩa
là các polyps tăng sản cũng thường được cắt bỏ và gửi đi làm tế bào học như các
polyps tuyến.
2- Polyps tuyến (Adenomatous polyps)
2/3 polyps đại tràng là polyps tuyến. Đa số không phát triển thành ung thư mặc
dầu chúng rất có tiềm năng. Polyps tuyến thường được phân loại theo kich thước, hình
dáng bên ngoài và đặc điểm mô học của chúng qua sinh thiết. Theo một định luật
chung, polyps tuyến càng lớn thì khả năng ung thư hóa càng cao. Do đó các polyps lớn
cần phải được sinh thiết hoặc cắt bỏ hoàn toàn và gửi đi làm giải phẫu bệnh học.
IV. Chẩn đoán
- Polyps thường không gây triệu chứng gì đặc biệt, chúng thường được phát
hiện khi kiểm tra nội soi đại tràng để tầm soát ung thư, hoặc sau khi xét nghiệm phân
thấy có máu ẩn. Polyps đại tràng cũng có thể được phát hiện bằng phương pháp chụp
đại tràng cản quang dù độ chuẩn xác không cao lắm.
- Nội soi là phương pháp tốt nhất để kiểm tra đại tràng vì nó giúp thầy thuốc
quan sát được toàn bộ lớp niêm mạc của đại tràng và cắt polyps nếu phát hiện ra
chúng. Trên nội soi, polyps có hình dạng một u nhỏ nhô vào lòng đại tràng. Bề mặt
polyp có thể tương tự niêm mạc đại tràng bình thường hoặc có thể thay đổi về màu
sắc, loét hoặc chảy máu. Polyps có thể xẹp không cuống (sessile polyps) hoặc có
cuống (pedunculated polyps).
Nội soi đại tràng còn là phương pháp tốt nhất để theo dõi sư phát triển của các
polyps. Một số kỹ thuật mới nhiều triển vọng để tầm soát và phát hiện polyps bao
gồm: xét nghiệm phân tử gen ( molecular genetic tests), nội soi đại tràng ảo (virtual
colonoscopy) sử dụng công nghệ MSCT hoặc MRI .
V. Cắt polyps
Ung thư đại trực tràng là nguyên nhân gây tử vong nhiều thứ 2, chiếm 14% các
trường hợp tử vong do ung thư. Ung thư đại trực tràng có thể phòng ngừa được nếu
phát hiện sớm các polyps tuyến tiền ung thư và cắt bỏ trước khi chúng trở thành ác

tính. Với thời gian, các polyps nhỏ có thể thay đổi cấu trúc và biến thành ác tính, do đó
nếu phát hiện polyps qua nội soi đại tràng thì nên cắt bỏ ngay.
1- Kỹ thuật
Đa số các polyps đều có thể cắt được khi nội soi đại tràng. Các polyps nhỏ được
cắt thành từng mẩu nhỏ bằng một dụng cụ luồn qua ống nội soi đại tràng. Polyps lớn
được cắt bằng một dụng cụ giống chiếc thòng lọng gọi là snare tròng qua phần đáy của
polyps và đốt bắng điện. Đốt diện cũng giúp cầm máu sau khi cắt polyp.
Cắt polyp không đau vì phần niêm mạc đại tràng không tạo ra cảm giác đau.
Ngoài ra, trước khi cắt Polyp bác sĩ nội soi có sử dụng thuốc giảm đau an thần cho
bệnh nhân. Nếu polyp quá to không thể cắt được qua nội soi thì sẽ được xử trí bằng
phẫu thuật.

2- Biến chứng
Cắt Polyp an toàn ít gây biến chứng. Biến chứng thường gặp nhất là chảy máu
và thủng đại tràng. Tuy nhiên tỉ lệ rất thấp chỉ khoảng 1 phần nghìn. Trong trường hợp
chảy máu thông thường bác sĩ sẽ xử trí bằng cách đốt điện, trong trường hợp thủng đại
tràng bác sĩ sẽ khâu lại bằng phẫu thuật.
3- Sau khi cắt polyp