Tư tưởng triết học của platong và sự ảnh hưởng của nó tới đời sống văn hóa tinh thần của thời đại

TR

B GIÁO D C VÀ ÀO T O
NG
I H C KINH T TP.HCM
CAO H C KHÓA K19

…………………...

..

…..……………….

TI U LU N MÔN TRI T H C

tài:

T
NG TRI T H C C A PLATON VÀ S
NH H
NG C A NÓ
N
I S NG V N
HÓA TINH TH N C A TH I
I

GVHD : TS Bùi V n M a
SVTH

: Tr n Thanh B ng

NHÓM : 9 L p 1 K19

THÁNG 3 N M 2010


” t ng tri t h c c a Platông và s
th n c a th i i”

nh h

ng c a nó

n

i s ng v n hóa tinh

CL C
M C L C ..................................................................................................................2
L I NÓI
U............................................................................................................3
I/ Cu c i c a Plato (427 - 347 TTC) ...................................................................4
II/ S nghi p t
c Tác ...........................................................................................6
III/ Các quan ni m v chính tr xã h i tr c Platon.................................................6
1. Quan Ni m C a Héraclite (530-470 tr.cn)..................................................... 6
2. Quan Ni m C a Pythagore (571-497 tr. cn) .................................................. 6
3. Quan Ni m C a Démocrite (460-370 tr.cn) ................................................... 6
4. Quan Ni m C a Socrate (469-399 tr. cn)....................................................... 7
IV/
t ng tri t h c c a Platon.............................................................................7

1. B i c nh ......................................................................................................... 7
2. Th i k h c h i c a Platon ............................................................................ 9
3. V n
o c..............................................................................................11
5. V n tâm lý.................................................................................................14
6. Gi i pháp tâm lý ............................................................................................15
7. Gi i pháp chính tr ........................................................................................19
8. Gi i pháp luân lý...........................................................................................21
9. Phê bình ........................................................................................................23
10.
nh h ng c a nhà
i Hi n Tri t Plato. ................................................26
TÀI LI U THAM KH O ........................................................................................27

Trang 2/27


” t ng tri t h c c a Platông và s
th n c a th i i”

nh h

I NÓI

ng c a nó

n

i s ng v n hóa tinh

U

Tri t h c là m t hình thái ý th c xã h i. Cùng v i s phát tri n xã h i,nó c ng
có l ch s phát sinh và phát tri n c a nó. Vì v y, khi nghiên c u tri t h c Mác-Lênin,
giai o n phát tri n m i v ch t trong l ch s tri t h c, chúng ta không th không
quan tâm nghiên c u xem tri t h c các th i i tr c ã phát tri n nh th nào, tri t
h c Mác-Lênin ã ti p thu m t cách có phê phán nh ng y u t nào trong tri t h c c a
nh ng th i i i tr c?
Tri t h c Hy L p c
i là tài s n tinh th n quý báu c a n n v n minh nhân lo i. Cho
n nay, các nhà nghiên c u l ch s tri t h c v n tìm th y trong tri t h c Hy L p c
i nhi u tài li u có giá tr v m t t t ng.
M t trong nh ng tri t gia v
i nh t th i c
i là Platon. T t ng c a ông ã nh
ng r t nhi u t i các tri t gia không ch c a th i i lúc b y gi mà c các giai
o n l ch s v sau n a. H th ng tri t h c c a Platon ã
c p n nhi u v n ,
trong ó n i b t là h c thuy t ý ni m và linh h n, h c thuy t “nhà n c lý t ng” và
o c h c... T t c các h c thuy t nói trên u xu t phát t l p tr ng duy tâm
khách quan, i bi u cho t ng l p ch nô quý t c, i ng c l i l i ích c a nhân dân
lao ng. Platon ph n i ch
dân ch và lu n ch ng cho s b t bình ng trong xã
h i.
H c thuy t chính tr - xã h i c a Platon là s th hi n cách gi i quy t duy tâm ch
ngh a các v n
xã h i. D a trên c s và n n t ng là h c thuy t ý ni m và linh h n,
ơng ã xây d ng nên mơ hình “nhà n c lý t ng” v i nhi u ki n gi i mang tính duy
tâm th n bí. Tuy nhiên, t t ng v vi c xây d ng m t mơ hình nhà n c trong lý
ng ã m

u cho vi c tri t h c tham gia vào gi i quy t các v n
xã h i và là
m t óng góp to l n c a Platon trong l nh v c t
ng.
Nh m h th ng hố các quan
m chính tr - xã h i c a Platon, qua ó có th rút
ra
c nh ng giá tr c ng nh h n ch c a nó, tơi ch n
tài: ”
t ng tri t h c
c a Platơng và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh th n c a th i i”
v i mong mu n óng góp thêm m t ý ki n trong cách nhìn nh n t t ng c a Platon.
Do kh n ng có h n nên tơi c ng ch d ng l i m c khái quát m t s nét c b n ch
ch a có tham v ng i sâu nghiên c u t t c m i khía c nh c a h c thuy t chính tr xã h i c a Platon.

Trang 3/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h
th n c a th i i”
I/ Cu c i c a Plato (427 - 347 TTC)

ng c a nó

n

i s ng v n hóa tinh

Plato chào i t i Athens, Hy L p, vào n m 428 hay 427 tr c Tây L ch (TL).
Plato thu c gia ình q phái c v phía cha l n phía m . Cha c a Plato tên là Ariston

dòng dõi Codros, v vua cu i cùng c a thành Athens và
c coi là con cháu c a th n
Poseidon. M c a Plato là Perictione có h hàng v i Solon, nhà lu t h c l ng danh
c a Hy L p. Plato có m t ng i chú tên là Critias, là m t trong 30 nhân v t thu c H i
ng Ho t u.
Theo phong t c c a các i gia ình Hy L p, Plato
c t tên c a ông n i là
Aristocles vào ngày Th Sáu sau khi chào i, còn tên Plato là bi t hi u, có l vì vóc
ng i to l n ho c vì v ng trán cao r ng. Plato có m t ng i ch và hai anh là
Adeimantus và Glaucon mà tên còn
c nh c nh trong cu n sách “N n C ng Hòa”
(The Republic) trong vai ng i i tho i c a Socrates.
Sau khi Plato chào i
c ít lâu, cha c a ông qua i, m tái giá v i Pyrilampes,
m t ng i chú h ngo i và c ng là ng i b n, ng i ng h nhi t thành Pericles, m t
chính khách ã i u hành t t p thành Athens trong các n m 400 tr c TL. T i nhà
c a Pyrilampes, Plato
c m ch m sóc t i n m lên 7 tu i, r i
c theo tr ng h c.
Th i b y gi , tr em
c hu n luy n t i n m 14 tu i v t p vi t, t p c và t p làm
toán. Sau ó t i n m 18 tu i là th i gian theo h c ph n th d c, chuyên rèn luy n thân
th .
Th i gian u c a Plato là nh ng n m tàn phá do tr n chi n tranh Peloponnesian
mang t i. Do còn quá tr , Plato ch a
c làm quen v i ch
dân ch
qu c
(imperial democracy) c a Pericles c ng nh phong trào ng y bi n (sophistic
movement), nh ng do nh ng ng i trong h hàng nh Critias và Charmides, hai

ng i b n c tri c a Socrates, Plato
c nghe nói nhi u v nhà
i Hi n Tri t
Socrates.
m 18 tu i, Plato h c h i v i các tri t gia và các nhà ng y bi n (sophistists). T
m 20 tu i Plato theo h c Socrates trong 8 n m li n, ch p nh n n n tri t h c c n b n
c a Socrates cùng cách tranh lu n theo th v n bi n ch ng (dialectic style). ây là
cách tìm hi u s th t b ng các câu h i, câu gi i áp và các câu h i k ti p. Vì q
ham thích Tri t H c, Plato ã em t h t các t p th tr tình và các b n bi k ch do
ông sáng tác lúc thi u th i.
Trong b c th th b y, chính Plato ã t nh n r ng tham v ng ban u c a ơng là
Chính Tr . Ơng ã tham d vào hàng ng nh ng ng i ho t u mà Critias là m t
trong các th lãnh, vì ơng mong mu n thi t l p l i công b ng xã h i, t o d ng h nh
phúc cho toàn dân b ng cách t s a l i cá nhân. Nh ng r i cách b o hành và chính th
chuyên ch c a H i
ng Ho t u và nh t là s lên án Socrates m t cách b t công
ã khi n cho Plato t b ý nh v chính tr . Sau khi Socrates b b t u ng thu c c
ch t vào n m 399 tr c TL, có l vì lo s cho s an tồn c a mình r i l i do lịng
cơng ph n, Plato cùng vài mơn
c a Socrates ã t i n náu t m th i t i Megara, n i
ây Plato theo h c Euclid, nhà toán h c danh ti ng.
m 396 tr c TL, Plato tr l i thành Athens và theo nh lu t nh, ông ph c v
trong hàng ng k binh tham chi n trong tr n Corinth và tr n này k t thúc b ng s
th t b i c a x Athens tr c x Sparta. Vào th i ó, ng i mi n Athens th ng hay
i l i nhi u n i và vì ghê t m cu c chi n tranh v a qua, Plato tìm
ng sang Ai C p.
Ơng ã mang theo r t nhi u thùng d u
bán d n khi i
ng. u tiên, ông d ng
Trang 4/27

”
th
l i
có

t ng tri t h c c a Platơng và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
n c a th i i”
t i Crete r i Cyrene. n i này ông nghiên c u Toán H c v i Theodorus, sau ó
l vào n m 390, Plato m i t i Ai C p. T i Heliopolis, Plato ã h c h i v Thiên
n, Tôn Giáo và Hi n Pháp. Nh th i gian s ng t i Ai C p, Plato ã quan sát k
ng các phong t c r i suy t ng và sau này, ông ã bàn lu n v nh ng
u này
trong các tác ph m c a ông.
Sau khi r i Ai C p, Plato sang i Hy L p, t i Tarentum và quen v i Archytas. Th i
gian l u trú t i Tarentum ã giúp cho ông r t nhi u nh trao
i t t ng v i
Archytas là m t nhà tri t h c kiêm chính khách, m t ng i ã thành cơng trong vi c
duy trì t i Tarentum m t chính ph có quy n hành t n n t ng trên Khoa H c và
Tri t H c.
Các cu c i xa ã giúp cho Plato nhi u c h i làm quen v i m t s nhà sáng l p ra vài
tr ng phái h c thu t nh Pythagoras, Heraclitus c ng nh các nhà tri t h c Eleatic.
T nh ng nh n xét th c t và các i u h c h i t Socrates, c ng v i s thích liên
quan t i các v n
chính tr , Plato ã i t i k t lu n r ng ch nh ng ng i có ki n
th c và các ph m ch t o c m i áng
c giao phó quy n l c
u khi n các
ng i khác. Lý t ng tri t h c c a Plato ang c n có các c h i áp d ng.

Vào th i b y gi , x Sicily ang chìm m trong m t hồn c nh chính tr h n lo n.
Dionysius ã thành cơng trong vi c l t
n n c ng hòa và thi t l p t i Syracuse m t
ch
chuyên ch . Dion, m t ng i h c trò và c ng là b n c a Plato, ã thúc gi c
Plato nên m nh n vi c giáo d c Dionysius, ng th i b o chúa c a thành Syracuse
này c ng m i ông qua Ý i L i. ây là m t c h i Plato th áp d ng lý thuy t v
chính quy n vào m t hoàn c nh th c t . Plato t i Syracuse,
c tri u ình c a n i
này coi nh th ng khách. V sau có l do s tr l i b o chúa m t cách v ng v ho c
vì tình b ng h u c a Plato i v i Dion mà ông b b o chúa ghét b . Plato b t ng
giam và b trao cho viên thuy n tr ng Pollis, ng i x Sparta. Pollis ã bán Plato t i
Egina nh m t tên nô l . Plato
c Anniceris, m t nhân v t thu c tr ng phái tri t
h c Cyrenaic, chu c ra v i giá 20 mines. Ông tr l i thành Athens vào n m 387.
Vào th i b y gi , nhi u môn
c a Socrates ã thi t l p các tr ng h c. Plato c ng
mu n gi ng d y v Tri t H c và Khoa H c. Ông li n thi t l p ngôi tr ng
“Academos” t i u kinh thành, g n Clone. Ngoài Tri t H c, nhà tr ng còn chú
tr ng t i Khoa H c, Lu t Pháp, Thiên V n, Sinh H c, Tốn H c và Lý Thuy t Chính
Tr . Ngơi tr ng này có th coi là m t tr ng i H c chuyên ào t o các h c viên
kh n ng cai tr theo úng Pháp Lu t. Tr ng “Academos” hay “Hàn Lâm Vi n” có
ban gi ng hu n g m các giáo s chuyên khoa nh Theatetus, ông t c a môn h c
không gian. Nh các b c th y tài gi i, nhà tr ng nhanh chóng t o
c các k t qu
t t p, h c trò t b n ph ng
v theo h c r t ông. Aristotle ã là h c viên xu t
s c nh t c a tr ng. Tr ng Academos n i danh h n c ngôi tr ng c a Isocrates.
Tr ng Academos ti p t c ho t ng trong h n 8 th k , là m t trung tâm nghiên c u
và ph bi n n n tri t h c c a Plato (Platonic philosophy). T i tr ng h c này, Plato

th ng di n gi ng mà không c n t i b n th o và các “bài toán”
c
ngh cho các
sinh viên cùng nhau gi i áp. Trong th i gian gi ng d y, Plato ã vi t ra nhi u tác
ph m v n áp (dialogues), ph n l n nh ng tài li u gi ng hu n này ã
c l u tr và
d ch sang nhi u ngôn ng . Vài tác ph m l ng danh ban
u c a Plato g m:
Charmides, Euthyphro, Ion và Laches.

Trang 5/27


” t ng tri t h c c a Platông và s
th n c a th i i”
II/ S nghi p t
c Tác

nh h

ng c a nó

n

i s ng v n hóa tinh

Ơng vi t r t nhi u tác ph m có giá tr cho nhân lo i c v tri t h c l n chính tr .
Các tác ph m c a ông bao g m trong m t T p nh ngh a, 13 b c th mà ng i ta còn
u gi
c và 35 thiên i tho i trong ó t p h p nh ng

n i tho i v b n ch t
c a tình yêu, c a cái p, v nh n th c lu n, v h i t ng và phê phán quan ni m
nh n th c c m tính. Trong nh ng tác ph m c a ông, n i ti ng và c bi t nh t là tác
ph m C ng Hồ (Republic).
ó là “m t cơng trình l n d i hình th c m t cu n sách nh trong ó t p trung
nh ng t t ng c a Platon”. Ông Emerson, m t tri t gia M , cho r ng “ng i ta có
th
t t t c th vi n, vì tinh hoa c a các th vi n u n m trong cu n sách này”.[8]
Có th nói ó là m t cu n bách khoa tồn th vơ cùng giá tr trong l ch s nhân lo i.
III/ Các quan ni m v chính tr xã h i tr

c Platon

Nh chúng ta
c bi t, tr c Socrate, các tri t gia c
i Hy L p ch chuyên nghiên
c u v nh ng v n
t nhiên, ngu n g c c a v n v t v tr mà ch a m y quan tâm
t iv n
cu c s ng xã h i loài ng i. Th nh tho ng ta m i b t g p m t vài khái
ni m v chính tr xã h i. Ch t Socrate tr v sau, n n tri t h c Hy L p m i th c s
nghiên c u v lồi ng i trong ó có nh ng v n
v chính tr xã h i. Tuy nhiên, ta
hãy th nghe nh ng tri t gia ó nói nh th nào v chính tr xã h i.
1. Quan Ni m C a Héraclite (530-470 tr.cn)
u tranh là ngu n g c c a s hi n h u và kh i nguyên c a s s ng và t n
t i”.[2] Ông cho r ng u tranh là i u ki n
hài hồ. Chi n tranh phân hố xã h i
làm cho ng i này thành th này, ng i kia thành th kia. Thông qua u tranh, b n
ch t c a s v t

c b c l và nh ó con ng i m i nh n chân
c s v t. V
chính tr xã h i ơng ng trên l p tr ng c a ch nô quý t c mà ch ng i quy t li t
t ng l p ch nơ dân ch . Ơng c ng t ra khinh mi t t ng l p qu n chúng và yêu c u
àn áp tri t
b t c cu c kh i ngh a nào c a qu n chúng nhân dân. Ơng
cao vai
trị c a cá nhân xu t s c, i v i ông, m t ng i u tú thì h n c v n ng i bình
th ng.
2. Quan Ni m C a Pythagore (571-497 tr. cn)
B n ch t c a tr ng phái do ông sáng l p không ch là tri t h c mà là m t t ch c
chính tr . C ng gi ng nh c a Héraclite, ông ch tr ng ch ng i giai c p ch nơ
dân ch . B i tr c ó, giai c p ch nô quý t c b giai c p ch nô dân ch ánh chi m
và thành l p chính quy n do ó ơng thành l p m t t ch c chính tr và tri t h c kêu
g i u tranh giành l i chính quy n.
3. Quan Ni m C a Démocrite (460-370 tr.cn)
Ông cho s phát tri n c a xã h i thông qua nhu c u sinh t n c a con ng i. Tuy
nhiên ông không cho nhu c u là ng l c phát tri n xã h i mà ch là ng l c
s n
xu t. V chính tr thì ơng l i i l p v i hai nhà tri t gia trên ngh a là ch ng phái ch
nô quý t c mà ng h ch nô dân ch , b i theo ông, nh v y là b o v quy n l i v
kinh t và g n li n v i s phát tri n công nghi p, th ng m i. Ơng c ng ca ng i tính
ơn hồ, tình thân ái và b o v quy n l i, l i ích c ng t ng l p dân t do. M t cu c
s ng
c g i là h nh phúc khi mình c m th y
c t do trong ch
dân ch ,
ng c l i n u giàu có mà s ng trong ch
quân ch c ng nh không. [3]
Trang 6/27

” t ng tri t h c c a Platông và s nh h
th n c a th i i”
4. Quan Ni m C a Socrate (469-399 tr. cn)

ng c a nó

n

i s ng v n hóa tinh

Có th nói Socrate là ng i nh h ng l n n c cu c i và t t ng c a Platon.
T nh ng v n
h c h i cho n cái ch t b t công c a Socrate ã hình thành nên t
ng chính tr xã h i c a ông. Th c ra Socrate c ng nh nh ng tri t gia tr c, khơng
có
c p gì nhi u n v n
chính tr xã h i mà ch nói n o c và lí trí. Ơng
nói: “m t xã h i sáng su t là m t xã h i mà trong ó ng i dân c m th y
c h ng
quy n l i thì nhi u, mà b h n ch t do thì ít. Trong xã h i y, n ngay th ng là gi
úng quy n l i và ngh a v mình và an ninh tr t t c ng nh thi n chí trong xã
h i”.[4]
V ph n chính quy n theo ông, là giai c p lãnh o thì ph i lo an dân, ch m sóc i
s ng và b o v h , cịn ng c l i thì ó ch là m t nhóm ô h p h n n và không
x ng áng. Do v y ông ch tr ng ch ng ch
ch nô dân ch mà ng h ch nơ
q t c và ó là lí do mà ơng ã b k t án t hình sau khi ám ch nô dân ch lên n m
quy n.

xây d ng m t xã h i l n m nh t t p thì m i ng i ph i nh n th c
c
âu là quy n l i chính áng, th u tri t
c lu t nhân qu , ki m sốt
c lịng ham
mu n và ch u trách nhi m i v i b n thân mình (cái ch t c a ơng là m t l i kh ng
nh v tính trách nhi m ó)
kh i c nh h n n t di t và i n m t xã h i k
ng. Và t t nhiên, con ng i ph i luôn c g ng h c h i và phát tri n trí tu
ng n
ng a nh ng tham v ng, si mê b i t t c t i l i t vô minh.
IV/

t

ng tri t h c c a Platon

1. B i c nh
N u b n nhìn vào m t b n
c a Âu châu, b n s th y r ng Hy L p gi ng nh
m t bàn tay chìa các ngón ra bi n a trung h i. Phía nam là hịn o Crète hình nh
n m g n trong các ngón tay, ngàn n m tr c Tây l ch (tTL) ó là n i kh i u c a
n minh nhân lo i. V phía ông là lãnh th thu c v Á châu tuy ngày nay có v l c
h u nh ng d i th i Platon là m t lãnh th r t trù phú v i m t n n th ng mãi, k
ngh c c th nh và m t n n v n hố phong phú. V phía tây là n c Ý gi ng nh m t
toà lâu ài gi a bi n, các o Sicile và n c Y-pha-nho (Tây Ban Nha). T i nh ng
i ó có nh ng nhóm ng i Hy l p sinh s ng; cu i cùng là x Gibraltar, n i y
nguy hi m cho các thu th m i khi mu n v t eo bi n này. V phía b c là nh ng x
man r nh Thessaly, Epirus và Macédonie. T nh ng x y nhi u b l c xu t phát
và m nh ng cu c t n cơng v phía nam, nh ng tr n ánh do nh ng v n nhân Hy l p

nh Homère k l i mà nh ng chi n s nh Périclès ch huy. Hãy nhìn m t l n th hai
vào b n , b n s th y nhi u ch l i lõm b bi n và núi i trong t li n, âu âu
c ng có nh ng v nh nh và nh ng m m á tr i ra bi n. N c Hy l p b chia c t và cô
l p b i nh ng ch ng ng i thiên nhiên ó. S i l i và liên l c ngày x a khó kh n
n bây gi r t nhi u. Do ó m i vùng t phát tri n l y n n kinh t , t thành l p l y
n n hành chánh chính tr , t phát huy tơn giáo, v n hố và ngơn ng c a mình. Nh ng
qu c gia nh Locris, Etolia, Phocis, Béothia v.v.
Hãy nhìn vào b n
m t l n th ba và quan sát v trí c a ti u qu c Athènes: ó là
m t ti u qu c n m v phía c c ơng c a Hy l p. ó là c a ngõ c a Hy l p
giao
thi p v i các qu c gia thu c vùng Á châu, ó là c a ngõ
Hy l p thu nh n nh ng
s n ph m và ánh sáng v n hố t bên ngồi.
ây có m t h i c ng r t ti n l i, h i
Trang 7/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
c ng Pirus, r t nhi u tàu bè n trú n
tránh nh ng lúc sóng to gió l n. Ngồi ra
Pirus cịn là n i xu t phát m t h m i chi n tranh hùng m nh.
Vào kho ng n m 490 tr c Tây l ch, hai ti u qu c Sparte và Athènes quên m i
h n thù
h p l c cùng nhau ánh u i quân xâm l ng Ba T l m le bi n Hy l p
thành m t thu c a c a mình. Trong cu c chi n tranh này, Sparte cung c p l c quân
và Athènes cung c p thu quân. Khi chi n tranh ch m d t, Sparte gi i ng quân i
và ch u s kh ng ho ng kinh t do s gi i ng này sinh ra. Trong khi ó thì Athènes
khơn ngoan h n, bi n h m i tàu chi n thành m t h m i tàu buôn và tr nên m t

c buôn bán giàu m nh nh t th i th ng c . Sparte iêu tàn trong ngh canh nông
và b cô l p v i th gi i bên ngoài, trong khi Athènes tr nên th nh v ng và là m t
i giao i m c a nhi u ch ng t c, nhi u ngu n t t ng, v n hoá, s chung ng
n y sinh s so sánh, phân tích và suy nghi m.
Nh ng truy n th ng, lý thuy t g p g nhau, ch ng i nhau, t ào th i nhau và
c cô ng l i. Trong khi có hàng ngàn t t ng ch ng i nhau, ng i ta có
khuynh h ng hồi nghi t t c nh ng t t ng y. Có l nh ng th ng gia là nh ng
ng i nhi u hồi nghi nh t vì h th y q nhi u, b tuyên truy n quá nhi u, h có
khuynh h ng coi ng i khác n u khơng ph i là nh ng ng i ngu thì c ng là nh ng
ng i l u manh, h hoài nghi t t c nh ng ngu n t t ng. Theo v i th i gian h
phát tri n khoa h c; toán h c n y sinh nh s giao hoán, thiên v n h c n y sinh v i
nhu c u hàng h i. V i s phát tri n n n kinh t , con ng i có nhi u thì gi nhàn r i,
c h ng nhi u ti n nghi trong m t khơng khí tr t t và an ninh. ó là nh ng
u
ki n tiên quy t
nghiên c u và suy t . Ng i ta nhìn vào các ngơi sao trên tr i
khơng nh ng
tìm ph ng h ng cho chi c tàu ang lênh ênh trên m t bi n mà
cịn
tìm bí m t c a v tr : nh ng tri t gia Ha l p u tiên là nh ng nhà thiên v n.
Aristote nói r ng sau khi th ng cu c chi n tranh, các ng i Hy l p tìm cách phát huy
chi n qu và m r ng n l c vào nhi u lãnh v c khác. Ng i ta c tìm nh ng l i gi i
áp cho nh ng bài tốn tr c kia
c giao phó cho các th n linh qu n tr , nh ng t l
tà thuy t nh ng b c cho khoa h c, tri t lý b t u t ó.
Kh i u tri t lý là m t mơn h c có tính cách v t lý, ng i ta quan sát th gi i h u
hình v i hy v ng tìm th y y u t kh i thu c a t t c v n v t. M t l i gi i áp t
nhiên là thuy t duy v t c a Démocrite (460 - 360 tTL). Démocrite nói r ng: "trong v
tr ch có nguyên t và h khơng", ó là ngu n t t ng chính c a Hy l p, ng i ta
lãng quên nó trong m t th i gian nh ng nó l i

c s ng d y v i t t ng c a
Epicure (342-279 tTL) và Lucrèce (98-55 tTL). Tuy nhiên khía c nh quan tr ng nh t
và c s c nh t c a n n tri t h c Hy l p
c th hi n trong t t ng c a nh ng ngu
lu n gia ó là nh ng ng i i lang thang rày ây mai ó
tuyên truy n cho ch
ngh a c a mình, h g n bó v i t t ng c a mình h n t t c m i v t trên i. Ph n
ông h là nh ng ng i r t thông minh ho c r t thâm thuý, h bàn cãi v t t c nh ng
v n mà ng i
ng th i th c m c, h
t câu h i cho t t c các v n , h không
s
ng ch m n các tôn giáo ho c các t t ng chính tr c a các vua chúa, h m nh
d n ch trích t t c các nh ch xã h i ho c lý thuy t chính tr tr c cơng lu n. V
m t chính tr h
c chia làm hai phái. M t phái gi ng nh Rousseau cho r ng thiên
nhiên là t t, v n minh xã h i là x u, trong thiên nhiên t t c m i ng i u bình ng
và con ng i tr nên b t bình ng v i các nh ch xã h i, lu t l là nh ng phát minh
c a nh ng k m nh
trói bu c và th ng tr k y u. M t nhóm khác gi ng nh
Nietzsche cho r ng thiên nhiên v t ra ngoài ph m vi c a cái x u và cái t t, trong
Trang 8/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
thiên nhiên con ng i ã m t bình ng, luân lý là m t phát minh c a k y u
gi i
h n và do n t k m nh, s c m nh là n n o c t i th ng và s ao c t i th ng
c a con ng i, và ch

chính tr cao p nh t h p thiên nhiên nh t là ch
quý
t c.
S t n công t t ng dân ch là ph n nh c a s th nh v ng c a m t nhóm ng i
giàu có Athènes h t l p m t ng g i là l c l ng nh ng ng i u tú. ng này
ch trích t t ng dân ch là vô hi u l c. Th t ra cái dân ch mà h ch trích khác xa
cái dân ch mà chúng ta quan ni m ngày hôm nay. Trong s 400 ngàn dân c a
Athènes, ã có 250 ngàn thu c vào h ng nô l b t c
t t t c quy n chính tr ,
trong s 150 ngàn ng i cịn l i ch có m t thi u s
c i di n t i qu c h i bàn
cãi và quy t nh v các v n
c a qu c gia. Tuy nhiên cái n n dân ch cịn l i ó là
m t n n dân ch có th nói là hồn h o nh t t x a n nay. Qu c h i có quy n t i
th ng và là c quan t i cao c a qu c gia, t i cao pháp vi n g m trên 1000 th m phán
làm n n lòng nh ng k h i l ), s th m phán này
c tuy n ch n theo th t
ABC trong danh sách c a tồn th cơng dân. Khơng m t ch
chính tr nào dám
th c hành t t ng dân ch i xa n m c
y.
Trong cu c chi n tranh gi a Sparte và Athènes (430 - 400 tTL) l c l ng các
ng i u tú c a Athènes do Critias lãnh o, ch tr ng nên bãi b ch
dân ch vì
cho ó là m m m ng c a cu c chi n b i và thành l p m t chính th gi ng nh chính
th quý t c c a thành Sparte. K t qu là nhi u lãnh t c a l c l ng b l u ày. Sau
khi chi n tranh ch m d t v i s
u hàng c a Athènes, m t trong các
u ki n ình
chi n là ph i i xá cho nh ng ng i trong l c l ng b l u ày. Nh ng ng i này

tôn Critias làm minh ch và l m le o chánh
thành l p m t chính ph c a l c
ng u tú. Cu c o chánh th t b i, Critias t tr n. Critias là mơn c a Socrate và
có h hàng v i Platon.
2. Th i k h c h i c a Platon
Cu c g p g gi a Platon và Socrate có m t t m quan tr ng c bi t. Platon thu c
v giai c p trung l u, p trai và kho m nh. Ông ã t ng trong quân ng và ã o t
gi i quán qn v th thao. Khơng ai có th ng r ng m t ng i nh v y có th tr
nên m t tri t gia. Tâm h n t nh c a Platon tìm th y vui thích trong bi n ch ng pháp
c a Socrate. Platon r t sung s ng khi nghi n ng m nh ng lý thuy t c a Socrate
nh m
kích các lu n
u sai l m
ng th i: Platon d vào cu c tranh lu n tri t lý
c ng nh ông ta ã d vào nh ng cu c tranh gi i th thao, và t nh ng cu c tranh
lu n ó Platon ã i n nh ng suy t thâm thuý h n. Chàng ta tr thành m t ng i
yêu tri t lý và m t môn
u tú c a Socrate. Chàng th ng nói r ng: "Tơi cám n
tr i ã cho tôi làm m t ng i Hy l p ch không ph i m t dân m i r , m t ng i t do
ch không ph i m t ng i nô l , m t ng i àn ông ch không ph i m t ng i àn
bà, và quan tr ng nh t là
c sinh vào th i Socrate."
Khi Socrate ch t, Platon m i
c 28 tu i, và bi n c c m ng này ã in sâu vào
tâm th c c a Platon. Nó làm cho Platon thù ghét nh ng t t ng dân ch , thù ghét
qu n chúng thêm vào s thù ghét phát sinh t giai c p quý t c c a Platon. Do ó ông
ta ch tr ng r ng c n ph i t n di t ch
dân ch và thay vào ó m t chính th do
nh ng ph n t quý t c và sáng su t lãnh o. M t trong nh ng v n
tr ng i mà

Trang 9/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
Platon ã nghiên c u su t i là làm sao tìm ra ng i khơn ngoan nh t
giao phó
vi c lãnh o qu c gia.
Trong lúc ó nh ng liên h gi a Platon và Socrate làm cho chính quy n
ng
th i nghi ng Platon. Nh ng b n bè c a ông khuyên ông nên tr n kh i Athènes và
ông c ng cho r ng ây là m t d p t t chu du th gi i. N m 399 tTL ơng xách gói ra
i.
Nh ng n i nào ông ã i qua chúng ta khơng
c bi t rõ. Hình nh ơng ã i Ai
c p tr c tiên và ông r t b t bình khi nghe các nhà lãnh o tơn giáo cai tr x này nói
r ng Hy l p là m t qu c gia u tr khơng có truy n th ng và v n hố và khơng th so
sánh
c v i qu c gia Ai c p. S b t mãn này làm ông ta suy ngh nhi u h n và
chuy n i Ai C p óng m t vai trò quan tr ng trong tác ph m c a ơng nhan
là
Utopia. Sau ó ơng áp tàu qua Sicie và n Ý.
ó ơng gia nh p nhóm tri t gia do
Pythagore sáng l p. C nh t ng m t nhóm ng i có quy n chính tr r ng rãi l i say
mê trong vi c nghiên c u và h c h i, s ng m t cu c i bình d m c dù n m nhi u
quy n th trong tay là m t
tài
Platon suy ngh . Ông i chu du su t 12 n m, h c
h i t t c các chính th , h p bàn v i t t c các nhóm, tìm hi u t t c các h c thuy t.

M t vài ng i cho r ng ông ã n Judée và ã nghiên c u h c thuy t
m tính ch t
xã h i c a các tri t gia
ây. Có ng i cho r ng ông ã n t n b sông H ng và h c
h i t ng các tri t gia n .
Ông tr v Athènes n m 387 tTL, lúc này ông ã 40 tu i, m t ng i già d n sau
nhi u n m h c h i nhi u n c. Ơng v n cịn gi s h ng hái c a tu i tr nh ng ông
ã nh n th c
c r ng t t c nh ng t t ng quá khích ch là nh ng chân lý n a v i.
Ông v a là m t tri t gia, v a là m t thi s , l i v n c a ông v a khúc chi t nh m t bài
lu n tri t h c, v a p nh m t bài th : ó là l i v n àm tho i. Ch a bao gi tri t
h c tr i qua m t th i gian sáng l n nh v y. V n th c a ông sáng chói ngay c trong
nh ng b n d ch. Shelley nh n xét r ng v n th c a Platon k t h p lu n lý s c bén và
h n th lai láng, v a d u dàng trong âm i u v a hùng h n trong l p lu n. Nên bi t
r ng tr c khi tr thành m t tri t gia Platon là m t nhà so n k ch.
S k t h p c a v n ch ng và tri t lý, c a khoa h c và ngh thu t trong các tác
ph m c a Platon ôi khi làm chúng ta khó hi u: chúng ta khơng bi t r ng nh ng nhân
v t c a Platon di n t t t ng c a mình trong tr ng h p nào, châm bi m, pha trò
hay nói ng n. Khuynh h ng pha trị châm bi m c a Platon ôi khi làm chúng ta
b ng . Nh ng cu c i tho i do Platon vi t ra là
cho i chúng: nh trình bày
nh ng lu n
u bênh v c và
kích, nh l p i l p l i nh ng ý t ng nòng c t, các
tác ph m c a Platon r t thích h p v i nh ng ng i mu n h c tri t lý cho qua thì gi .
Do ó nh ng l i ng ngơn, nh ng gi ng v n hài h c th ng r t nhi u. Ngồi ra l c
nhiên cịn có nh ng t t ng liên quan n nh ng bi n c mà Platon cùng ng i
ng th i th ng bàn b c n, nh ng t t ng này r t khó hi u i v i m t c gi
th k th hai m i.
Chúng ta ph i cơng nh n r ng Platon có nh ng c tính mà ơng th ng ch trích.

Ơng khơng a nh ng thi s v i trí t ng t ng q d i dào. Ơng khơng a nh ng giáo
s , nh ng chính ơng là m t giáo s , m t gi ng s . Gi ng nh Shakespeare, ông cho
r ng m i s so sánh u nh m l n, nh ng ông l i ln ln dùng ph ng pháp so
sánh. Ơng ch trích các tri t gia
ng th i là nh ng k mi ng l i nh ng chính ơng
c ng dùng ph ng pháp này. Faguet ã nh i l i v n c a Platon nh sau: - Toàn th
Trang 10/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
l n h n m t ph n, ph i ch ng ? - Ch c ch n nh v y. - Và m t ph n nh h n toàn th
ph i ch ng ? - úng nh th . - ... Do ó rõ ràng là tri t gia ph i lãnh o qu n chúng.
- Ông nói cái gì ? - Th t là rõ ràng, chúng ta hãy lý lu n tr l i.
M c dù t t c nh ng l i ch trích, nh ng cu n i tho i c a Platon là m t trong
nh ng tác ph m hay nh t c a th gi i. Tác ph m C ng hồ là m t cơng trình r ng l n
i hình th c m t cu n sách nh trong ó t p trung nh ng t t ng c a Platon v
siêu hình, th n h c, o c h c, tâm lý h c, s ph m, chính tr và th m m . Chúng ta
có th tìm th y trong ó nh ng v n
mà ngày nay chúng ta ang b n kho n suy
ngh : thuy t C ng s n và xã h i, thuy t nam n bình quy n, thuy t h n ch sinh s n
và ph ng pháp d y tr . Nh ng v n
c a Nietzsche v
o c và quý t c, nh ng
v n
c ng Rousseau v tr ng thái thiên nhiên và t do giáo d c, nh ng v n
c a
Bergson v à s ng (élan vital) và nh ng v n
c a Freud v phân tâm h c. Emerson
nói r ng : "Platon là tri t lý, và tri t lý là Platon".

i v i ơng, thì quy n C ng hồ
c a Platon c ng nh kinh Coran và ng i ta có th
t t t c các th vi n, vì tinh hoa
c a các th vi n u n m trong cu n sách này.
3. V n

o

c

Cu c tranh lu n x y ra trong nhà c a Cephalus, m t ng i giàu có thu c giai c p
quý t c. Trong cu c tranh lu n cịn có Glaucon và Adeimantus, anh c a Platon,
Thrasymachus, m t tri t gia
ng th i. Socrate (mà Platon dùng nh m t nhân v t
di n t nh ng t t ng c a chính mình) h i Cephalus: - L i ích quan tr ng nh t mà
ti n c a em l i cho ta, theo ý ơng là gì ? Cephalus tr l i: ti n c a cho phép ơng ta có
th
l ng, th t thà và cơng b ng. Socrate h i: công b ng ngh a là gì ? Và m ra
m t cu c tranh lu n dài. Khơng gì khó h n m t nh ngh a, vì nó ịi h i nhi u khôn
khéo và sáng su t trong t t ng. Socrate
phá t t c nh ng nh ngh a do c to
a ra cho n lúc Thrasymachus m t bình t nh và la lên: - Socrate, ơng có iên
khơng ? T i sao các ông l i d m chân nhau nh v y ? n u ông mu n bi t cơng b ng là
gì, ơng ph i tr l i ch không
c h i, ông không nên t hào vì
phá
ck
khác... Có r t nhi u ng i có th
t câu h i nh ng không th tr l i. Socrate khơng
nao núng. Ơng v n h i ch không tr l i, và sau cùng Thrasymachus a ra m t nh

ngh a: "Hãy nghe ây: tôi cho r ng s c m nh là l ph i, và công b ng là quy n l i c a
k m nh ... Nh ng chính th khác nhau làm nên lu t, dù ó là chính th dân ch , quý
t c hay c tài, t t c
u nh m n quy n l i c a mình; và nh ng u lu t y, làm ra
ph ng s quy n l i c a chúng,
c t lên u nhân dân và g i là công b ng,
nh ng k nào c ng l i s b ph t và b xem là khơng cơng b ng.
Tơi nói v s b t công m t cách t ng quát, và ý ngh c a tôi r t rõ ràng khi nghiên
c u chính th
c tài. Trong chính th này, ng i ta dùng s c m nh và s gian trá
xâm chi m tài s n k khác. Khi m t ng i ã l y t t c tài s n c a dân chúng và b t
dân chúng làm nơ l ng i ta xem nó khơng ph i là m t k th ng l u. Ng i ta ch
trích s b t cơng khi ng i ta là n n nhân ch không ph i vì b l ng tâm c n r t m i
khi có hành vi b t cơng."
ó là h c thuy t mà ngày nay
c gán ít nhi u cho Nietzsche. "Tôi th ng c i
nh ng k y u t ng r ng mình là t t, ch vì chúng nó chân tay què qu t". Stirner di n
t t t ng m t cách g n gàng h n: "m t n m quy n hành t t h n m t bao l ph i".

Trang 11/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
t ng trên c ng
c Platon di n t trong Gorgias. Calliclès ch trích r ng o c
là m t phát minh c a k y u vô hi u hóa quy n l c c a k m nh.
"Chúng nó khen và chê tu theo quy n l i c a chúng: chúng nói r ng gian manh là
b t cơng và nh c nhã, chúng nó cho r ng gian x o là ý mu n có nhi u h n ng i hàng
xóm, vì t bi t trình

th p kém c a mình, chúng ch mong
c bình ng... Nh ng
n u có m t ng i v i y
quy n l c, ng i y s v t lên trên nh ng lý lu n này,
s chà p t t c nh ng công th c, nh ng lu t l ...
"Nh ng k s ng th c s c n ph i cho ý chí c a mình phát tri n n t t ; và khi
ã phát tri n ý chí n t t , h ph i có
can m và thơng minh
ph ng s ý
chí,
tho mãn t t c nh ng
u ham mu n. ó là l cơng b ng t nhiên, s quý
phái t nhiên. Nh ng a s không th làm nh v y, do ó h ch trích ng i khác.
Chính vì h nh c nhã trong s b t l c, chính vì h mu n che d u s nh c nhã y, h
tuyên b r ng lòng tham vơ
là th p kém... H mu n kìm hãm nh ng k quý phái
n và c võ s công b ng ch vì h là nh ng k nhút nhát".
ng

S công b ng y là m t o c không ph i i v i ng i xu t chúng mà i v i
i h c p; ó là m t th
o c nô l không ph i là o c xu t chúng, nh ng
c tính th c s là c a ng i ta là lòng can m và trí thơng minh.

Có l r ng nh ng t t ng phi o c k trên ph n nh s bành tr ng c a ch
ngh a
qu c trong chính sách ngo i giao c a ti u qu c Athènes, chính sách này i
x r t tàn b o v i nh ng dân t c nh bé. Trong m t bài v n t , Periclès nói: " qu c
c a ngài c n c vào quy n l c c a ngài ch không ph i là thi n chí c a th n dân".
Các s gia k l i công cu c ép bu c Melos ph i v phe Athènes

ch ng v i Sparte
nh sau: "Ơng c ng bi t nh chúng tơi r ng ch có v n
l ph i i v i nh ng k
quy n l c ngang nhau: k m nh làm cái gì y có th làm và k y u ch u ng cái gì y
b t bu c ph i ch u ng". Chúng ta có
ây nh ng v n
o c c n b n, nh ng lý
thuy t c n b n v luân lý. Cơng b ng là gì ? - Chúng ta c n ph i tìm l ph i hay c n
ph i tìm quy n l c ? -Chúng ta nên t t hay nên m nh?
Platon gi i quy t v n
này nh th nào ? S th t thì ơng khơng gi i quy t gì c .
Ơng nh n m nh r ng l công b ng là m t s quan h gi a cá nhân, tu thu c vào t
ch c xã h i và do ó c n ph i
c nghiên c u song song v i c c u xã h i ch
không th
c nghiên c u nh m t thái
cá nhân. N u chúng ta có th hình dung
m t qu c gia cơng b ng, chúng ta m i có
y ut
nh ngh a m t cá nhân công
b ng. Platon l y ví d r ng mu n th con m t c a m t cá nhân c n ph i cho h
c
nh ng ch l n r i d n d n n nh ng ch nh . C ng th , nh ngh a công b ng trong
m u m c l n là qu c gia gi n d h n nh ngh a công b ng trong m u m c nh là cá
nhân. S th t thì Platon mu n dùng l i lý lu n này
n i li n hai ph n nghiên c u.
Ch ng nh ng ông mu n th o lu n v v n
o c cá nhân mà ơng cịn mu n th o
lu n c v v n
xã h i và chính tr . Trong cu c th o lu n này Platon s p a ra tác

ph m Qu c gia lý t ng (Utopia).
4. V n

chính tr

Cơng b ng s là m t v n
gi n d n u con ng i c ng gi n d . Platon t ng
ng nh sau: Tr c h t chúng ta th hình dung n p s ng c a m t xã h i gi n d .
Ng i ta s s n xu t lúa, r u, áo qu n, dày dép, nhà c a. H s làm vi c l ng tr n và
chân không trong mùa h , mang giày và áo m trong mùa ông. H t ni s ng b ng
lúa mì, xay b t và n ng bánh, h ng i n trên chi u ho c trên lá, ng l ng vào
Trang 12/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
gi ng ho c vào thân cây. H n u ng v i gia ình, u ng r u do h t làm l y,
mang nh ng vòng hoa trên u, hát nh ng
u ca t ng th n linh, s ng trong s hồ
nhã êm ái khơng
cho nhân kh u trong gia ình v t quá ph ng ti n sinh nhai vì
h bi t lo xa, s nghèo ói và chi n tranh... L c nhiên h có nh ng món n a thích:
trái ơ liu, phó mát, hành, su và nh ng th rau khác; h tráng mi ng b ng xoài, m n,
ào, h n ng nh ng lo i bánh và u ng r u có ch ng m c. V i nh ng món n nh
v y h có th s ng an nhàn cho n tu i già và l i cho con cháu m t i s ng c ng
an nhàn.
Chúng ta hãy
ý n s ki m soát sinh s n, s n chay và s s ng theo thiên
nhiên mà các huy n tho i Do thái dùng
t thiên

ng. Toàn th
n v n làm
chúng ta liên t ng n tri t lý c a Diogène khuyên ta nên tr v s ng v i thú v t b i
vì chúng nó s ng n n.
Chúng ta c ng cịn liên t ng n các lý thuy t c a Saint Simon, Fourrier,
William Morris và Tolstoi. Nh ng Platon có ph n hồi nghi h n nh ng tác gi y,
ơng không i sâu vào v n : t i sao m t i s ng g n nh thiên àng không bao gi
n v i nhân lo i? T i sao nh ng ti u qu c thu c lo i Utopia ch a bao gi n m trên
b n
?
Platon tr l i: ó là t i lịng tham và s xa hoa. Con ng i không ch u b ng lòng v i
m t i s ng gi n d , h luôn luôn mu n chi m
t, mu n ao c, mu n ganh ua,
mu n ghen ghét. H s b t mãn v i nh ng gì h có và ch y theo nh ng gì h ch a có,
h ch mu n nh ng cái gì thu c v k khác. K t qu là s xâm chi m lãnh th k
khác, s c nh tranh gi a các nhóm
giành gi t tài nguyên và cu i cùng là chi n
tranh. N n kinh t phát tri n em l i nh ng giai c p m i. "T t c nh ng qu c gia u
g m có hai qu c gia, qu c gia c a nh ng ng i nghèo và qu c gia c a nh ng ng i
giàu, hai qu c gia xung t nhau gay g t. N u cho r ng ó ch là m t qu c gia thì
chúng ta l m l i l n". M t giai c p th ng gia tr i d y mu n dùng ti n c a
chi m
a v và c võ s tiêu th hàng hố. "Chúng nó s tiêu nh ng s ti n l n các bà v
trang s c". Nh ng s thay i trong vi c phân ph i l i t c gây nên nh ng s thay i
v m t chính tr : khi l i t c c a b n th ng gia v t quá l i t c c a b n a ch ,
chính th phú nơng nh ng ch cho chính th phú th ng. Lúc ó s ph i h p các l c
ng xã h i và s
u ch nh chính sách qu c gia, nói tóm là ngh thu t tr n c
c thay th b ng nh ng th
n chính tr phát xu t t nh ng ng phái và s háo

danh l i.
T t c nh ng chính th qu c gia u có khuynh h ng t ào th i khi i vào con
ng quá khích. Chính th quý t c t ào th i khi thu h p s ng i n m gi quy n
hành, chính th dân ch t ào th i vì lịng tham giành gi t danh l i. Trong c hai
tr ng h p th nào c ng i n cách m ng. Khi cách m ng x y n, ng i ta có c m
ng r ng nguyên do là nh ng bi n c nh nh t, s th t thì cách m ng là h u qu c a
vô s l i l m ch ng ch t l i. "Khi m t c th ã suy y u, nh ng nguyên do r t t m
th ng c ng có th em n b nh t t. Khi chính th dân ch
n, k nghèo chi n
th ng i th c a h , tàn sát m t s , tr c xu t m t s và cho t t c m i ng i nh ng
quy n hành và t do bình ng".
Nh ng chính th dân ch t hu vì quá dân ch . h mu n r ng t t c m i ng i
u có quy n tham gia chính ph và n nh
ng l i qu c gia. M i xem qua thì ó
là m t lý t ng quá t t p, nh ng th c ra nó tr nên vơ cùng nguy hi m vì dân
chúng khơng
c giáo d c có th l a ch n ng i tài gi i ra c m quy n và n nh
Trang 13/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
ng l i thích h p nh t. "Dân chúng khơng có ki n th c, h ch l p l i nh ng u gì
nhà c m quy n nói v i h ". Mu n ng h ho c
phá m t h c thuy t, ch c n so n
nh ng v k ch trong ó nh ng h c thuy t kia
c em ra ch trích ho c c võ tr c
công chúng.
cho dân chúng c m quy n khơng khác gì cho con thuy n qu c gia
t trong vùng bão t , mi ng l i c a b n chính tr gia làm n c n i sóng và l t

ng i c a con thuy n. Khơng chóng thì ch y, m t chính th nh v y s i vào con
ng c tài. Dân chúng r t a nh ng l i n nh hót, nh ng k khơn ngoan và vơ liêm
s t gán cho mình cái danh ngh a b o v dân chúng r t có c h i c m quy n t i cao.
Càng ngh
nv n
này, Platon càng kinh ng c v s iên r khi giao cho qu n
chúng tr ng trách ch n ng i c m gi ng m i qu c gia, ó là ch a nói n nh ng th
l c kim ti n núp sau sân kh u chính tr dân ch
u khi n nh ng chính quy n bù
nhìn. Platon phàn nàn r ng i v i m t vi c nh nh vi c óng giày, ng i ta còn
ph i l a ch n nh ng ng i th chuyên môn, t i sao trong lãnh v c chính tr là m t
lãnh v c tr ng i, ng i ta có th tin t ng r ng b t c k nào chi m
c nhi u
phi u u bi t cách tr n c an dân. Khi chúng ta b b nh, chúng ta m i n m t y s
lành ngh ã tr i qua nhi u n m èn sách và th c t p, chúng ta không m i nh ng y s
p trai nh t ho c nh ng y s mi ng l i nh t. Th thì t i sao khi qu c gia lâm nguy,
chúng ta khơng tìm n nh ng ng i khôn ngoan nh t, c h nh nh t ? Tìm ra m t
ph ng pháp
lo i b b n b t tài và b p b m ra kh i chính ph , ch n l a nh ng k
tài cao c tr ng, ó là v n chính c a tri t lý chính tr .
5. V n

tâm lý

ng sau v n
chính tr là v n
tính ch t con ng i. Mu n hi u chính tr ,
chúng ta c n ph i hi u tâm lý. " Con ng i th nào, qu c gia th y"; "Chính th thay
i c ng nh tính ng i thay i... Qu c gia
c c u t o b i b n ch t con ng i".

Do ó, chúng ta khơng th m t ng nh ng qu c gia hoàn h o h n khi chúng ta ch a
có nh ng con ng i hồn h o. Chúng ta là nh ng ng i th t k l , luôn luôn u ng
thu c ch a b nh làm cho b nh tr ng càng r c r i và n ng h n, luôn ln t ng r ng
có th
c ch a lành b i m t vài th thu c r ti n do m t vài ng i ch bày, nh ng
không bao gi khá h n, trái l i ch n ng thêm mà thôi... Nh ng k y th t k l khi h
mu n tr thành nhà l p pháp và t ng t ng r ng v i m t vài c i cách h có th ch m
d t n n tham nh ng c a nhân lo i. H không bi t r ng tham nh ng c ng nh con r n
th n tho i, ch t u này nó m c u khác".
Chúng ta hãy xem xét con ng i, ch t li u c u t o tri t lý chính tr . Hành ng con
ng i có ba nguyên do: tham, sân và trí. Lịng tham mu n, khao khát, d c, b n n ng,
t tc
u thu c m t lo i; sân si, gi n d , can m, t t c
u thu c m t lo i; trí hu ,
hi u bi t lý lu n, t t c
u thu c m t lo i. Lòng tham n m n i th n, nó là m t kho
ch a n ng l c ph n l n là thu c tính d c. Sân si n m trái tim, và b chi ph i b i áp
l c máu trong huy t qu n. Trí hu n m trong u, và có th tr thành k h ng o
cho linh h n.
Nh ng y u t y có trong t t c m i ng i, nh ng v i m c
khác nhau. M t s
ng i ch là s th hi n c a lịng tham, ln ln mu n chi m at ti n c a, mu n
s ng xa hoa và phô tr ng, mu n ch y theo nh ng gì h ch a có. ó là nh ng ng i
c m u trong gi i làm n. M t s khác a gây g và can m, h thích gây g ch
gây g , h mu n có quy n h n là có c a, h sung s ng trên chi n tr ng h n là
Trang 14/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”

ngoài ng áng, nh ng ng i này c u t o nh ng l c l ng l c quân và h i quân trên
th gi i. Cu i cùng, có nh ng ng i a thích suy ngh và hi u bi t, h không ch y
theo c a c i ho c chi n th ng mà ch y theo s hi u bi t. H tránh xa th tr ng và
chi n tr ng
suy t trong c nh t ch m ch. H là nh ng ng i khôn ngoan ng
riêng r và không
c ai s d ng.
Hành vi c a con ng i có giá tr khi lòng tham sân si
c h ng d n b i trí tu .
Trong m t qu c gia lý t ng, nh ng l c l ng s n xu t ch lo s n xu t mà không cai
tr , nh ng l c l ng võ trang ch lo b o v mà không cai tr , nh ng l c l ng trí hu
ph i
c nuôi d ng và b o v và ph i c m quy n cai tr . N u khơng
c h ng
d n b i trí hu , dân chúng ch là m t ám ô h p, dân chúng c n s h ng d n c a
tri t gia c ng nh lòng tham c n s h ng d n c a trí hu . "S s p
s x y n khi
nh ng con buôn nh giàu sang ã tr thành nh ng ng i cai tr ". Ho c khi m t t ng
lãnh dùng l c l ng võ trang c a mình
l p nên m t chính th quân nhân. Nh ng
ng i s n xu t r t thích h p trong lãnh v c kinh t , nh ng chi n s r t thích h p trên
chi n tr ng, nh ng c hai u tai h i trong lãnh v c chính tr , trong nh ng bàn tay
v ng v c a h , nh ng th
n chính tr thay th ngh thu t tr n c an dân. Thu t tr
c v a là khoa h c v a là ngh thu t, nó ịi h i nhi u s t n tâm và h c h i. Ch
nh ng tri t gia m i thích h p trong vi c tr n c. "Khi nào tri t gia tr thành qu c
ng và t t c qu c v ng trên th gi i u tr thành tri t gia thì nh ng t oan c a
xã h i s ch m d t, ó là t ng nòng c t c a Platon.
6. Gi i pháp tâm lý
Chúng ta ph i làm nh ng gì? Chúng ta ph i g i v

ng quê t t c nh ng công
dân trên 10 tu i. M t khi ã ki m soát
c ám tr con chúng ta s không
cho l
tr con này b nh h ng x u c a cha m chúng nó. Chúng ta khơng th xây d ng m t
qu c gia lý t ng mà khơng hồn tồn d t khốt v i quá kh . Có th dùng m t mi n
t xa xơi nào ó
th c hi n m t qu c gia lý t ng. ám tr con y s
cd yd
ng u: nh ng k k tài xu t chúng có th tìm th y t t c m i gi i v y c n ph i
cho t t c tr con nh ng c h i h c h i ng u.
Trong 10 n m u, n n giáo d c s
c bi t chú tr ng n th d c, m i tr ng h c
u có m t sân ch i và m t sân v n ng. Ch ng trình h c g m tồn nh ng môn th
d c và th thao. Trong 10 n m ó, l tr s có m t s c kho d i dào khi n cho vi c
khám b nh và tr b nh tr nên hoàn toàn vơ ích. S d ng i ta th ng m c b nh là ã
s ng m t cu c i quá nhàn r i, quá bê tha, thi u v n ng. V m c ích c a n n giáo
d c trong giai
n này là làm cho b nh t t khơng có c h i
phát tri n. Chính
nh ng k nhà giàu vì cu c s ng quá nhàn r i ã t em b nh ho n n cho mình. N u
m t k lao ng nhu m b nh, h s tìm m t lo i thu c nào cơng hi u
chóng kh i.
N u có ng i khuyên nh h ph i tr i qua m t th i k
u tr công phu nh là l a
ch n các món n, t m h i, m bóp... K y s tr l i r ng h khơng có thì gi và h
c ng khơng mu n m t công nuôi d ng b nh tr ng trong khi còn bao nhiêu vi c khác
c n ph i làm, h s ch nh o ông th y thu c ã khuyên h nh ng l i khuyên l b ch
y, h s n u ng nh th ng ngày. N u h lành b nh thì s ti p t c ngh nghi p, n u
b nh không lành h s ch t m t cách gi n d . Chúng ta không th khoanh tay ng i

nhìn m t qu c gia g m tồn nh ng b nh nhân s ng khơng ra s ng, ch t không ra ch t.
Qu c gia lý t ng c n ph i
c xây d ng trên s c kho c a dân chúng.
Trang 15/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
Tuy nhiên, nh ng môn th d c và th thao có khuynh h ng phát tri n con ng i
ch v m t chi u. Nh ng k can m có s c m nh siêu qu n th ng không
c nhã
nh n. Qu c gia lý t ng không th ch g m nh ng võ s và l c s . V y c n ph i d y
cho dân chúng bi t âm nh c. Nh âm nh c mà tâm h n con ng i ý th c
cs
u
hồ và nh p
u, do ó ý th c
c cơng lý. S
u hồ khơng bao gi i ôi v i b t
công. Nh c lý s thâm nh p vào linh h n con ng i khi n cho linh h n tr nên p
n. Nh c lý s u n n n tính tình con ng i và do ó em n m t gi i pháp t t p
cho các v n
xã h i và chính tr . M i khi ti t t u c a âm nh c thay i thì các
nguyên lý c n b n c a xã h i c ng thay i theo.
Âm nh c ch ng nh ng s a i tánh tình tr nên t nh
n mà cịn gi gìn ho c
b o m s c kho . Dân Corybantic có t c l ch a tr các ph n m c b nh iên b ng
âm nh c. M t khi u nh c tr i lên các b nh nhân s nh y nhót m t cách cu ng lo n
cho n khi ki t l c và n m ng . Sau gi c ng a s b nh nhân ã bình ph c. Nh ng
t ng b lãng quên trong vô th c

c kh i ng b i nh ng ph ng pháp k trên.
Nh ng k xu t chúng là nh ng k có nh ng c i r thiên tài b t ngu n t cõi vô th c.
Không m t ng i nào trong tr ng thái h u th c có th có nh ng ý ngh xu t chúng.
Nh ng ng i xu t chúng và nh ng ng i iên gi ng nhau
m này.
Platon ã
c p n khoa phân tâm h c. Ơng nói r ng s d khoa tâm lý chính tr
c a nhân lo i cịn m h vì ng i ta ch a bi t rõ và ch a nghiên c u t ng t n nh ng
s thích và b n n ng c a con ng i. N u quan sát nh ng gi c m , ng i ta có th
hi u rõ h n v nh ng b n n ng y. "M t vài lo i thú vui
c xem nh b t h p pháp,
m i ng i ai c ng thích nh ng thú vui y nh ng i v i ph n ơng thì s thích b d n
ép b i lu t l và lý trí. Nh ng s thích ln ln có m t trong ti m th c trong khi kh
ng c a lý trí b lu m . Trong nh ng lúc y nh ng s thích tr i d y nh nh ng con
v t và có th gây ra t t c nh ng t i ác có th t ng t ng
c.
i v i nh ng ng i
có s c kho tinh th n h luôn luôn
s c k m hãm nh ng khuynh h ng k trên và
không r i vào vòng t i l i". Âm nh c và nh p
khi n cho tâm h n tr nên kho
m nh. Tuy nhiên, quá nhi u âm nh c c ng có h i nh quá nhi u th thao, th d c.
Nh ng l c s ch bi t có th d c khơng khác gì m t k r ng rú, nh ng nh c s ch bi t
có nh c th ng tr nên quá y u m m. V y c n ph i dung hoà c hai khuynh h ng.
Quá 16 tu i m i mơn âm nh c c n ph i ình ch , tr nh ng môn ng ca. Âm nh c
còn c n ph i
c dùng
gi ng gi i nh ng mơn khó kh n h n nh tốn h c, s ký
và khoa h c. C n ph i ph nh c nh ng bài h c
cho d nh h n. Nh ng k nào

khơng có khi u
h c các môn k trên
c t do l a ch n nh ng môn khác, không
nên ép bu c tr con ph i th u hi u b t c môn h c nào. Ng i ta c n ph i
c t do
trong v n h c h i. Nh ng môn h c ép bu c không bao gi th m nhu n vào tâm trí
c a ng i h c. Vi c h c c n ph i
c t ch c nh m t trò ch i và nh th có th
cho phép chúng ta tìm hi u khuynh h ng thiên nhiên c a a tr .
Tâm trí c n ph i
c t do trong vi c phát tri n và th ch t c n ph i m nh m
nh các môn th thao và th d c. Có nh v y qu c gia m i
c v ng m nh trên hai
n b n tâm lý và sinh lý. Tuy nhiên c n ph i có m t c n b n o c, t t c nh ng cá
nhân trong m t t p th c n ph i
c th ng nh t, h ph i bi t vai trò c a h trong t p
th , t t c m i ng i u có quy n hành và trách nhi m i v i ng i khác. Chúng ta
ph i x trí cách nào trong khi m i ng i u tham lam, ganh ghét, dâm d t và a gây
g ? Ph i dùng n c nh sát c ng ? ó là m t ph ng pháp d t n và t n kém. Có

Trang 16/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
m t ph ng pháp khác t t p h n ó là s ch tài c a m t ng t i cao: chúng ta c n
có m t tôn giáo.
Platon tin t ng r ng m t n c khơng có tín ng ng vào m t ng t i cao không
th là m t n c m nh. Ch tin t ng vào m t nguyên lý s khai, m t s c m nh v tr
ho c m t s c s ng mãnh li t mà không tin t ng vào m t ng t i cao thì c ng ch a

t o nên hy v ng, s t n tâm và lòng hy sinh, ch a
an i tinh th n c a
nh ng k th t v ng ho c gây s can m cho nh ng k chinh chi n. Ch có m t ng
t i cao m i có th làm nh ng vi c sau này, m i có th b t bu c nh ng ng i ích k
ph i d n lòng
s ng m t cu c i ti t , k m hãm s am mê. C n ph i cho dân
chúng tin t ng vào s b t di t c a linh h n: chính s tin t ng y làm cho ng i ta
có can m
ng u v i s ch t ho c ch u ng s v nh vi n ra i c a nh ng k
thân yêu.
Ng i ta s chi n u v i nhi u u th h n khi ng i ta chi n u v i lòng tin.
V n bi t r ng s hi n h u c a m t ng t i cao không bao gi có th ch ng minh
c; v n bi t r ng ng t i cao ch có trong s t ng t ng do hy v ng và lịng
thành kính c a con ng i t ra, v n bi t r ng linh h n không khác gì nh ng ti ng
nh c do m t nh c khí phát ra và s tiêu tan cùng lúc v i nh c khí y... Nh ng chúng
ta v n th y r ng tín ng ng khơng em l i u gì có h i mà ch em l i nh ng
u
l i cho con em c a chúng ta.
Công vi c gi ng gi i nh ng hi n t ng trong v tr tr c óc tò mò càng ngày
càng l n c a ám thanh niên là m t vi c r t khó, nh t là khi chúng n l a tu i 20 và
b t u tìm hi u
th c nghi m nh ng
u ã h c. ó c ng là lúc chúng ta t ch c
nh ng k thi t ng quát v a lý thuy t v a th c hành. C n ph i cho nh ng thí sinh các
th thách v t ch t c ng nh tinh th n. T t c nh ng kh n ng s có d p xu t hi n cùng
lúc v i nh ng nh c m. Nh ng thí sinh nào b r t s nh n nh ng công vi c kinh t
c a qu c gia, h s là nh ng nhà buôn bán, th ký, th , làm ru ng. Cu c thi ph i
c t ch c m t cách vô t , t t c nh ng ng i có kh n ng, b t lu n h thu c thành
ph n nào u ph i
c ch m u.

Nh ng ng i
c ch m u qua k thi u tiên này s h c thêm 10 n m n a
rèn luy n tinh th n, th ch t và tính tình. Sau 10 n m ó h s thi m t l n th hai khó
n l n tr c r t nhi u. Nh ng k nào r t s tr thành nh ng ng i ph tá, nh ng s
quan tham m u trong t ch c chính ph . C n ph i an i nh ng k b thi r t
h
ch p nh n s ph n m t cách vui v . Làm th nào
t m c ích y ? Chúng ta ph i
nh
n tơn giáo và tín ng ng. Chúng ta nói cho h bi t r ng s tr i ã nh nh v y
và không th thay i
c. Chúng ta có th nói v i h nh sau: "H i các ng bào,
t t c chúng ta u là anh em nh ng tr i sinh chúng ta m i ng i m t khác, có ng i
có kh n ng ch huy, nh ng ng i y khơng khác gì vàng, h ph i có nh ng vinh d
l n nh t. Có nh ng ng i khác
c ví nh b c, h có th là nh ng k ph tá c l c.
Nh ng ng i cịn l i là nh ng ng i nơng phu ho c th thuy n, h có th ví nh s t
và ng. Có nhi u khi cha m vàng sinh con b c ho c cha m b c sinh con vàng. V y
c n ph i thay i ngơi th
thích h p v i kh n ng c a m i ng i. Nh ng k làm
quan to c ng không nên bu n phi n khi th y con cái mình ph i làm nơng dân ho c th
thuy n. Trái l i c ng có nh ng tr ng h p con cái nông dân th thuy n tr nên quan
l n. S tr i ã nh r ng n u
nh ng ng i thu c h ng s t và ng lên c m quy n
thì qu c gia s iêu tàn".
Trang 17/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”

Có l nh huy n tho i y mà chúng ta thu ho ch
c s ph c tùng c a dân chúng
h u thi hành chính sách qu c gia.
i v i nh ng k thi u k th hai ph i làm th
nào ? H s
c h c môn tri t lý. Lúc này h ã
c 30 tu i vì khơng nên cho
nh ng ng i q tr h c tri t lý quá s m, h s quen thói suy lu n cãi c , h nghi...
gi ng nh nh ng con chó con hay c n xé nh ng mi ng gi trong các trò ch i c a
chúng. Theo Platon thì tri t lý có hai ngh a: ó là ph ng pháp suy lu n m t cách
minh b ch và cai tr m t cách khôn ngoan. Tr c h t nh ng k trí th c tr tu i ph i
h c cách suy lu n minh b ch, h ph i bi t th nào là m t ý ngh .
Lý thuy t c a Platon v ý ngh là m t trong nh ng lý thuy t r c r i và t i t m nh t
c a l ch s tri t lý. Platon cho r ng ý ngh có th bao trùm t ng quát ho c có th là
m t nh lu t chi ph i v n v t ho c có th là m t lý t ng. Sau th gi i hi n t ng do
các giác quan c a con ng i phát hi n là th gi i c a nh ng ý ngh do s suy lu n
phát hi n. Th gi i c a nh ng ý ngh có tính cách tr ng t n h n th gi i hi n t ng
và do ó có th xem là xác th c h n. Ví d ý ngh v con ng i tr ng t n h n s
hi n h u c a ông A, ông B hay bà C. Ý ngh v vòng tròn t n t i mãi mãi trong khi
m t vòng tròn k trên gi y có th bi n m t. M t cái cây có th cịn ng v ng ho c ã
ngã xu ng nh ng nh ng nh lu t chi ph i s
ng v ng ho c ngã xu ng c a cái cây
còn t n t i mãi mãi. Th gi i c a ý ngh do ó có th coi là ã có tr c th gi i hi n
ng và có th t n t i sau khi th gi i hi n t ng ã bi n m t.
ng tr c m t cây
c u giác quan ch c m th y m t kh i kh ng l b ng s t và xi- ng nh ng chính nh ý
ngh mà ng i k s hình dung
c các nh lu t chi ph i s thành hình c a cây c u,
các nh lý toán h c, v t lý h c theo ó t t c cây c u ph i
c xây c t. N u nh ng

nh lu t y không
c tuân theo, cây c u s s p . Có th nói r ng chính nh ng
nh lu t óng vai trò c a ng t i cao
gi cho cây c u ng v ng. Các nh lu t
do ó là m t ph n c n thi t trong vi c h c h i tri t lý. tr c c a i vào Hàn lâm
vi n Platon cho v nh ng ch sau ây: "K nào không thông su t hình h c thì xin ch
vào ây".
Khơng có th gi i c a ý ngh m i v t s h n n và vơ ngh a. Chính ý ngh cho
phép con ng i s p x p v tr theo th t . Th gi i không có ý ngh là m t th gi i
khơng có th t, khơng khác gì nh ng hình bóng c
ng trên t ng. Do ó m c ích
chính c a n n i h c là i tìm nh ng ý ngh
bi t
c h ng ti n lý t ng, bi t
c s t ng quan gi a v t này và v t khác, bi t v tr di n bi n nh th nào.
Chúng ta c n ph i ph i h p và s p t các kinh nghi m c a giác quan theo các tiêu
chu n k trên, chính i m này là i m khác bi t duy nh t gi a ng i ngu và ng i
thông minh.
Sau 5 n m h c h i v th gi i c a ý ngh , v ngu n g c và s di n ti n c a v tr ,
sau 5 n m h c h i khác v cách áp d ng nh ng nguyên lý k trên trong vi c x th và
tr n c, sau 10 n m h c h i
phát tri n th ch t và tinh th n, nh ng k
c may
m n ch m u ã s n sàng
c m quy n ch a ? Ch c ch n h ã tr nên nh ng tri t
gia lãnh t
s c c m quy n và gi i phóng x s c a?
Platon cho r ng ch a . S ào luy n n ây v n còn khi m khuy t. Sau giai
o n ào luy n v lý thuy t c n ph i b c qua giai
n ào luy n b ng th c hành.

C n ph i cho nh ng ông ti n s y hồ mình vào i s ng, các lý thuy t s khơng có
giá tr n u chúng khơng b th thách b i cu c s ng h ng ngày. Nh ng ông ti n s này
ph i chung ng v i i m t cách hoàn toàn bình ng, h ph i c nh tranh
m u
s ng v i nh ng nhà buôn bán, nh ng ph n t
y th
n x o quy t, trong cu c
Trang 18/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
s ng này h s
c ào luy n b i tr ng i, h s em m hôi
i l y bát c m.
Cu c s ng này s kéo dài thêm 15 n m. M t s các thí sinh s b ào th i, s còn l i
s tr nên ơn hồ và t tin h n tr c, h khơng cịn t
c mù qng vào nh ng lý
thuy t, h s có m t s hi u bi t quý báu do truy n th ng, kinh nghi m và s
u
tranh em l i. Nh ng ng i y x ng áng
c c m quy n tr n c.
7. Gi i pháp chính tr
Dân ch có ngh a là c h i ng u cho toàn th công dân nh t là trong lãnh v c
giáo d c. Nó khơng ph i ch là
cho m i ng i có c h i tham gia chính quy n,
i m quan tr ng là t t c m i ng i u có c h i h c h i sau này có th
m nh n
nh ng ph n vi c trong chính quy n. Tuy nhiên ch nh ng k nào t ra thông minh
xu t chúng m i có

u ki n. Nh ng ch c v cao s
c l a ch n không ph i
b ng cách b u c c ng không ph i b ng s
u tranh gi a các phe nhóm mà chính là
b ng kh n ng c a t ng ng i. Không m t ng i nào
c gi ch c v cao mà không
c hu n luy n tr c ho c ch a làm tròn nhi m v
nh ng ch c v th p.
Ph i ch ng ây là m t chính th quý t c ? - V n danh t khơng quan tr ng l m, nó
ch quan tr ng i v i ng i ngu và các chính tr gia. Chúng ta mu n
c cai tr b i
nh ng ph n t xu t s c nh t, ó là tinh hoa c a chính th q t c. Tuy nhiên chúng ta
th ng quan ni m r ng chính th quý t c là ph i cha truy n con n i. V
m này
chúng ta hoàn toàn khác bi t v i quan ni m c a Platon. Th t v y, Platon ch tr ng
m t chính th quý t c dân ch . Thay vì ph i ch n l a nh ng ng c viên do các bè
phái a ra, ng i dân có th t
c mình b ng cách h c h i. trong ch
này
hồn tồn khơng có giai c p, khơng có v n
cha truy n con n i, t t c m i tài n ng
u có c h i phát tri n ng u, dù là con vua chúa hay là con th dân c ng u b t
u ngang nhau. N u con vua chúa mà khơng có kh n ng c ng v n b ào th i. N u
là con th dân mà có
kh n ng c ng v n có th ti n t i. ây là n n dân ch c a
h c
ng, m t n n dân ch tr m ngàn l n p h n n n dân ch c a thùng phi u.
Và nh v y nh ng ng i c m quy n s dành t t c n l c c a mình
duy trì t do
cho x s . Khơng có v n

phân quy n; l p pháp, hành pháp c ng nh t pháp u
t p trung vào m t nhóm ng i, ngay c nguyên t c pháp tr c ng khơng th làm cho
h bó tay tr c nh ng tình th
c bi t. Quy n hành c a h là m t th quy n hành
v a thông minh, v a m m d o, v a khơng có gi i h n.
Làm sao có th tìm ra nh ng ng i có
s thơng minh và m m d o ? Adeimantus
(m t nhân v t trong tác ph m c a Platon) quan ni m r ng tri t gia c ng có th l m l c
và ích k , nh ng ng i này ơi khi tr thành k d và hồn tồn vơ d ng trong xã h i.
Quan ni m này có th áp d ng i v i m t s ng i trong xã h i ngày nay. Platon ã
ngh
n v n này và ch tr ng m t l i giáo d c th c t , i ôi v i i s ng, song
hành v i m t n n h c v n uyên thâm. H u qu c a ph ng pháp n y là ào t o nh ng
ph n t nhìn xa th y r ng và a ho t ng. Platon quan ni m tri t lý là m t n n v n
hoá ho t ng k t h p
c s khôn ngoan sáng su t và nhu c u ho t ng c a con
ng i. Trong lãnh v c này Platon r t khác bi t v i tri t gia Kant.
i phó v i s
tham nh ng trong giai c p lãnh o, Platon ch tr ng m t ch
c ng s n tri t :
"Trong giai c p này khơng ai
c quy n có c a riêng ngoài nh ng v t d ng t i c n
thi t cho i s ng. H khơng
c có nhà riêng có c a khố, v t d ng và
n u ng
ch v a
cho m t chi n s lâm tr n. H lãnh m t s ph c p v a
n và s ng i
Trang 19/27

” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
s ng t p th gi ng nh nh ng quân nhân trong doanh tr i. H không c n có vàng b c
vì giá tr b n thân h quý h n vàng b c. H không c n ph i ng n các th ó ho c
eo chúng vào ng i. Trong nh ng
u ki n y h m i có th duy trì
c n c.
N u trái l i h ham mua nhà, t ho c tích tr ti n b c, h s tr nên nh ng ng i ch
nhà ho c ch nông tr i thay vì ph i là nh ng ng i gi n c. H s tr nên k thù c a
nh ng ng i khác. S c m thù và nh ng âm m u làm h i nhau là nh ng m m móng
phá tan xã h i t bên trong, hi u qu h n nh ng k thù t bên ngoài".
L i s ng k trên làm cho giai c p lãnh o không ngh
n vi c bè phái mà ch ngh
n ích l i chung. H không thi u th n, không c n lo ngh v nh ng v n
kinh t
nh ng ng th i h c ng khơng có c h i
tham nh ng và eo u i nh ng khát
v ng cá nhân. H s n chung v i nhau, ng chung v i nhau trong m t i s ng gi n
d . Quy n l c c a h s không làm h i k khác, ph n th ng c nh t c a h là ni m
t hào ã giúp ích cho xã h i. Ch c ch n s có nh ng ng i b ng lịng s ng m t i
s ng nh v y, h s ánh giá m t i s ng t n t y cho x s cao h n nh ng món l i
kinh t . Do ó s khơng cịn nh ng phe phái c u xé nhau vì a v .
Nh ng ng i v
nhà thì sao ? Các bà này có ch u hy sinh nh ng xa hoa c a i
s ng không ? - Giai c p lãnh o s khơng có v , ch
c ng s n bao g m c nh ng
ng i v . Ch ng nh ng h khơng tìm cái l i cho b n thân mà cịn khơng tìm cái l i
cho gia ình. H khơng b các bà v thúc gi c v vét c a c i, h t n tâm v i xã h i
ch không ph i v i m t ng i. Nh ng a con sinh ra c ng không th g i là con c a

ng i nào. T t c hài nhi u ph i r i m t khi m i l t lịng và
c ni n ng
chung, khơng ai
c giành quy n s h u trên nh ng hài nhi y. T t c nh ng ng i
m
u ch m sóc cho tồn th nh ng ng i con. Tình huynh
gi a nh ng a tr
này s n y n vô cùng t t p. T t c nh ng a con trai u là anh em, t t c nh ng
a con gái u là ch em, t t c nh ng ng i àn ông u là cha, t t c nh ng ng i
àn bà u là m .
Tìm âu ra nh ng ng i àn bà y ? - M t s s tuy n d ng trong nh ng giai c p
khác, m t s s t giai c p lãnh o l n lên. Trong xã h i n y s khơng có v n
phân chia nam n nh t là trong lãnh v c giáo d c. Con gái c ng có y
c h ih c
h i nh con trai và có th
m nh n nh ng ch c v vao nh t trong xã h i. Khi
Glaucon ( m t nhân v t trong tác ph m c a Platon ) nêu ra ý ki n r ng n u
cho
phái n tham gia chính tr thì ngun t c phân cơng s b xâm ph m, Platon tr l i
r ng nguyên t c phân công c n c trên kh n ng không ph i trên i u ki n sinh lý.
N u m t ng i àn bà t ra có kh n ng trong lãnh v c chính tr , hãy cho bà ta làm
chính tr . N u m t ng i àn ơng có kh n ng r a chén, hãy cho ông ta r a chén.
Sung công ph n không ph i là giao h p b a bãi. Ngay trong lãnh v c này c ng ph i
có k ho ch và ki m sốt. C n ph i rút kinh nghi m trong k thu t nuôi súc v t:
ng i ta ã thành công trong vi c pha gi ng bị có nh ng con bò to l n kho m nh,
t i sao ng i ta không áp d ng nh ng k thu t t ng t trong vi c ào t o gi ng
ng i. Cho a tr m t n n giáo d c thích h p ch a , c n ph i cho nó m t gi ng
t t. S giáo d c ph i b t u tr c khi a bé ra i. Vì l ó, không m t ng i àn
ông ho c àn bà nào
c phép g y gi ng và sinh

n u h khơng hồn tồn kho
m nh. Mu n làm giá thú tr c h t ph i có ch ng ch s c kho . Ng i àn ông ch
c phép gây gi ng n u trên 30 tu i và d i 45 tu i. Ng i àn bà ch
c phép
sinh n u trên 20 tu i và d i 40 tu i. Nh ng ng i àn ông kho m nh trên 35 tu i
mà không ch u l p gia ình s b ánh thu n ng. Nh ng hài nhi ra i m t cách b t
Trang 20/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
h p pháp ho c tàn t t m y u s b th tiêu. S giao h p
c t do ngoài nh ng th i
k cho phép v i
u ki n là ph i phá thai. Hôn thú gi a nh ng ng i bà con s b
c m vì con cái sinh ra khơng
c kho m nh. "Nh ng ph n t u tú nh t trong phái
nam c ng nh trong phái n s
c giao h p càng nhi u càng t t. Nh ng ph n t
y u kém ch
c giao h p v i nhau. Tuy nhiên ch nh ng hài nhi do nh ng ph n t
u tú sinh ra m i
c nuôi d ng. ó là ph ng pháp duy nh t
có m t gi ng nòi
u tú !"
M t xã h i nh v y c n ph i
c b o v ch ng v i k thù bên trong l n bên ngoài.
C n ph i s n sàng
chi n th ng. Xã h i c a chúng ta l c nhiên là hi u hoà và gi
m c

dân s phù h p v i nh ng ph ng ti n sinh s ng. Nh ng các n c láng gi ng
có th thèm thu ng s th nh v ng n y và em quân qua c p phá. Vì l ó chúng ta
s có m t giai c p chi n s s ng m t cu c i kh c k gi ng nh giai c p lãnh o và
c ng do dân chúng chu c p.
ng th i t t c m i bi n pháp ph i
c thi hành
tránh chi n tranh. Nguyên do th nh t c a chi n tranh là dân s quá ông, nguyên do
th hai là s buôn bán gi a các n c. Th t v y, s c nh tranh trong lãnh v c buôn
bán th t ra là m t hình th c chi n tranh. Vì l ó xã h i c a chúng ta c n ph i sâu
trong t li n khơng có u ki n phát tri n ngo i th ng. " i d ng làm cho m t
qu c gia tràn ng p hàng hoá cùng v i nh ng k làm ti n, nh ng s mua bán i chác
nó làm cho con ng i quen v i tánh tham lam và gian x o. N n ngo i th ng òi h i
m th m i
b o v , và h m i là m m móng c a chi n tranh. Trong t t c các
tr ng h p, chi n tranh là trách nhi m c a m t thi u s trong khi i a s qu n
chúng là b n. Hình th c chi n tranh t h i nh t là n i chi n, gi a ng i Hy l p v i
ng i Hy l p. N u t t c các ng i Hy l p bi t oàn k t thành m t liên minh thì h có
th tránh
c s ô h c a ngo i bang.
c u chính tr c a chúng ta s do m t nhóm lãnh o, nhóm này
cb ov b i
các quân nhân và sau cùng là các nhóm ng i bn bán, làm k ngh , làm ru ng
nâng
hai nhóm trên. Ch có nhóm th ba n y m i
c có c a c i riêng, v ch ng
riêng, con cái riêng. Tuy nhiên các ngành th ng mãi và canh nông s do nhóm lãnh
o u khi n tránh nh ng tr ng h p quá giàu ho c quá nghèo, nh ng ng i nào
có c a c i g p 4 l n trung bình ph i n p s th ng d cho nhà n c, vi c cho vay n ng
lãi b c m và ti n l i b h n ch . Ch
c ng s n tri t

áp d ng cho giai c p lãnh
o không th áp d ng cho giai c p kinh t . c
m c a giai c p n y là tánh a v
vét và c nh tranh, ch có m t s ít có tâm h n cao th ng h n, cịn ph n ơng ch lo
ch lo ch y theo món l i thay vì ph i ch y theo chân lý và l ph i. Nh ng k ch y
theo tài l i không
t cách
tr n c và chúng ta hy v ng r ng n u giai c p lãnh
o s ng gi n d và làm vi c h u hi u thì giai c p kinh t s vui lòng ch u nh n s
lãnh o c a h . Nói tóm l i m t xã h i lý t ng là m t xã h i trong ó m i giai c p
s ng theo b n tánh t nhiên c a mình và không giai c p nào ng ch m n quy n l i
c a giai c p khác. Trái l i t t c ba giai c p u ph i h p
h p thành m t xã h i
i u hồ, m t qu c gia cơng bình.
8. Gi i pháp luân lý
Chúng ta ã bàn v gi i pháp chính tr . Bây gi chúng ta s n sàng
h i ã t ra: - Công b ng là gì ?

Trang 21/27

tr l i câu


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
Trên i n y ch có ba v t áng giá, ó là cơng b ng, m thu t và chân lý. Trong
ba ý ni m y, khơng có m t ý ni m nào có th
nh ngh a
c. B n tr m n m sau
Platon, m t viên ch c La mã, Judea, c ng t ra câu h i: S th t là gì ? Và ngày hôm

nay các tri t gia c ng không th cho chúng ta bi t m thu t là gì ?
i v i ý ni m công b ng Platon cho chúng ta m t nh ngh a nh sau: Công b ng
là có ho c làm cái gì thu c v ta. nh ngh a này có v làm ta th t v ng. Sau ba cu c
tham lu n chúng ta ch mong m t nh ngh a huy n di u. nh ngh a c a Platon di n
t m t cách gi n d r ng công b ng là m i ng i nh n
c cái gì mình ã làm ra và
làm cơng vi c thích h p v i b n tánh c a mình nh t. M t ng i công b ng là m t
ng i
úng v trí c a mình, làm theo úng b n tánh c a mình và tr l i cho xã h i
nh ng cái gì h ã nh n c a xã h i. M t xã h i g m có nh ng ng i cơng b ng là
m t xã h i
u hoà và h u hi u vì m i ph n t
úng v trí c a h , làm theo úng
b n tính c a h gi ng nh nh ng nh c khí trong m t ban nh c tồn h o. S công b ng
trong m t xã h i là m t y u t
u hoà s di chuy n c a các tinh tú trên b u tr i. Có
cơng b ng xã h i m i có th t n t i. N u con ng i không gi úng v trí c a mình,
n u giai c p kinh t áp o giai c p lãnh o, n u giai c p quân nhân òi c m quy n
thì s
u hồ ã b t n th ng, xã h i s b phân hoá và tan rã. Cơng b ng chính là
s ph i h p tuy t h o.
i v i cá nhân, công b ng c ng là m t s ph i h p c a nh ng b n n ng, m i b n
ng gi úng v trí c a mình và làm úng ph n s c a nó. M i m t cá nhân là m t s
ph i h p c a các c mu n, các tình c m và các ý ngh . N u các y u t y
c
u
hồ thì cá nhân s
c t n t i và thành công. N u các y u t y khơng gi úng v trí
c a mình, n u
tình c m h ng d n hành ng con ng i s m t th ng b ng. Công

b ng là s n c c a tâm h n. Tâm h n c n có cơng b ng c ng nh th xác c n có s c
kho . T t c s x u xa trên i u do s thi u
u hồ ngh a là thi u cơng b ng :
gi a ng i và v tr , gi a ng i và ng i, gi a nh ng y u t trong tâm h n c a m t
ng i.
Theo Platon thì cơng b ng ch ng nh ng là s c m nh mà còn là s c m nh i u hồ.
Cơng b ng khơng ph i là quy n l c c a k m nh mà là s
u hoà c a toàn th . M t
ng i ra kh i v trí c a mình có th g t hái m t vài i u l i, ng i cu i cùng h s b
ch tài m t cách t nhiên. Chi c a c a nh c tr ng luôn luôn kéo nh ng nh c khí
vào úng âm i u và ti t nh p. V s quan o Corse có th mu n t châu Âu d i
m t n n quân ch chuyên ch nh ng cu i cùng ông b ày ra m t hòn o hoang v ng
và khi ó ơng m i nh n th y r ng ông ch là công c c a t o hố.
Nh ng ý ni m trên khơng có gì m i m ho c l lùng và chúng ta có th nghi ng
nh ng lý thuy t t cho là m i m trong lãnh v c tri t h c. Chân lý có th m i ngày
khốc m t b áo khác nh ng d i b áo y chân lý luôn luôn không thay i. Trong
lãnh v c luân lý, chúng ta không nên ch
i m t cái gì m i l : t t c các ý ni m luân
lý u quay xung quanh s
u hoà c a t p th . Luân lý b t u v i t p th , v i s
ng quan, v i s t ch c.
i s ng trong xã h i òi h i s nh ng b c a m t ít
quy n l i cá nhân
góp ph n vào tr t t chung. M t xã h i s
c t n t i nh kh
ng h p tác c a nh ng ph n t trong xã h i y. Còn s h p tác nào p
h n khi
m i cá nhân có th làm vi c theo úng b n tánh c a mình, ó là m c tiêu mà t t c
các xã h i ph i tìm n. o c i v i Gia tô giáo là s th ng yêu k y u hèn, i
v i Nietzsche là s can m c a k m nh, i v i Platon là s

u hoà c a t p th .
Trang 22/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
R t có th c ba nh ngh a u úng và ph i
c ph i h p v i nhau nh ng chúng ta
có th t h i trong ba nh ngh a y, nh ngh a nào là c n b n ?
9. Phê bình
Chúng ta có th nói gì v qu c gia lý t ng c a Platon? M t qu c gia nh v y có
th
c th c hiên khơng ? N u khơng th c hi n
c hồn tồn chúng ta có th áp
d ng m t ph n nào vào i s ng chính tr hi n nay khơng ? Có n i nào ã áp d ng lý
ng c a Platon ho c toàn th ho c m t ph n nào khơng ?
Câu h i chót trên ây có th
c tr l i m t cách thu n l i cho Platon: Trong
su t 1000 n m Âu châu b
t d i quy n cai tr c a m t giai c p khơng khác gì giai
c p c m quy n lý t ng mà Platon ã mô t . Trong th i k trung c ng i ta th ng
phân chia dân chúng thành 3 giai c p : ó là giai c p c n lao, giai c p quân nhân và
giai c p giáo s . Giai c p sau cùng này, m c dù ch là m t thi u s ã n m trong tay
t t c quy n hành và ã cai tr m t cách g n nh tuy t i m t ph n n a lãnh th Âu
châu. Giai c p giáo s này
c lên c m quy n không ph i do s t n phong c a dân
chúng mà chính là do cơng trình nghiên c u h c h i, n p s ng o c và gi n d .
Giai c p giáo s c ng khơng b ràng bu c vì n p s ng gia ình và trong nhi u tr ng
h ph
c h ng nhi u t do trong v n

luy n ái mà Platon ch tr ng nên dành
cho giai c p lãnh o. N p s ng c thân c a giai c p giáo s là m t y u t tâm lý r t
thu n l i: ph n thì h khơng b c n tr b i s ích k dành cho gia ình, ph n thì dân
chúng coi h nh nh ng con ng i c bi t ng trên s kêu g i xác th t.
Các th
n chính tr c a giáo h i Thiên chúa giáo là s áp d ng nh ng huy n
tho i mà Platon ã
ra: Ý ni m v thiên àng, a ng c có nh ng liên h m t thi t
v i nh ng ý ki n trình bày trong cu n C ng hoà. V i m t m lý thuy t nh trên, dân
chúng Âu châu ã
c cai tr mà không c n dùng n v l c, h s n sàng ch p nh n
s cai tr y và khơng bao gi ịi h i tham gia tr c ti p vào b máy chính quy n.
Nh ng giai c p buôn bán và quân nhân, nh ng nhóm l t
a ph ng, t t c
u
m t lòng tùng ph c La Mã. Giai c p lãnh o th i y th t khôn khéo, h ã xây d ng
nên m t t ch c cai tr v ng m nh và lâu dài nh t th gi i.
Nh ng giáo phái cai tr x Paraguay tr c ây là nh ng giai c p lãnh o x ng áng
v i lý t ng c a Platon. ó là m t giai c p giáo ph m th ng l u v a bi t nhi u hi u
r ng, v a có bi t tài gi a m t ám ông dân chúng bán khai. Sau cách m ng tháng
10 n m 1917 nh ng nhà lãnh o c ng s n Nga xô c ng s ng cu c i mà Platon ã
mô t . H là m t thi u s c u k t v i nhau b ng m t ni m tin mãnh li t. H s s khai
tr kh i ng h n là s ch t, hoàn toàn hi n thân cho ng, ch t vì ng khơng khác
gì các thánh t
o, h s ng m t cu c i gi n d
n s trong khi c m quy n cai tr
m t n a di n tích Âu châu.
Nh ng ví d k trên ch ng t r ng lý t ng c a Platon có th th c hi n
c và chính
Platon c ng c n c lý thuy t c a mình trên các nh n xét th c t trong các cu c du l ch

c a ơng. Ơng ã
ý n giai c p lãnh o th i y g m m t thi u s giáo s . Platon
ã so sánh chính th Ai c p v i chính th t i thành Athènes và c m th y Athènes còn
nhi u khi m khuy t. T i n c Ý ơng có d p quan sát m t nhóm lãnh o úng theo
ch
c ng s n và n chay tr ng. Nhóm này c m quy n khá lâu và khá v ng.
Sparte ông c ng quan sát nh ng
u ki n t ng t : Nhóm lãnh o
ây s ng m t
cu c i kh c kh t p th , h r t chú tr ng n vi c c i thi n nòi gi ng, ch nh ng k
Trang 23/27


” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
kho m nh can m thông minh m i
c quy n l p gia ình và sinh con cái. M t tác
gi
ng th i tên là Euripides c ng ã ch x ng m t n p s ng c ng s n tri t .
Gi i phóng nơ l , sung cơng ph n , bình nh các lãnh th Hy l p. Nói tóm l i, khi
ra ch ng trình c a mình Platon khơng coi ó là m t ch ng trình hão huy n, xa
v i th c t .
Tuy nhiên, nh ng k ch trích Platon t th i Aristote n nay c ng ã a ra nhi u
lu n c áng
ý, Aristote nói r ng nh ng
ngh c a Platon ã xu t hi n nhi u l n
trong l ch s nhân lo i. Nói r ng t t c m i ng i là anh em th t là m t
u hay ho
trên lý t ng nh ng trên th c t khi cho r ng t t c m i ng i là anh em thì m i thâm
tình gi a nh ng ng i anh em th t s khơng cịn ý ngh a n a.

iv iv n
c ng
s n c ng v y, nó s làm cho tinh th n trách nhi m b lu m . Khi t t c c a c i u
thu c quy n s h u c a t t c m i ng i thì s khơng cịn ai lo gi gìn c a c i y. Sau
cùng, ch
c ng s n b t bu c dân chúng s ng cu c i t p th ngh a là gi t ch s
c áo cá nhân và s t do c a i t , ch nh ng k giác ng m i có th s ng i
s ng t p th mà khơng gây ra nh ng xích mích nan gi i. em áp d ng l i s ng y cho
i a s qu n chúng là m t
u sai l m; không th b t dân chúng s ng theo m c
s ng o c quá cao so v i m c trung bình, khơng th b t dân chúng h p th m t
n n giáo d c ch thích h p v i m t thi u s xu t chúng. Trái l i chúng ta ph i nh m
n m t l i s ng trung bình thích h p v i i a s qu n chúng và m t chính th mà
i a s có th ch p nh n.
Nh ng l i ch trích c a Aristote, ng i h c trị thông minh nh t c a Platon,
c
nhi u tri t gia h ng ng. Platon khinh th ng s c m nh c a t p t c ã
c xây
d ng lâu i nh phong t c c thê, ông không tiên li u tánh ghen tuông t nhiên c a
ng i àn ơng, tình m u t c a ng i àn bà. Khi ông mu n phá v
i s ng gia
ình, ơng ã phá v nh ng
u ki n cho m t n p s ng o c. Ch
c ng s n
ch ng qua c ng ch là m t ch
gia ình
c n i r ng cho tồn dân, khi kích gia
ình Platon khơng bi t r ng ông ã phá v n n móng c a xã h i lý t ng mà ông s p
xây c t.
Nh ng l i ch trích k trên khơng ph i hoàn toàn xa l

i v i Platon. N p s ng c ng
s n do ông ch x ng không áp d ng i v i qu ng i qu n chúng. Platon bi t r ng
ch m t thi u s giác ng m i
c tính tinh th n
s ng m t cu c i lãnh o,
ch nh ng ng i lãnh o m i xem nhau nh anh em, ch nh ng ng i lãnh o m i
t b quy n t h u. a s dân chúng còn l i
c quy n s ng theo các t p t c c x a,
h
c phép có c a riêng,
c phép s ng xa hoa,
c phép c nh tranh, h có th
s ng v i gia ình, ch ng âu v ó, m âu con ó v.v.
i v i giai c p lãnh o h
ph i có tinh th n danh d và s hãnh di n c a giai c p, chính nh ng y u t này cho
phép h s ng cu c i kh c kh t p th . i v i tình m u t , chúng ta ph i công nh n
r ng tình n y khơng mãnh li t khi a tr ch a sinh ra ho c ch a l n, ng i m trung
bình ch p nh n a hài nhi s sanh không ph i b ng s vui m ng mà b ng s nh n
nh c. Tình m u t khơng ph i có ngay lúc ó mà ch l n d n cùng v i a con v i s
n sóc c a ng i m , nó tr thành m t m i tình l n khi a con tr thành s úc k t
c a công lao ng i m .
Nhi u lu n
u ch trích khác d a trên y u t kinh t . Ng i ta trách Platon quá chú
tr ng n s phân chia giai c p. S th t thì nguyên do c a s phân chia là nh ng mâu
thu n kinh t trong xã h i. Trong chính th c a Platon giai c p lãnh o ã t ý t b
s c nh tranh
v vét c a c i. Chúng ta có th k t lu n r ng giai c p lãnh o c a
Trang 24/27

” t ng tri t h c c a Platông và s nh h ng c a nó n i s ng v n hóa tinh
th n c a th i i”
Platon là m t giai c p có quy n mà khơng có trách nhi m ch ng ? - Khơng ph i nh
v y, h có quy n chính tr và quy n
u khi n nh ng h khơng có quy n l c kinh t .
Giai c p kinh t có th t ch i c p d ng n u h b t bình v i giai c p lãnh o, c ng
nh ngày nay qu c h i ki m soát hành pháp b ng cách bi u quy t ngân sách. M t s
ng i khác th c m c làm sao giai c p lãnh o có th gi v ng
c quy n hành n u
khơng ki m sốt
c nh ng l c l ng kinh t ? H d a vào lý thuy t c a Hamilton
và Marx cho r ng quy n l c chính tr ch là hình nh c a kinh t , quy n l c chính tr
s khơng cịn gì m t khi quy n l c kinh t ã vào tay m t nhóm khác nh ã x y ra
t i Âu châu trong th k th 18.
ó là m t lý l r t c n b n, tuy nhiên chúng ta th y r ng quy n l c c a giáo h i Thiên
chúa giáo La Mã ã có m t th i r t oanh li t không ph i nh th l c c a kim ti n mà
nh vào s tín ng ng c a dân chúng. Quy n l c c a giáo h i ngày x a m t ph n là
do tr ng thái nông nghi p: Nh ng nhà nơng th ng d mê tín vì ngh nghi p c a h
tu thu c r t nhi u vào thiên nhiên. Khi các i u ki n kinh t thay i, khi n n kinh t
k ngh b t u thay th cho n n kinh t nơng nghi p, thì quy n l c c a giáo h i b t
u sút gi m. Quy n l c chính tr ph i ln ln
c u ch nh
n kh p v i tình
tr ng kinh t . Giai c p c m quy n c a Platon khơng chóng thì ch y s b ph thu c
vào giai c p s n xu t ã nuôi d ng nó. Dù giai c p c m quy n n m trong tay t t c
quân l c c ng khơng thốt kh i s l thu c y. Quan ni m chính y u c a Platon có l
là mu n ch ng minh r ng dù cho các l c l ng kinh t quy t nh chính sách qu c
gia, nh ng k thi hành chính sách này ph i là nh ng nhà chuyên môn, không th
nh ng ng i th ng gia, k ngh gia c m quy n chính tr vì h ch a
c hu n luy n

trong lãnh v c này.
Ng i ta th ng chê trách r ng Platon ch a ý th c
cs
i thay th ng tr m c a
t t c các ch
kinh t , v n hoá c ng nh chính tr : Ơng phân lo i ng i thành
nh ng giai c p khơng khác gì nhà côn trùng h c phân lo i các côn trùng. Ơng cịn t o
ra các huy n tho i b t bu c dân chúng tin t ng vào s phân lo i y. Quôc gia c a
Platon là m t qu c gia th c u, thu t chính tr c a Platon thi u s t nh m m d o, nó
cao tr t t mà khơng
cao s t do, nó thích cái p nh ng khơng bi t nuôi
ng các ngh s .
Platon ch tr ng r ng nh ng k c m quy n ph i là nh ng k u tú nh t, ông còn
thêm r ng nh ng k c m quy n ph i
c hu n luy n chu áo. ó là hai ý ki n ã
c em ra bàn cãi và ã
c áp d ng nhi u l n trong l ch s ; sau cùng c n ph i
nói thêm r ng qu c gia lý t ng c a Platon không nh t thi t ph i là m t qu c gia trên
th c t , nó ch n nh
ng h ng cho các qu c gia khác noi theo. Tuy nhiên ã có
l n Platon mu n th c hi n m t qu c gia lý t ng : ó là vào kho ng n m 384 tTL,
Platon
c m t qu c v ng m i làm c v n
th c hi n nh ng c i cách sâu r ng.
Platon nh n l i nh ng l c nhiên vi c c a ông không thành t u vì qu c v ng kia
khơng mu n gi m b t quy n h n c a mình. T c truy n r ng Platon b k t t i khi quân
và b em bán làm nô l .
Nh ng n m cu i cùng trong i c a Platon có th g i là nh ng n m h nh phúc. Môn
c a ông nhi u ng i gi
a v cao trong xã h i. Ơng

c các mơn
tìm n vì
ơng ln ln gi
c tinh th n sáng su t c i m thông c m v i t t c m i ng i.
m 80 tu i, Platon
c m t môn m i i d ám c i. Khi ti c g n tàn Platon lui
vào nhà trong n m ngh . Sáng s m ng i ta n th c ơng d y thì th y r ng ông ã
qua i. ám táng c a ông
c t ch c r t tr ng th v i r t nhi u ng i tham d ./.
Trang 25/27