Tài liệu Chương 7: Hệ thống làm mát docx

CHỈÅNG 7
HÃÛ THÄÚNG LM MẠT

Trong quạ trçnh lm viãûc ca âäüng cå, khi nhiãn liãûu chạy trong xilanh ca
âäüng cå cọ mäüt nhiãût lỉåüng låïn to ra, mäüt pháưn chuøn thnh cäng, pháưn cn lải
to ra ngoi khäng khê, hồûc cạc chi tiãút tiãúp xục våïi khê chạy tiãúp nháûn (xilanh,
piston, nàõp xilanh, xupap thi, vi phun äúng thi....) màût khạc nhiãût lỉåüng sinh ra do
ma sạt giỉỵa cạc bãư màût lm viãûc ca cạc chi tiãút trong âäüng cå.
Nhỉ váûy nãúu khäng lm mạt hay lm mạt khäng â cạc chi tiãút âọ s nọng
lãn quạ nhiãût âäü cho phẹp gáy ra cạc tạc hải nhỉ: ỉïng sút nhiãût låïn, sỉïc bãưn gim
dáùn âãún phạ hng cạc chi tiãút, tàng täøn tháút ma sạt vç nhiãût âäü låï
n do âọ âäü nhåït bë
phạ hu dáùn âãún máút tạc dủng bäi trån. ÅÍ nhiãût âäü cao (200÷300
o
C) dáưu nhåït s bäúc
chạy, nhọm piston cọ thãø bë bọ kẻt trong xilanh vç gin nåí, hãû säú nảp η
v
s

gim, åí
âäüng cå xàng dãù chạy chạy kêch näø.
Vç váûy, cáưn lm mạt âäüng cå bàòng khäng khê hay bàòng nỉåïc (bàòng cháút lng).
Hãû thäúng lm mạt bàòng khäng khê cọ cáúu tảo âån gin hån hãû thäúng lm mạt
bàòng nỉåïc (khäng cáưn kẹt nỉåïc, båm nỉåïc v äúng dáùn nỉåïc..,) gim âỉåüc trng
lỉåüng ca âäüng cå v dãø sỉí dủng, nhỉng nhỉåüc âiãøm l khọ âiãưu chènh nhiãût âäü khi
ti trng ca âäüng cå khäng thay âäøi, hiãûu qu lm mạt tháúp.
Hãû thäúng lm mạt bàòng nỉåïc âỉåüc chia ra nhiãưu kiãøu khạc nhau nhỉ lm mạt
bàòng nỉåïc kiãøu bäúc håi, kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn, kiãøu cỉåỵng bỉï
c, kiãøu håí.
Háưu hãút cạc âäüng cå âäút trong lm mạt bàòng cháút lng (nhỉ nỉåïc, dáưu hay

nhiãn liãûu) nhỉng ch úu lm mạt bàòng nỉåïc, mäüt säú âäüng cå cọ cäng sút nh,
âäüng cå 2 k lm mạt kiãøu khäng khê. Âäüng cå ä tä mạy kẹo hiãûn nay sỉí dủng hãû
thäúng lm mạt bàòng nỉåïc tưn hon cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên vç chụng cọ nhiãưu ỉu
âiãøm nhỉ ạp sút nỉåïc cao, nhiãût âäü bäúc håi cao, vç váûy lỉåüng nỉåïc bäúc håi cháûm,
hao nỉåïc gim tỉì (6÷8) láưn so våïi kiãøu kên.




60

7.1.H THNG LAèM MAẽT BềNG NặẽC
Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng nổồùc trong õọỹng cồ coù õỷc õióứm laỡ hióỷu quaớ laỡm maùt
cao nhổng trong quaù trỗnh laỡm vióỷc õoỡi hoới phaới bọứ sung nổồùc laỡm maùt, vỗ nổồùc õổồỹc
duỡng laỡm mọi chỏỳt trung gian taới nhióỷt khoới caùc chi tióỳt.
Tuyỡ thuọỹc vaỡo tờnh chỏỳt lổu õọỹng cuớa nổồùc trồng hóỷ thọỳng laỡm maùt, ta coù caùc
phổồng aùn laỡm maùt sau:
7.1.1 Hóỷ thọỳng laỡm maùt kióứu bọỳc hồi
Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng nổồùc kióứu bọỳc hồi laỡ loaỷi õồn giaớn nhỏỳt. Hóỷ thọỳng
naỡy khọng cỏửn bồm, quaỷt.
Bọỹ phỏỷn chổùa nổồùc gọửm hai phỏửn: khoang nổồùc bao quanh thaỡnh xilanh,
khoang nừ
p xilanh vaỡ thuỡng chổùa nổồùc bọỳc hồi ồớ phờa trón.
Sồ õọử nguyón lyù cuớa hóỷ thọỳng nhổ sau:

Hỗnh 7.1. Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng
nổồùc kióứu bọỳc hồi
1. Thỏn maùy; 2. Piston; 3. Thanh
truyóửn; 4. Họỹp cacte truỷc khuyớu; 5.
Thuỡng nhión lióỷu; 6. Bỗnh bọỳc hồi 7.

Nừp xi lanh.





Khi õọỹng cồ laỡm vióỷc, nổồùc nhỏỷn nhióỷt cuớa thaỡnh buọửng chaùy seợ sọi taỷo thaỡnh
boỹt nổồùc, nọứi lón mỷt thoaùng cuớa thuỡng chổùa õóứ bọỳc hồi ra ngoaỡi khờ trồỡi. Nổồùc
nguọỹi trong thuỡng chổùa coù tyớ troỹng lồùn chỗm xuọỳng õióửn chọự cho nổồùc noùng õaợ nọứi
lón, do õoù taỷo thaỡnh lổu õọỹng õọỳi lổu tổỷ nhión. Cn cổù vaỡo nhióỷt lổồỹng cuớa õọỹng cồ
õóứ thióỳt kóỳ hóỷ thọỳng kióứu bọỳc hồi.
Do laỡm maùt bũng caùch bọỳc hồi nổồùc, mổùc nổồùc trong thuỡng chổùa seợ giaớm
nhanh, cỏửn phaới bọứ sung nổồùc thổồỡng xuyón vaỡ
kởp thồỡi. Vỗ vỏỷy kióứu laỡm maùt naỡy
khọng thờch hồỹp cho caùc õọỹng cồ duỡng trón phổồng tióỷn vỏỷn taới maỡ thổồỡng cho caùc
õọỹng cồ õọỳt trong kióứu xilanh nũm ngang trón caùc maùy nọng nghióỷp cồợ nhoớ.
7.1.2.Hóỷ thọỳng laỡm maùt bũng nổồùc õọỳi lổu tổỷ nhión
Trong hóỷ thọỳng laỡm maùt kióứu õọỳi lổu tổỷ nhión, nổồùc lổu õọỹng tuỏửn hoaỡn nhồỡ
chónh lóỷch aùp lổỷc giổợa hai cọỹt nổồùc noùng vaỡ laỷnh.
Trong hóỷ thọỳng laỡm maùt õọỳi lổu tổỷ nhión, nổồùc lổu õọỹng tuỏửn hoaỡn nhồỡ chónh aùp
lổỷc cuớa hai cọỹt nổồùc noùng vaỡ nổồùc nguọỹi, maỡ khọng cỏửn bồm. Cọỹt nổồùc noùng trong

61

âäüng cå v cäüt nỉåïc ngüi trong thng chỉïa hồûc trong kẹt nỉåïc. Nỉåïc nháûn nhiãût
ca xilanh trong thán mạy 1(trãn hçnh 7.2), khäúi lỉåüng riãng ρ gim nãn nỉåïc näøi
lãn trãn. Trong khoang ca nàõp xi lanh 3, nỉåïc tiãúp tủc nháûn nhiãût ca cạc chi tiãút
bao quanh bưng chạy, nhiãût âäü tiãúp tủc tàng v ρ tiãúp tủc gim, nỉåïc tiãúp tủc näøi
lãn theo âỉåìng dáùn ra khoang phêa trãn ca kẹt lm mạt 6. Quảt giọ 8 âỉåüc dáùn
âäüng bàòng puli tỉì trủc khuu âäüng cå hụt khäng khê qua kẹt. Do âọ, nỉåïc trong kẹt

âỉåüc lm mạt ρ gim nãn nỉåïc s chçm xúng khoang dỉåïi ca kẹt v tỉì âáy âi vo
thán mạy, thỉûc hiãûn mäüt vng tưn hon.

Hçnh 7.2.Hãû thäúng lm mạt bàòng nỉåïc âäúi lỉu tỉû nhiãn.
1. Thán mạy; 2. Xilanh ; 3. Nàõp xi lanh ; 4. Âỉåìng nỉåïc ra kẹt ; 5. Nàõp âäø rọt
nỉåïc ; 6. Kẹt nỉåïc ; 7. Khäng khê lm mạt; 8. Quảt giọ ; 9. Âỉåìng nỉåïc lm mạt
vo âäüng cå






Âäü chãnh ạp lỉûc âỉåüc tênh theo cäng thỉïc :
∆p = ρ.g.h.α. ∆t [N/m
2
]
ρ: khäúi lỉåüng riãng ca nỉåïc[kg/m
3
]; g: gia täúc trng trỉåìng[m/s
2
]; h: hiãûu
chiãưu cao trung bçnh ca hai cäüt nỉåïc nọng v ngüi[m]; α: hãû säú gin nåí ca nỉåïc
(α=18.10
-5
m
3
/m
3o
C

); ∆t: âäü chãnh nhiãût âäü ca hai cäüt nỉåïc nọng v ngüi.
Tỉì cäng thỉïc trãn âãø cọ hiãûu qu lm mạt thç váûn täúc ca nỉåïc phi â låïn,
nhỉng váûn täúc ca nỉåïc lải phủ thüc vo ∆p m ∆p tè lãû báûc nháút våïi âäü cao h.
Trãn thỉûc tãú, ∆p cọ giạ trë bẹ vç chiãưu cao h bë hản chãú båíi kêch thỉåïc bäú trê
chung. Hãû thäúng lm mạt bàòng nỉåïc kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn cọ ỉu âiãøm l chãú âäü lm
mạt ph håüp våïi chãú âäü ti ca âäüng cå. Khi måïi khåíi âäüng do ∆t bẹ nãn ∆p bẹ. Vç
váûy, nỉåïc lỉu âäüng cháû
m, âäüng cå chọng âảt âãún giạ trë nhiãût âäü åí chãú âäü lm viãûc.
Sau âọ phủ ti tàng thç ∆t tàng theo v váûn täúc nỉåïc cng tàng lãn. Tuy nhiãn, hãû
thäúng cọ nhỉåüc âiãøm l váûn täúc nỉåïc lỉu âäüng bẹ vo khong V = 0,12÷0,19 m/s.

62

Âiãưu âọ dáùn âãún hiãûu qu lm mạt kẹm. Do täúc âäü nỉåïc bẹ m mún âm bo lỉu
lỉåüng nỉåïc lm mạt thç phi tàng tiãút diãûn lỉu thäng ca nỉåïc trong âäüng cå v hãû
thäúng lm mạt nàûng nãư cäưng kãưnh. Do váûy, hãû thäúng lm mạt kiãøu âäúi lỉu tỉû nhiãn
khäng thêch håüp cho âäüng cå ä tä mạy kẹo, m dng trãn âäüng cå ténh tải.
7.1.3.Hãû thäúng lm mạt bàòng nỉåïc tưn hon cỉåỵng bỉïc
Hãû thäúng lm mạt tưn hon cỉåỵng bỉïc âãø khàõc phủc nhỉåüc âiãøm trong hãû
thäúng lm mạt kiãøu âäúi lỉu. Trong hãû thäúng ny, nỉåïc lỉu âäüng khäng phi do hiãûn
tỉåüng âäúi lỉu tỉû nhiãn m
do sỉïc âáøy ca cäüt nỉåïc do båm nỉåïc tảo ra. Tu theo säú
vng tưn hon v kiãøu tưn hon ta cọ cạc loải hãû thäúng lm mạt nhỉ: hãû thäúng lm
mạt cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên, kiãøu cỉåỵng bỉïc mäüt vng håí, kiãøu cỉåỵng bỉïc hai hai
vng tưn hon. Mäùi kiãøu lm mạt cọ ngun l lm viãûc, ỉu nhỉåüc âiãøm, phảm vi
sỉí dủng cng khạc nhau. Ta láưn lỉåüt tçm hiãøu âàûc âiãøm ca tỉìng kiãøu lm mạt trãn.
7.1.3.1.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc tưn hon kên mäüt vng

Hçnh 7.3.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc tưn

hon kên mäüt vng
1. Thán mạy; 2. Nàõp xi lanh; 3. Âỉåìng nỉåïc ra
khi âäüng cå; 4 äúng dáùn bt nỉåïc; 5. Van hàòng
nhiãût; 6.Nàõp rọt nỉåïc; 7. Kẹt lm mạt ; 8. Quảt
giọ ; 9. Puly ; 10. Äúng nỉåïc näúi tàõt vo båm ;
11. Âỉåìng nỉåïc vo âäüng cå ; 12. Båm nỉåïc ;
13. Kẹt lm mạt dáưu ; 14. Äúng phán phäúi nỉåïc







Trãn hçnh (7.3) giåïi thiãûu hãû thäúng lm mạt tưn hon cỉåỵng bỉï
c ca âäüng cå
ä tä mạy kẹo mäüt hng xi lanh åí âáy nỉïåc tưn hon nhåì båm li tám 12, qua äúng
phán phäúi nỉåïc 14 phán phäúi vo cạc khoang chỉïa ca cạc xi lanh. Nỉåïc lm mạt
cọ nhiãût âäü tháúp âỉåüc båm 12 hụt tỉì bçnh chỉïa phêa dỉåïi ca kẹt 7 qua âỉåìng äúng
10 räưi qua kẹt 13 âãø lm mạt dáưu sau âọ vo âäüng cå. Âãø phán phäúi nỉåïc lm mạt
âãưu cho mäùi xilanh, nỉåïc sau khi båm vo thán mạy 1 chy qua äúng phán phäúi 14
âục sàơn trong thán mạy. Sau khi lm mạt xilanh, nỉåïc lãn lm mạt nàõp mạy räưi theo
âỉåìng äúng 3 ra khi âäüng cå våïi nhiãût âäü cao âãún van hàòng nhiãût 5. Khi van hàòng
nhiãût måí, nỉåïc qua van vo bçnh chỉïa phêa trãn ca kẹt nỉåïc. Tiãúp theo nỉåïc tỉì
bçnh phêa trãn âi qua ca
ïc äúng mng cọ gàõn cạc cạnh tn nhiãût. Tải âáy, nỉåïc âỉåüc
lm mạt båíi dng khäng khê qua kẹt do quảt 8 tảo ra. Quảt âỉåüc dáùn âäüng bàòng puly

63

tỉì trủc khuu ca âäüng cå. Tải bçnh chỉïa phêa dỉåïi ca kẹt lm mạt, nỉåïc cọ nhiãût
âäü tháúp lải âỉåüc båm hụt vo âäüng cå thỉûc hiãûn mäüt chu trçnh lm mạt tưn hon.
Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên, nỉåïc sau khi qua kẹt lm mạt lải
tråí vãư âäüng cå do âọ âåỵ phi bäø sung nỉåïc, táûn dủng âỉåüc tråí lải ngưn nỉåïc âãø lm
mạt tiãúp âäüng cå.
Ỉu âiãøm ny ráút thûn låüi âäúi våïi cạc loải xe âỉåìng di, nháút l åí nhỉỵng vng
hiãúm ngưn nỉåïc. Ngy nay hãû thäúng lm mạt kiãøu cỉåỵng bỉïc mäüt vng kên âỉåüc
du
ìng ráút phäø biãún trãn âäüng con ä tä mạy kẹo v âäüng cå ténh tải nhỉ âäüng cå
kamaz-740, âäüng cå zil-130, âäüng cå AMZ-236v.v...
Trong âäüng cå tu thu, cọ thãø dng hai kiãøu tưn hon lm mạt: hãû thäúng
lm mạt kiãøu mäüt vng tưn hon håí v hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc kiãøu hai vng.
7.1.3.2.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc tưn hon hai vng
Trong hãû thäúng ny (hçnh. 7.4), nỉåïc âỉåüc lm mạt tải kẹt nỉåïc 4 khäng phi
bàòng dng khäng khê do quảt giọ tảo ra m bàòng nỉåïc cọ nhiãût âäü tháúp hån, nhỉ
nỉåïc säng biãøn. Vng thỉï nháút lm mạt âäüng cå nhỉ â xẹt åí hãû thäúng cỉåỵ
ng bỉïc
mäüt vng cn gi l nỉåïc vng kên. Vng thỉï hai våïi nỉåïc säng hay nỉåïc biãøn âỉåüc
båm 6 chuøn âãún kẹt lm mạt âãø lm mạt nỉåïc vng kên, sau âọ lải thi ra säng, ra
biãøn nãn gi l vng håí. Hãû thäúng lm mạt hai vng âỉåüc dng phäø biãún cho âäüng
cå tu thu.







Hçnh 7.4.Hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc kiãøu hai vng tưn hon.
1. Thán mạy; 2. Nàõp xilanh; 3. Van hàòng nhiãût; 4. Kẹt lm mạt; 5. Âỉåìng nỉåïc ra

vng håí; 6. Båm vng håí; 7. Âỉåìng nỉåïc vo vng håí; 8. Båm nỉåïc vng
kên.


Hãû thäúng ny lm viãûc nhỉ sau: nỉåïc ngt lm mạt âäüng cå âi theo chu trçnh
kên, båm nỉåïc (8) âãún âäüng cå âãún lm mạt thán mạy v nàõp xi lanh âãún kẹt lm

64

mạt nỉåïc ngt (4). Nỉåïc ngt trong hãû thäúng kên âỉåüc lm mạt båíi nỉåïc ngoi tu
båm vo do båm (6) qua lỉåïi lc, qua cạc bçnh lm mạt dáưu, qua kẹt lm mạt (4)
lm mạt nỉåïc ngt räưi theo âỉåìng äúng(5) âäø ra ngoi tu.
Khi âäüng cå måïi khåíi âäüng, nhiãût âäü ca nỉåïc trong hãû thäúng tưn hon kên
cn tháúp, van hàòng nhiãût (3) âọng âỉåìng nỉåïc âi qua kẹt lm mạt nỉåïc ngt. Vç váûy,
nỉåïc lm mạt åí vng lm mạt ngoi, nỉåïc âỉåüc hụt tỉì båm (6) qua kẹt lm mạt (4)
theo âỉåìng äúng (5) råi ra ngoi. Van hàòng nhiãût (3) cọ thãø âàût trãn mảch nỉåïc ngt
âãø khi nhiãût âäü nỉåïc ngt lm mạt tháú
p, nọ s âọng âỉåìng nỉåïc âi vo kẹt lm mạt
(4). Lục ny nỉåïc ngt cọ nhiãût âäü tháúp sau khi lm mạt âäüng cå qua van hàòng nhiãtû
(3) räưi theo âỉåìng äúng âi vo båm nỉåïc ngt (8) âãø båm tråí lải âäüng cå.
7.1.3.2.Hãû thäúng lm mạt mäüt vng håí :
Hãû thäúng lm mạt kiãøu mäüt vng håí bn cháút khäng khạc nhiãưu so våïi hãû thäúng
lm mạt cỉåỵng bỉïc vng kên. Trong hãû thäúng ny (hçnh: 7.5) nỉåïc lm mạt l nỉåïc
säng, nỉåïc biãøn, âỉåüc båm 6 hụt vo lm mạt âäüng cå sau âọ theo âỉåìng nỉåïc 4 âäø
ra säng, biãøn. Ỉu âiãøm cå bn ca hãû thäúng ny l âån gin.

Hinh7.5.Hãû thäúng lm mạt mäüt vng håí.
1.Thán mạy; 2. Nàõp mạy; 3.Van hàòng nhiãût; 4.Âỉåìng nỉåïc; 5.Lc lỉåïi; 6. Båm nỉåïc.
Tuy nhiãn åí mäüt säú kiãøu âäüng cå nỉåïc lm mạt âảt âỉåüc 100
o
C hồûc cao
hån. Khi åí nhiãût âäü cao nnỉåïc s bäúc håi. Håi nỉåïc cọ thãø tảo thnh ngay trong ạo
nỉåïc lm mạt (kiãøu bäúc håi bãn trong) hồûc håi nỉåïc bë tảo ra trong mäüt thiãút bi
riãng (kiãøu bäúc håi bãn ngoi). Do âọ cáưn phi cọ mäüt hãû thäúng lm mạt cho âäüng
cå, hãû thäúng ny âỉåüc giåïi thiãûu sau âáy.
7.2.HÃÛ THÄÚNG LM MẠT ÅÍ NHIÃÛT ÂÄÜ CAO
Hãû thäúng lm mạt åí nhiãût âäü cao âỉåüc trçnh by åí âáy bao gäưm hai hãû thäúng
lm mạt chênh l hãû thäúng lm mạt cỉåỵng bỉïc nhiãût âäü cao kiãøu bäúc håi bãn ngoi

65

vaỡ hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc nhióỷt õọỹ cao coù lồỹi duỷng nhióỷt hồi nổồùc vaỡ nhióỷt cuớa
khờ thaới. Do vỏỷy, õóứ tỗm hióứu õỷc õióứm, nguyón lyù laỡm vióỷc cuớa hóỷ thọỳng laỡm maùt ồớ
nhióỷt õọỹ cao, ta tỗm hióứu õỷc õióứm cuớa hai hóỷ thọỳng trón.
7.2.1. Hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc nhióỷt õọỹ cao kióứu bọỳc hồi bón ngoaỡi
Trong hóỷ thọỳng naỡy coù hai vuỡng aùp suỏỳt rióng khaùc nhau (trón hỗnh 7.6).
Vuỡng thổù nhỏỳt coù aùp suỏỳt p
1
truyóửn tổỡ bọỹ taùch hồi 3 qua bọỹ ngổng 4 õóỳn bồm tuỏửn
hoaỡn 6. Quaỷt gioù 5 duỡng õóứ quaỷt maùt bọỹ ngổng tuỷ 4. Vuỡng thổù hai coù aùp suỏỳt p
2
> p
1

truyóửn tổỡ bồm tuỏửn hoaỡn qua õọỹng cồ õóỳn bồm tióỳt lổu 2 cuớa bỗnh taùch hồi 3, õọỹ

chónh aùp suỏỳt p = p
2
- p
1
õổồỹc õióửu chốnh bồới bồm tióỳt lổu 2. Nổồùc trong vuỡng coù
aùp suỏỳt cao p
2
khọng sọi maỡ chố noùng lón(tổỡ nhióỷt õọỹ t
vaỡo
õóỳn t
ra
). Aùp suỏỳt p
2
tổồng
ổùng vồùi nhióỷt õọỹ sọi t
2
> t
ra
nón nổồùc chố sọi ồớ bọỹ taùch hồi coù aùp suỏỳt p
1
< p
2.
.


Hỗnh 7.6 Sồ õọử hóỷ thọỳng laỡm maùt
cổồợng bổùc nhióỷt õọỹ cao kióứu bọỳc
hồi bón ngoaỡi.
1. ọỹng cồ; 2. Van tióỳt lổu; 3. Bọỹ
taùch hồi; 4. Bọỹ ngổng tuỷ hồi nổồùc 5.

Quaỷt gioù; 6. Bồm nổồùc.






7.2.2. Hóỷ thọỳng laỡm maùt cổồợng bổùc nhióỷt õọỹ cao coù lồỹi duỷng nhióỷt cuớa hồi nổồùc
vaỡ nhióỷt cuớa khờ thaới
Hóỷ thọỳng laỡm maùt naỡy coù hai voỡng tuỏửn hoaỡn quaù trỗnh hoaỷt õọỹng nhổ sau:
Voỡng 1: bọỹ taùch hồi 8 õóỳn bồm tuỏửn hoaỡn 14 õóỳn õọỹng cồ diezel 1 bọỹ tng
nhióỷt trổồùc cuớa nổồùc tuỏửn hoaỡn 5 õóỳn bồm tióỳt lổu 7 bọỹ taùch hồi 8. Nổồùc tuỏửn hoaỡn
trong hóỷ thọỳng tuỏửn hoaỡn laỡm maùt kờn nhồỡ bồm 11, bồm lỏỳy nổồùc tổỡ bọỹ taùch hồi vồùi
aùp suỏỳt p
1
õổa vaỡo õọỹng cồ vồùi aùp suỏỳt p
2
. Tổỡ õọỹng cồ nổồùc lổu õọỹng ra vồùi aùp suỏỳt
p
2
vaỡ nhióỷt õọỹ t
ra
rọửi vaỡo bọỹ tng nhióỷt 5 ,ồớ õỏy nhióỷt õọỹ nỏng lón t
ra
> t
ra
.

Nhổng do aùp suỏỳt cuớa nổồùc p
2

tổồng ổùng vồùi nhióỷt õọỹ sọi t
2
> t
ra
> t
ra
nón
nổồùc khọng sọi trong õọỹng cồ diezel vaỡ caớ trong bọỹ tng nhióỷt. Nổồùc chố sọi ồớ bọỹ
taùch hồi sau khi qua bồm tióỳt lổu, taỷi õỏy aùp suỏỳt giaớm tổỡ p
2
xuọỳng p
1
vồùi

nhióỷt õọỹ
t
1
.

66

Voỡng 2: Hồi tổỡ bọỹ taùch hồi 8 qua bọỹ tng nhióỷt 4, sau õoù vaỡo bọỹ tuọỳcbin 10 rọửi
vaỡo bọỹ ngổng tuỷ 11. Nổồùc laỡm maùt do hồi nổồùc ngổng tuỷ trong bọỹ phỏỷn ngổng tuỷ 11
õổồỹc bồm 12 bồm vaỡo buọửng chổùa 13 rọửi qua bồm 15 õóứ bồm vaỡ bọỹ tng nhióỷt 6.
Sau õoù qua van õióửu tióỳt tổỷ õọỹng 9 maỡ vaỡo bọỹ taùch hồi. Nổồùc laỡm maùt cuớa voỡng tuỏửn
hoaỡn ngoaỡi lổu õọỹng qua bỗnh laỡm maùt dỏửu, õi laỡm maùt õốnh vaỡ qua bọỹ ngổng tuỷ 11
õóửu do bồm 16 cuớa hóỷ thọỳng bồm cỏỳp vaỡo maỷch hồớ õóứ piston laỡm maùt nổồùc trong
maỷch kờn.

Hỗnh 7.7. Sồ õọử hóỷ thọỳng laỡm maùt nhióỷt õọỹ cao coù lồỹi duỷng nhióỷt cuớa hồi nổồùc vaỡ
nhióỷt cuớa khờ thaới.
1. ọỹng cồ; 2. Tuọỳc bin tng aùp ; 3. ổồỡng thaới; 4.Bọỹ tng nhióỷt cho hồi nổồùc; 5.
Bọỹ tng nhióỷt cho nổồùc ra; 6. Bọỹ tng nhióỷt cho nổồùc trổồùc khi vaỡo bọỹ taùch hồi; 7,9. Van
tióỳt lổu; 8. Bọỹ taùch hồi; 10. Tuọỳc bin hồi; 11. Bọỹ ngổng tuỷ; 12,14,15,16. Bồm nổồùc; 13.
Thuỡng chổùa nổồùc.
Nỏng cao nhióỷt õọỹ nổồùc laỡm maùt khọng nhổợng aùp duỷng ồớ õọỹng cồ diezel taỡu thuớy
vaỡ õọỹng cồ tộnh taỷi maỡ coỡn ổùng duỷng trong caớ õọỹng cồ diezel vaỡ xng duỡng trón ọ tọ.
ặu õióứm cuớa hóỷ thọỳng laỡm maùt ồớ nhióỷt õọỹ cao laỡ :
Coù thóứ nỏng cao hióỷu suỏỳt laỡm vióỷc cuớa õọỹng cồ lón 6 ữ7%, duỡng hóỷ thọỳng
laỡm maùt ồớ nhióỷt õọỹ cao thỗ hióỷu suỏỳt coù thóứ õaỷt 0,46 ữ 0,47 trong khi õoù nóỳu duỡng hóỷ
thọỳng laỡm maùt thọng thổồỡng chố õaỷt 0,40 ữ 0,42.
Giaớm õổồỹc lổồỹng tióu hao nổồùc vaỡ khọng khờ laỡm maùt, do õoù coù thóứ ruùt goỹn
kờch thổồùc bọỹ taớn nhióỷt .
ọỳt chaùy õổồỹc nhióửu lổu huyỡnh trong nhión lióỷu nỷ
ng. Nhổng hóỷ thọỳng laỡm
maùt naỡy cuợng coù nhổợng nhổồỹc õióứm maỡ cồ baớn laỡ nhióỷt õọỹ cuớa caùc chi tióỳt maùy cao.
Do õoù cỏửn õaớm baớo khe hồớ cọng taùc cuớa caùc chi tióỳt cuợng nhổ cỏửn phaới duỡng loaỷi dỏửu
bọi trồn cho õọỹng cồ coù tờnh chởu nhióỷt tọỳt hồn. Ngoaỡi ra õọỳi vồùi õọỹng cồ xng coỡn
phaới chuù yù õóỳn hióỷn tổồỹng kờch nọứ. Khi tng aùp suỏỳt õóứ nỏng nhióỷt õọỹ cuớa nổồùc laỡm

67

mạt trong hãû thäúng, cáưn phi âm bo cạc mäúi näúi âỉåìng äúng, cạc khe håí ca båm
phi kên hån, bäü tn nhiãût phi chàõc chàõn håi.

7.3.KÃÚT CÁÚU CẠC BÄÜ PHÁÛN CHÊNH CA HÃÛ THÄÚNG LM MẠT BÀỊNG
NỈÅÏC
Trong hãû thäúng lm mạt bàòng cháút lng thç sỉû tưn hon ca cháút lng âỉåüc
thỉûc hiãûn mäüt cạch cỉåỵng bỉïc dỉåïi tạc dủng ca båm nỉåïc båm vo ạo lm mạt,
nỉåïc bë hám nọng v qua âỉåìng nỉåïc åí nàõp mạy tråí vãư kẹt nỉåïc. Quảt giọ cọ tạc
dủng lm ngüi nỉåïc âỉåüc nhanh chọng.
7.3.1. Kãút cáúu kẹt l
m mạt
Kẹt lm mạt cọ tạc dủng âãø chỉïa nỉåïc truưn nhiãût tỉì nỉåïc ra khäng khê âãø
hả nhiãût âäü ca nỉåïc v cung cáúp nỉåïc ngüi cho âäüng cå khi lm viãûc. Vç váûy u
cáưu kẹt nỉåïc phi háúp thủ v to nhiãût nhanh. Âãø âm bo u cáưu âọ thç bäü pháûn
tn nhiãût ca kẹt nỉåïc thỉåìng âỉåüc lm bàòng âäưng thau vç váût liãûu ny cọ hãû säú to
nhiãût cao. Kêch thỉåïc bãn ngoi v hçnh dạng ca kẹt lm mạt phủ thüc vo bäú trê
chung, chiãưu cao ca âäüng cå, chiãưu cao ca mui xe, kãút cáúu ca bäü tn nhiãût...
nhỉng täút nháút l bãư màû
t âọn giọ ca kẹt lm mạt nãn cọ dảng hçnh vng âãø cho t
lãû giỉỵa diãûn têch chàõn giọ ca quảt âàût sau kẹt lm mạt v diãûn têch âọn giọ ca kẹt
tiãún gáưn âãún mäüt. Trãn thỉûc tãú t lãû âọ chè chiãúm 75 ÷ 80%.
Kẹt lm mạt âỉåüc phán lm hai loải : kẹt lm mạt “nỉåïc- nỉåïc”v kẹt lm mạt
kiãøu “nỉåïc - khäng khê” .
Kẹt lm mạt kiãøu “ nỉåïc-nỉåïc ”: âỉåüc dng trãn âäüng cå cọ hai vng tưn
hon nỉåïc lm mạt nhỉ â nọi trãn trong âọ nỉåïc ngt âi trong äúng, cáúu tảo ca kẹt
nỉåïc náưy cng tỉång tỉû kẹt lm mạ
t dáưu nhåìn bàòng nỉåïc.
Kẹt lm mạt kiãøu “ nỉåïc- khäng khê”: thỉåìng dng trãn cạc loải ä tä mạy kẹo
bao gäưm ba pháưn, ngàn trãn chỉïa nỉåïc nọng tỉì âäüng cå ra, ngàn dỉåïi chỉïa nỉåïc
ngüi âãø vo lm mạt âäüng cå, näúi giỉỵa ngàn trãn v ngàn dỉåïi l gin äúng truưn
nhiãût. Gin äúng truưn nhiãût l bäü phán quan trng nháút ca kẹt lm mạt.
Kêch thỉåïc bãn ngoi v hçnh dạng ca kẹt lm mạt phủ thüc vo bäú trê
chiãưu cao ca âäüng cå, chiãưu cao ca mui xe, kãút cáúu ca bäü tn nhiãût...Nhỉng täút

nháút l bãư màût âọn giọ ca kẹt lm mạt nãn cọ dảng hçnh vng âãø cho t
lãû giỉỵa

68

diãûn têch chàõn giọ sau kẹt lm mạt v diãûn têch âọn giọ ca kẹt tiãún gáưn âãún mäüt.
Trãn thỉûc tãú, t lãûû âọ chiãúm 75 - 80%.
Âạnh giạ cháút lỉåüng kẹt lm mạt bàòng hiãûu qu lm mạt cao tỉïc hãû säú truưn
nhiãût ca bäü pháûn tn nhiãût låïn, cäng sút tiãu täún êt âãø dáùn âäüng båm nỉåïc, quảt
giọ. C hai chè tiãu âọ âãưu phủ thüc vo 3 úu täú sau:
• Kh nàng dáùn nhiãût ca váût liãûu lm kẹt tn nhiãût.
• Kh nàng truưn nhiãût âäúi lỉu ca kẹt.
• Kãút cáúu ca kẹt.
KẸT NỈÅÏC HÇNH TÄØ ÄNG
KẸT NỈÅÏC HÇNH ÄÚNG DẺT










Hçnh 7.8.Kãút cáúu kẹt nỉåïc
Âãø gii quút váún âãư thỉï nháút, ngỉåìi ta dng váût liãûu chãú tảo äúng v lạ tn
nhiãût cọ hãû säú dáùn nhiãût cao nhỉ: âäưng, nhäm.
Váún âãư thỉï hai âỉåüc thỉûc hiãûn bàòng cạch tàng täúc âäü lỉu âäüng ca mäi cháút
thi nhiãût (nỉåïc) v mäi cháút thu nhiãût (khäng khê) âãø tàng täúc âäü lỉu âäüng ca mäi

cháút thu nhiãût (khäng khê) âãø tàng hãû säú truưn nhiãût âäúi lỉu ca chụng.
Tuy nhiãn, tàng täúc âäü lỉu âäüng âi hi phi tàng cäng sút tiãu hao cho dáùn
âäüng båm nỉåïc v quảt giọ.
Váún âãư thỉï ba bao gäưm viãûc chn hçnh dạng v kêch thỉåïc ca äúng v lạ
tn
nhiãût, v cạch bäú trê äúng trãn kẹt.






69













Hçnh7.9.Kãút cáúu bäü pháûn tn nhiãût ca kẹt lm mạt kiãøu “nỉåïc khäng khê “
Thäng thỉåìng kẹt lm mạt âỉåüc lm bàòng cạc äúng dẻt, càõm sau trong cạc lạ
tn nhiãût bàòng âäưng thau (hçnh 7.9a). ÄÚng nỉåïc dẻt lm bàòng âäưng cọ chiãưu dy
thnh äúng l (0,13 - 0,20)mm v kêch thỉåïc tiãút diãûn ngang ca äúng l (13 -20)∗(2 -

4)mm. Cn cạc lạ tn nhiãût cọ chiãưu dy khong (0,08 - 0,12)mm.
Cạc äúng âỉåüc bäú trê theo kiãøu song song (hçnh 7.9a) hồûc theo kiãøu so le
(hçnh 6.9.d). Loải so le dng phäø biãún nháút vç hiãûu qu truưn nhiãût ca nọ täút hån
loải song song. Trong mäüt säú trỉåìng håüp, âãø tàng hiãûu qu truưn nhiãût (tàng khäng
âạng kãø), ngỉåìi ta âàût äúng chãú
ch âi mäüt gọc no âọ (hçnh 7.9c).
Âãø tảo xoạy cho dng khäng khê nhàòm tàng hiãûu qu truưn nhiãût, ngỉåìi ta
cn dng äúng dẻt hn våïi lạ tn nhiãût gáúp khục (hçnh 7.9b), trãn lạ dáûp rnh thng,
hồûc dng äùng dẻt hn våïi lạ tn nhiãût hçnh sọng (hçnh 6.9e) v trãn pháưn sọng ca
lạ âọ âỉåüc dáûp lm (chäù cọ säú 1). Hai loải ny cọ hãû säú truưn nhiãût khạ cao, nãn
cng âỉåüc ỉïng dủng räüng ri trãn âäüng cå ä tä. Trãn mäüt säú mạy kẹo v ti nàûng
ngỉåìi ta cn dng äúng trn cọ gán tn nhiãût hçnh xồõn äúc (hçnh 7.9g). Loải ny cọ
ỉu âiãøm l thay thãú do hng học ca tỉì
ng äúng ráút âån gin vç cạc äúng khäng phi
hn vo ngàn trãn v ngàn nỉåïc dỉåïi nhỉ cạc kiãøu äúng dẻt m ghẹp v lm kên bàòng
cạc âãûm cao su chëu nhiãût.

70