Cau dac biet (dạy)

Cô giáo gọi Duy lên kiểm tra bài cũ, Duy chần
chừ khơng muốn lên.
- Cơ: Em có học bài khơng?
- Duy: Không.
Trong trường hợp này không nên dùng câu rút
gọn vì sẽ làm cho lời nói cộc lốc, thiếu lịch sự,
không lễ phép.
Nên trả lời là: Dạ không! hoặc Thưa cô không ạ!


Tiếng Việt:

CÂU ĐẶC BIỆT


I. Thế nào là câu đặc biệt?
1) Xét
ví
dụ:
Ơi, em Thuỷ! Tiếng kêu sửng sốt của cơ giáo làm tơi giật
mình. Em tơi bước vào lớp.
(Khánh Hồi)

Hãy lựa chọn câu trả lời đúng trong các câu sau?
A. Đó là câu bình thường có đủ chủ ngữ- vị ngữ.
B. Đó là câu rút gọn, lược bỏ chủ ngữ, vị ngữ.
C. Đó là câu khơng thể có chủ ngữ, vị ngữ.


I. Thế nào là câu đặc biệt?
1. Xét, phân tích ví dụ:

Ơi, em Thuỷ!
- là một câu khơng thể có chủ ngữ
và vị ngữ.
 Câu đặc biệt.
2. Kết luận:
Câu đặc biệt là loại câu khơng cấu
tạo theo mơ hình chủ ngữ - vị ngữ.

Dạng câu này được gọi
là câu đặc biệt. Vậy
theo em , thế nào là câu
đặc biệt?


I. Thế nào là câu đặc biệt?
1. Xét, phân tích ví dụ:
Ơi, em Thuỷ!
- là một câu khơng thể có chủ ngữ
và vị ngữ.
 Câu đặc biệt.
2. Kết luận:

BÀI TẬP BỔ SUNG

Xác định câu đặc biệt
trong đoạn văn sau:
a. - Rầm! Mọi người ngoảnh
lại nhìn, hai chiếc xe máy
Câu đặc biệt là loại câu không cấu tông vào nhau.
Thật khủng khiếp!

tạo theo mơ hình chủ ngữ - vị ngữ.
b. - Sớm.
Sớm Chúng tơi tụ hội ở
góc sân. Tồn chuyện trẻ em.
ran
Râm ran.
(Duy Khán)


Hãy xác định câu đặc biệt, câu rút gọn
trong các ví dụ dưới đây ?
Mùa xuân. Mùa xuân đã về.

A 2) - Chị gặp anh ấy bao giờ?
- Một đêm mùa xuân.

B 1) A hỏi B:
- A: Mùa đầu tiên trong năm gọi là
gì?
- B: Mùa xuân.

B 2) Một đêm mùa xn. Trên
dịng sơng êm ả, cái đị cũ của
bác tài Phán từ từ trôi.

A 1)


Hãy xác định câu đặc biệt, câu rút gọn
trong các ví dụ dưới đây ?

Mùa xuân. Mùa xuân đã về.
Câu đặc biệt

A 2) - Chị gặp anh ấy bao giờ?
- Một đêm mùa xuân.

B 1). A hỏi B:
- A: Mùa đầu tiên trong năm gọi là
gì?
- B: Mùa xuân.

B 2) Một đêm mùa xn. Trên
dịng sơng êm ả, cái đị cũ của
bác tài Phán từ từ trôi.

A 1).

Câu rút gọn


Hãy xác định câu đặc biệt, câu rút gọn
trong các ví dụ dưới đây ?
A 1).

Mùa xuân. Mùa xuân đã về.
Câu đặc biệt

B 1). A hỏi B:
- A: Mùa đầu tiên trong năm gọi là
gì?

- B: Mùa xuân.
Câu rút gọn

A 2) - Chị gặp anh ấy bao giờ?
- Một đêm mùa xuân.
Câu rút gọn
B 2) Một đêm mùa xuân. Trên
dòng sơng êm ả, cái đị cũ của
bác tài Phán từ từ trôi.
Câu đặc biệt

Chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa
câu đặc biệt và câu rút gọn?


So sánh và chỉ ra điểm giống và khác nhau giữa câu đặc
biệt và câu rút gọn?
CÂU RÚT GỌN
GIỐNG NHAU

KHÁC NHAU

CÂU ĐẶC BIỆT

Có cấu tạo gồm một từ hoặc một cụm từ; ngắn gọn, truyền tải
thông tin nhanh

- Là loại câu được cấu tạo
theo mơ hình CN – VN.
- Dựa vào hồn cảnh sử

dụng, có thể xác định được
thành phần bị rút gọn và
khơi phục lại thành phần đó.

Ví dụ:
- Bao giờ anh đi Hà Nội?
- Ngày mai

- Là loại câu khơng cấu tạo
theo mơ hình chủ ngữ - vị ngữ.
- Do từ hoặc cụm từ trong câu
làm trung tâm cú pháp, khơng
xác định được thành phần câu.

Ví dụ:
a.Lan ơi!
b.Gió.Mưa.Não nùng


* Chú ý:
- Câu đặc biệt: là loại câu không a) - Chị gặp anh ấy bao giờ?
cấu tạo theo mơ hình chủ ngữ - vị
- Một đêm mùa xn.
ngữ.
 Câu rút gọn.
- Câu rút gọn: có thể căn cứ vào
b) Một đêm mùa xuân. Trên
tình huống sử dụng để khơi phục
dịng sơng êm ả, cái đị cũ của
lại các thành phần bị rút gọn, làm bác tài Phán từ từ trơi.

cho câu có cấu tạo bình thường
 Câu đặc biệt.
theo chủ quan của người nói,
người viết


II. Tác dụng của câu đặc biệt
1. Xét, phân tích ví dụ:
Xem bảng sau, đánh dấu X vào ơ thích hợp.


Tác dụng

Bộc lộ
cảm xúc

Câu đặc biệt

Liệt kê, thông
báo về sự tồn
tại của sự vật,
hiện tượng

Một đêm mùa xn. Trên dịng
sơng êm ả, cái đò cũ của bác tài Phán
từ từ trôi.
(Nguyên Hồng)

An gào lên:
- Sơn! Em Sơn! Sơn ơi!

- Chị An ơi!
- Sơn đã nhìn thấy chị
(Nguyễn Đình Thi)

Gọi đáp

x

Đồn người nhốn nháo lên. Tiếng
reo. Tiếng vỗ tay.
(Nam Cao)
“ Trời ơi!”, cô giáo tái mặt và nước
mắt giàn giụa. Lũ nhỏ cũng khóc mỗi
lúc một to hơn.
(Khánh Hồi)

Xác định
thời gian,
nơi chốn

x
x

x


2. Tác dụng:
BÀI TẬP BỔ SUNG
- Nêu lên thời gian, nơi chốn diễn ra
Xác định câu đặc biệt và cho

sự việc được nói đến trong đoạn
biết tác dụng của nó trong đoạn
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của văn sau:
sự vật hiện tượng
- Bộc lộ cảm xúc
- Gọi đáp

Hai ông sợ vợ tâm sự với nhau,
một ông thở dài:
Hôm qua, sau trận cãi nhau tơi
bời, tớ buộc bà ấy phải quỳ.
- Bịa!
-Thật mà!
-Thế cơ à? Rồi sao nữa?
-Bà ấy quỳ xuống đất và bảo…
Thơi! Bị ra khỏi giường.
( Truyện dân gian)


II. Tác dụng của câu đặc biệt
2. Tác dụng:
BÀI TẬP BỔ SUNG
- Nêu lên thời gian, nơi chốn
Xác định câu đặc biệt và cho
diễn ra sự việc được nói đến
biết tác dụng của nó trong đoạn
trong đoạn
văn sau:
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại - Bịa! => Phủ định
của sự vật hiện tượng

- Thật mà!
- Bộc lộ cảm xúc
=> khẳng định và bộc lộ
- Gọi đáp
cảm xúc .
- Thế cơ à?Rồi sao nữa?
=> Hỏi và bộc lộ
cảm xúc
- Thôi! =>Mệnh lệnh và
bộc lộ cảm xúc


- Xác định thời gian, nơi chốn diễn ra sự việc được nói
đến trong đoạn
Thường gặp trong văn miêu tả, kể
chuyện;như là bối cảnh cho những sự việc được trình
bày tiếp theo.Vd:Sài Gịn. Năm 1975.Qn ta tấn cơng.
- Liệt kê, thông báo về sự tồn tại của sự vật, hiện tượng
. Thường gặp trong văn miêu tả, kể chuyện;
thường có nhiều câu đặc biệt nối tiếp nhau.Vd: Gió. Mưa.
Não nùng.

-Bộc lộ cảm xúc

Bộc lộ trực tiếp tình cảm của mình

đối với hiện thực.Thường dùng các thán từ.Vd:Trời ơi !
- Gọi đáp.
Người nói hướng tới người nghe,kêu gọi
sự chú ý của người nghe.Trong trường hợp này,thường

có: +Từ hơ gọi: đại từ nhân xưng, tên riêng…


Ghi nhớ:


II. Luyện tập
1. Bài tập 1+2: Tìm và nêu tác dụng của câu đặc biệt
và câu rút gọn.

THẢO LUẬN NHÓM
Tổ 1:
Tổ 2:
Tổ 3:
Tổ 4:

a
b
c
d


a) Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của q. Có khi được
trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy.
Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hịm.
Bổn phận của chúng ta là làm cho những của quý kín đáo ấy
đều được ra trưng bày. Nghĩa là phải ra sức giải thích, tuyên
truyền, tổ chức, lãnh đạo, làm cho tinh thần yêu nước của tất cả
mọi người đều được thực hành vào công việc yêu nước, công
việc kháng chiến.

- Câu rút gọn:
“Có khi được trưng bày … dễ thấy.”
“Nhưng cũng có khi … trong hòm.”
“Nghĩa là … kháng chiến.”
Tác dụng: Làm cho câu ngắn gọn, tránh lặp lại từ ngữ đã
dùng ở câu truớc.
- Khơng có câu đặc biệt.


b) Đứng trước tổ dế, ong xanh khẽ vỗ cánh, uốn mình, giương
cặp răng rộng và nhọn như đơi gọng kìm, rồi thoắt cái lao
nhanh xuống hang sâu. Ba giây… Bốn giây… Năm giây…
Lâu quá!
- Câu đặc biệt:
“Ba giây …” “ Bốn giây …” “ Năm giây …”
 Tác dụng: xác định thời gian.
“Lâu quá!”
 Tác dụng : Bộc lộ cảm xúc.
- Khơng có câu rút gọn.


c) Sóng ầm ầm đập vào những tảng đá lớn ven bờ. Gió
biển thổi lồng lộng. Ngồi kia là ánh đèn sáng rọi của
một con tàu. Một hồi cịi.
(Nguyễn Trí Hn)
- Câu đặc biệt:
Một hồi cịi.
 Tác dụng: Thơng báo sự tồn tại của sự vật, hiện tượng.
- Khơng có câu rút gọn.

d) Chim sâu hỏi chiếc lá:
- Lá ơi! Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tơi nghe đi!
- Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.
(Trần Hồi Dương)
- Câu đặc biệt:
“ Lá ơi!”
 Tác dụng: Gọi đáp.
- Câu rút gọn:
“Hãy kể chuyện cuộc đời bạn cho tơi nghe đi!”
“Bình thường lắm, chẳng có gì đáng kể đâu.”
 Tác dụng: Làm câu gọn hơn, thông tin nhanh, tránh
lặp lại từ ngữ đã xuất hiện ở câu truớc.


Cho biết các câu sau là câu gì? Và nêu cấu tạo của các
các câu sau:
a) Tôi là học sinh.
 Câu trần thuật đơn .
 Câu có cấu tạo theo mơ hình CN – VN.
b) Ni lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
 Là câu rút gọn.
 Câu lược bỏ một số thành phần câu.
c) Ông ơi!
 Câu đặc biệt.
 Khơng có cấu tạo theo mơ hình CN – VN.


Tìm và chỉ ra tác dụng của câu đặc biệt trong đoạn văn sau:
Tuy trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng người xao

xác gọi nhau sang hộ, nhưng xem chừng ai ai cũng mệt lử cả
rồi. Ấy vậy mà trên trời thời vẫn mưa tầm tã trút xuống, dưới
sông thời nước cứ cuồn cuộn bốc lên. Than ôi ! Sức người khó
lịng địch nổi với sức trời ! Thế đê không sao cự lại được với
thế nước! Lo thay ! Nguy thay ! Khúc đê này hỏng mất.
Câu đặc biệt:

(Phạm Duy Tốn, Sống chết mặc bay)

- Than ôi !
- Lo thay !
- Nguy thay !

Bộc lộ cảm xúc: sự lo lắng, xót xa
trước nguy cơ đê vỡ.


Bài tập 3: Viết đoạn văn ngắn tả cảnh quê hương
em, trong đó có một vài câu đặc biệt.
Gợi ý:
- Hình thức:
+ Phương thức biểu đạt: Biểu cảm, miêu tả.
+ Độ dài : 5 –> 8 câu
+ Có sử dụng một vài câu đặc biệt.
- Nội dung: Cảnh quê hương em.


Bài tập 3:
Ơi! Thật đẹp biết bao, q hương tơi. Ở
mỗi mùa, q tơi đều có những nét đẹp riêng,

khơng thể quên. Mùa xuân. Làng quê như
một tấm thảm xanh khổng lồ, đẹp ngút ngàn
tầm mắt. Mùa hè. Quê tôi là một bản nhạc
được hòa tấu bởi lũ ve ẩn náu dưới cánh
phượng già và tiếng nơ đùa í ới gọi nhau của
bọn trẻ. Dù ai đi đâu, về đâu, cũng sẽ không
quên được hồn quê, điệu quê. Tôi cũng vậy,
tôi yêu quê nhiều lắm. Quê ơi!