MÔN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH Vai trò của chủ nghĩa yêu nước trong sự hình thành và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
ĐẠI HỌC NGOẠI NGỮ

BÀI TẬP NHĨM SEMINAR
MƠN TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH
Chủ đề: Vai trị của chủ nghĩa yêu nước trong sự hình thành và phát triển tư tưởng
Hồ Chí Minh
Giảng viên: Nguyễn Ngọc Diệp

1


Vai trị của chủ nghĩa u nước trong sự hình thành, phát triển
tư tưởng Hồ Chí Minh
I. Khái niệm
1. Quan niệm về chủ nghĩa yêu nước
- Yêu nước là trạng thái tình cảm xã hội mang tính phổ biến vốn có ở mọi quốc gia dân tộc trên thế giới.
- Chủ nghĩa yêu nước không thuần túy chỉ là tư tưởng u nước, tình cảm u nước
hay lịng u nước nói chung. Nó cũng khơng đồng nhất với tinh thần yêu nước, hay
truyền thống yêu nước. Chủ nghĩa yêu nước chính là sự kết hợp chặt chẽ giữa lý trí
yêu nước và tình cảm yêu nước của con người, là sự phát triển ở trình độ cao của tư
tưởng yêu nước, là tinh thần yêu nước đạt đến sự tự giác.
2. Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam
- Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là tổng hòa các yếu tố tri thức, tình cảm, ý chí của con
người Việt Nam, tạo thành động lực tinh thần to lớn thúc đẩy họ sẵn sàng cống hiến
sức lực, trí tuệ, xả thân vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
- Phân tích, làm rõ 03 yếu tố cơ bản cấu thành chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là: tri
thức, tình cảm, ý chí của con người Việt Nam.
3. Khái niệm tư tưởng Hồ Chí Minh
a. Khái niệm
- Tư tưởng Hồ Chí Minh là một hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về những

vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng
tạo chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta, kế thừa và phát triển các
giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại…
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh là hệ thống các quan điểm lý luận, phản ánh những vấn
đề có tính quy luật của cách mạng Việt Nam.
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh là sự phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác – Lênin trong
điều kiện mới, kết hợp với các giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân
loại. Cùng với chủ nghĩa Mác - Lênin tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư
tưởng của Đảng và cách mạng Việt Nam.
+ Tư tưởng Hồ Chí Minh mãi mãi soi đường cho thắng lợi của cách mạng Việt
Nam; là tài sản tinh thần vô cùng to lớn và quý giá của Đảng và dân tộc trong
thực hiện nhiệm vụ đấu tranh giành và bảo vệ độc lập dân tộc, và ngày nay là
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
b. Hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh
- Tư tưởng về giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người;

2


- Tư tưởng về độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, kết hợp sức mạnh dân tộc
với sức mạnh thời đại;
- Tư tưởng về sức mạnh của nhân dân, của khối đại đoàn kết dân tộc;
- Tư tưởng về quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng Nhà nước thật sự của dân, do
dân, vì dân;
- Tư tưởng về quốc phịng tồn dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân;
- Tư tưởng về phát triển kinh tế và văn hóa, khơng ngừng nâng cao đời sống vật chất
và tinh thần của nhân dân;
- Tư tưởng về đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư;
- Tư tưởng về chăm lo bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau;
- Tư tưởng về xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, cán bộ, đảng viên vừa là người

lãnh đạo, vừa là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân…
II. Cơ sở hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh
1. Cơ sở thực tiễn
a. Thực tiễn Việt Nam cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
- Thực dân Pháp xâm lược nước ta, triều đình phong kiến đầu hàng. Việt Nam từ một
nước phong kiến độc lập trở thành một nước thuộc địa nửa phong kiến, trong xã hội
Việt Nam xuất hiện nhiều mâu thuẫn, đặc biệt mâu thuẫn giữa toàn thể dân tộc Việt
Nam với thực dân Pháp xâm lược và mâu thuẫn giữa giai cấp nông dân với giai cấp
địa chủ phong kiến can tâm làm tay sai cho Pháp.
- Các phong trào đấu tranh chống thực dân pháp theo hệ tư tưởng phong kiến và tư sản
đã liên tục nổ ra trong cả nước, tiêu biểu là các cuộc khởi nghĩa của Trương Định,
Phan Đình Phùng, Hồng Hoa Thám,..; và nổi bật nhất là phong trào “Cần Vương”
nhưng tất cả đều thất bại. Ý thức hệ tư tưởng phong kiến và tư sản thể hiện rõ sự lỗi
thời, bất lực trước nhiệm vụ lịch sử đó là giải phóng dân tộc.
- Yêu cầu lịch sử cần phải có tư tưởng chỉ đạo đúng đắn, phải có một con đường mới
cho phong trào cứu nước giải phóng dân tộc đã trở thành vấn đề cấp thiết.
- Nguyễn Tất Thành sinh ra lớn lên trong hồn cảnh lịch sử dân tộc khó khăn, bế tắc
nhất, điều đó đã thơi thúc Người ra đi tìm con đường mới cứu nước, cứu dân.
b. Thực tiễn thế giới cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX
- Chủ nghĩa tư bản trên thế giới phát triển từ tự do cạnh tranh sang giai đoạn đế quốc
chủ nghĩa, xác lập quyền thống trị của chúng trên phạm vi toàn thế giới.
- Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thành công và sự ra đời của Quốc tế Cộng
sản (tháng 3-1919).
→ Cột mốc mở ra thời đại mới: quá độ từ tư bản chủ nghĩa lên chủ nghĩa xã
hội. Đây cũng là động lực để thúc đẩy phong trào giải phóng dân tộc.

3


- Phong trào công nhân trong các nước tư bản chủ nghĩa phương Tây và Phong trào

giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa phương Đông là cuộc đấu tranh chống kẻ thù
chung là chủ nghĩa đế quốc.
2. Cơ sở lý luận
a. Giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
- Quá trình dựng nước và giữ nước đã hình thành nhiều truyền thống tốt đẹp của dân
tộc Việt Nam. Đó là truyền thống u nước, đồn kết, là sự cần, sáng tạo trong lao
động, anh dũng kiên cường trong chiến đấu, là ý chí vươn lên vượt qua khó khăn, thử
thách, là tinh thần tương thân, tương ái . . .
→ Trong các giá trị đó, chủ nghĩa yêu nước truyền thống là giá trị xuyên suốt
lịch sử dân tộc Việt Nam, là tư tưởng, tình cảm cao quý và thiêng liêng nhất, là
chuẩn mực đạo đức cơ bản nhất của dân tộc, là cội nguồn trí tuệ sáng tạo và
lịng dũng cảm của con người Việt Nam.
b. Tinh hoa văn hóa nhân loại.
- Văn hố phương Đơng
+ Về Nho giáo: Hồ Chí Minh sinh ra trong gia đình nhà Nho yêu nước,từ rất sớm
đã chịu ảnh hưởng của Nho học từ người cha và nhiều nhà Nhiêu nước ở quê
hương. Người tiếp thu những mặt tích cực của Nho giáo hư: Triết lý hành động,
tư tưởng nhập thế, hành đạo giúp đời, là khát vọng về một xã hội đại đồng, là
hòa mục, hòa đồng, là triết lý nhân sinh tu thân dưỡng tính, đề cao văn hóa, lễ
giáo, hiếu học và Người đã phê phán loại bỏ những yếu tố tiêu cực và thủ cựu
của nó.
+ Về Phật giáo: Hồ Chí Minh đã tiếp thu và chịu ảnh hưởng sâu sắc những tư
tưởng tốt đẹp của Phật giáo như: vị tha, từ bi, bác ái, cứu khổ cứu nạn, thương
người như thể thương thân, nếp sống đạo đức, trong sạch, giản dị, chăm lo việc
thiện, ca ngợi lao động, phê phán lười biếng, chủ trương gắn bó với dân, với
nước.
- Văn hố phương Tây:
+ Cùng với tư tưởng triết học phương Đơng, Hồ Chí Minh cịn tiếp thu văn hóa
dân chủ và cách mạng của phương Tây. Người chịu ảnh hưởng sâu sắc tư tưởng
tự do, bình đẳng trong Tun ngơn độc lập của nước Mỹ năm 1776 và Tuyên

ngôn nhân quyền và dân quyền của Đại Cách mạng Pháp năm 1791.
c. Chủ nghĩa Mác – Lênin.
- Chủ nghĩa Mác – Lênin là cơ sở thế giới quan và phương pháp luận tư tưởng Hồ Chí
Minh. Người tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin trên nền tảng những tri thức văn hóa tinh
túy của nhân loại cùng với sự hiểu biết chính trị phong phú được tích lũy qua hoạt
động thực tiễn đấu tranh vì mục tiêu cứu nước, giải phóng dân tộc của chính mình.

4


- Từ những nhận thức ban đầu về chủ nghĩa Lênin, Hồ Chí Minh đi vào nghiên cứu
chủ nghĩa Mác. Người tiếp thu lý luận Mác – Lênin theo phương pháp macxit, nắm
lấy cái tinh thần, cái bản chất. Người vận dụng lập trường, quan điểm, phương pháp
biện chứng của Chủ nghĩa Mác – Lênin để giải quyết những vấn đề thực tiễn của cách
mạng Việt Nam, chứ không đi tìm những kết luận có sẵn trong sách vở.
- Như vậy, chính thế giới quan và phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin đã
giúp Hồ Chí Minh vận dụng lý luận và kinh nghiệm thực tiễn phong phú của mình để
từ đó tìm ra con đường cứu nước, giải phóng dân tộc ta.
Nội dung quyết định bước phát triển về chất của tư tưởng Hồ Chí Minh
Trong các tiền đề trên chủ nghĩa Mác- Lênin là tiền đề quyết định bước phát triển về
chất của tư tưởng Hồ Chí Minh là vì: Chủ nghĩa Mác- Lênin là thế giới quan và
phương pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh, là chủ nghĩa chân chính nhất, chắc chắn
nhất,cách mạng nhất, đã chỉ ra con đường giải phóng dân tộc và phát triển cho dân tộc
ta.
3. Cơ sở khách quan
a. Hoàn cảnh lịch sử trong nước và quốc tế đầu thế kỷ XX
- Trong nước, Hồ Chí Minh sinh ra và lớn lên trong hồn cảnh đất nước có nhiều biến
động. Trong nước, chính quyền triều Nguyễn đã từng bước khuất phục trước cuộc
xâm lược của thực dân Pháp, lần lượt ký kết các hiệp ước đầu hàng, thừa nhận nền
bảo hộ của chúng trên toàn cõi Việt Nam. Đầu thế kỷ XX, các cuộc khai thác thuộc

địa của thực dân Pháp khiến cho xã hội nước ta có sự biến chuyển và phân hóa.
- Quốc tế, cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX chủ nghĩa tư bản từ giai đoạn cạnh tranh tự
do chuyển sang giai đoạn độc quyền, xác lập quyền thống trị của chúng trên phạm vi
toàn thế giới. Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917 thành công và sự ra đời của
Quốc tế Cộng sản (tháng 3-1919), phong trào công nhân trong các nước tư bản chủ
nghĩa phương Tây và phong trào giải phóng dân tộc ở các nước thuộc địa phương
Đơng đã có quan hệ với nhau trong cuộc đấu tranh chống kẻ thù chung là chủ nghĩa đế
quốc.
b. Những tiền đề tư tưởng, lý luận
- Các giá trị truyền thống của dân tộc: Đó là truyền thống yêu nước, kiên cường bất
khuất; là tinh thần tương thân tương ái, lòng nhân nghĩa, ý thức cố kết cộng đồng; là ý
chí vươn lên vượt qua mọi khó khăn thử thách; là trí thơng minh, tài sáng tạo, quý
trọng hiền tài, khiêm tốn tiếp thu tinh hoa văn hóa của các dân tộc khác để làm giàu
cho văn hóa dân tộc...
- Tinh hoa văn hóa nhân loại: Kết hợp các giá trị truyền thống của văn hóa phương
Đơng với các thành tựu hiện đại của văn minh phương Tây, đó chính là nét đặc sắc
trong q trình hình thành tư tưởng, văn hóa, nhân cách Hồ Chí Minh.

5


- Chủ nghĩa Mác - Lênin: Chủ nghĩa Mác - Lênin là cơ sở thế giới quan và phương
pháp luận của tư tưởng Hồ Chí Minh. Việc tiếp thu chủ nghĩa Mác - Lênin ở Hồ Chí
Minh diễn ra trên nền tảng của những tri thức văn hóa tinh túy được chắt lọc, hấp thụ
và vốn hiểu biết phong phú, tích lũy qua thực tiễn đấu tranh vì mục tiêu cứu nước và
giải phóng dân tộc.
4. Nhân tố chủ quan
- Khả năng tư duy và trí tuệ Hồ Chí Minh.
- Phẩm chất đạo đức và năng lực hoạt động thực tiễn.
III.

Vai trị của chủ nghĩa u nước trong sự hình thành, phát triển tư tưởng
Hồ Chí Minh
Khi Đảng ta đã xác định lấy "chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh
làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động" thì việc nghiên cứu, xác định rõ
nguồn gốc, tiền đề của tư tưởng Hồ Chí Minh càng có ý nghĩa rất quan trọng cả trong
lý luận lẫn thực tiễn. Thông thường, những tiền đề, nguồn gốc của một hệ tư tưởng
được tìm hiểu, xác định trên hai phương diện: những tiền đề nguồn gốc mang ý nghĩa
nhân tố khách quan và những nhân tố chủ quan trong bản thân nhà tư tưởng. Tuy
nhiên, việc phân định như trên chỉ là tương đối, khó tách bạch, rạch rịi bởi sự hình
thành và phát triển của hệ tư tưởng, lý luận là thành quả tổng hợp, quan hệ biện chứng
giữa nhân tố khách quan và vai trò hoạt động sáng tạo của nhà tư tưởng. Trong quá
trình hình thành, phát triển và khẳng định sức sống của mình trong đời sống xã hội, tư
tưởng Hồ Chí Minh có tiền đề, nguồn gốc trực tiếp từ chủ nghĩa yêu nước Việt Nam
truyền thống rồi chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh trong tư tưởng Hồ Chí Minh.
Từ chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống
Dân tộc Việt Nam trải qua hàng năm dựng nước và giữ nước đã hun đúc truyền
thống yêu nước, truyền thống chống giặc ngoại xâm, ý thức cố kết cộng đồng dân tộc
do phải thường xuyên đương đầu với các thế lực ngoại bang xâm lăng hoặc có ý đồ
đồng hóa, kể cả đồng hóa cưỡng bức. Trong tiềm thức mỗi người dân Việt Nam, dù
thuộc tộc người đa số hay thiểu số, đều chứa đựng tình yêu quê hương đất nước nồng
nàn kết tinh thành ý thức của dân với nước, được thể hiện sinh động trong mối quan
hệ gắn bó hữu cơ của thiết chế Gia đình - Làng - Nước, thành sắc thái độc đáo của văn
hoá Việt Nam. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng ngợi ca truyền thống yêu nước của nhân
dân Việt Nam: "Dân ta có một lịng nồng nàn yêu nước. Đó là một truyền thống quý
báu của ta. Từ xưa đến nay, mỗi khi tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sơi sục, nó
kết thành một làn sóng vơ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, khó
khăn, nó nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước ".
Lòng u nước, tình cảm gắn bó máu thịt và trách nhiệm của "con dân" với
Nước đã đúc kết thành truyền thống và hơn thế trở thành chủ nghĩa yêu nước Việt

6


Nam. Một đánh giá rất có sức thuyết phục mang tính khoa học - thực tiễn phản ánh
tính quy luật hình thành chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là truyền thống u nước của
người Việt Nam. Đó khơng chỉ là một tình cảm, một phẩm chất tinh thần, mà đã phát
triển thành một chủ nghĩa - chủ nghĩa yêu nước, chủ nghĩa dân tộc chân chính thành
dịng chủ lưu của tư tưởng Việt Nam, xuyên suốt lịch sử dân tộc.
Cái dòng chủ lưu ấy - chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống - có thể hình
dung trên những nét tiêu biểu là:
- Tình cảm, ý thức hướng về cội nguồn, tổ tiên như một yếu tố tâm linh của người Việt
Nam: "Dù ai đi ngược về xuôi - Nhớ ngày giỗ tổ mùng Mười tháng Ba".
- Ý thức ngưỡng mộ, tơn sùng, ghi ơn những anh hùng có cơng với nước, với dân.
- Gắn bó vận mệnh đất nước với tồn tại của từng gia đình: "Nước mất, nhà tan".
- Ý thức cố kết cộng đồng trong xây dựng quê hương đất nước, trong đấu tranh chống
thiên nhiên khắc nghiệt và chống ngoại xâm.
- Ý thức về tinh thần độc lập, tự chủ về lãnh thổ, chủ quyền quốc gia v.v..
Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống là sức mạnh tư tưởng Việt Nam một nguồn sức mạnh to lớn được kết tinh hun đúc qua trường kỳ lịch sử. Đó chính là
tiền đề tư tưởng-văn hố phận, nội dung quan trọng trong tư tưởng Hồ Chí Minh,
nguồn gốc trực tiếp hình thành nên chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh - Lịng u nước
thương dân thành chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh.
Lãnh tụ cách mạng Chile X.Agienđê từng viết: "ở nước Việt Nam dân chủ cộng
hoà, chúng tôi đã được nghe, được thấy và được học tập nhiều bài học về con người
và cách mạng. Song chúng tơi cịn cảm thấy thiếu, nếu như khơng được gặp một
người tượng trưng cho cả dân tộc: Chủ tịch Hồ Chí Minh". Chính lịng u nước,
thương dân đã hun đúc nên cốt cách Hồ Chí Minh, bản lĩnh Hồ Chí Minh, chủ nghĩa
yêu nước Hồ Chí Minh để Người thành biểu tượng cho cả dân tộc, thành anh hùng
giải phóng dân tộc. u nước, thương dân, tình cảm tha thiết với dân, với nước, gắn
bó giữa nước và dân như là xuất phát điểm, là cơ sở, nền tảng, là điểm tựa của tư

tưởng Hồ Chí Minh trong cả nội dung cũng như trong phương pháp tư tưởng của
Người. Yêu nước thiết tha, khao khát với sự nghiệp giải phóng đất nước, giành độc lập
cho dân tộc, tự do cho nhân dân, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trải bao trầm ln, vất vả
gian nan, tìm tịi học hỏi, tích luỹ tri thức kinh nghiệm, hoạt động thực tiễn để tìm
đường cứu nước.
Bằng tất cả tấm lịng u nước, cốt cách kiên cường, trí thơng minh, sáng tạo;
xem xét, đánh giá quá khứ, hiện tại, bên trong, bên ngoài, tiên đoán, dự báo tương lai
một cách khoa học, Người đã tìm ra con đường cứu nước, bắt gặp được chủ nghĩa
Mác-Lênin, phong trào cộng sản và công nhân quốc tế. Chính Người đã từng chỉ rõ:
"Lúc đầu, chính là chủ nghĩa yêu nước, chứ chưa phải là chủ nghĩa cộng sản đã đưa
tôi tin theo Lênin, tin theo quốc tế thứ ba". Trong di sản sách báo và cả những thư từ
nước ngoài gửi về của Chủ tịch Hồ Chí Minh đều nói lên tấm lịng đau đáu với q
hương đất nước, lịng u nước đến qn mình của Người. Từ tấm lòng yêu nước

7


vươn tới chủ nghĩa dân tộc chân chính (giải quyết đúng đắn quan hệ giai cấp - dân tộc,
dân tộc - quốc tế) từ đêm trường nô lệ, khi những con đường cứu nước đều đi vào ngõ
cụt, Nguyễn ái Quốc - Hồ Chí Minh với tấm lịng u nước, tìm đúng hướng đi cho
dân tộc và thành "vị cứu tinh của dân tộc". Báo ánh điện của ấn Độ đã viết về Bác Hồ
của chúng ta với những dòng thật trân trọng: "Cụ Hồ ngang hàng với những người
dựng cờ khởi nghĩa và những vị cứu tinh vĩ đại nhất trong lịch sử thế giới". Yêu nước
ở Hồ Chí Minh khơng chỉ dừng lại ở tìm tịi con đường cứu nước giành độc lập dân
tộc mà còn là ý thức, khát vọng làm cho đất nước hồ bình, giàu mạnh, phồn vinh.
Chính Người là cha đẻ của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa - thành quả của
cuộc cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân do Người khởi xướng và lãnh đạo - đã trở
thành nhà nước XHCN đầu tiên ở Đông Nam á. Yêu nước ở Hồ Chí Minh là gắn liền
độc lập tự do của đất nước với hạnh phúc của nhân dân. Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí
Minh hiện thân ngay cả trong những dòng đầu tiên của văn bản pháp lý về Việt Nam,

về con người Việt Nam: "Việt Nam dân chủ cộng hoà - Độc lập tự do hạnh phúc" đến
"Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam - Độc lập tự do hạnh phúc" ngày hôm nay.
Trong thời kỳ đấu tranh giải phóng dân tộc, nhân dân ta đã trải qua hai cuộc
kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, cách mạng Việt Nam khi đó gặp
mn vàn khó khăn, thử thách, nhưng có sự soi sáng của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ chí Minh, đặc biệt có sự lãnh đạo của Đảng cách mạng chân chính, tinh thần
yêu nước của dân tộc ta đã được khơi dậy, toàn dân đã đồn kết một lịng đứng lên đấu
tranh giải phóng q hương đất nước thốt khỏi ách nơ lệ thực dân, đế quốc, giành độc
lập dân tộc. Thời kỳ này, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam đã phát triển lên một tầm cao
mới. Lịng u nước qn mình đã được thể hiện ở những tấm gương sáng chói của
hàng ngàn anh hùng liệt sĩ; của hàng triệu quần chúng nhân dân thuộc mọi tầng lớp,
thuộc mọi lứa tuổi, ở cả tiền tuyến và hậu phương, tạo thành sức mạnh tổng hợp làm
nên những chiến công hiển hách, đưa Việt Nam lên ngang hàng các dân tộc tiên phong
chống chủ nghĩa thực dân, đế quốc trên thế giới trong thế kỷ thứ XX. Thành cơng của
cuộc cách mạng giải phóng dân tộc đã đưa đất nước ta tới cái đích độc lập, thống nhất.
Mục tiêu của hai cuộc cách mạng đó đã thống nhất hịa quyện vào nhau, trở thành
động lực tinh thần mạnh mẽ thúc đẩy nhân dân ta tiếp tục tiến lên trên con đường xây
dựng chủ nghĩa xã hội.
Yêu nước ở Hồ Chí Minh là gắn liền độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, gắn liền
chủ nghĩa yêu nước với chủ nghĩa quốc tế vô sản, "Giang sơn muôn dặm một nhà Bốn phương vô sản đều là anh em".
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh đã phát triển Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam
truyền thống thành tư tưởng "Khơng có gì q hơn độc lập tự do", "Dù có đốt cháy cả
dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được độc lập" và "Chiến tranh có thể kéo dài 5
năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố khác
có thể bị tàn phá nhưng nhân dân Việt Nam quyết khơng sợ. Khơng có gì q hơn độc

8


lập tự do". Đó là bản lĩnh Việt Nam được đúc kết trong bản lĩnh Hồ Chí Minh. Tình

cảm ni lớn ý chí thành tư tưởng, thành niềm tin, sức mạnh khơng gì lay chuyển nổi
vào thắng lợi, vào ngày mai đất nước đàng hồng hơn, to đẹp hơn: "Cịn non, còn
nước, còn người - Thắng giặc Mỹ ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay".
Chủ nghĩa yêu nước Hồ Chí Minh là biến tình cảm, tinh thần thành sức mạnh
tổ chức, hoạt động thực tiễn. Tinh thần yêu nước phải được thể hiện trong hành động
thực tế chứ không chỉ đơn giản là khẩu hiệu, là lời kêu, gọi động viên thuần tuý. Nhờ
yêu nước nồng nàn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã tìm và tìm ra con đường cứu nước, tìm
gặp chủ nghĩa Mác - Lênin - đỉnh cao của tư tưởng-văn hố nhân loại. Cũng chính nhờ
lịng yêu nước, Người đã biến tình cảm, tư tưởng thành sức mạnh thực tiễn bằng
những sáng tạo, tài năng và cống hiến vô giá trong sáng lập, rèn luyện và lãnh đạo
Đảng, lãnh đạo nhân dân Việt Nam vượt qua mn vàn khó khăn, hy sinh gian khổ để
giành thắng lợi trong hai cuộc cách mạng: Giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ dân
chủ nhân dân và cách mạng XHCN.
Chủ nghĩa u nước Hồ Chí Minh là ln gắn chặt u nước với thương dân,
phấn đấu vì lợi ích và hạnh phúc của nhân dân. Đúng như lời dạy của Người dành cho
thế hệ trẻ phải "Yêu tổ quốc, u đồng bào".
Ở Hồ Chí Minh, thương dân khơng phải là lòng thương của người trên dân, xa
dân, của các "ông quan cách mạng"; không phải của kẻ đi ban phát, rủ lòng thương
hay an ủi vỗ về thuần tuý. Thương dân ở Hồ Chí Minh là tình cảm chân thành, độ
lượng, bao dung, biểu hiện trong hành vi ứng xử cũng như thái độ hết mực yêu
thương, săn sóc. Yêu dân trong hiểu dân, cảm thông giúp đỡ, động viên bằng vật chất,
bằng tinh thần...
Cả cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tấm gương
mẫu mực về thực hiện chủ nghĩa yêu nước. Đó là cả q trình đấu tranh, cống hiến
cho cách mạng, vì độc lập dân tộc, vì hạnh phúc của nhân dân, Người khơng có mục
đích gì riêng tư cho bản thân mình. Hồ Chí Minh đã từng nói: “Tơi khơng có gia đình,
cũng khơng có con cái. Nước Việt Nam là gia đình của tơi. Tất cả thanh niên Việt
Nam là con cháu của tôi. Mất một thanh niên Việt Nam là tôi như đứt một đoạn
ruột"(3). Xuất phát từ chủ nghĩa yêu nước, từ lòng yêu nước, thương nịi, cả cuộc đời
hoạt động cách mạng của Hồ Chí Minh ln phấn đấu cho mục tiêu giải phóng dân

tộc, mang lại hạnh phúc cho nhân dân. Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “Yêu Tổ
quốc, yêu nhân dân phải gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, vì chỉ có tiến lên chủ nghĩa
xã hội thì dân mình mới được ấm no, Tổ quốc mới được giàu mạnh”. Như vậy, chủ
nghĩa u nước trong Hồ Chí Minh ln được thể hiện trong lý tưởng giải phóng dân
tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người; lý tưởng xây dựng một Tổ quốc Việt
Nam xã hội chủ nghĩa phồn vinh, ấm no, tự do, hạnh phúc đến với mọi người, mọi
nhà; đó là chủ nghĩa u nước chân chính, mang chân lý tuyệt đối. Chính chủ nghĩa
u nước đó đã được truyền bá thấm đượm vào toàn thể dân tộc Việt Nam và được
hiện thực hóa trong cách mạng Việt Nam qua từng giai đoạn.

9


Tình yêu và tình thương bao la của nhân văn Hồ Chí Minh đó là: "Muốn có lợi
ích 10 năm phải trồng cây. Muốn có lợi ích 100 năm phải trồng người". Và "Suốt đời
tơi chỉ có một ham muốn tột bậc là đồng bào ta ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng
được học hành”
Cố vấn BCH TW Đảng Phạm Văn Đồng đã rất đúng đắn khi viết: "Bác Hồ là
mn vàn tình thân u đối với đồng chí, đồng bào. Trong tình thương đó có chỗ cho
mọi người, khơng qn, khơng sót một ai và sắp xếp cho mọi người vị trí chiến đấu,
cũng như lo lắng chu đáo cho mọi người về việc làm, đời sống, học tập, vừa nghiêm
khắc địi hỏi, vừa u thương dìu dắt".
Vào đầu năm 1946, khi trả lời phỏng vấn các nhà báo nước ngồi, Chủ tịch Hồ
Chí Minh đã nói: “Tơi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho
nước nhà được hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có
cơm ăn áo mặc, ai cũng được học hành”(1). Trong một lần trả lời phỏng vấn khác,
Chủ tịch Hồ Chí Minh cịn nói rõ thêm: “Nếu nước độc lập mà dân khơng được hưởng
hạnh phúc, tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì"(2).
Tình u thương nhân dân, yêu thương con người ở Hồ Chí Minh đã làm cho
Người trở nên gần gũi thân yêu với mọi thế hệ nhân dân Việt Nam: "Người là Cha, là

Bác, là Anh" dẫu Người là lãnh tụ tối cao của Đảng, của dân tộc. Sinh thời, dẫu bận
trăm công ngàn việc, căng thẳng vì trọng trách lãnh đạo Đảng và Nhà nước với cương
vị Chủ tịch Đảng, Chủ tịch nước trước hai cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ và
trong công cuộc vừa kháng chiến, vừa kiến quốc và xây dựng CNXH, Người vẫn ln
dành thì giờ, tâm huyết cho tất cả từng lớp nhân dân, tất cả các lực lượng vũ trang, tất
cả các giới, các đoàn thể, các lứa tuổi, mọi dân tộc, mọi tơn giáo. Tình cảm của Người
in dấu sâu đậm trong tiềm thức của mỗi Người dân Việt Nam, dù họ sống trong nước
hay nước ngồi. Sẽ khơng có gì đáng ngạc nhiên khi trong mỗi gia đình Việt Nam đều
có treo ảnh Bác. ở nhiều gia đình, bên cạnh tượng Chúa, tượng Phật, có ảnh, tượng
Bác Hồ. Người đã gắn bó máu thịt, thân thương gần gũi trong ngưỡng mộ, kính yêu
đối với mỗi người dân Việt Nam.
Hiện nay, đất nước ta đang tiến hành công cuộc đổi mới dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản, chính quyền thuộc về nhân dân, phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa và ngày càng tham gia sâu vào các định chế quốc tế. Vì vậy,
chủ nghĩa yêu nước trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đòi
hỏi mỗi cá nhân và từng thành phần kinh tế phát huy tinh thần năng động sáng tạo,
dám nghĩ, dám làm; có thái độ lao động đúng đắn trung thực, lấy chất lượng và hiệu
quả làm thước đo cho sự đóng góp trong cơng cuộc xây dựng đất nước, kiên quyết
chống thói làm ăn gian lận, dối trá, khơng để cho mặt trái của cơ chế thị trường cản trở
công cuộc đổi mới của chúng ta; lấy thi đua yêu nước xã hội chủ nghĩa và cạnh tranh
lành mạnh làm động lực thúc đẩy xây dựng xã hội mới. Trong q trình hội nhập quốc
tế, chúng ta ln phải nắm vững mục tiêu: xây dựng nền kinh tế độc lập tự chủ, trên
cơ sở nắm vững nguyên tắc định hướng xã hội chủ nghĩa, bảo đảm an ninh quốc gia,

10


giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc; kết hợp giữa nội lực với ngoại lực tạo thành nguồn
lực tổng hợp để phát triển đất nước.
Trên mặt trận bảo vệ Tổ quốc thời kỳ mới, chủ nghĩa yêu nước được nhấn

mạnh ở quyết tâm sắt đá bảo vệ vững chắc Tổ quốc, độc lập, chủ quyền, thống nhất,
toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; bảo
vệ những thành quả của sự nghiệp đổi mới, sự nghiệp cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
đất nước; bảo vệ lợi ích quốc gia dân tộc; bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an tồn xã
hội và nền văn hóa; giữ vững ổn định chính trị và mơi trường hịa bình, phát triển đất
nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Trong giai đoạn cách mạng mới, trước mặt trái của cơ chế thị trường, mở cửa
hội nhập quốc tế, với sự tác động của nhiều nhân tố phức tạp đan xen, làm cho tư
tưởng, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên đang bị tha hóa, chủ
nghĩa yêu nước ở bộ phận này đang bị nhạt phai mục tiêu lý tưởng đi lên chủ nghĩa xã
hội. Để khắc phục tình trạng đó cùng với việc xây dựng và thực hiện cơ chế, chính
sách phù hợp, cơng tác giáo dục chính trị, tư tưởng; giáo dục về các chủ trương,
đường lối và mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội trong toàn Đảng, toàn dân và toàn
quân ta cần phải tiếp tục được đẩy mạnh và đổi mới cả nội dung, hình thức và phương
pháp, nhằm nâng cao tính tự giác của cán bộ, đảng viên, phát huy mạnh mẽ quyền làm
chủ của nhân dân trong thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ
quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Yêu nước, thương dân, tất cả vì dân - đó là nét đặc sắc trong chủ nghĩa u
nước Hồ Chí Minh. Đó là sự phát huy truyền thống u nước Hồ Chí Minh. Đó là sự
phát huy truyền thống yêu nước Việt Nam trong thời đại mới dưới ánh sáng của chủ
nghĩa Mác - Lênin. Bởi vậy, khi coi chủ nghĩa Mác - Lênin là nguồn gốc tư tưởng lý
luận chủ yếu hình thành nên tư tưởng Hồ Chí Minh càng phải nghiên cứu đầy đủ hơn,
sâu sắc hơn tiền đề, nguồn gốc có ý nghĩa xuất phát rất quan trọng đó là truyền thống
yêu nước, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam được kế thừa, phát huy rực rỡ trong tư tưởng
Hồ Chí Minh.
IV.

Liên hệ thực tế hiện nay
Đất nước ta đang tiến hành đổi mới và hội nhập sâu rộng trong bối cảnh tồn
cầu hóa. Hơn bao giờ hết, lòng yêu nước, tinh thần yêu nước của mỗi người gắn liền

với trách nhiệm và nghĩa vụ của mình trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc
Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Từ trong các phong trào thi đua yêu nước thiết thực, rộng
khắp ở mọi cấp, mọi ngành, khắp các địa phương trong cả nước đã xuất hiện nhiều
tấm gương tiêu biểu của các tầng lớp nhân dân, trong đó có các đồn viên, thanh niên,
các sinh viên thủ khoa, các doanh nhân giỏi, các chiến sĩ thi đua... trong thời kỳ đổi
mới và hội nhập. Gần đây nhất, những tấm gương của đội ngũ y, bác sĩ, chiến sĩ quân
đội trong cuộc chiến chống dịch bệnh, sự chung tay góp sức của cả hệ thống chính trị
và mỗi người dân cả nước trong cuộc chiến chống “giặc dịch COVID-19” để “không

11


để một ai bị bỏ lại phía sau” chính là biểu hiện sinh động nhất của tinh thần yêu nước
Việt Nam. Bên cạnh đó, để các đồn viên, thanh thiếu niên, học sinh, sinh viên trong
và ngoài nước hiểu biết sâu sắc hơn về Chủ tịch Hồ Chí Minh, tìm hiểu những giá trị
trong Di chúc của Người, đồng thời nâng cao hiểu biết về lịch sử hào hùng của đất
nước, chủ quyền quốc gia về biển, đảo Việt Nam, từ đó góp phần giáo dục đạo đức, lối
sống, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam hơm nay; Bộ GD&ĐT
cịn phát động cuộc thi trực tuyến “Tuổi trẻ học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức,
phong cách Hồ Chí Minh” năm 2021 . Cuộc thi hướng đến các đối tượng tham gia
trong ngành giáo dục, đặc biệt là các em học sinh khối trung học, các sinh viên đang
theo học các cơ sở đào tạo tại Việt Nam và cả các du học sinh học tập tại nước ngồi.
Thơng qua cuộc thi góp phần tạo nên một đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn
Ngành nhằm đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ
Chí Minh. Đó cũng chính là trái ngọt của việc phát huy sức mạnh tinh thần yêu nước
Việt Nam, là kết quả việc thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW của Bộ Chính trị khóa XII về
“Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” trở
thành nhu cầu tự thân, nền nếp tại mỗi địa phương, cơ quan, đơn vị.
Càng khó khăn, thử thách, truyền thống yêu nước, tinh thần yêu nước của mỗi
người dân Việt Nam được hun đúc từ bao đời, trở thành sức mạnh Việt Nam, biểu

tượng Việt Nam càng được tiếp tục khơi dậy mạnh mẽ, tỏa sáng để luôn chủ động,
quyết tâm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của
Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa…
Để đất nước vững bước trên hành trình đã chọn và nhất là để phát huy tinh thần
yêu nước của mỗi cá nhân, mỗi tập thể, cấp ủy, chính quyền và các ban, ngành chức
năng cùng cả hệ thống chính trị cần nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên và các
tầng lớp nhân dân về lòng yêu nước, về lý tưởng cách mạng và sự kiên định mục tiêu
độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; cụ thể hóa thành các chính sách và các phong trào
thi đua u nước cụ thể, thiết thực. Theo đó, cơng tác tư tưởng không chỉ dừng lại ở
việc tuyên truyền và kêu gọi lòng yêu nước của mỗi người mà cao hơn, quan trọng
hơn là phải hướng dẫn lòng yêu nước, chỉ dẫn các hành động yêu nước đúng đắn, phát
hiện và nhân rộng các nhân tố mới, điển hình tiên tiến trong các phong trào thi đua
yêu nước tại mỗi địa phương, cơ quan, đơn vị. Cùng với đó, đội ngũ cán bộ, đảng viên
nói chung, cán bộ lãnh đạo, quản lý, người đứng đầu nói riêng phải phát huy vai trò
tiền phong, gương mẫu, năng động, sáng tạo, dám nghĩ, dám làm trong thực thi công
vụ, thực hiện công tác chuyên môn gắn với các phong trào thi đua yêu nước, để làm
gương cho quần chúng.
Công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống phải góp phần làm cho
mỗi người Việt Nam nhận thức rõ yêu nước theo tư tưởng Hồ Chí Minh và thực hành
yêu nước là một trong những nhân tố quan trọng góp phần làm nên thắng lợi của sự
nghiệp cách mạng 90 năm qua dưới sự lãnh đạo của Đảng. Lòng yêu nước ấy, tinh
thần yêu nước ấy rất cụ thể và sinh động, hiển hiện trong mỗi việc làm hằng ngày của

12


mỗi người tại mỗi cơ quan, đơn vị, gia đình và trong cộng đồng. Đó chính là ý thức
chấp hành pháp luật, là tinh thần cần, kiệm, liêm, chính, nỗ lực góp sức dựng xây quê
hương, đất nước, kiên quyết chống tham ơ, tham nhũng, lãng phí, quan liêu; là lối
sống giản dị, chan chứa tình yêu thương con người, khơng vơ cảm trước khó khăn của

đồng chí, đồng bào, sẻ chia và cùng chung sức giúp đỡ lẫn nhau khi gặp nguy nan, thử
thách.
Cần thấm nhuần sâu sắc và chú trọng xây dựng lòng yêu nước, đề cao tinh thần
yêu nước, tự hào dân tộc, lương tâm, trách nhiệm của mỗi người với bản thân mình,
với gia đình, cộng đồng, xã hội và đất nước; đồng thời, chăm lo xây dựng con người
Việt Nam phát triển toàn diện, trọng tâm là bồi dưỡng tinh thần yêu nước, lòng tự hào
dân tộc, đạo đức, lối sống và nhân cách... theo tinh thần Nghị quyết 33-NQ/TW về
“Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền
vững đất nước”. Đó chính là lịng u nước, tinh thần yêu nước phải trở thành động cơ
để trước hết gắn kết mọi người dân Việt Nam trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Yêu nước đồng nghĩa với yêu đồng bào và cao hơn chính là trân trọng truyền thống
lịch sử cách mạng, gắn bó và bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng; trung thành với sự nghiệp
cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng.
Cùng với đó, chú trọng công tác tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước cho
nhân dân, đổi mới và đa dạng hóa các phong trào thi đua yêu nước với nhiều hình
thức, nội dung phong phú để xây dựng khối đại đoàn kết tồn dân tộc mà nịng cốt là
liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức. Tiếp tục
bồi đắp tinh thần yêu nước và nâng cao giác ngộ chính trị của nhân dân, làm cho nhân
dân tuyệt đối tin tưởng ở vào chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước, để mỗi người thực hành tinh thần yêu nước đúng với tư tưởng Hồ Chí
Minh; để càng khó khăn, thử thách, lòng yêu nước, tinh thần yêu nước của mỗi người
càng cần phải được đặt đúng chỗ, được phát huy mà không bị hoang mang, dao động,
không để kẻ xấu và các thế lực thù địch lợi dụng vào các hoạt động biểu tình, tung tin
xấu độc trên mạng xã hội…
Đặc biệt, đối với thế hệ trẻ - lực lượng kế cận, rường cột của nước nhà, việc
giáo dục lòng yêu nước phải thấm nhuần yêu cầu “cốt nhất là phải dạy cho học trò biết
yêu nước, thương nịi. Phải dạy cho họ có chí tự lập, tự cường, quyết không chịu thua
kém ai, quyết không chịu làm nô lệ” (12) để mỗi người trở thành người công dân có tài
và có đức, kiên định và tiếp tục sự nghiệp cách mạng của cha anh, góp phần quan
trọng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam hội nhập và phát triển bền

vững trong xu thế tồn cầu hố và hội nhập quốc tế.
V.

Trích dẫn
1. Giáo trình Tư tưởng Hồ Chí Minh, Mạnh Quang Thắng, NXB Chính trị
Quốc gia, Hà Nội, 2002.
2. Hướng dẫn chi tiết chuyên đề "Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam". Truy cập

13


3.

4.

5.

6.

ngày 14/10/2017, từ />Hướng dẫn chi tiết chuyên đề “Tư tưởng Hồ Chí Minh”. Truy cập ngày
14/10/2017, từ
/>Từ chủ nghĩa yêu nước Việt Nam truyền thống đến Tư tưởng Hồ Chí
Minh. Truy cập ngày 8/10/2015, từ
/>Phát huy sức mạnh tinh thần yêu nước Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Truy cập cập ngày 11/4/2020, từ
/>Cuộc thi trực tuyến "Tuổi trẻ học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong
cách Hồ Chí Minh" năm 2021. Truy cập ngày 09/09/2021, từ
/>
14