On tap chi tiet van ban Vieng lang Bac

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (123.57 KB, 7 trang )

(1)<div class='page_container' data-page=1>

NỘI DUNG ÔN TẬP TĂNG CƯỜNG CÁC VĂN BẢN NGỮ VĂN 9

I. VIẾNG LĂNG BÁC

1. Những điều cần lưu ý về tác giả và tác phẩm
A. Tác giả

- Viễn Phương tên thật là Phan Thanh Viễn, sinh năm 1928 mất năm 2005, quê ở An
Giang.

- Là một trong những cây bút có mặt sớm nhất của lực lượng văn nghệ giải phóng ở miền
Nam trong thời kì kháng chiến chống Mỹ.

- Thơ ông thường nhỏ nhẹ, mang đậm phong cách Nam Bộ, giàu tình cảm và đậm chất thơ
mộng.

- Tác phẩm chính: Mắt sáng học trị (thơ - 1970); Nhớ lời di chúc (Trường ca - 1972); Như
mây mùa xuân (thơ - 1978); Phù sa quê mẹ (thơ - 1991); Gió lay hương quỳnh (thơ - 2005)
B. Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

Năm 1976, khi kháng chiến chống Mỹ kết thúc thắng lợi, đất nước thống nhất, lăng Chủ
tịch Hồ Chí Minh cũng vừa được khánh thành, Viễn Phương ra thăm miền Bắc, vào lăng viếng
Bác Hồ. Bài thơ “Viếng lăng Bác” được sáng tác trong dịp đó và in trong tập thơ “Như mây
mùa xuân” (1978).

b. Mạch cảm xúc:

- Cảm hứng bao trùm trong bài thơ là niềm xúc động thiêng liêng, thành kính, lịng biết ơn
và tự hào pha lẫn niềm đau xót khi tác giả từ miền Nam ra viếng lăng Bác.

- Mạch vận động của cảm xúc đi theo trình tự vào lăng viếng Bác:
+ Cảm xúc bên ngoài lăng (hàng tre).

+ Cảm xúc trước dòng người như bất tận ngày ngày vào lăng viếng Bác.
+ Xúc cảm và suy ngẫm về Bác (mặt trời, vầng trăng, trời xanh).

+ Cuối cùng là niềm mong ước thiết tha của tác giả.
c. Thể thơ và nhịp điệu:

</div>
(2)<div class='page_container' data-page=2>

d. Chủ đề:

Thể hiện lịng thành kính và niềm xúc động sâu sắc của nhà thơ và của mọi người đối với
Bác Hồ khi vào lăng viếng Bác.

2. Bài luyện tập
Bài tập 1

Phân tích bốn câu thơ đầu bài thơ “Viếng lăng Bác” của nhà thơ Viễn Phương.
Gợi ý

Tình cảm chân thành và giản dị của đồng bào miền Nam muốn nhắn gửi, nhờ Viễn
Phương nói hộ cùng Bác.

- Câu thơ “Con ở miền Nam ra thăm lăng Bác” chỉ gói gọn như một lời thông báo nhưng
lại gợi ra tâm trạng xúc động của một người từ chiến trường miền Nam sau bao nhiêu năm
mong mỏi bây giờ mới được ra viếng Bác.

- Cách dùng đại từ xưng hô “con” rất gần gũi, thân thiết, ấm áp tình thân thương, diễn tả
tâm trạng của người con ra thăm cha sau bao nhiêu năm xa cách.

- Cách nói giảm, nói tránh: từ “thăm” thay cho từ “viếng” giảm nhẹ nỗi đau thương mất
mát  Bác Hồ còn sống mãi trong tâm tưởng của mọi người.

- Hình ảnh đầu tiên mà tác giả thấy được và là ấn tượng đậm nét về cảnh quan bên lăng Bác là
“hàng tre”. Hàng tre vừa mang tính chất tả thực lại vừa tượng trưng, giàu ý nghĩa liên tưởng
sâu sắc: Hàng tre “bát ngát trong sương” là hình ảnh thực, hết sức thân thuộc của làng quê đất
nước Việt Nam – bên lăng Bác. Hàng tre “xanh xanh Việt Nam. Bão táp mưa sa đứng thẳng
hàng” là ẩn dụ, là biểu tượng của dân tộc Việt Nam với vẻ đẹp thanh cao và sức sống bền bỉ,
kiên cường. => Hình ảnh ẩn dụ này đã gợi liên tưởng đến hình ảnh cả dân tộc bên Bác đồn
kết, kiên cường thực hiện lí tưởng của Bác, của dân tộc.

- “Ôi!” là từ cảm thán, biểu thị niềm xúc động tự hào trước hình ảnh hàng tre.
Bài tập 2

Sự tơn kính của tác giả với Bác Hồ khi đứng trước lăng Người được thể hiện ở khổ thơ
thứ hai. Hãy làm rõ tình cảm tơn kính đó bằng một đoạn văn Tổng hợp – Phân tích - Tổng hợp.

Gợi ý

</div>
(3)<div class='page_container' data-page=3>

ngày ngày đi qua trên lăng. Câu dưới là hình ảnh ẩn dụ – hình ảnh Bác Hồ. Màu sắc “rất đỏ”
làm cho câu thơ có hình ảnh đẹp, gây ấn tượng sâu xa hơn, nói lên tư tưởng cách mạng, lịng
u nước nồng nàn của Bác.

 Thơng qua hình ảnh ẩn dụ trên, tác giả vừa nói lên sự vĩ đại của Bác Hồ (như mặt trời),
vừa thể hiện được sự tơn kính của nhân dân, của nhà thơ đối với Bác.

- Hình ảnh “dịng người đi trong thương nhớ” là hình ảnh thực: ngày ngày dịng người đi
trong nỗi xúc động, bồi hồi, trong lịng tiếc thương kính cẩn, trong lòng nặng trĩu nỗi nhớ
thương. Nhịp thơ chậm, giọng thơ trầm như bước chân dòng người vào lăng viếng Bác.

- Dòng người vào lăng viếng Bác kết thành những tràng hoa khơng chỉ là hình ảnh tả thực
so sánh những dịng người xếp thành hàng dài vào lăng Bác trơng như những tràng hoa vơ tận,
mà cịn là một ẩn dụ đẹp, sáng tạo của nhà thơ: cuộc đời của họ đã nở hoa dưới ánh sáng của
Bác. Những bông hoa tươi thắm đó đang đến dâng lên Người những gì tốt đẹp nhất.

- Dâng “bảy mươi chín mùa xn”: hình ảnh hốn dụ mang ý nghĩa tượng trưng: con
người bảy mươi chín mùa xuân ấy đã sống một cuộc đời đẹp như những mùa xuân và đã làm
ra những mùa xuân cho đất nước, cho con người.

Bài tập 3

Phân tích khổ thơ thứ 3 của bài thơ để hiểu rõ hơn về cảm xúc của nhà thơ khi ở trong
lăng Bác.

Gợi ý

- Niềm biết ơn thành kính đã chuyển sang niềm xúc động nghẹn ngào khi tác giả nhìn thấy
Bác:

“Bác nằm trong giấc ngủ bình yên
Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền”

- Bác đang ngủ giấc ngủ bình yên, thanh thản giữa vầng trăng sáng dịu hiền.
- Ánh sáng dịu nhẹ trong lăng gợi sự liên tưởng thật là thú vị: “ánh trăng”.

- Những vần thơ của Bác tràn đầy ánh trăng, trăng với Bác đã từng vào thơ Bác trong nhà
lao, trên chiến trận, giờ đây trăng cũng đến để giữ giấc ngủ ngàn thu cho Người.

</div>
(4)<div class='page_container' data-page=4>

- Tâm trạng xúc động của nhà thơ được biểu hiện bằng một hình ảnh ẩn dụ sâu xa: “Vẫn

biết trời xanh là mãi mãi”. Bác ra đi nhưng hoá thân vào thiên nhiên đất trời của dân tộc, sống
mãi trong sự nghiệp và tâm trí của nhân dân như bầu trời xanh vĩnh viễn trên cao. (Tố Hữu đã
từng viết: “Bác sống như trời đất của ta”).

- Dù vẫn tin như thế nhưng khơng thể khơng đau xót vì sự ra đi của Người. Nỗi đau xót đã
được nhà thơ biểu hiện rất cụ thể, trực tiếp: “Mà sao nghe nhói ở trong tim!”. Nỗi đau quặn
thắt, tê tái trong đáy sâu tâm hồn như hàng nghìn mũi kim đâm vào trái tim thổn thức khi đứng
trước di hài của Người. Đó là sự rung cảm chân thành của nhà thơ.

Bài tập 4

Phân tích khổ thơ thứ 4 của bài thơ để hiểu rõ hơn về cảm xúc của nhà thơ khi rời lăng
Bác.

Gợi ý

- Khép lại nỗi đau mất mát ấy là những giọt nước mắt luyến tiếc, bịn rịn, không muốn rời
xa Bác. Khổ thơ thứ tư đã diễn tả tâm trạng lưu luyến của nhà thơ muốn được ở mãi bên lăng
Bác.

- Câu thơ “Mai về miền Nam thương trào nước mắt” như một lời giã biệt.
+ Lời nói giản dị diễn tả tình cảm sâu lắng.

+ Từ “trào” diễn tả cảm xúc thật mãnh liệt, luyến tiếc, bịn rịn không muốn xa nơi Bác
nghỉ.

+ Đó là tâm trạng của mn triệu con tim bé nhỏ cùng chung nỗi đau khơng khác gì tác
giả. Được gần Bác dù chỉ trong giây phút nhưng không bao giờ ta muốn xa Bác bởi
Người ấm áp quá, rộng lớn quá.

- Ước nguyện thành kính của Viễn Phương cũng là mong ước chung của những người đã
hoặc chưa một lần nào gặp Bác.

+ Muốn làm chim hót ® âm thanh của thiên nhiên, đẹp đẽ, trong lành.
+ Muốn làm đố hoa ® toả hương thơm thanh cao nơi Bác yên nghỉ.
+ Muốn làm cây trung hiếu giữ mãi giấc ngủ bình yên cho Người.

- Điệp từ “muốn làm” cùng với sự biểu cảm trực tiếp và gián tiếp ® tâm trạng lưu luyến,
ước muốn, sự tự nguyện chân thành của tác giả.

</div>
(5)<div class='page_container' data-page=5>

Bài tập 5

“Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”

a. Hãy phân tích ý nghĩa hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng rất đỏ” ở câu thơ trên.

b. Chép hai câu thơ có hình ảnh ẩn dụ “mặt trời” trong một bài thơ mà em đã học ở chương
trình Ngữ văn lớp 9 (Ghi rõ tên bài thơ và tên tác giả)

Gợi ý
a. Phân tích để thấy được:

- Hai câu thơ sóng đơi hình ảnh thực và ẩn dụ “mặt trời”. Điều đó khiến ẩn dụ “mặt trời
trong lăng” nổi bật ý nghĩa sâu sắc.

- Dùng hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng” để viết về Bác, Viễn Phương đã ca ngợi sự vĩ
đại của Bác, công lao của Bác đối với non sông đất nước.

- Đồng thời, hình ảnh ẩn dụ “mặt trời trong lăng” cũng thể hiện sự tơn kính, lịng biết ơn

của nhân dân với Bác, niềm tin Bác sống mãi với non sơng đất nước ta.

b. Hai câu thơ có hình ảnh ẩn dụ mặt trời:
“Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi
Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng.”

(Nguyễn Khoa Điềm, Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ)
Bài tập 6

Cho khổ thơ:

“Mai về miền Nam thương trào nước mắt
Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác
Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây
Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này”.

a. Chỉ ra biện pháp nghệ thuật được sử dụng trong khổ thơ trên? Nêu tác dụng của biện pháp
nghệ thuật ấy.

b. Hình ảnh hàng tre bên lăng Bác đă được nhà thơ miêu tả trong khổ thơ đầu của văn bản.
Việc tác giả nhắc lại chi tiết cây tre trong câu thơ cuối bài có ý nghĩa gì?

</div>
(6)<div class='page_container' data-page=6>

a. Biện pháp nghệ thuật được sử dụng: Điệp ngữ “Muốn làm” và liệt kê những cảnh vật bên
lăng mà tác giả muốn hoá thân, muốn hồ nhập như “con chim”, “đố hoa”, “cây tre trung
hiếu” để diễn tả tâm trạng lưu luyến muốn được ở mãi bên lăng Bác. Đặc biệt, tác giả muốn
làm “cây tre trung hiếu”, nghĩa là muốn sống đẹp, trung thành với lý tưởng của Bác, của dân
tộc.

b. Hình ảnh hàng tre bên lăng Bác ở đầu bài thơ được lặp lại ở câu cuối bài tạo kết cấu đầu
cuối tương ứng, làm đậm nét hình ảnh hàng tre, gây ấn tượng sâu sắc và dòng cảm xúc được

trọn vẹn.

Bài tập 7

Cho hai câu thơ sau:

“…Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
 Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ…”

(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)

Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phương thức nào? Có thể coi đây là
hiện tượng một nghĩa gốc của từ phát triển thành nhiều nghĩa được khơng? Vì sao?

Gợi ý

Từ “mặt trời” trong câu thơ thứ hai được sử dụng theo phép ẩn dụ tu từ. Nhà thơ gọi Bác
Hồ là mặt trời dựa trên mối quan hệ tương đồng giữa hai đối tượng được hình thành theo cảm
nhận của nhà thơ. Đây không phải là hiện tượng phát triển nghĩa của từ – không phải là
phương thức ẩn dụ. Bởi vì sự chuyển nghĩa của từ “mặt trời” trong câu thơ chỉ có tính chất lâm
thời, nó khơng làm cho từ có thêm nghĩa mới, và khơng thể đưa vào để giải thích trong từ điển.
Bài tập 8

Trong bài thơ “Viếng lăng Bác” , VP viết : “kết tràng hoa dâng bảy mươi chín mùa
xuân”.

Dựa trên hiện tượng chuyển nghĩa của từ, từ “mùa xuân” có thể thay thế cho từ nào? Theo
phưong thức chuyển nghĩa nào ? Việc thay thế từ trên có tác dụng diễn đạt như thế nào ?

Gợi ý :

</div>
(7)<div class='page_container' data-page=7>

Bài tập 9

Yếu tố nào làm nên thành công của bài thơ « Viếng lăng Bác »?
Gợi ý :

</div>