BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HÓA HỌC VÀ ĐỊNH LUẬT TUẦN HOÀN

ÔN TẬP KIỂM TRA CHƯƠNG II.
BẢNG TUẦN HOÀN CÁC NGUYÊN TỐ HĨA HỌC VÀ ĐỊNH LUẬT TUẦN HỒN
Học sinh biên soạn: Bùi Trọng Thuyết
I. Kiến thức trọng tâm:
1. Tên 20 nguyên tố đầu tiên trong bảng tuần hoàn:
Số hiệu
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
nguyên tử
Tên nguyên tố H He Li Be B C N O F Ne Na Mg Al Si P S Cl Ar K Ca
2. Sự biến đổi một số đại lượng vật lí của các nguyên tố hóa học:
_Trong cùng một chu kỳ, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử:
+ Giảm dần: Bán kính nguyên tử.
+ Tăng dần: Năng lựợng Ion hóa thứ nhất, Độ âm điện.
_ Trong cùng một nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử:
+ Giảm dần: Năng lượng Ion hóa thứ nhất, Độ âm điện.
+ Tăng dần: Bán kính nguyên tử.
3. Sự biến đổi tính kim loại, tính phi kim của các ngun tố hóa học. Định luật tuần hồn:
_ Trong cùng một chu kỳ, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử:
+ Giảm dần: Tính kim loại, Tính Bazơ của oxit và hidroxit tương ứng.
+ Tăng dần: Tính phi kim, Tính axit của oxit và hidroxit tương ứng.
_ Trong cùng một nhóm A, theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử:
+ Giảm dần: Tính phi kim, Tính axit của oxit và hidroxit tương ứng.
+ Tăng dần: Tính kim loại, Tính bazơ của oxit và hidroxit tương ứng.
_ Định luật tuần hồn: “Tính chất của các ngun tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất
tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân ngun tử.”
TÍNH AXIT-BAZƠ CỦA OXIT VÀ HIDROXIT TƯƠNG ỨNG CỦA CÁC NGUYÊN TỐ Ở CHU KỲ 2 VÀ 3.
Li2O
BeO
B2O3
CO2
N2O5

/
/
Oxit bazơ Oxit lưỡng Oxit axit
Oxit axit
Oxit axit
/
/
Tính
LiOH
Be(OH)2
H3BO3
H2CO3
HNO3
/
/
Bazơ kiềm Hidroxit
Axit yếu
Axit yếu
Axit mạnh
/
/
Lưỡng tính
Na2O
MgO
Al2O3
SiO2
P2O5
SO3
Cl2O7
Oxit bazơ Oxit bazơ Oxit

Oxit axit
Oxit axit
Oxit axit
Oxit axit
Lưỡng tính
NaOH
Mg(OH)2 Al(OH)3
H2SiO3
H3PO4
H2SO4
HClO4
Bazơ kiềm Bazơ yếu
Hidroxit
Axit yếu
Axit
Axit mạnh Axit
Lưỡng tính
Trung bình
Rất mạnh
II. Phương pháp giải một số dạng tốn Hóa trong Chương II:
Dạng 1: Xác định vị trí ngun tố trong bảng tuần hồn.
Ơ =?
_ Vị trí:
Chu kỳ =?
Nhóm =?
_ Cách giải:
+ Tìm số e hoặc số p->số thứ tự Ô.


+ Viết cấu hình-> số lớp e = chu kỳ.

+ Dựa vào số e hóa trị để xác định số thứ tự nhóm. (Số e hóa trị = Số e lớp ngoài cùng + Số e sát ngoài cùng).
* Nếu: Số e lớp ngoài cùng : nSa  nằm vào nhóm aA.
* Nếu: số e lớp ngồi cùng : nSaNPb  nằm vào nhóm (a + b)A.
* Nếu: số e lớp ngồi cùng + sát ngồi cùng: (n-1)danSb: nhóm B.
- a + b< 8  (a + b)B.
- a + b= 8, 9, 10  VIIIB.
- a + b> 10  bB.
_ Ví dụ: Ngun tố X có tổng số hạt mang điện là 30. Xác định vị trí của X trong bảng tuần hồn.
Giải:
30
X có: P + E =30  E = = 15.
2
Cấu hình 15X: 1s22s22p63s23p3  Có 3 lớp electron.
Ơ: 15
Vị trí:
Chu kỳ: 3
Nhóm: VA.
Dạng 2: Xác định tên nguyên tố trong bảng tuần hoàn( yêu cầu thuộc 20 nguyên tố đầu tiên trong BTH).
1. Hai nguyên tố nằm cùng một chu kỳ cách nhau n nguyên tố:
_ Gọi A, B là 2 nguyên tố trong BTH: ZA < ZB (A đứng trước B).
ZB = ZA+n+1
_ Nếu n = 0: tức là A và B đứng kế tiếp nhau trong BTH thì:
ZB = ZA+1
_ Ví dụ: A và B là hai ngun tố có tổng điện tích hạt nhân là 25, đứng sát nhau trong bảng tuần hoàn. A, B là?
Giải:
 ZA  ZB 25
 ZA  ZB 25
 ZA 12 : Mg



Ta có: 
 ZB  ZA  1
  ZA  ZB 1
 ZB 13 : Al
Vậy hai nguyên tố A, B lần lượt là Mg và Al.
Dạng 3: Xác định tên nguyên tố dựa vào khối lượng nguyên tử:
_ Cách giải:
+ Viết phương trình phản ứng.
+ Tìm số mol
m
+ Áp dụng cơng thức M =
để tìm khối lượng mol.
n
+ Xác định tên kim loại bằng một số phản ứng thường gặp sau:
* Kim loại + Axit  Muối + Hidro.
* Kim loại + Nước  Bazơ + Hidro (K, Na, Ca, Ba).
* Kim loại + Oxi  Oxit kim loại.
+Chú ý: - nHCl = 2nH2;
- nH2SO4 = nH2.
 nkiềm = 2nH2. (với kim loại hóa trị II).
 nkiềm = nH2. (với kim loại hóa trị I).
+ mrắn =mkimloại + mO2.
+ Nếu kim loại chưa biết hóa trị thì ta gọi:
+ Gọi hóa trị là n.


M = k.n (với k là hằng số).
n
1
2

3
M
?
?
?
_ Ví dụ: Cho 12g kim loại hóa trị II tác dụng với dd HCl dư thốt ra 11,2 l khí H2 ở (đktc). Kim loại cần tìm là?
Giải:
Gọi R là kim loại tham gia phản ứng.
11,2
nH2 =
= 0,5(mol)
22,4
PTHH: R + 2HCl  RCl2 +H2
1 mol
: 1 mol
0,5 (mol)
: 0.5(mol)
12
MR =
= 24.
0.5
Vậy kim loại cần tìm là Mg.
Dạng 4: Xác định tên nguyên tố dựa vào % của nguyên tố trong công thức Oxit cao nhất và hợp chất khí với
Hidro:
Số thứ tự
IA
IIA
IIIA
IVA
VA

VIA
VIIA
nhóm A
Cơng thức R2O
RO
R2O3
RO2
R2O5
RO3
R2O7
Oxit cao
nhất
Hóa trị
1
2
3
4
5
6
7
với Oxi
Hợp chất
/
/
/
RH4
RH3
RH2
RH
khí với

Hidro
Hóa trị
/
/
/
4
3
2
1
với hidro
Hóa trị cao nhất với Oxi (a) + Hóa trị với Hidro (b) = 8
_
Cách
giải:
+Gọi hợp chất : AxBy.
+ %mA + %mB = 100%.
x.M A 0 0 mA

+
0 m
y.M B
0
B
_ Ví dụ: Một nguyên tố R tạo được hợp chất khí với Hidro có cơng thức là RH3. Trong Oxit cao nhất của R, nguyên
tố Oxi chiếm 74,07 % về khối lượng. R là ngun tố gì.Cơng thức Oxit cao nhất và hợp chất khí với Hidro?
Giải:
%R = 100%- %O = 100%- 74,07% = 25,93%.
Hợp chất khí với Hidro là RH3  b = 3.
a + b = 8  a = 5.
Công thức Oxit cao nhất là R2O5.

2 M R 25,93
5.M O .25,93
28

 2 MR =
 2 MR = 28  MR =
14.  R là Nitơ.
5M O 74,07
74,07
2
Hợp chất khí với Hidro là NH3.
Cơng thức Oxit cao nhất là N2O5.
R2O5:

Dạng 5: Bài tập về hiệu suất. (Tính hiệu suất phản ứng).
1.Dựa vào chất tham gia:
+ Viết phương trình phản ứng.
+ Dựa vào phương trình tìm chất ban đầu đã phản ứng.
Chat.ban.dau.da. phan.ung
* 100 0 0
+ Hiệu suất =
Chat.ban.dau.bai.toan.cho
2. Dựa vào sản phẩm:
+ Viết phương trình phản ứng.
+ Dựa vào phương trình tìm sản phẩm.
San. pham.bai.toan.cho
*100 0 0
+ Hiệu suất =

San. pham.ta.tinh.duoc
3. Áp dụng hiệu suất:
a) Biết hiệu suất, biết chất ban đầu. Tính chất tạo thành:
+ Viết phương trình phản ứng.
+ Đặt chất ban đầu vào phương trình  Tìm sản phẩm.
HS
Tổng kết quả*
100
b) Phương trình hiệu suất, biết chất tạo thành. Tính ban đầu:
+ Viết phương trình phản ứng.
+ Đặt chất sản phẩm vào phương trình  Tìm chất ban đầu.
100
Tổng kết quả*
HS
Lưu ý:
* Hiệu suất chỉ được áp dụng khi các chất nằm ở hai vế của phương trình.
* Chất dư khơng liên quan đến hiệu suất.
* Nếu người ta dùng từ hao hụt, mất mát A% thì hiệu suất bằng 100- A.
* Nếu người ta dùng từ phản ứng xảy ra so với lí thuyết là B% thì hiệu suất là B%.
* Nếu phản ứng xảy ra hoàn toàn  Hiệu suất = 100%.
_ Ví dụ: Một ngun tố nằm vào nhóm VIA. Oxit cao nhất của nó có 60% Oxi về khối lượng.
a)Xác định công thức Oxit cao nhất, công thức hợp chất khí với Hidro.
b)Cho 6,8g hợp chất khí với Hidro đem đốt cháy hồn tồn thu được 1,12 l khí ở (đktc). Tính hiệu suất phản ứng
cháy.
Giải:
a) %R = 100%- 60% = 40%.
M R 40
  M R 32 : S
RO3:
3.16 60

Cơng thức Oxit cao nhất: SO3.
Hợp chất khí với Hidro: H2S.
b) Số mol SO2 tạo thành:


1,12
= 0,05(mol).
22,4
PTHH: 2H2S + 3O2  2SO2 + 2H2O.
2 mol
: mol
0,05(mol)
: 0,05(mol)
 mH2S phản ứng = 0,05 * 34 = 1,7(g).
1,7
* 100 0 0 = 25%.
H=
6,8
Dạng 6: Xác định tên 2 kim loại trong một hỗn hợp.
_ Cách giải:
+ Gọi hỗn hợp hai kim loại đó là R .
+ Viết phương trình phản ứng  Số mol của hai kim loại trong dung dịch ban đầu.
m
+ Dùng công thức M  để tính ra khối lượng mol trung bình của hai ngun tố nói trên.
n
+ Dùng bảng tuần hồn để xác định tên nguyên tố bằng cách: MA < M < MB.
_ Ví dụ: Cho 8,5g hỗn hợp hai kim loại kiềm (nằm ở hai chu kỳ liên tiếp) tác dụng với 100g H2O thốt ra 3,36 l khí
ở (đktc).
a) Xác định tên hai kim loại kiềm?
b) Tính C% của dung dịch tạo thành?

Giải:
a) Gọi cơng thức hóa trị trung bình của hai kim loại kiềm trên là R .
( R là giá trị trung bình của hai kim loại đó).
PTHH: 2 R + 2H2O  2 R OH + H2
2 mol
: 1mol
0,3(mol)
: 0,15(mol)
3,36
0,15  n R 0,3
nH2 =
22,4
8,5
28,3
MR 
0,3
23 < 28,3 < 39
(Na)
(K)
c) 2Na + 2H2O  2NaOH + H2
x
x
2K + 2H2O  2KOH + H2
y
y
23
x

39
y


8
,
5

 x 0,2(mol )
 

 x  y 0,3
 y 0,1(mol )
mdd = 8,5 +100–H2 = 8,5+100-0,15.2 = 108,2g.
8
5,6
* 100 0 0 7,4 0 0 . C%KOH =
* 100 0 0 5,2 0 0 .
C%NaOH =
108,2
108,2
nSO2 =