Tiền lương thu nhập và tác động của nó đến năng suất lao động hiện nay ở Việt Nam .doc

LỜI NÓI ĐẦU
Trong quá trình phát triển chung của nhân loại,của mỗi đất nước .Vấn đề đảm
bảo cuộc sống cho người lao động cả về mặt vật chất lẫn tinh thần không ngừng
được nâng lên luôn là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu .Cũng như
đối với Việt Nam chúng ta,vấn đề trả lương trong các doanh nghiệp Nhà nước luôn
được Đảng và Nhà nước hết sức quan tâm để
phát triển một nền kinh tế nhiều thành phần theo cơ chế thị trường có sự điều tiết
của Nhà nước theo định hướng XHCN.
Tiền lương là biểu hiện bằng tiền của giá trị sức lao động mà người sử nhập hợp
lý giữa các ngành,các vùng trong nền kinh tế quốc dân và đảm bảo thống nhất giữa
ba lợi ích Nhà nước,doanh nghiệp và người lao động.
Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này trong các doanh nghiệp Nhà
nước và được sự giúp đỡ nhiệt tình của các cán bộ ngân hàng,đặc biệt là sự giúp đỡ
nhiệt tình của cô giáo Vũ Hoàng Ngân .Tôi đã đi sâu vào nghiên cứu đề tài: “Tiền
lương thu nhập và tác động của nó đến năng suất lao động hiện nay ở Việt
Nam”
Tôi đã cố gắng đưa ra một cách khái quát và đầy đủ nhất về vấn đề.Song do thời
gian có hạn và là lần đầu viết về vấn đề này nên không thể tránh được những thiếu
sót ,rất mong được những ý kiến góp ý để tôi có thể nắm vững hơn về vấn đề và
hoàn thiện hơn trong những lần viết sau:
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Ngoài phần mở đầu và kết luận đề tài gồm ba phần chính như sau:
PHẦN 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIỀN LƯƠNG-THU NHẬP TRONG
DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC.
PHẦN 2:THỰC TRẠNG TIỀN LƯƠNG THU NHẬP CỦA NGƯỜI LAO ĐỘNG
TRONG CÁC DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC HIỆN NAY.
PHẦN 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TRẢ LƯƠNG
NHẰM TẠO ĐỘNG LỰC CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG
Trang 1
Trang 2
Ph ần thứ nhất

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TIỀN LƯƠNG-THU NHẬP
TRONG DOANH NGHIỆP NHÀ NƯỚC.
I./ THỰC CHẤT CỦA TIỀN LƯƠNG-THU NHÂP TRONG CÁC DOANH
NGHIỆP NHÀ NƯỚC.
1. Khái niệm về tiền lương-thu nhập.
Tiền lương là số lượng tiền tệ mà người sử dụng lao động trả cho người lao
động theo giá trị sức lao động mà anh ta đã hao phí.
Trong cơ chế kế hoạch hoá tập trung,tiền lương được hiểu một cách thống nhất
như sau:”Về thực chất,tiền lương dưới CNXH là một phần thu nhập quốc dân,biểu
hiện dưới hình thức tiền tệ,được Nhà nước phân phối có kế hoạch cho công nhân
viên chức phù hợp với số lượng và chất lượng lao động của mỗi người đã cống
hiến.Tiền lương phản ánh việc trả công cho công nhân viên chức,dựa trên nguyên
tắc phân phối theo lao động nhằm tái sản xuất sức lao động”.
Theo quan niệm này,tiền lương mang nặng tính chất bao cấp,bình quân ,dàn
đều.Nó chưa đảm bảo được nguyên tắc phân phối tiền lương theo lao động từ đó
không khuyến khích nâng cao trình độ chuyên môn,tính chủ động lao động sáng tạo
của người lao động và coi nhẹ lợi ích thiết thực của người lao động .Kết quả là
không gắn được lợi ích của người lao động với thành quả mà họ sáng tạo ra,không
có trách nhiệm với công việc được giao.
Khi chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung,bao cấp sang nền kinh tế thị
trường,ở đây mọi người được tự do mua,bán sức lao động của mình,vì thế sức lao
động được nhìn nhận như một hàng hoá và tiền lương không phải là cái gì khác,mà
nó chính là giá cả sức lao động.
Thật vậy,sức lao động là cái vốn có của người lao động,người sử dụng lao động
lại có điều kiện và muốn sử dụng nó để tạo ra của cải vật chất.Do vậy người sử
dụng lao động phải trả cho người sở hữu sức lao động hay người lao động một số
Trang 3
tiền nhất định để đổi lấy quyền sử dụng sức lao động của người lao động.Về phía
người lao động ,họ muốn bán sức lao động để lấy một khoản tiền nhất định để nuôi
bản thân và gia đình.Vì vậy,giữa người sử dụng lao động và người lao động nảy

sinh quan hệ mua bán và cái được trao đổi ,mua bán ở đây là sức lao động của người
lao động và số tiền của người lao động trả cho người lao động chính là giá cả của
sức lao động hay nói khác đi tiền lương chính là giá cả sửc lao động .
Lúc này ,Đảng và Nhà nước ta đã nhận định “tiền lương là giá cả của sức lao
động “Tiền lương là giá cả sức lao động ,được hình thành qua sự thoả thuận giữa
người lao động và người sử dụng lao động thông qua hợp đồng lao động ,phù hợp
với các quan hệ của nền kinh tế thị trường đang trong quá trình hoàn thiện theo định
hướng XHCN”.
Điều đó có nghĩa là tiền lương phải được trả theo đúng giá trị sức lao động,phải
coi tiền lương như một động lực thúc đẩy từng cá nhân người lao động hăng say làm
việc,nhưng phải tránh tính chất bình quân.Có thể cùng trình độ chuyên môn ,cùng
bậc thợ nhưng tiền lương lại rất khác nhau do hiệu quả sản xuất khác nhau hay do
sức lao động khác nhau .
Quan điểm mới này về tiền lương đã tạo cho việc trả lương đúng với giá trị sức
lao động ,tiền tệ hoá tiền lương triệt để hơn ,xoá bỏ tính phân phối cấp phát và trả
lương bằng hiện vật.Đồng thời nó đã khắc phục quan điểm coi nhẹ lợi ích cá nhân
như trước kia , Tiền lương phải được sử dụng đúng vai trò đòn bẩy kinh tế của nó
kích thích người lao động gắn bó hăng say với công việc.
Tóm lại tiền lương là một khỏan tiền mà người sử dụng lao động trả cho người
lao động khi họ hoàn thành một công việc nào đó theo đúng số lượng và chất lượng
đã thoả thuận.Sức lao động là hàng hoá ,tiền lương là giá cả sức lao động ,và người
sử dụng sức lao động căn cứ vào số lượng và chất lượng của người công nhân ,cũng
như mức độ phức tạp,tính chất độc hại của công việc để trả lương cho người lao
động.
Thu nhập là khoản tiền mà người lao động trong doanh nghiệp được người sử
dụng lao động trả theo lao động và là khoản thu thường xuyên ,tính bình quân tháng
trong năm bao gồm: Tiền lương ,tiền thưởng,chia phần lợi nhuận ,các khoản phụ
Trang 4
cấp lương,những chi phí thường xuyên ổn định mà người sử dụng lao động chi trực
tiếp cho người lao động như tiền ăn giữa ca,tiền ăn trưa,tiền xăm lốp xe...và các

khoản thu khác,trong đó tiền lương là một phần chủ yếu trong thu nhập.
Về tiền lương tối thiểu,thì đó là mức lương”sàn” chung ,được xem là "cái
ngưỡng” cuối cùng trên phạm vi quốc gia,làm cơ sở cho việc xác định tiền lương tối
thiểu của từng ngành,nghề,khu vực kinh tế và vùng lãnh thổ khác nhau,là căn cứ để
định chính sách tiền lương.Với quan niệm như vậy,mức lương tối thiểu được coi là
yếu tố rất quan trọng của một chính sách tiền lương,nó liên quan chặt chẽ với ba yếu
tố:
+ Mức sống trung bình của dân cư một nước.
+ Chỉ số giá cả hàng hoá sinh hoạt .
+ Loại lao động và điều kiện lao động .
Mức lương tối thiểu đo lường giá loại sức lao động thông thường trong điều
kiện làm việc bình thường,yêu cầu một kỹ năng đơn giản với một khung giá các tư
liệu sinh hoạt hợp lý.Nghị định 197/CP của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa
Việt Nam,ngày 31/12/1994 về việc thi hành Bộ luật lao động,đã ghi:”Mức lương tối
thiểu...là mức lương để trả cho người lao động làm công việc đơn giản nhất(không
qua đào tạo) với điều kiện lao động và môi trường lao động bình thường “.
Quĩ tiền lương:là tổng số tiền lương dùng để trả lương cho người lao động phù
hợp với số lượng và chất lượng lao động trong phạm vi doanh nghiệp.
Đơn giá tiền lương: Hiện nay có hai cách hiểu về đơn giá tiền lương.
Theo cách thứ nhất thì đơn giá tiền lương là lượng tiền chung để trả cho người
lao động khi họ hoàn thành một đơn vị sản phẩm hay công việc.Như vậy,theo cách
hiểu này,lượng tiền dùng để trả công này là trả cho người trực tiếp làm ra sản phẩm
hay hoàn thành công việc.Theo cách hiểu khác thì đơn giá tiền lương là số tiền trả
cho người lao động đã tham gia trực tiếp và gián tiếp để làm ra sản phẩm hay hoàn
thành công việc.
Trang 5
Như vậy đơn giá tiền lương này không phải chỉ áp dụng cho người trực tiếp sản
xuất ra sản phẩm hay hoàn thành công việc mà cho mọi lao động có tham gia vào
việc hoàn thành nó như người quản lý,công nhân phụ trách kỹ thuật....
a. Tiền lương thực tế và tiền lương danh nghĩa .

Tiền lương danh nghĩa :Là lượng tiền mà người lao động nhận được từ người sử
dụng lao động theo lượng giá trị sức lao động đã bỏ ra.
Tiền lương thực tế: là lượng tư liệu sinh hoạt ,vật chất mà người lao động mua được
từ tiền lương danh nghĩa.
b- Thu nhập.
Thu nhập được hiểu là tất cả những gì bằng tiền và hiện vật mà người lao động
nhận được từ phía người sử dụng bao gồm :tiền lương(tiền công) ,các loại phụ cấp
lương,tiền thưởng và những khoản thường xuyên ,ổn định mà người sử dụng lao
động chi trực tiếp cho người lao động như ăn giữa ca,tiền đi lại...
Tiền lương là một bộ phận chính của thu nhập.
Các khoản thu khác chủ yếu là phúc lợi xã hội như đi tham quan,tổ chức phương
tiện đi lại,liên hoan sinh nhật,tổ chức nơi ăn ,ở cho công nhân viên.
c- Thang lương
Là bảng xác định quan hệ tỉ lệ về tiền lương giữa những công nhân cùng nhóm
ngành có trình độ lành nghề khác nhau.
II/- NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG(NSLĐ).MỐI QUAN HỆ GIỮA TIỀN LƯƠNG
,THU NHẬP VÀ NSLĐ.
1. Khái niệm.
Năng suất lao động là chỉ tiêu về hiệu quả hữu ích của hoạt động có mục đích
của con người trong quá trình sản xuất.
Mức năng suất lao động được xác định bằng số lượng sản phẩm sản xuất ra trong
một đơn vị thời gian hoặc lượng thời gian lao động hao phí để sản xuất ra một đơn
vị sản phẩm.Như Mác đã viết:”Sự tăng lên của mức sản xuất hay năng suất của lao
động ,chúng ta hiểu nói chung là sự thay đổi trong cách thức lao động ,một sự thay
Trang 6
đổi làm giảm ngắn thời gian lao động xã hội cần thiết để sản xuất ra một hàng hoá
sao cho một số lượng ít hơn lại có được một sức sản xuất ra nhiều giá trị sử dụng
hơn”.
Hao phí lao động để sản xuất ra một đơn vị sản phẩm gồm hai bộ phận: Lao
động sống và lao động quá khứ.Lao động sống là lao động trực tiếp tiêu hao trong

quá trình sản xuất ra sản phẩm.Lao động quá khứ là phần lao động tiêu hao từ trước
để làm ra nguyên vật liệu và công cụ,nhà xưởng dùng cho quá trình sản xuất ra sản
phẩm đó.
Cần phân biệt hai khái niệm năng suất lao động cá nhân và năng suất lao động
xã hội .Năng suất lao động cá nhân chỉ liên quan đến lao động sống,tăng năng suất
lao động cá nhân là hạ thấp chi phí lao động sống.Năng suất lao động xã hội liên
quan đến cả lao động sống và lao động quá khứ,tăng năng suất lao động xã hội là
hạ thấp cả chi phí lao động sống và chi phí lao động quá khứ.
2. Ý nghĩa của tăng năng suất lao động.
Trước hết,năng suất lao động tăng làm giảm giá thành sản phẩm vì giảm chi phí
tiền lương trong một đơn vị sản phẩm.Tiền lương là giá cả của sức lao động ,nó là
một trong những chi phí cấu thành giá thành sản phẩm ,tăng NSLĐ có nghĩa là giảm
chi phí sức lao động cho một đơn vị sản phẩm hay là giảm chi phí tiền lương cho
một đơn vị sản phẩm,dẫn đến giá thành sản phẩm giảm.
Tăng NSLĐ cho phép giảm số người làm việc,do đó tiết kiệm được quĩ tiền
lương.NSLĐ cao và tăng nhanh sẽ tạo điều kiện tăng qui mô và tốc độ của tổng sản
phẩm xã hội và thu nhập quốc dân,cho phép giải quyết các vấn đề tích luỹ tiêu dùng.
3. Mối quan hệ giữa tiền lương thu nhập với NSLĐ.
a- Thực chất của mối quan hệ.
Trước khi tìm hiểu về mối quan hệ ,sự tác động qua lại giữa tiền lương,thu nhập
và NSLĐ,ta hiểu thực chất về mối quan hệ này là gì và nó là sợi dây xuyên suốt mối
quan hệ này.
Trang 7
Thực chất của mối quan hệ giữa tiền lương ,thu nhập và NSLĐ là mối quan hệ
giữa ăn và làm hay cái được hưởng và cái làm ra hay xét trong phạm vi toàn xã hội
là tiêu dùng và sản xuất.
Giữa tiền lương ,thu nhập và NSLĐ có một điểm gắn kết như sợi dây dàng
buộc,đó là quá trình lao động .Quá trình lao động gồm nhiều hoạt động lao động,sử
dụng sức lao động để tạo ra NSLĐ làm ra sản phẩm.Quá trình lao động đã làm hao
phí sức lao động của người lao động để tạo ra sản phẩm nên người lao động phải

được nhận một khoản tiền để bù đắp lại lượng lao động đã hao phỉ trong quá trình
lao động,đó là tiền lương .Đây chính là cái mà người lao động được hưởng sau khi
đã sử dụng sức lao động của mình tạo ra NSLĐ để tạo ra sản phẩm.Cụ thể hơn
,NSLĐ là một yếu tố của quá trình lao động,là thước đo của việc sử dụng sức lao
động ,đó là lao động .Lao động sản xuất ra của cải vật chất.Còn tiền lương và thu
nhập là giá cả trả cho sức lao động đã bỏ ra để lao động làm ra của cải vật chất
đó.Như vậy, người lao động sử dụng sức lao động để làm ra sản phẩm và họ đựoc
hưởng một lượng tiền gọi là tiền lương tương ứng với sức lao động họ đã bỏ ra.Vậy
mối quan hệ giữa tiền lương thu nhập và NSLĐ là mối quan hệ giữa làm và ăn.
Ngoài ra ,trong mối quan hệ giữa tiền lương,thu nhập và NSLĐ,tốc độ tăng của
tiền lương thấp hơn tốc độ tăng của năng suất lao động.Như trên đã nói,giữa tiền
lương,thu nhập và NSLĐ có mối quan hệ nhưng mối quan hệ đó như thế nào,làm ra
bao nhiêu hưởng bấy nhiêu hay chỉ hưởng một phần của cải làm ra ,khi NSLĐ tăng
lên thì tiền lương cũng tăng lên một lượng tương ứng hay chỉ tăng lên thêm một
phần của làm ra.Thực tế cho thấy tốc độ tăng năng suất lớn hơn tốc độ tăng tiền
lương bình quân.Tức là lượng vật chất làm được thêm phải nhiều hơn phần được
hưởng thêm do một số nguyên nhân sau:
- Do yêu cầu tăng cường khả năng cạnh tranh.Trong nền kinh tế thị trường,trong sản
xuất để cạnh tranh được thì giá thành sản phẩm phải thấp tức là phải giảm chi phí
cho một đơn vị sản phẩm.Tiền lương là một chi phí cấu thành nên giá thành sản
phẩm,giảm chi phí tiền lương cho một đơn vị sản phẩm làm giảm giá thành sản
phẩm.Tăng NSLĐ làm giảm hao phí sức lao động cho một đơn vị sản phẩm hay
giảm chi phí tiền lương cho một đơn vị sản phẩm.Nhưng mối quan hệ giữa tăng
Trang 8
NSLĐ và giảm chi phí tiền lương này là như thế nào,hay mối quan hệ giữa tăng
NSLĐ và tăng tiền lương là như thế nào.
Tóm lại : Tốc độ tăng CPSLĐ/SP = Tốc độ tăng TL - Tốc độ tăng NSLĐ
Để có thể cạnh tranh,CPSLĐ?1đvsp phải càng ngày càng giảm hay tốc độ tăng
CPSLĐ/1đvsp phải âm .Theo (*) thì tốc độ tăng CPSLĐ/1đvsp<0 Hay: Tốc độ tăng
TL< Tốc độ tăng NSLĐ

- Do NSLĐ chỉ là một bộ phận của tổng năng suất.NSLĐ tăng lên do nhiều yếu tố
khách quan và chủ quan như công nghệ sản xuất,môi trường lao động,tài nguyên
thiên nhiên ,con người...trong đó có tiền lương.Như vậy tiền lương chỉ góp một
phần làm tăng NSLĐ.Khả năng tăng NSLĐ là lớn hơn so với khả năng tăng tiền
lương.
- Do yêu cầu của tích luỹ .Như trên đã nói,NSLĐ tăng lên có một phần do công nghệ
sản xuất vậy cần thiết phải trích một phần lợi nhuận từ kết quả do tăng NSLĐ để
tích luỹ nhằm không ngừng đầu tư ,đổi mới trang thiết bị công nghệ để quay trở lại
phục vụ sản xuất,làm tăng NSLĐ .Như vậy,sản phẩm làm thêm được do tăng NSLĐ
không được dùng hoàn toàn cho tăng thêm tiền lương làm tốc độ tăng của tiền
lương luôn bé hơn tốc độ tăng NSLĐ.
Cho đến nay,khi nói đến mối quan hệ giữa tiền lương,thu nhập và NSLĐ,hay mối
quan hệ giữa làm và ăn,quan niệm giữa làm trước ,ăn sau hay ăn trước ,làm sau vẫn
không được rõ ràng nhưng thực tế giữa tiền lương,thu nhập và NSLĐ có mối quan
hệ biện chứng.
b- NSLĐ tác động đến tiền lương và thu nhập
NSLĐ tác động đến quĩ tiền lương, làm tăng hoặc giảm quĩ tiền lương trong tổ chức
,doanh nghiệp nhưng không có nghĩa là tương ứng với nó cũng làm tăng hoặc giảm
tiền lương,thu nhập của người lao động .
NSLĐ tăng làm rút ngắn thời gian để hoàn thành một lượng công việc hay sản
xuất ra một khối lượng sản phẩm,từ đó hoàn thành vượt mức sản lượng hay hoàn
thành đúng mức sản lượng trước thời định.Vì vậy,người lao động được thưởng theo
quy định góp phần làm tăng thu nhập của người lao động.Mặt khác,tăng NSLĐ làm
Trang 9
tăng sản phẩm làm ra,đối với công nhân hưởng lương sản phẩm thì lượng sản phẩm
tăng thêm này làm tăng tiền lương theo công thức:
TL
TL
= ĐG
sp

x Q.
Trong đó:
TL
TL
là tiền lương thực lĩnh
ĐG
sp
là đơn giá sản phẩm (hiểu theo cách hiểu thứ nhất)
Q là lượng sản phẩm làm ra.
Như vậy, tăng Q kéo theo tăng TL
TL
Tóm lại “làm” có liên quan chặt chẽ đến “hưởng” làm ra được nhiều hơn thì được
hưởng nhiều hơn.
c- Tiền lương,thu nhập tác động đến NSLĐ.
Tiền lương chính là giá cả sức lao động,là hình thức biểu hiện giá trị sức lao động,là
lượng tiền dùng để mua sắm các tư liệu sinh hoạt nhằm tái sản xuất và tái sản xuất
mở rộng sức lao động.Tiền lương là một phạm trù thu nhập quốc dân được biểu hiện
bằng tiền bảo đảm thoả mãn nhu cầu vật chất,văn hoá trực tiếp mà Nhà nước dùng
để phân phối một cách hợp lý và có khoa học cho người lao động căn cứ vào số
lượng ,chất lượng mà người đó đã cống hiến cho xã hội phù hợp với nền kinh
tế.Tiền lương là một trong những công cụ kinh tế quan trọng nhất trong quản lý lao
động,người ta dùng công cụ này để kích thích thái độ quan tâm đến lao động do đó
tiền lương là một nhân tố mạnh mẽ để tăng NSLĐ,hay nói cách khác,đối với người
lao động,tiền lương là khoản thu nhập chính,để tăng tiền lương họ phải tăng NSLĐ.
4. Các chính sách về tiền lương tác động đến NSLĐ
Trong số các chính sách về tiền lương,chính sách về tiền lương tối thiểu rất
quan trọng,nó là trung tâm trong các mối liên hệ có liên quan đến tiền lương,tiền
lương tối thiểu có ảnh hưởng rất lớn đến tiền lương bình quân của người lao động
theo công thức:
TL

BQ
= TL
min
x (K x (H
Trang 10