Bài 10. Biến trở - Điện trở dùng trong kĩ thuật

Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

Sử dụng biến trở có thể làm cho một bóng đèn từ từ sáng dần lên hoặc từ
từ tối dần đi. Cũng nhờ biến trở mà ta có thể điều chỉnh tiếng của rađiô hay
của tivi to dần lên hay nhỏ dần đi . . . Vậy biến trở có cấu tạo như thế nào?
I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:
C1: Quan sát ảnh chụp, hình 10.1 trang 28 SGK để nhận dạng các loại biến trở.

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than

C

C2: Bộ phận chính của các biến trở trên các hình 10,1 a, 10.1 b gồm con chạy
(hoặc tay quay) C và cuộn dây dẫn bằng hợp kim có điện trở suất lớn (nikêlin,
hay nicrom), được quấn đều dọc theo một lõi bằng sứ. Nếu mắc hai đầu A, B
của cuộn dây này nối tiếp vào mạch điện thì khi dịch chuyển con chạy C, biến
trở có tác dụng thay đổi điện trở khơng? Vì sao?
Biến trở khơng có tác dụng thay đổi điện trở. Vì khi đó, nếu dịch chuyển con
chạy C thì dịng điện vẫn chạy qua tồn bộ cuộn dây của biến trở và con chạy
khơng có tác dụng làm thay đổi chiều dài của phần cuộn dây có dịng điện chạy
qua.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:
C3: Biến trở được mắc nối tiếp vào mạch điện, chẳng hạn hai điểm A và N của
biến trở hình 10.1a và 10.1b. Khi đó nếu dịch chuyển con chạy hoặc tay quay
C thì điện trở có mạch điện có thay đổi khơng? Vì sao?
Điện trở của mạch điện có thay đổi. Vì khi đó, nếu dịch chuyển con chạy hoặc tay
quay C sẽ làm thay đổi chiều dày của phần cuộn dây có dịng điện chạy qua và
do đó làm thay đổi điện trở của biến trở và của mạch điện.
C4: Trên hình 10.2 vẽ các kí hiệu của sơ đồ của biến trở. Hãy mô tả hoạt động
của biến trở có kí hiệu sơ đồ a, b, c.
C


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
C5: Vẽ sơ đồ mạch điện hình 10.3.

X
C6: Tìm hiểu trị số điện trở lớn nhất của biến trở được sử dụng và cường độ
lớn nhất của dòng điện cho phép chạy qua nó.

Mắc mạch điện như hình 10.3. Đẩy con chạy C về sát điểm N để biển trở có
điện trở lớn nhất.
Đóng cơng tắc rồi dịch chuyển con chay C để đèn sáng hơn. Tại sao?
Điện trở giảm→cường độ dòng điện qua đèn tăng→đèn sáng hơn.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
C5: Vẽ sơ đồ mạch điện hình 10.3.

X
C6: Tìm hiểu trị số điện trở lớn nhất của biến trở được sử dụng và cường độ
lớn nhất của dòng điện cho phép chạy qua nó.
Để đèn sáng mạnh hơn thì phải dịch chuyển con chạy của biến trở tới vị trí
nào. Tại sao?
Dịch chuyển con chạy tới gần điểm M. Vì điện trở giảm→cường độ dòng
điện qua đèn tăng→đèn sáng hơn.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
3. Kết luận:
Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh
cường độ dòng điện trong mạch.
II. ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KÝ THUẬT:
C7: Trong kỹ thuật, chẳng hạn trong các mạch điện của rađiô, tivi . . . người ta
cần sử dụng các điện trở có kích thước nhỏ với các trọ số khác nhau, có thể
lớn tới vài trăm mêgm (1M = 106). Các điện trở này đợưc chế tạo bằng
một lớp than hay lớp kim loại mỏng phủ ngoài một lõi cách điện. Hãy giải
thích vì sao lớp than hay lớp kim loại mỏng đó lại có điện trở lớn.


R 
Theo cơng thức tính điện trở:
S
có tiết diện nhỏ nên điện trở lớn.

mà lớp kim loại mỏng


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
3. Kết luận:
Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh
cường độ dòng điện trong mạch.
II. ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KÝ THUẬT:
C8: Hãy nhận dạng cách ghi trị số các điện trở kỹ thuật nêu dưới đây.
Cách 1: Trị số được ghi trên điện trở.
Cách 2: Trị số điện trở được thể hiện bằng các vòng màu sơn trên điện trở.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
3. Kết luận:

Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh
cường độ dòng điện trong mạch.
II. ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KÝ THUẬT:
III. VẬN DUNG:
C9: Đọc trị số của các điện trở kỹ thuật cùng loại như hình 10.4a có trong bộ
dụng cụ thí nghiệm.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
3. Kết luận:
Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh
cường độ dòng điện trong mạch.
II. ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KÝ THUẬT:
III. VẬN DUNG:
C10: Một biến trở con chạy có điện trở lớn nhất là 20. Dây điện trở của biến
trở là dây hợp kim nicrom có tiết diện 0,5mm2 và được quấn đều xung quanh
một lõi sứ trị đường kính2cm. Tính số vòng dây của biến trở này.


Bài 10: BIẾN

TRỞ - ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KỸ THUẬT

I. BIẾN TRỞ
1. Tìm hiểu cấu tạo của biến trở:

Biến trở con chạy
Biến trở tay quay
Biến trở than
2. Sử dụng biến trở để điều chỉnh cường độ dòng điện:
3. Kết luận:
Biến trở là điện trở có thể thay đổi trị số và có thể được sử dụng để điều chỉnh
cường độ dòng điện trong mạch.
II. ĐIỆN TRỞ DÙNG TRONG KÝ THUẬT:
III. VẬN DUNG:
Cho biết:
R = 20
S = 0,5mm2=0,5.10-6m2
 = 1,1.106m
d = 2cm = 2.10-2m
số vòng dây?

Chiều dài dây biến trở.

R.S 20.0,5.10 6

9, 09(m)
Ta có: R    
S


1,1.10 6

Số vịng dây của biến trở.
N



9, 09
 
145 (vòng)
2
C V d 3,14.2.10