MÔN KIỂM TOÁN
CHƯƠNG 3
B. CÂU HỎI
3.1. Trình bày các thủ tục KS chung và các thủ tục KS ứng dụng
3.2. Xác lập các thủ tục nhằm đảm bảo an toàn và trung thực dữ liệu trong trường
hợp doanh nghiệp đã tin học hoá công tác kế toán.
C. CÂU HỎI THẢO LUẬN
3.1. Phòng kế toán của công ty bạn đang làm việc có 5 người. Hãy định hướng tổ chức
bộ máy kế toán sao cho đáp ứng tốt nhất các yêu cầu kiểm soát.
3.2. "Có hệ thống thông tin là có phương pháp để thâm nhập hệ thống đó." Hãy nhận
định. Bạn có tin rằng có một hệ thống an ninh hoàn hảo không? Nếu kiểm soát nội bộ không
đảm bảo 100% hiệu Internet. Ngoài ra, do VP công ty được đặt trong cùng khu vực với nhà
máy, nên khả năng thiệt hại do cháy, nổ, … rất cao. Bạn là kiểm toán nội bộ, hãy trình bày các
thủ tục kiểm soát chung cần thiết và có thể thực hiện được cho hệ thống của công ty.
3.4. Trình bày về các dạng thức Virus máy tính và các biện pháp phòng ngừa
3.5. Các thủ tục đảm bảo an toàn cho máy tính cá nhân, máy tính mạng và truy cập
Internet?
3.6. Trình bày các hình thức lạm dụng kỹ thuật máy tính thông dụng hiện nay (ví dụ
hacking, quả, thì tại sao phải thực hiện nó?
3.7. Công ty bạn đang công tác đã tổ chức công tác kế toán tự động hoá, được nối mạng
nội bộ và cracking, …)
D. Các bài tập tình huống
3.1 Bạn là một kiểm toán viên được phân công kiểm toán cho khách hàng XYZ. Bạn đã
tiến khảo sát sơ bộ hệ thống và chính sách kế toán của công ty. Những thông tin thu thập được
như sau:
+ Ban kiểm soát của công ty bao gồm kế toán trưởng, trường phòng tài vụ, phó giám
đốc tài chính và trưởng phòng ngân sách
+ Trưởng phòng tài vụ là đã từng là trợ lý của ông A, người liên quan đến vụ xì cang
đan tham ô tiền cách đây 3 năm
+ Công ty có kế hoạch thay đổi phương pháp trích khấu hao tài sản cố định. Qua
những lần trò chuyện, ban quản lý công ty ám chỉ rằng, nếu công ty kiểm toán không đồng ý
việc thay đổi này thì công ty XYZ sẽ thay đổi đơn vị kiểm toán
+ Phó giám đốc phụ trách tài chính của công ty là giám đốc của phòng kiểm toán nội
bộ với 5 nhân viên
+ Quyền lực chi phối trong công ty dường như tập trung vào 3 anh em: giám đốc điều
hành, chủ tịch HĐQT và phó giám đốc phụ trách tài chính
+ Việc đánh giá hoạt động của các bộ phận trực thuộc dựa trên đánh giá chủ quan bởi vì
các nhà quản lý cho rằng việc áp dụng các phương pháp đánh giá truyền thống là không hiệu
quả
+ Thu nhập của công ty tăng liên tục trong 5 năm qua nhưng thời điểm hiện tại đang
có dấu hiệu chững lại và giảm xuống
+ Bạn đã xem xét các hướng dẫn chính sách và thủ tục bằng văn bản của công ty liên
quan đến khách hàng, nhà cung cấp và nhân viên
+ Đánh giá sơ bộ về hệ thống kế toán là tốt cũng như là việc áp dụng các thủ tục kiểm
soát nội bộ.
Y
êu c
ầu:
+ Dựa trên những thông tin trên, hãy đưa ra những vấn đề có thể phát sinh liên quan
đến các thành phần của KSNB theo COSO
3.2 Giải thích những sai phạm sau đây trong nguyên tắc phân chia trách nhiệm và đưa
1
ra các thủ tục kiểm soát bổ sung cần thiết
a. Nhân viên chấm công A ghi nhận thời gian làm việc 40g cho một nhân viên đã nghỉ
làm. Sau đó A tính toán và ký duyệt vào bảng lương phải trả trong tháng
b. Nhân viên thủ quỹ B tạo ra một hoá đơn giả từ một công ty mang tên anh họ của B.
Sau đó B lập phiếu chi thanh toán cho hoá đơn đó.
c. Một nhân viên của phân xưởng A bước ra khỏi kho hàng của phân xưởng với một
số sản phẩm trong tay, đồng thời ghi chép vào thẻ kho là xuất các sản phẩm qua phân xưởng
lắp ráp.
d. Thủ quỹ nhận tiền thanh toán từ khách hàng, cất vào túi cá nhân và không ghi giảm số
phải thu trên tài khoản của khách hàng.
3.3 Công ty XYZ nhờ bạn tư vấn bố trí các công việc sau cho 3 nhân viên kế toán:
+ Ghi sổ cái tổng hợp
+ Theo dõi các khoản phải thu
+ Theo dõi các khoản phải trả
+ Lập các phiếu thu, phiếu chi
+ Theo dõi nhật kí chi tiền
+ Theo dõi các khoản hàng bán trả lại và giảm giá
+ Đối chiếu sổ phụ ngân hàng
+ Thủ quỹ
a.Liệt kê các cặp chức năng mà một nhân viên không thể kiêm nhiệm được
b. Phân chia công việc cho 3 nhân viên trên
3.4. Anh, chị được tuyển dụng làm kế toán trưởng cho một công ty tư nhân trách
nhiệm hữu hạn có quy mô vừa. Công ty có 1 nhà máy sản xuất, Phòng mua hàng và phòng kinh
doanh. Hoạt động kinh doanh của công ty bao gồm nhập khẩu vật tư, sản xuất, gia công, bán
trong nước và xuất khẩu. Chủ công ty- ông Anh đặt ra yêu cầu với kế toán trưởng như sau:
- Đối với nội bộ công ty cần cung cấp các thông tin chính xác, trung thực.
- Cần đảm bảo an toàn tối đa cho tài sản và thông tin của công ty.
- Các thông tin cung cấp cho bên ngoài, nhất là các báo cáo thuế, phải ở một mức
độ phù hợp, với khả năng nộp thuế thấp nhất có thể được nhưng không phạm pháp.
- Sắp đến phải tiến hành tin học hoá công tác kế toán.
- Kế toán trưởng chịu sự chỉ đạo trực tiếp từ giám đốc tài chính của công ty.
BGĐ của công ty bao gồm ông Anh- tổng giám đốc, cô Hoa- giám đốc tài chính- là con
gái ông Anh, anh Minh- giám đốc mua hàng- con trai ông Anh, anh Hoàng- giám đốc bán hàng-
chồng cô Hoa. Phòng kế toán của công ty có 7 nhân viên, có trình độ từ trung cấp kế toán,
chủ yếu là người quen trong gia đình ông Anh. Kế toán trưởng tiền nhiệm đã nghỉ việc
không rõ lý do. Anh, chị đề nghị được tìm hiểu qua tình hình trước khi chính thức nhận việc.
Sau một buổi sáng tìm hiệu, anh, chị nhận thấy các vấn đề sau:
- Không có đầy đủ các chứng từ trong khâu mua hàng
- Một số mặt hàng được mua với giá cao và thanh toán bằng tiền mặt
- Thiếu các thủ tục xét duyệt và chuẩn y khi bán chịu hay khi thanh toán nợ phải trả
- Ông Anh thường xuyên làm việc ở nhà máy, ít khi có mặt tại VP công ty.
- Một số khách hàng lớn thường trả lại hàng, hàng bị trả lại được thanh lý với giá rất
thấp
- Nhân viên phòng kế toán không tỏ thiện chí và không hợp tác
- Từ khi thành lập cho đến nay, công ty chưa kiểm kê tài sản.
Ông Anh cam kết sẽ hỗ trợ anh, chi trong công việc mới. Hãy nhận định về hệ thống
kiểm soát nội bộ của công ty và cho biết anh, chị có nhận làm KTT của công ty hay không? Tại
sao?
3.5. Xí nghiệp Z là đơn vị nội bộ hạch toán phụ thuộc của công ty ABC. Xí nghiệp có đề
2
án tiến hành tin học hoá công tác kế toán. Trước khi đề án được tiến hành, công ty ABC tiến
hành công tác kiểm toán nội bộ đối với xí nghiệp Z. Ông Trung là kiểm toán viên nội bộ của
công ty được giao nhiệm vụ này. Ở phần hành kế toán phải trả, ong Trung đã tiến hành kiểm tra
ngẫu nhiên 50 nghiệp vụ, kiểm tra tất cả các chứng từ gốc có liên quan. Các nội dung kiểm tra
bao gồm tính thực tế của nghiệp vụ, việc xét duyệt, quá trình xử lý, ghi sổ và báo cáo. Trong 50
nghiệp vụ trên, có 45 nghiệp vụ có đầy đủ chứng từ gốc, được kiểm tra, xét duyệt và ghi sổ
chính xác. 5 nghiệp vụ còn lại là 5 nghiệp vụ mua dịch vụ được xử lý theo yêu cầu của các
quản lý trong xí nghiệp. Trong 5 nghiệp vụ trên, có 1 nghiệp vụ với số tiền 5.200.000 đ cho
hoạt động bảo trì và sửa chữa máy móc được thanh toán cho DN tư nhân TNHH Sửa chữa cơ
khí Sao Mai, nhưng không có chữ ký duyệt, không có yêu cầu hay đề nghị sửa chữa và không
có biên bản nghiệm thu. Ông Trung phát hiện thêm trong năm tài chính có 8 hoá đơn cũng của
DN tư nhân TNHH Sửa chữa cơ khí Sao Mai, cho dịch vụ sửa chữa và bảo trì, với số tiền từ
5.000.000đ đến 8.000.000đ. Trên các chứng từ này có chữ ký tắt của ông Huỳnh, trưởng bộ
phận giám sát sử dụng máy móc trang bị của xí nghiệp. Khi trao đổi với ông Huỳnh, ông
Huỳnh cho biết ông không hề ký tắt trên các chứng từ nói trên, và nói rằng không hề biết DN tư
nhân TNHH Sửa chữa cơ khí Sao Mai là doanh nghiệp nào. Sau khi xác minh, DN tư nhân
TNHH Sửa chữa cơ khí Sao Mai không hề có thật.
Yêu cầu:
1. Phân tích các sai phạm, các rủi ro đối với hệ thống thông tin kế toán của xí nghiệp Z.
2. Thiết lập các thủ tục kiểm soát nhằm phát hiện, ngăn chặn các rủi ro nói trên.
E. BÀI TẬP TỰ LÀM
3.1. Công ty của anh, chi đã trang bị hệ thống máy tính cho các phòng ban. Ơ bộ phận
kho, có một máy vi tính được sử dụng để phục vụ cho công tác quản lý hàng tồn kho, theo dõi
nhập xuất kho và lập, in thẻ kho cũng như các báo cáo khác khi có yêu cầu. Trong quá trình
phân tích hệ thống kế toán hàng tồn kho, anh (chị) phát hiện rằng: có một nhân viên của bộ
phận kho có trình độ trung cấp tin học ứng dụng. Nhân viên này thực hiện các công tác sau:
- Nhận các phiếu yêu cầu vật tư, hàng hoá, kiểm tra, xét duyệt số lượng xuất kho
- Thực hiện tác vụ xuất kho, nhập liệu nghiệp vụ xuất kho vào máy tính, cập nhật thẻ
kho
- Cuối tháng, in thẻ kho, báo cáo nhập xuất tồn các mặt hàng tồn kho, kiểm tra, đối
chiếu , điều chỉnh, chuyển cho trưởng bộ phận quản lý kho ký duyệt và gửi cho bộ phận kế toán.
Khi thảo luận về kiểm soát hệ thống cho ứng dụng kế toán hàng tồn kho với trưởng bộ
phận quản lý kho, trưởng bộ phận quản lý kho cho biết máy tính đã được sử dụng rất hiệu quả
trong công tác quản lý kho, do đó không cần bất kỳ một thủ tục kiểm soát nào khác nữa cả.
Yêu cầu: Trình bày vắn tắt về các rủi ro có thể xảy ra đối với hệ thống kế toán hàng tồn
kho, các rủi ro
đối với doanh nghiệp và đưa ra các thủ tục kiểm soát để khắc phục các rủi ro trên.
3.2. Khi thiết kế hệ thống nhận đơn đặt hàng , một kiểm toán viên nội bộ có đề nghị
nên kiểm tra số
dư nợ của khách hàng khi nhận một đơn đặt hàng của khách hàng tương ứng là:
10.000.000đ ≥ (số dư nợ Khách hàng sau khi cộng thêm giá trị đơn đặt hàng) ≥ 0
10.000.000đ là giới hạn tín dụng của khách hàng lớn nhất của doanh nghiệp.
Hãy cho biết thủ tục kiểm soát này là gì? (kiểm tra giới hạn, kiểm tra hợp lệ, kiểm tra dữ
liệu, kiểm soát xử lý?) Giải thích.
3.3. Anh Tin là kiểm toán viên nội bộ của công ty Highlight. Tin được phân công xem
xét và đánh giá hệ thống kiểm soát chung của phòng thông tin quản trị của công ty, Đó là một
trung tâm với bảng hiệu Neon rất nổi bật. Trung tâm nằm ngay ở tầng trệt trong toà nhà bốn
3
tầng bên cạnh sông và dưới mực nước lũ 4 inch.
Tin bước vào toà nhà. Anh gặp cô tiếp tân và xin gặp trưởng phòng thông tin quản trị.
Không cần hỏi Tin là ai và liên hệ về việc gì, cô tiếp tân báo anh trưởng phòng đã đi khỏi trung
tâm trong vài phút và bảo anh ngồi đợi trong phòng máy tính.
"Chúng tôi có 4 vị khách đang đợi ở đây. Họ dường như đang mệt mỏi vì những ngọn
đèn nhấp nháy của cái bảng điện tử.
"Bảng điện tử gì vậy"
"Đó là bảng nằm cạnh cái bình 10 gallon để nấu cà phê bằng gas". Cô thư ký trả lời.
Anh Tin đi bộ xuống trung tâm dữ liệu, dọc theo hành lang đông người đến căn tin. Dọc
theo 2 bên của hành lang, anh chú ý có nhiều giá để đĩa từ được dán nhản rất đẹp với nội
dung như "Tập tin chính TK phải thu của khách hàng", "Tập tin chính tiền lương nhân viên", "
báo cáo cổ phần" và Sổ Cái các TK. Anh ấy dừng lại một lát để nhìn trò chơi ném vòng lấy quà
và chú ý rằng người ta có thể lấy các chiếc vòng từ 2 bên thành của chỗ đựng đĩa mềm. "Thật
là những người thông minh lanh lẹ, đã biết tận dụng cách cho những chiếc vòng không có giá
trị đó".
Khi Tin bước vào phòng dữ liệu, anh chú ý thấy nhân viên mải mê quăng tài liệu vào
trong một thùng dán nhản "thông tin đầu vào". Nhân viên nhập dữ liệu đang nhập thông tin
vào máy tính. Tin nhận thấy tài liệu được chọn theo nguyên tắc "LIFO tuỳ ý".
Bước vào phòng máy tính, Tin chào anh chàng duy nhất trong phòng, một nhân viên vận
hành đang bận rộn bấm lỗ các thẻ chấm công và bỏ chúng vào tập hồ sơ gọi là "Hồ sơ tính
lương nhân viên"
"Thật là một nhân viên đáng giá" Tin ngẫm nghĩ "thật là hay khi thấy được một người
nỗ lực làm những việc như vậy."
Tin rót một tách cà phê, đếm tiền lẻ và đặt nó lên giá của các hộp đĩa. Tin tự hỏi không
biết có giọt cà phê nào lan xuống sàn nhà như đã lan qua các hộp đĩa không.
Tin chú ý rằng nhân viên vận hành máy đã xử lý các tờ check trả lương không được đánh
số trước qua một máy ký séc, đồng thời tách giấy than khỏi séc. Liên thứ tư của bảng séc
được chuyển đến một giỏ bằng gỗ trong khi chiếc máy chạy một cách êm ái. Do đó anh nhân
viên có cơ hội để hút thuốc và trò chuyện với hai anh chàng kiểm thư từ. Tin đã thực sự có ấn
tượng đến mối quan tâm của anh NV vận hành về vấn đề gọn gàng. Anh ấy huỷ ngay cả cả
những báo cáo in ra từ máy tính với các thông số kỹ thuật vi tính như số nghiệp vụ xử lý, bắt
đầu và kết thúc khi nào qua máy huỷ giấy ngay sau khi xử lý lương xong. Tin nhận một nụ
cười thoả mãn từ anh NV vận hành khi anh tán dương về cái vẻ gọn gàng của phòng.
Tin thấy một cái hộp trong góc với nhãn "Đến tập tin dự phòng" và hỏi "cái đó để làm gì
vậy".
Anh NV vận hành giải thích rằng tổ trưởng BP bảo trì máy tính cho phép trung tâm dữ
liệu lưu trữ các chương trình quan trọng ở trong ngăn tủ khoá của anh ấy.
"Chương trình gì vậy"
"Như tôi biết thì chương trình duy nhất ở đó là chương trình mô phỏng các nhân vật
trong chuyện hoạt hình".
Tin liếc qua phòng báo chí và lập tức thấy ngay anh chàng trưởng thông tin quản trị đã
tổ chức như thế nào. Ba khẩu hiệu mà gây ấn tượng đến Tin nhất là:
1) Trung thực là phương châm của chúng ta. Tất cả tài liệu vào phải được xử lý ngay
theo nguyên tắc đến trước, xử lý trước.
2) Đây là vận hành xử lý dữ liệu, không phải dịch vụ phân phối. Tất cả thông tin ra
cho tuần hiện hành phải được đặt trên chiếc bàn lớn trong căn tin trước 4 giờ mỗi chiều thứ sáu.
Hãy tự giúp đỡ mình.
3) Để xúc tiến xử lý và giảm bớt giấy tờ không cần thiết, những tài liệu không được máy
tính chấp nhận do số liệu không cân bằng, không khớp hay dữ liệu không hợp pháp phải được
ngay lập tức sửa và nhập lại bởi NV vận hành.
Anh trưởng phòng thông tin quản trị vào, chào Tin và xin lỗi vì đã đi quá lâu vì anh ấy
mất nhiều thời gian để tìm một ống xịt nước đủ dài để kéo vào phòng dữ liệu thông qua tấm
4
vách ngăn bằng gỗ với phòng nấu nước bên cạnh.
"Thật là một ý kiến hay" Tin nói "Sẽ rẻ hơn nhiều so với mua một bình chữa cháy cho
trung tâm". "Anhhấy văn phòng như thế nào" Anh trưởng phòng hỏi.
"Rất tốt" Tin trả lời, "tôi sẽ đi ngay để còn làm việc khác".
Yêu cầu: nếu bạn phân công đánh giá về phần kiểm soát chung trong kiểm soát hệ thống
tại trung tâm dữ liệu này, bạn sẽ đánh giá như thế nào trong báo cáo của mình.
3.4. Bạn là tổng giám đốc của công ty kinh doanh vật liệu xây dựng. Trong sáu tháng
vừa qua, công ty đã liên tục mất khách hàng về một đối thủ cạnh tranh. Đối thủ này có giá chào
bán thấp hơn một chút. Bạn linh cảm có một vấn đề gì đó đã xảy ra và tiến hành điều tra. Bạn
biết được rằng có một trong số những nhân viên của bạn truy cập vào máy tính và lấy đi thông
tin về giá sẽ chào bán và bán thông tin này cho đối thủ cạnh tranh.
Yêu cầu
a. Chỉ ra sự yếu kém trong kiểm soát nội bộ của hệ thống máy tính của công ty bạn
là nguyên nhân dẫn đến hành vi gian lận trên.
b. Theo bạn, thông tin về giá chào bán được truy xuất, trộm cắp và bán cho đối thủ
cạnh tranh của công ty như thế nào?
c. Làm thế nào để ngăn ngừa và phát hiện gian lận này?
3.5 Các thủ tục kiểm soát nào cần thiết để ngăn ngừa các tình huống sau phát sinh:
1. Ô nhập “Số ngày làm việc” trong chương trình tính lương cho nhân viên ghi nhận số
ngày làm việc thực tế của nhân viên trong tháng. Trong danh sách trả lương có 1 nhân viên làm
việc 45 ngày.
2. Một nhân viên kỹ thuật bộ phận công nghệ thông tin truy cập vào trong dữ liệu của
chương trình và thay đổi tiền lương phải trả cho mình từ 3tr lên 3.5tr
3. Trong danh sách các phiếu chi tiền, có 2 nghiệp vụ có số phiếu chi trùng nhau
4. Một công ty mất toàn bộ dữ liệu cần thiết sử dụng cho chương trình kế toán sau khi
thay đổi máy tính mới
5. Trong báo cáo liệt kê hoá đơn GTGT mua vào bán ra được in ra từ 1 chương trình kế
toán có những dòng hoá đơn không có mã số thuế
6. Trong bảng kê bán hàng, có ngày của hóa đơn bán hàng phát sinh trước ngày đặt hàng
của khách hàng .
7. Trong phần hành chi tiền, có 2 nghiệp vụ chi tiền thanh toán cho cùng 1 hóa đơn vào
2 ngày 13 và 26 trong tháng
8. Trong quá trình nhập liệu khoản thanh toán 104,000,000 từ khách hàng, kế toán
nhập số 0 thành chữ “O”. Do đó, chương trình đã không xử lý được nghiệp vụ, số dư của khách
hàng cũng không thay đổi
9. Sau khi hoàn tất quá trình khai báo và nhập số dư đầu kì các tài khoản, đối tượng chi
tiết của một phần mềm kế toán mới đưa vào sử dụng, kế toán đã tiến hành khoá sổ số dư đầu kì.
Khi đối chiếu số dư nợ của tài khoản 131 thì lại không khớp với số dư tổng hợp các khoản
phải thu của các khách hàng.
10. Khi xem báo cáo tồn kho của một mặt hàng, có những thời điểm lượng hàng tồn kho
của mặt hàng này bị âm do đó đã dẫn đến việc tính toán giá xuất hàng tồn kho bị sai.
3.6 Doanh nghiệp X là doanh nghiệp thương mại kinh doanh mặt hàng máy tính. Tháng
11/2004, DN bắt đầu sử dụng phần mềm kế toán AIS vào trong công tác kế toán của mình.
Phần mềm được cài đặt nối mạng cục bộ trên 4 máy. Phòng kế toán hiện hành có 4 nhân viên A,
B, C, D trong đó A là kế toán trưởng của doanh nghiệp. Phần mềm có đầy đủ các chức năng
để ghi nhận tất cả các nghiệp vụ kế toán phát sinh của 1 doanh nghiệp thương mại. Cụ thể các
chức năng và quyền sử dụng như sau:
Chức
năng
Quyền sử dụng có thể
phân chi
a
5
+ Thu tiền Xem, thêm, sửa, xóa
+ Chi tiền Xem, thêm, sửa, xóa
+ Mua hàng – nhập kho Xem, thêm, sửa, xóa
+ Trả lại hàng mua Xem, thêm, sửa, xóa
+ Giảm giá hàng mua Xem, thêm, sửa, xóa
+ Doanh thu bán hàng Xem, thêm, sửa, xóa
+ Xuất kho Xem, thêm, sửa, xóa
+ Hàng bán trải lại Xem, thêm, sửa, xóa
+ Giảm giá hàng bán Xem, thêm, sửa, xóa
Thiết lập hệ thống (Nhập số dư, tạo danh mục
tài khoản, khách hàng, nhà cung cấp, hàng tồn kho)
Xem, thêm, sửa, xóa
Y
êu c
ầ u:
+ Với vai trò là kế toán
trưởng,
bạn được giao xét duyệt tất cả các nghiệp vụ kế toán phát
sinh. Hãy nêu cách thức mà A có thể áp
dụng
để xét
duyệt
các
nghiệp
khi sử
dụng chương trình
AIS
+ Phân chia các công việc kế toán nột cách hợp lý cho từng nhân viên phòng kế toán
của doanh
nghiệp
X khi sử
dụng phần mềm
kế toán AIS.
+ Cho
đánh
giá,
nhận
xét về việc
phân
chia
công
việc trên
6