Bai 28 Tia X

Kiểm tra bài cũ?


2


Dùng tia X để chụp phim phát hiện bệch bên trong cơ thể.
Xương cánh tay gãy

3


Vật phát
Lí ngườ
AiNhà
là người
hiện irứ
tia cX?
(1845- 1923)

Đã tìm ra tia Rơnghen
(cũng gọi là tia X). Giải
thưởng Nobel 1901

Wihelm Conrad Roentgen

Ống phóng tia Catot

4

Thí nghiệm của
Rơnghen -1895

Ống phóng tia Catot

-Khi làm thí nghiệm với ống phóng tia Catot,
ơng phát hiện có 1 bức xạ phát ra. Bức xạ
này mắt khơng nhìn thấy, nhưng làm đen
tấm kính ảnh được gói kín và đặt trong hộp.


- Thí nghiệm: cho tia bức xạ từ
ống phóng Catot qua bàn tay tới
phim ảnh thấy được cấu tạo của
xương bên trong bàn tay (hình
bên). Từ đó Rơnghen khẳng định
có bức xạ phát ra, vì chưa hiểu rõ
bản chất, ơng đặt là TIA X (sau
này còn gọi là tia Rơnghen)
 Kết luận: Mỗi khi một chùm tia catôt – tức một
chùm electron có năng lượng lớn – đập vào một
vật rắn thì vật đó phát ra tia X.
6


1. Cấu tạo ống Cu – lít – giơ (Coolidge):
Catot K

Anot A

Ống thủy tinh
rút chân không

Dây nung vonfram
7


1. Cấu tạo ống Cu – lít – giơ (Coolidge):
Ống thủy tinh chân không gồm: dây nung
FF’ bằng vonfam (làm nguồn electron), và
hai điện cực
(Catot, Anot)
- Catốt K: bằng kim
loại, hình chỏm cầu.
- Anốt A: bằng kim loại, có khối lượng
nguyên tử lớn, điểm nóng chảy cao, và được
làm nguội bằng dòng nước khi hoạt động.
8


2. Hoạt động
Minh họa hoạt động ống Culitgio
+

F

Anốt

Catốt
F’

TiaX

Nước làm nguội


2. Hoạt động

+

F

Anốt

Catốt
F’

Nước làm nguội

TiaX
electron
được
tạothế
ra nhờ
CácCác
electron
chuyển
động
nào đâu?
bên trong ống ?

electron phát
ra từ
dâytrong
nungđiện
FF’ được
 Các
Các electron
chuyển
động
trườngnung
giữa
nóng và
bằng
dịng điện.
catot
anot


2. Hoạt động
 Đặt hiệu điện thế vài chục kilơvôn giữa
anôt và catôt, các electron phát xạ ra từ dây
nung FF’, được tăng tốc trong điện trường
mạnh đến đập vào anơt A làm phát ra tia X.
+

F

Anốt

Catốt

F’

Nước làm nguội


1. Bản chất

 Tia X là sóng điện từ có bước sóng từ 10-11m đến 10-8m

2. Tính chất
 a. Tính
chất
bật
và
quan
trọng
nhất
là
khả
năng
Tính
chấtnổi
nổi
bật
và
quan
trọng
nhất
của
tia

X
Tia X cùng bản chất
đâmlàxuyên.
(Tia X có bước sóng càng ngắn thì khả
gì?
với càng
tia tửlớn)
ngoại, vậy
năng đâm xuyên

bản chất của tia X là
 Điều gì làm nên
gì?
sự khác biệt giữa
2 bức ảnh?

Ánh sáng nhìn thấy khi
gặp vật cản có thể bị
hấp thụ hoặc phản xạ.

Tia X khi gặp vật
cản có thể xuyên
qua vật cản .
12


TC1: Khả năng đâm xuyên
Tia X đi qua
được các vật
không trong

suốt đối với
ánh sáng như
gỗ, giấy, các
mô mềm như
thịt, da..
13


Đối
các
mơ xun
cứng
Tia với
X dễ
dàng
như
loại,
tia X
khó
qua kim
1 tấm
nhơm
dày
xun
qua hơn,
kim
vài xentimet,
nhưng
loại có ngun tử
khơng thể xun qua

lượng càng lớn thì khó
lớp chì vài milimet
qua hơn.

Vì sao trong các
phịng chụp
X-quang, người ta
thường sử dụng
các tấm chắn bằng
chì?
Áo chì bảo vệ khi chụp X-quang
14


1. Bản chất
2. Tính chất
a.Tính chất nổi bật và quan trọng nhất

là khả năng đâm xuyên.
b. Làm đen kính ảnh. -> chụp điện
c. Làm phát quang một số chất. -> chiếu điện
d. Làm ion hóa khơng khí.
e. Có tác dụng sinh lý: Hủy diệt tế bào…

Nêu các
tính chất
khác của
tia X.

->Dùng chữa trị ung thư nông.

15


1. Bản chất
2. Tính chất
a.Tính chất nổi bật và quan trọng nhất

là khả năng đâm xuyên.
b. Làm đen kính ảnh.
c. Làm phát quang một số chất.
d. Làm ion hóa khơng khí.
e. Có tác dụng sinh lý: Hủy diệt tế bào…

So sánh
tính chất
của tia X
với tia tử
ngoại?

=> Tia X có đủ các tính chất của tia tử
ngoại, đó là bằng chứng về sự đồng nhất bản
chất giữa 2 loại tia này.
16


1. Bản chất
2. Tính chất
a.Tính chất nổi bật và quan trọng nhất

là khả năng đâm xuyên.
b. Làm đen kính ảnh. -> chụp điện
c. Làm phát quang một số chất. -> chiếu điện
d. Làm ion hóa khơng khí.
e. Có tác dụng sinh lý: Hủy diệt tế bào…

Nêu các
công dụng
của tia X

->Dùng chữa trị ung thư nông.

17


3. Công dụng
- Trong y học: chiếu điện,
chụp điện, chuẩn đốn, chữa
bệnh ung thư, diệt khuẩn…
-Trong cơng nghiệp: Tìm
khuyết tật bên trong các
vật đúc bằng kim loại,
tinh thể
- Trong giao thơng: Kiểm
tra hành lí của các hành
khách đi máy bay.
Tìm X-quang
các
vật thể
lạ

Điều
trị ung
thư
Chụp
chuẩn
lọt vào
cơ thể
- Trong PTN: nghiên
đoán
bệnh
cứu thành phần, cấu
1 hành khách có mang vũ khí: súng, dao
trúc vật rắn
18


Sóng điện từ và sóng ánh
sáng có những điểm nào
giống nhau?

-Cùng
Có sựlan
đồng
nhấttrong
giữa
truyền

Tia gamma:
- Do sự phân rã hạt nhân
- Cùng bản chất với tia X

(cũng là sóng điện từ, nhưng
bước sóng ngắn hơn ( dưới
10-11m), khả năng đâm xuyên
mạnh hơn)

-Đều có các tính chất
truyền thẳng, khúc xạ,
phản xạ, cũng gây giao
thoa và nhiễu xạ.

Dựa
vàonêu
đâucác
để sóng
phân hoặc
biệt
Em
hãy
sóngchất
này?là sóng
bức xạ các
có bản
điện từ?

sóng
từvới
và sóng
chân điện
khơng
cùng ánh

1 tốc
sáng.
độ c (c = 3.108 m/s )

 Sóng vơ tuyến, tia hồng
ngoại, tử ngoại, ánh sáng
nhìn thấy, tia X, tia gamma


Dựa vào kiến thức đã học ở chương Sóng điện từ, và
Sóng ánh sáng, em hãy sắp xếp các sóng hoặc các tia
sau theo thứ tự bước sóng giảm dần?
Sóng vơ tuyến, ánh sáng nhìn thấy, tia tử ngoại,
tia hồng ngoại, tia gamma, tia X
Bước sóng:
Theovơbước
*Sóng
tuyến:sóng
từ vàigiảm
mét->dần:
vài km
*Tia hồng ngoại: 760nm-> vài mm
Sóng
tuyếntia->hồng
ngoại- ánh sáng nhìn thấy*As
nhìnvơ
thấy:
380nm
760nm
tia tử

tửngoại:
ngoạigamma.
*Tia
vàitia
nmX-tia
-> 380nm
*Tia X: 10-11m -> 10-8 m
*Tia gamma: nhỏ hơn 10-11m
20