Bai 28 Ca Hue tren song Huong Giao an tich hop lien mon

Ngày soạn: 20/2/2018
Tiết 113:
Văn bản: CA HUẾ TRÊN SÔNG HƯƠNG
Hà Ánh Minh
I. Mục tiêu cần đạt:
a. Kiến thức:
- Thấy được vẻ đẹp một sinh hoạt văn hố ở cố đơ Huế, một vùng dân ca phong phú
về nội dung, đa dạng giàu có các điệu hò điệu lí về làn điệu, độ đáo về không gian diễn
xướng, hấp dẫn bởi nét cổ kính trầm mặc của xứ Huế
- Nội dung chính của văn bản “Ca Huế trên sơng Hương” đó là giới thiệu nguồn gốc
ca Huế được hình thành từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình trang trọng, uy nghi;
Các làn điệu dân ca Huế rất phong phú, đa dạng (các điệu hò, các điệu lí...) thể hiện các cung
bậc tình cảm của con người và cuộc sống lao động sản xuất xứ Huế; Các nhạc cụ biểu diễn
ca Huế phong phú; Cách thức và yêu cầu biểu diễn ca Huế .
- Nắm được nghệ thuật của văn bản “Ca Huế trên sông Hương”: Thể loại văn bản nhật
dụng với kiểu loại thuyết minh. Phân biệt với cá thể loại khác như tùy bút và bút kí.
b. Kĩ năng :
- Rèn kĩ năng tóm tắt văn bản; kĩ năng đọc diễn cảm; rèn kĩ năng phân tích tác phẩm
văn bản nhật dụng (thể loại thuyết minh) qua thể kí có kết hợp với nghị luận và miêu tả, cảm
thụ, vận dụng làm thể loại văn biểu cảm về tác phẩm văn học
c. Thái độ:
- Học sinh có thái độ học tập nghiêm túc, u thích mơn Văn và tự hào về văn hóa
quê hương đất nước. Nắm được giá trị thẩm mĩ của ca Huế đối với nền văn hóa Việt nam
- Biết cách sử dụng từ ngữ diễn tả khi cảm thụ tác phẩm
- Nắm được các phương pháp khi làm bài văn biểu cảm
II. Chuẩn bị:
- GV: Chuẩn bị tài liệu, soạn giảng
- HS: Tìm hiểu về Huế và soạn bài
IV. Tiến trình dạy và học:
1. Ổn định tổ chức lớp:
2. Bài mới :

(Giáo viên chiếu hình ảnh bản đồ Việt Nam).
? Từ những kiến thức địa lý đã học, em hãy chỉ ra vị trí của Huế trên bản đồ Việt Nam và
nêu một vài hiểu biết của em về Huế?
- Giáp Quảng Trị và Đà Nẵng
- Là kinh đô của triều Nguyễn từ 1802-1945
- Nổi tiếng với các lăng tẩm, đền đài: Lăng Tự Đức, lăng Khải Định,… cùng các địa danh:
sông Hương, núi Ngự, cầu Tràng Tiền,…
- GV cho hs xem thêm một số hình ảnh của Huế và giới thiệu vào bài:


Cố đô Huế không chỉ nổi tiếng với những danh lam thắng cảnh, những di tích lịch sử
đã được UNESCO cơng nhận là di sản văn hóa thế giới mà Huế còn làm say lòng người bởi
những nét đẹp văn hóa khơng thể trộn lẫn vào đâu được. Đó chính là những làn điệu dân ca
và âm nhạc cung đình Huế. Để hiểu hơn về ca Huế, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu trong tiết học
ngày hơm nay qua văn bản “Ca Huế trên sông Hương” của tác giả Hà Ánh Minh.
Hoạt động của Gv và Hs
Hà Ánh Minh là một nhà báo. Thường đi
nhiều nơi và viết về nhiều vấn đề khác nhau
trong cuộc sống nên phong cách báo của Hà
Ánh Minh rất chân thực và mang tính thời sự.
Thể loại mà Hà Ánh Minh viết chủ yếu là tùy
bút và bút kí.
? Nhìn vào thơng tin cuối văn bản, em hãy cho
biết xuất xứ của văn bản?
Hướng dẫn đọc : Đọc chậm rãi, rõ ràng, nhấn
mạnh những câu văn liệt kê, miêu tả và ngắt
nhịp ở những câu đặc biệt để thể hiện đúng
cảm xúc.
Giáo viên đọc mẫu,sau đó gọi hai học sinh đọc
rồi cho một vài học sinh nhận xét cách đọc của

bạn
Giải thích từ khó
- GV yêu cầu HS giải thích một số từ khó và
cho HS xem hình ảnh, giới thiệu mở rộng

Nội dung kiến thức
I. Tìm hiểu chung :
1. Tác giả: Hà Ánh Minh là một nhà báo

2. Tác phẩm
a.Xuất xứ:
- In trong báo Người Hà Nội
b. Đọc, giải thích từ khó.

Nhạc cung đình, nhã nhạc: là thể loại
nhạc của cung đình thời phong kiến,
thường được biểu diễn cho vua chúa
trong thời phong kiến. Nhã nhạc
đã được UNESCO công nhận là kiệt tác
nghệ thuật phi vật thể vào 2003.
Nhạc thính phịng: Nhạc thính phòng
theo định nghĩa nhạc cổ điển Âu châu là
một loại nhạc được nghe trong một
phòng nhỏ, do một ban nhạc chỉ có vài
cây đàn dây, hay nhiều nhất là khoảng 8
tới 10 cây đàn
? Qua việc đọc văn bản em thấy bài Ca Huế c.Thể loại: Bút kí


trên sông Hương được viết bằng thể loại nào?

? Thể bút kí các em đã được học ở lớp 6 rồi,
vậy 1 bạn hãy nhắc lại cho cô đặc điểm của bút
kí?
- Bút kí: ghi lại một sự việc trong cuộc sống
qua đó bộc lộ suy nghĩ, tình cảm của tác giả.
? Bút kí là ghi chép, vậy VB “Ca Huế trên sơng
Hương” ghi chép lại điều gì?
- Ghi lại một nét sinh hoạt của con người xứ
Huế : ca Huế
GV: Như vậy chúng ta có thể thấy được VB
“Ca Huế trên sơng Hương” là một văn bản
nhật dụng nói về một nét sinh hoạt văn hóa của
người dân xứ Huế, thơng qua đó, Hà Ánh Minh
muốn giới thiệu cho bạn đọc những vẻ đẹp của
cảnh vật và con người xứ Huế đồng thời cho
bạn đọc biết thêm về những làn điệu dân ca
Huế.
? Trong tác phẩm, tác giả đã sử dụng những d. PTBĐ: Thuyết minh kết hợp với
phương thức biểu đạt nào?
miêu tả và biểu cảm
- Bài văn chủ yếu giới thiệu cho người đọc
về ca Huế, bởi vậy, phương thức biểu đạt
chính của văn bản là thuyết minh. Và, về
văn bản thuyết minh, các em sẽ được tìm
hiểu kĩ hơn trong chương trình Ngữ Văn 8.
II. Đọc - hiểu văn bản:
1. Giới thiệu chung về ca Huế
GV: Xứ Huế vốn nổi tiếng với các điệu hò, a. Các làn điệu ca Huế
những làn điệu dân ca, đây cũng chính là một
trong số những nét đặc trưng của xứ Huế.

Nhắc đến Huế, dường như ngay lập tức chúng
ta nghĩ ngay đến áo dài, đến nón bài thơ, đến
màu tím Huế mơ mộng, đến ca Huế,…
? Và ở trong văn bản “Ca Huế trên sông
Hương”, tác giả đã giới thiệu cho chúng ta biết
những làn điệu nào của ca Huế? Và âm hưởng,
đặc điểm nổi bật của các làn điệu ấy ra sao?


GV gợi ý: chú ý vào đoạn văn từ đầu đến “…lí
hoài năm” và từ “Đêm đã về khuya …trai
hiền, gái lịch”.
Các làn điệu ca Huế
Âm hưởng, đặc
điểm nổi bật
Các
Chèo cạn, bài Buồn bã
điệu
thai, hò đưa linh
hò
Hò giã gạo, ru Náo nức, nồng
em, giã vơi, giã hậu tình người
điệp
Hò ơ, hò lơ, xay Gần gũi với
lúa, hò nện
dân ca Nghệ
Tĩnh
Các
Lý con sáo, lí Dùng để giãi
điệu lý hoài nam, lí hoài bày tâm sự,

xuân
diễn tả nỗi
niềm,…
Các
- Khúc điệu Buồn man mac,
Khúc
Nam: Nam ai, thương cảm, bi
điệu
nam bình, nam ai
xuân, quả phụ,
tương tư khúc,
hành vân
- Tứ đại cảnh
Khơng
vui,
khơng buồn
GV: Nhìn vào bảng, ta có thể thấy rằng, khi
giới thiệu về các làn điệu ca Huế, tác giả đã kể
tên một loạt các làn điệu, đó chính là biện pháp
nghệ thuật liệt kê mà các em sẽ được học ở tiết
- NT: Liệt kê
sau.
? Vậy theo các em, việc tác giả liệt kê như vậy => Các làn điệu rất phong phú
đã cho em thấy các làn điệu ca Huế ở đây như
thế nào?
GV: Ca Huế rất phong phú và đa dạng, mỗi
một làn điệu lại mang một âm hưởng riêng. Có
làn điệu sôi nổi, náo nức như Hò giã gạo, hò
xay lúa. Có làn điệu lại bi ai, buồn thương như

Nam ai, nam bình. Và dường như, những làn
điệu ấy đều được bắt nguồn từ đời sống hàng
ngày, từ lao động sản xuất nên ca Huế rất gần
gũi. Vậy theo các em, với việc bắt nguồn như -> Thể hiện đời sống tình cảm, tâm hồn
vậy, các làn điệu ca Huế thể hiện điều gì?
của con người xứ Huế
Giáo viên bình: Các em ạ, Huế là một mảnh
đất có địa hình đa dạng: có núi, có sơng, có
rừng, có đồng bằng vì thế nên với mỗi khung
cảnh lao động, khung cảnh sống là bấy nhiêu
tâm trạng, cảm xúc. Bên cạnh đó, với khí hậu
2 mùa mưa – khơ rõ rệt, khi mùa mưa đến,
Huế như được bao phủ trong một lớp áo
chồng bàng bạc, trong một khơng gian cổ
kính nhuốm màu u buồn. Mưa như chảy vào
trong lòng người với bao tâm trạng nhớ
thương vơi đầy, những lúc ấy con người xứ
Huế lại đắm mình trong những câu hát lí con
sáo, lí mười thương. Khơng chỉ như vậy, Huế
cịn từng là kinh đô của nước ta trong thời
phong kiến triều Nguyễn kéo dài hơn 100 năm,
vì vậy, con người Huế đã chịu ảnh hưởng rất
lớn của lễ giáo phong kiến. Bởi vậy, tâm hồn
Huế trong những giai điệu có vui nhưng không
ồn ào, mà vô cùng sâu lắng, thể hiện tâm hồn
của con người Huế thật thanh lịch, kín đáo và
giàu tình cảm. Cơ mời cả lớp cùng lắng nghe
một đoạn nhạc trong bài “hò giã gạo” để
cùng cảm nhận về vẻ đẹp của ca Huế cũng

như con người xứ Huế.
b. Nguồn gốc của ca Huế
? Để tạo nên được nét độc đáo của ca Huế thì
- Kết hợp giữa dòng nhạc dân gian và
nguồn gốc chính là một yếu tố vơ cùng quan
dòng nhạc cung đình (nhã nhạc)
trọng. Hãy chú ý đoạn văn từ “Ca Huế hình
thành từ….. đầy sức quyến rũ” trong SGK trang
101. Từ những thông tin trong văn bản, em hãy
cho biết ca Huế được hình thành từ đâu?
GV cho hs xem ảnh minh họa nhạc cung đình và
nhạc dân gian.


GV: Bởi nhạc dân gian thường được nhân dân
biểu diễn trong đời sống hàng ngày nên thường
mang âm hưởng tươi vui, sôi nổi với những lời
ca mộc mạc, giản dị cịn nhạc cung đình được
các nghệ nhân biểu diễn cho vua chúa, quan lại
nên thường mang sắc thái uy nghi trang trọng.
? Theo em việc kết hợp giữa hai dòng nhạc
-> Ca Huế vừa sôi nổi, tươi vui vừa uy
tưởng chừng như trái ngược nhau ấy đã khiến
nghi, trang trọng.
cho ca Huế có đặc điểm gì?
Các em ạ, mọi người thường nói rằng: đến Huế
mà chưa nghe ca Huế thì cũng coi như là chưa
đặt chân đến Huế, chưa thấy hết vẻ đẹp của xứ
Huế. Vậy, ca Huế nghe như thế nào? Ca Huế
được biểu diễn ra sao mà độc đáo, hấp dẫn như

vậy? Chúng ta sẽ cùng tìm hiểu qua phần 2
2. Cảnh đêm ca Huế trên sông Hương
* HOẠT ĐỘNG NHĨM:
GV chia lớp thành 4 nhóm:
Nhóm 1:
- Sinh hoạt ca Huế được diễn ra vào thời gian và
không gian nào?
- Sân khấu biểu diễn của ca Huế có gì đặc biệt?
- Qua đó, em có nhận xét gì về khung cảnh và
sân khấu biểu diễn ca Huế?
Nhóm 2:
- Tác giả đã giới thiệu những nhạc cụ nào trong
dàn nhạc của b̉i biểu diễn ca Huế?
- Từ đó, em có nhận xét gì về nhạc cụ của dàn
nhạc?
Nhóm 3:
- Tác giả đã giới thiệu như thế nào về ca công
và cách biểu diễn của nhạc công trong buổi
biểu diễn ca Huế?
- Qua đó, em có nhận xét gì về những nghệ sĩ
biểu diễn?
Nhóm 4:
- Tâm trạng của người thưởng thức ca Huế được
miêu tả như thế nào?


- Tại sao nói thưởng thức ca Huế là một thú vui
“tao nhã”?
GV phát bảng phụ - HS thảo luận trong vòng 3p,
ghi kết quả vào bảng -> lên trình bày.

Nhóm 1:
a. Biểu diễn ca Huế:
? Sinh hoạt ca Huế được diễn ra vào thời gian
và không gian nào?
- Thời gian: từ đêm, kéo dài đến gần sáng
- Không gian: trên con thuyền rồng được trang
trí lộng lẫy, trôi trên dòng sông Hương.
? Sân khấu biểu diễn của ca Huế có gì đặc biệt?
- Sân khấu di động
- Người biểu diễn và người thưởng thức cùng
ngồi trong thuyền
? Qua đó, em có nhận xét gì về khung cảnh và - Khung cảnh thơ mộng, tao nhã cùng
sân khấu biểu diễn ca Huế?
sân khấu biểu diễn độc đáo
GV (chiếu hình ảnh đêm trên sơng Hương)
?Nhìn vào bức tranh trên máy chiếu, một bạn
hãy miêu tả lại khung cảnh biểu diễn ca Huế
trên sông Hương?
Các em ạ! Thưởng thức ca Huế không phải chỉ
có một hình thức là nghe trên thuyền rồng, trên
dịng sơng Hương. Thế nhưng, khi đắm mình
trong một khơng gian diễn xướng độc đáo như
vậy quả thật là một nét riêng biệt, giúp chúng ta
cảm nhận chân thực, rõ ràng về sự đặc biệt của
ca Huế, khác hẳn khi nghe trong rạp hát hay
băng đĩa tại nhà.
Nhóm 2:
? Tác giả đã giới thiệu những nhạc cụ nào trong
dàn nhạc của buổi biểu diễn ca Huế?
- Nhạc cụ: đàn tranh, đàn bầu,…

? Từ đó, em có nhận xét gì về nhạc cụ của dàn - Nhạc cụ phong phú, đa dạng
nhạc?
- Sử dụng những nhạc cụ dân tộc


- Số lượng phong phú, đa dạng
Nhóm 3:
? Tác giả đã giới thiệu như thế nào về ca công
và cách biểu diễn của nhạc công trong buổi
biểu diễn ca Huế?
- Nhạc công:
+ nam: áo dài, quần thụng, khăn xếp
+ nữ: áo dài khăn đóng
- Sử dụng các ngón đàn: vỗ, vả, day bấm,…
->chau chuốt, điêu luyện
? Qua đó, em có nhận xét gì về những nghệ sĩ
biểu diễn?

- Những nghệ sĩ biểu diễn tài ba, điêu
luyện

? Từ hoạt động của nhóm 1, nhóm 2 và nhóm 3, => Mang đậm màu sắc truyền thống,
em cảm nhận như thế nào về biểu diễn ca Huế? vừa độc đáo vừa trang trọng.
Nhóm 4:
b. Thưởng thức ca Huế:
? Tâm trạng của người thưởng thức ca Huế được
miêu tả như thế nào qua các thời điểm?
- Khi mới lên thuyền
- Khi trăng lên
- Khi b̉i biểu diễn bắt đầu

? Tại sao nói thưởng thức ca Huế là một thú vui => là một thú vui tao nhã
“tao nhã”?
- Bởi ca Huế vốn thanh cao, nhã nhặn từ nội
dung đến hình thức, được biểu diễn trong
một khơng gian mang tính nghệ thuật cao,
có nguồn gốc độc đáo.
GV: Trên thuyền rồng, khi âm nhạc cất lên
dường như con thuyền khơng cịn âm thanh nào
khác ngồi lời ca tiếng nhạc. Người thưởng
thức chìm đắm, say mê nghe những giai điệu
mượt mà đầy xúc cảm. Họ say mê quên cả thời
gian và tưởng chừng như những cảm xúc trong
lời ca ấy thấm vào thể xác, tâm hồn họ, len cả
vào trong mạch máu, vào trái tim. Bởi vậy, nghe
ca Huế là nghe tình người, là tìm đến với vẻ đẹp


tâm hồn con người. Ca Huế gieo vào tâm hồn
con người những mầm hạt của tình yêu: yêu
khúc dân ca, yêu Huế, yêu quê hương đất nước.
Và cũng bởi vậy mà người ta nói “Thưởng thức
ca Huế là một thú vui tao nhã”.
GV : Vừa rồi các em đã cảm nhận được ca Huế
qua ngôn từ miêu tả của tác giả, và để các em
hình dung rõ hơn về âm thanh của dàn hòa tấu
được tác giả miêu tả trong phần này. Cô mời cả
lớp cùng nghe đoạn nhạc khúc :Lưu thủy-kim
tiền-xn phong-long hở

? Em có nhận xét gì về ngôn ngữ sử dụng

trong bài ?
? Biện pháp nghệ thuật tiêu biểu của văn bản
là biện pháp nào ?
? Văn bản đã sử dụng kết hợp những phương
thức biểu đạt nào để làm tăng sức biểu cảm ?
? Qua văn bản, em hiểu được tình cảm gì của
tác giả đối với ca Huế?

III. Tổng kết:
1. Giá trị nghệ thuật:
- Sử dụng ngôn ngữ biểu cảm, giàu chất
thơ.
- Sử dụng thành công biện pháp nghệ
thuật liệt kê
- Kết hợp hiệu quả phương thức biểu
đạt thuyết minh, miêu tả và biểu cảm
2. Ý nghĩa:
- Thể hiện lòng yêu mến, tự hào đối với
ca Huế - một di sản văn hóa dân tộc.

4. Củng cố, hướng dẫn về nhà:
? Vậy là vừa rồi các em đã được biết thêm một vài thông tin về ca Huế. Ngoài làn điệu ca
Huế, em còn biết những làn điệu dân ca nổi tiếng nào khác ở Việt Nam không ?
(Hs tự kể tên)
GV mở rộng : Như vậy là các em đã kể tên được rất nhiều các làn điệu dân ca ở khắp các
vùng miền trên đất nước Việt Nam. Và ngoài ca Huế, Việt Nam ta cịn có 5 di sản văn hóa
phi vật thể khác cũng được UESCO cơng nhận đó chính là : dân ca quan họ Bắc Ninh, ca
trù (hát ả đào), hát xoan Phú Thọ, Đờn ca tài tử Nam Bộ, dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh. Và
cũng rất tự hào khi Bắc Ninh – quê hương chúng ta cũng có một di sản văn hóa phi vật thể,
đó chính là quan họ. Vậy theo em, có được những di sản giá trị như vậy, chúng ta cần phải

làm gì ?
? Ở địa phương em, cụ thể là trường THC Đình Bảng của chúng ta đã có những hoạt động gì
để bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể quan họ?


- Và cũng rất vinh dự khi mà lớp chúng ta có một bạn đã từng đạt giải Ba trong cuộc thi
Hát quan họ cấp Tỉnh, đó chính là bạn Thủy Tiên. Và cô xin mời Thủy Tiên lên hát tặng
cho các thầy cô và các bạn một làn điệu quan họ. Cả lớp hãy cùng tặng cho bạn một
tràng pháo tay nào.
5. Hướng dẫn về nhà:
- Học và nắm chắc nội dung của văn bản vừa học
- Soạn bài : “Ôn tập văn học”, trả lời các câu hỏi phần SGK trang 128
- Yêu cầu học sinh về nhà học bài và vẽ tranh về đề tài tuyên truyền cho vấn đề bảo
tồn phát huy văn hóa dân tộc