LỊCH SỬ NGÀNH DƯỢC VIỆT NAM

MỤC TIÊU

BÀI GIẢNG

1. Trình bày được lược sử ngành Dược
thế giới?
2. Trình bày được sự phát triển ngành Dược
Việt Nam qua các thời kỳ?

LƯỢC SỬ NGÀNH DƯỢC
VIỆT NAM VÀ THẾ GIỚI
NGUYỄN THỊ MAI DIỆU

TỔ BM: TỔ CHỨC QUẢN LÝ DƯỢC THỰC HÀNH DƯỢC KHOA
www.trungtamtinhoc.edu.vn

1

www.trungtamtinhoc.edu.vn

2

NỘI DUNG BÀI HỌC
I.
II.
➢
➢
➢
➢
➢

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
1.1. Thời kỳ Sơ khai

Lịch sử Dược học thế giới
Lịch sử Dược học Việt Nam
Thời kỳ sơ khai
Thời kỳ phong kiến
Thời kỳ Pháp thuộc
Thời kỳ sau Cách Mạng tháng tám
Thời Kỳ đất nước thống nhất (1975)

❖Lịch sử Dược học thế giới phát triển cùng với sự
phát triển của lịch sử loài người.
❖Kiến thức y học và dược học của nhân loại bắt
nguồn từ hai nguồn gốc:
➢Sự hiểu biết của con người về động vật, thực vật và
khoáng vật trong tự nhiên
➢Sự hiểu biết về cơ thể, về hoạt động của cơ thể khi
bình thường và khi đau ốm.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

3

www.trungtamtinhoc.edu.vn

4

1

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.1. Thời kỳ sơ khai:

1.1. Thời kỳ sơ khai:
Từ thuở bình minh của nhân loại, con người thời tiền sử
đã phát hiện những tác dụng chữa bệnh rất hiệu quả của
động vật, thực vật và khoáng vật xung quanh họ
Bệnh tật và dịch bệnh xảy ra là do những sức mạnh siêu
nhiên, thần bí của ma quỷ chống lại con người hoặc do
sự nổi giận và trừng phạt của Thượng Đế
Vì vậy, việc điều chế và sử dụng thuốc hồi đó khơng chỉ
dựa trên sự hiểu biết của con người đối với tác dụng
chữa bệnh của các yếu tố có trong tự nhiên mà cịn nhờ
cậy vào lịng tin đối với các nhà ma thuật, các nhà chiêm
tinh và các nhà giả kim thuật
www.trungtamtinhoc.edu.vn

5

www.trungtamtinhoc.edu.vn

6

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

Hy lạp

1.1. Thời kỳ sơ khai:
- Con người đã biết tìm kiếm
các phương tiện có trong tự
nhiên để chữa bệnh cho mình.
- Có thể đó là những sản
phẩm để giảm đau, chữa lành
vết thương.... bằng cây cỏ kết
hợp với hành động của động
vật,
- Kết hợp kinh nghiệm với bản
năng, học hỏi kinh nghiệm
chữa lành vết thương từ
những loài thú hoang dã trong
tự nhiên.

Hippocrates
(460-370 T.C.N)
www.trungtamtinhoc.edu.vn

7

Aristotle
(384-322 T.C.N)

Galen
(129-201 S.C.N)
www.trungtamtinhoc.edu.vn

8

2


1.1. Thời kỳ sơ khai

Hippocrates tách y học ra khỏi thần

là thầy thuốc Hy Lạp đã
có nhiều đóng góp cho sự
phát triển y dược học
thông qua tác phẩm
“Problemata”

học thành một khoa học độc lập.
Là người XD tiêu chuẩn đạo đức nghề
y và soạn thảo “Lời thề đạo đức Y
khoa”
Ngày nay Hippocrates được xem là
ông tổ của y học phương Tây.
"Tập Sao lục của Hippocrates" bao
gồm 60 tác phẩm về nhiều lĩnh vực y
khoa gồm chẩn đoán, dịch tễ học, sản

Hippocrates
(460-370 T.C.N)

khoa, nhi khoa, dinh dưỡng và phẫu
thuật.

9

www.trungtamtinhoc.edu.vn

10

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.1. Thời kỳ sơ khai

1.1. Thời kỳ sơ khai

Galen
(129-201 S.C.N)

11

Aristotle
(384-322 T.C.N)

www.trungtamtinhoc.edu.vn

Galen - một bác sĩ xuất sắc
của thế giới cổ đại. Ông đã
tạo ra lý thuyết về lưu
thông máu, mô tả khoảng
300 cơ bắp của con người,

xác định vai trò của các
dây thần kinh trong cơ thể,
là người sáng lập dược lý.
Các lý thuyết của ông
thống trị y học châu Âu
trong 1300 năm.

La Mã cổ đại
Nhà chính trị, văn sĩ Cassidore
đã đề xướng đưa việc chữa
bệnh vào các tu viện
Các vua Sassanides đã thành
lập trường thuốc tại các nước
Ba Tư

Vua Sassanides

www.trungtamtinhoc.edu.vn

www.trungtamtinhoc.edu.vn

12

3


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.1. Thời kỳ sơ khai

1.1. Thời kỳ sơ khai

Ai Cập

Ai Cập

Người Ai Cập là những người nổi tiếng khỏe
mạnh trong thời kì tiền sử và thượng cổ do khí
hậu và phép giữ vệ sinh cá nhân. Các thư tịch
cổ của người Ai Cập cho biết người Ai Cập
thường pha chế thuốc chữa bệnh đồng thời với
cầu nguyện nhằm trục xuất ma quỷ khỏi người
bệnh. Trong các sách cổ người ta luôn ghi lại
các mô tả về bệnh tật bên cạnh các thuốc chữa
bệnh, kèm theo là liều lượng, công thức.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

13

www.trungtamtinhoc.edu.vn

14

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Ấn Độ
Dược thảo có tầm quan

1.1. Thời kỳ sơ khai

Ấn Độ

trọng đặc biệt trong y dược
học Ấn Độ. Từ thế kỷ V
trước C.N, Susruta đã mô tả
760 cây thuốc. Y học cổ Ấn
Độ cho rằng có 5 nhóm
thuốc chính: thuốc gây nơn,
thuốc tẩy, thuốc thụt, thuốc
thụt dầu và cuối cùng là
thuốc gây hắt hơi. Mặt khác
còn sử dụng các thuốc dùng
ngồi như: tắm, xơng, hít và
thuốc mỡ.

4 yếu tố quan trọng:
➢Thầy thuốc
➢Thuốc
➢Người nuôi bệnh
➢Người bệnh

www.trungtamtinhoc.edu.vn

15

www.trungtamtinhoc.edu.vn

16

4


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Trung Quốc

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Trung Quốc

Thần Nông
(3000 năm T.C.N)

Lý Thời Trân
(1518-1593)

Thần Nông
(3000 năm T.C.N)

www.trungtamtinhoc.edu.vn

17

www.trungtamtinhoc.edu.vn

18

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Ngành Dược được tách khỏi ngành Y

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Trung Quốc

Với sự xuất hiện của các “ Nhà tiên tri” trên “con
đường hương liệu” có vai trị lớn trong lịch sử
điều trị học. Độc quyền mua bán thuốc men và
hương liệu có một tầm quan trọng đặc biệt trong
thương mại thời đó.

“Bản thảo cương
mục “ của Lý Thời
Trân (1518-1593) mơ
tả 1871 thuốc, trong
đó 1074 thuốc thực
vật, 443 động vật và
354 khoáng vật. Lý
Thời Trân cũng đã
xem xét lựa chọn
8161 phương thuốc
trong các sách cổ.

Vào thời kì này người ta đã biết kết hợp nhiều vị
thuốc người ta thấy tác dụng của thuốc tăng lên.
Y học ngày càng phát triển làm cho bệnh nhân
chữa trị ngày càng đông. Các thầy thuốc khơng
được đảm nhân vai trị hàng ngày vừa là người
chữa bệnh vừa là người bào chế thuốc

www.trungtamtinhoc.edu.vn

19

Thần Nông được coi là
người khai sinh ra y học cổ
truyền Trung Hoa, sống vào
khoảng 3000 năm T.C.N.,
đã phát hiện ra hàng ngàn
cây thuốc. Tìm kiếm, phát
hiện và sử dụng cây thuốc
trước tiên cho bản thân,
sau đó mơ tả các cây thuốc
Trung Hoa trong tác phẩm
vĩ đại “ Bản Thảo”, mà sau
này được gọi là “Thần
Nông bản thảo”

www.trungtamtinhoc.edu.vn

20

5


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
Ả Rập

Ả Rập

Albucasis
(926-1013 )

Từ thế kỷ thứ VII, ở
Bagda đã xuất hiện
các thầy thuốc pha chế
theo đơn tại các dược
phòng hay hiệu thuốc.
Việc bào chế thuốc
được gọi là “ Nghệ
thuật thuốc men” và
các hiệu thuốc ngày
càng có vai trị quan
trọng

Bách Khoa Tồn Thư Y
▪Mơ tả các thuốc đơn, thuốc
kết hợp, các thực phẩm, các
chất thay thế, các cách biểu
thị khối lượng và phép đo
lường
▪Phân loại thuốc
▪Bảo quản thuốc, vật liệu
thích hợp để làm đồ đựng
thuốc
Thành phố Baghdad

www.trungtamtinhoc.edu.vn

21

www.trungtamtinhoc.edu.vn

22

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.1. Thời kỳ sơ khai

1.1. Thời kỳ sơ khai

Ả Rập nêu cao đạo đức, cơng bằng xã hội.
Trí thức của ngành Dược được người Ả Rập hoàn chỉnh

Cohen el Atthar

và phát triển

“ Dược học, còn được gọi là nghệ thuật thuốc
men và thức uống, là ngành khoa học cao quý
nhất sau y học”

- Ngành bào chế dược phẩm được phát triển
- Cohen el Atthar cũng đã viết tác phẩm “Sách Bào Chế
Thuốc” nêu chi tiết quyền và trách nhiệm của các nhà bào

Phẩm chất dược sỹ hành nghề pha chế thuốc:

“trung thực, lương thiện, có trình độ cao, biết
sợ Thượng Đế và sau đó biết sợ con người”

chế, các kiến thức và kĩ thuật để nhận biêt, bảo quản, đo
lường và bào chế thuốc men.
- Tổ chức ra hệ thống thanh tra Dược
www.trungtamtinhoc.edu.vn

23

www.trungtamtinhoc.edu.vn

24

6


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

25

www.trungtamtinhoc.edu.vn

26

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.
- Liên cầu khuẩn (streptococcus), tụ
cầu khuẩn (staphylococcus) và phế
cầu khuẩn (pneumococcus).

Louis Pasteur

1866 Các nghiên cứu về rượu
vang
1868 Các nghiên cứu về giấm
1870 Các nghiên cứu về bệnh tằm
tơ
1876 Các nghiên cứu về bia
1878 Tổ chức vi sinh vật, vai trò
của chúng trong việc lên men, thối
rữa, và nhiễm trùng
1886 Điều trị bệnh dại

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.
Phân lập các hoạt chất tự nhiên từ cây thuốc

Chiết xuất morphin từ
cây thuốc phiện

www.trungtamtinhoc.edu.vn

27

Chiết xuất
Chiết xuất quinin từ
strychnin từ hạt
cây Canhkina năm
mã tiền năm 1818 1820
www.trungtamtinhoc.edu.vn

28

7


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1846-1847 phát hiện ra tác dụng
gây mê của Ether và Cloroform

- Nhu cầu thuốc men ngày càng cao, các hiệu thuốc
không thể đáp ứng được nhu cầu về SL và chất lượng.
- Các nhà máy sản xuất hóa dược ra đời. Các viện bào
chế công nghiệp phát triển lên từ các dược phòng và
hiệu thuốc. Các NCKH thúc đẩy sự phát triển của dược
học.

- Mặt khác các viện nghiên cứu khoa học ngồi ngành
dược cũng góp rất nhiều thành quả cho sự phát triển
của dược học và công nghiệp dược.
- Các kết quả nghiên cứu của các nhà hóa học thế kỷ
XIX đã góp phần xây dựng nền móng phát triển mạnh
mẽ ngành hóa dược trong thế kỷ XX.

Valerius Cordus,
nhà khoa học
người Đức, là
người biên soạn
cuốn dược điển
đầu tiên. Người
tiên phong trong
việc tổng hợp
ether.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

29

www.trungtamtinhoc.edu.vn

30

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

Các dẫn xuất của acid salicylic

Tổng hợp được Salvarsan

đã được sử dụng làm thuốc từ

điều trị giang mai, sáng lập

thời cổ xưa.

nên trường phái hóa trị liệu

Nhà

hố

học

người

Một trong những người phát

Pháp

Charles Frederic Gerhardt , là

minh các thuốc sulphamid

người đầu tiên tìm ra vào

Hóa huyết thanh trị liệu

năm 1853 và sau đó đặt tên là

chống bệnh bạch hầu

Charles Frederic Gerhardt aspirin (năm 1899)
Paul Ehrlich (1854-1915) Balan

(1816-1856)
www.trungtamtinhoc.edu.vn

31

www.trungtamtinhoc.edu.vn

32

8


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

Jokichi Takamine (1854-1922)
kết tinh được adrenalin

Alexander Fleming (1881-1955)
Năm 1929, điều chế được penicillin từ nấm
penicilliun notatum

Casimir Funk (1884-1967)
đưa ra thuật ngữ vitamin

www.trungtamtinhoc.edu.vn

33

www.trungtamtinhoc.edu.vn

34

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

1907-1910, Funk và Holst
phát hiện ra nguyên nhân
của bệnh scorbut là do

thiếu hụt vitamin. Năm
1911, Funk là người đầu
tiên đưa ra thuật ngữ
“vitamin”. Cho đến nay
khoa học và dược học đã
phát hiện ra hàng chục
vitamin có vai trị thiết yếu
trong việc duy trì hoạt động
bình thường của cơ thể.

Dale và Barger phân lập được các alkaloid egotoxin và
ergotinin từ Cựa lõa mạch. Sau đó các nhà dược học
phân lập được nhóm các alkaloid từ cây Ba gạc làm
thuốc hạ huyết áp và thuốc an thần. Mặc dù digitalin,
glucosid của cây Digitalis purprea đã được biết từ năm
1844
Năm 1926, Cloetta mới phân lập và tinh chế được 3
glucosid mới dưới dạng tinh chế là: digitoxin, digitalin,
gitalin. Các phát minh này đặt cơ sở cho kỉ nguyên điều
trị các bệnh tim mạch bằng nhóm dược chất glucosid trợ
tim chiết xuất từ Digitalis.

Casimir Funk (1884-1967)
đưa ra thuật ngữ vitamin
www.trungtamtinhoc.edu.vn

35

www.trungtamtinhoc.edu.vn

36

9


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.2. Dược học và CND trong thế kỷ XIX-XX.

Christiaan Eijkman
nhà vật lí học và bệnh học
người Hà Lan, ông đọat
giải Nobel năm 1929 do
những nghiên cứu về
vitamin B1 và môt số
vitamin khác.

Edward Jenner
cha đẻ của vac xin
(đậu mùa)

1.3. Công nghiệp dược phát triển
Các công ty sản xuất Dược được hình thành
➢ Ở Chicago (Hoa Kì) đã thành lập United States
Pharmaceutical Company năm 1897
➢ Ở Boston, Công ty United Drug Company
➢ Ở Vương Quốc Anh, các nhà máy dược phẩm tập
trung ở Scotland, Manchester, Leeds và London

➢ Ở Đức, các dược sĩ phát triển các phịng thí nghiệm
và các hiệu thuốc thành các nhà máy quy mơ nhỏ,
sau đó sát nhập thành các công ty lớn:J.D.Riedel,
E.Merck.....

Louis Pasteur

www.trungtamtinhoc.edu.vn

37

www.trungtamtinhoc.edu.vn

38

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI
1.3. Công nghiệp dược phát triển

1.3. Công nghiệp dược phát triển

Top 10 công ty dược phẩm hàng đầu thế giới năm 2020
- Johnson & Johnson là 1 tập đoàn đa quốc gia của Mỹ.
- Hoạt động trong các lĩnh vực: dược phẩm, thiết bị y tế,
đóng gói hàng tiêu dùng.
- Cơng ty có 250 chi nhánh tại 57 quốc gia và các sản
phẩm được bán trên 175 nước.
- Cơng ty có doanh thu đứng đầu trong bảng xếp hạng với
nhiều lĩnh vực đa dạng. Trong đó thì bộ phận dược phẩm

đem lại doanh thu là 42,1 tỷ USD vào năm 2019.
- Năm 2020 doanh thu 82,06 tỷ USD, tăng trưởng 4%

Năm 2019, ngành
cơng nghiệp DP
tồn cầu tiếp tục
tăng trưởng với
tốc độ nhanh
chóng, ước tính
đạt giá trị 1,3
nghìn tỷ USD.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

39

www.trungtamtinhoc.edu.vn

40

10


I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

1.3. Công nghiệp dược phát triển

1.3. Công nghiệp dược phát triển

Top 10 công ty dược phẩm hàng đầu thế giới năm 2020

Công nghiệp DP trong nền kinh tế hiện đại có chức năng

- Hoffmann-La Roche là 1 cơng ty chăm sóc sức khỏe đa
quốc gia của Thụy Sĩ, là cơng ty con của Roche Holding
AG – tập đồn tồn cầu trong ngành DP với sự có mặt của
ít nhất 190 quốc gia trên tồn thế giới.
- Cơng ty hoạt động dưới 2 bộ phận: dược phẩm và chẩn
đoán.
- Roche được biết đến là công ty dược phẩm lớn thứ 2 trên
thế giới.
- Doanh thu: 63,85 tỷ USD.
- Năm 2019 mảng dược phẩm tăng trưởng 16%, đạt 53 tỷ
USD

1. Có quan hệ mật thiết với cơng tác chăm sóc sức khỏe
nhân dân.
2. Có mức độ tập trung cao. Độc quyền trong sản xuất-kinh
doanh, đặc biệt là các dược phẩm, dược chất được bảo hộ
trí tuệ.
3. Có trình độ kĩ thuật và mức độ sáng tạo cao.
4. Hướng về xuất khẩu.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

41

www.trungtamtinhoc.edu.vn

42

I. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC THẾ GIỚI

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

1.3. Công nghiệp dược phát triển
Công nghiệp DP trong nền kinh tế hiện đại có đặc trưng

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt

1. Có hàm lượng cao về khoa học và cơng nghệ
2. Cần chi phí lớn cho cơng tác nghiên cứu phát triển thuốc
mới nhưng xác suất thành công thấp
3. Giá trị kinh tế lớn, lợi nhuận thuốc độc quyền sáng chế
cao. Giá cả có xu hướng tăng
4. Có ý nghĩa xã hội cao

Nam, Y Dược học dân tộc là một ngành có lịch sử lâu
đời đồng hành với lịch sử dân tộc

www.trungtamtinhoc.edu.vn

43

www.trungtamtinhoc.edu.vn

44

11


II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.1. Từ thời thượng cổ đến thế kỷ X

2.1. Từ thời thượng cổ đến thế kỷ X
- Sự giao lưu giữa y học VN và y học TQ
Trong thời kỳ Bắc thuộc, hai nền y Dược Việt Nam và
Trung Quốc song song tồn tại, phát triển và tác động qua
lại với nhau.
Nội Kinh, Thần Nông Bản Thảo Kinh, Hoàng Đế Bát Thập
Nhất Nam Kinh, Mạch Kinh, Kinh Dịch Thương Hàn Tập
Bệnh

Chủ yếu sử dụng thuốc có nguồn gốc tự nhiên để chữa bệnh
www.trungtamtinhoc.edu.vn

45

www.trungtamtinhoc.edu.vn

46

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.2. Nền Y Dược học các triều đại phong kiến VN

2.2. Nền Y Dược học các triều đại phong kiến VN
Các danh y nổi tiếng dưới các triều đại

Nền Y Dược học dưới các triều đại phong kiến Việt Nam
Nhà
Ngơ,
Đinh,
Lê (939
– 1009)

Chưa có
ghi chép

Nhà Lí
(1010 –
1224)

Thành
lập Ty
Thái Y

Nhà
Trần
(1225 –
1399)

Lập
Viện

Thái Y,
vườn
cây
thuốc

Nhà Hồ

Khơng
phát
triển

Nhà
Hậu Lê

Nhà
Tây
Sơn

Nhà
Nguyễn

Lập Thái
Y Viện,
Sở
Lương Y,
Y Miếu
Thăng
Long

Lập

Nam
Dược
Cục,
Thái Y
Viện

Tương
tự nhà
Hậu Lê

 Phương châm nổi tiếng
“Nam Dược trị Nam Nhân”
➢Tổ chức trồng cây thuốc Nam
➢Nghiên cứu bào chế thuốc
Nam
➢Kết hợp sử dụng thuốc Nam
với các phương pháp không
dùng thuốc
Các bộ sách:
➢“Nam Dược Thần Hiệu”
Nguyễn Bá Tĩnh (1330-?) ➢“Hồng Nghĩa Giác Tư Y Thư”
➢“Thập Tam Phương Gia Giảm”
nhà Trần

www.trungtamtinhoc.edu.vn

47

www.trungtamtinhoc.edu.vn

48

12


II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM
TUỆ TĨNH
Bộ “Nam Dược Thần Hiệu”

TUỆ TĨNH

là một bộ sách gồm 11
quyển. Quyển đầu là Bản
Thảo Dược Tính ghi chép lại
dược tính của 499 vị thuốc
Nam, chia thành 22 loại
dược vật. 10 quyển tiếp theo
mô tả các phương pháp
chữa bệnh gồm nhi khoa,
nội thương, ngoại khoa...
với 3932 phương thuốc
Nam ứng trị 184 loại bệnh

Nguyễn Bá Tĩnh (1330-?)
nhà Trần

Hồng Nghĩa Giác Tư Y Thư”
là bộ sách 2 quyển viết về lý

luận cơ bản đông y và dược
học dân tộc, phép biện chứng
luận trị bao gồm: “Nam Dược
Quốc Ngữ Phú” (danh từ
dược học của 590 vị thuốc
Nam), “Trực Giải Chỉ Nam
Dược Tính Phú” viết về 220 vị
thuốc Nam và một thiên “Y
Luận” viết về lí luận cơ bản
đơng y, âm dương ngũ hành,
tạng phủ, kinh mạch.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

49

www.trungtamtinhoc.edu.vn

50

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.2. Nền Y Dược học các triều đại phong kiến VN

2.2. Nền Y Dược học các triều đại phong kiến VN

Nhà Hồ:(1400-1406) và (1407-1427) nhà Minh
- Dưới sự cai trị của nhà Minh, Y Dược học dân

tộc khơng phát triển. Chính quyền đơ hộ bắt nhân
dân ta cống nạp các sản vật và dược liệu quý
như: Ngà voi, ngọc trai, sừng tê giác, hồ tiêu...
- Một số bộ sách quý về y dược dân tộc như “Cúc
Đường Di Cảo” của Trần Nguyên Đào, “Dược
Thảo Tập Biên” của Nguyễn Chí Tâm bị tịch thu
đưa về Trung Quốc.

Triều đại nhà Hậu Lê (1428-1788)
Bộ sách “ Hải Thượng Y Tơng
Tâm Lĩnh” được đánh giá là
cơng trình y học xuất sắc nhất
trong thời trung đại Việt Nam.
“Tôi đã hứa với mình sống chết
cho nghề y thì lúc nào tơi cũng
làm hết mọi việc tốt đẹp có thể
làm, trược thuật thật sâu rộng
để cắm ngọn cờ đỏ trong y giới”
Lê Hữu Trác
(1720-1791)

www.trungtamtinhoc.edu.vn

51

www.trungtamtinhoc.edu.vn

52

13

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.3. Nền Y Dược học dưới thời Pháp thuộc (1884-1945)

2.3. Nền Y Dược học dưới thời Pháp thuộc (1884-1945)

➢ 3 nguồn thuốc: thuốc Tây, thuốc Bắc và thuốc Nam
➢ Thành lập 3 viện bào chế ở 3 vùng

Trường Thuốc Đông Dương

Hiệu thuốc thời Pháp thuộc

Trường Thuốc Đông Dương

➢Năm 1902, Pháp thành lập
Trường Thuốc Đông Dương đào
tạo Dược sỹ và Y sỹ
➢Năm 1914 trường mới đào tạo
Dược sĩ trung học.
➢Năm 1926, trường bắt đầu đào
tạo Dược sỹ và Bác sỹ hạng nhất
nhưng thi tôt nghiệp tại Pháp.
➢Năm 1941, đổi tên trường
thành Đại Học Y D Đông Dương.
Trong 20 năm (1925-1945),

trường chỉ đào tạo được 36 dược
sĩ hạng nhất.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

53

www.trungtamtinhoc.edu.vn

54

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.3. Nền Y Dược học dưới thời Pháp thuộc (1884-1945)

Vũ Cơng Tuyết
Đỗ Tất Lợi
Hồng Xn Hà
Trương Xn
Nam, Huỳnh
Quang Đại

2.3. Nền Y Dược học dưới thời Pháp thuộc (1884-1945)

Đỗ Hữu Thế
Nguyễn Trọng
Bính
Trần Lâm Huyễn

Nguyễn Văn
Luận
Bùi Quang Tùng
Phạm Thị Yến

Alexandre Émile Jean Yersin
(22 tháng 9 năm 1863)

Trường Thuốc Đông Dương
www.trungtamtinhoc.edu.vn

55

Viện Pasteur Nha Trang
www.trungtamtinhoc.edu.vn

56

14


II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945

Mặc dù các thiếu thốn về

Hồ Đắc Di (1945 - 1976): Được
phong GS từ năm 1944 và là
GS duy nhất người Việt lúc đó ở
trường này. Ơng là ngọn cờ và
trụ cột của trường Y - Dược sau
CM tháng 8 và trong kháng
chiến chống Pháp; có cơng đầu
trong duy trì hoạt động của
trường và trong đào tạo các thế
hệ bác sỹ lão thành hiện nay
của Việt nam (cùng GS Tôn
Thất Tùng).

CSVC kỹ thuật, trang thiết
bị máy móc và nguồn
nhân lực nhưng ngành
Dược vẫn cố gắng sản
xuất và cung ứng thuốc
men phục vụ quân đội và
nhân dân vùng tự do.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

57

www.trungtamtinhoc.edu.vn

58

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945

Bác Hồ thăm nhân viên
Y tế ở chiến khu Việt Bắc

Ngành Dược kháng chiến đã sản xuất được thuốc
chữa lỵ amip từ Khổ sâm, thuốc chữa sốt rét từ
Thường Sơn, Vỏ sữa , Dây ký ninh... Đã chiết hoạt
chất rotundin từ củ Bình vơi làm thuốc an thần, chiết
morphin từ cây thuốc phiện làm thuốc giảm đau trong
phẫu thuật. Năm 1947, một nhóm các dược sỹ ở Việt
Bắc đã tổng hợp thành công ete, chloroform làm thuốc
gây mê. Ở chiến trường Nam Bộ một số dược sỹ đã
sản xuất thành cơng thuốc Filatov.

Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm
trường Đại học Y- Dược

www.trungtamtinhoc.edu.vn

59

www.trungtamtinhoc.edu.vn

60

15


II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM
2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945
- Sau CMT8, trường Đại Học Y Dược Đông Dương
được đổi tên thành đại học Y Dược Khoa, khai giảng
khóa đầu tiên vào ngày 15/11/1946
- Năm 1949, từ tiền thân là Ban Quân Dược đại học
của Cục quân y, đã thành lập khoa Dược của trường
đại học Y Dược ở Việt Bắc do GS Trương Công Quyền,
làm trưởng khoa.

Bào chế thuốc trong
rừng đước

- Từ 1949 đến 1954, đã đào tạo được 32 DSĐH

Đặng Văn Ngữ (1910-1967)
Sản xuất ra dịch chiết Penicilin
www.trungtamtinhoc.edu.vn

61

www.trungtamtinhoc.edu.vn

62

2.5. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1954-1975

2.4. Ngành dược Việt Nam sau CM tháng 8-1945
Trương
Công
Quyền
(1908-2000) là một dược
sĩ và giáo sư Việt Nam.
Ông từng giữ chức Hiệu
trưởng trường Đại học
Quân dược, Chủ tịch Hội
đồng DĐVN, từng được
nhà nước Việt Nam phong
tặng danh hiệu Nhà giáo
Nhân dân, Huân chương
Độc lập và Giải thưởng Hồ
Chí Minh (1996).

Ngày 29 tháng 9 năm 1961, Khoa Dược
được tách khỏi Trường đại học Y Dược
khoa, thành lập Đại học Dược khoa do
dược sĩ Vũ Công Thuyết làm hiệu trưởng.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

63

www.trungtamtinhoc.edu.vn

64

16


2.5. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1954-1975

2.5. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1954-1975

Ở miền Bắc
➢ Xây dựng các nhà máy dược phẩm quốc doanh lớn

Ở miền Nam
Vùng giải phóng: tổ chức bộ phận Dược trong Ban Dân
Y Miền và Ban dân Y các khu

➢ Hệ thống phân phối: công ty DP TW, tỉnh, thành phố…
➢Năm 1954 Hồ Chủ Tịch đã ký sắc lệnh thành lập “ Viện

Vùng do chính quyền Sài Gịn quản lý

khảo cứu và chế tạo dược phẩm” - tiền thân của nền CND.

➢ Nhiều Viện Bào Chế ra đời

➢ Năm 1954, Viện KN thuốc TW, Viện DL được thành lập

➢ Hơn 2200 Dược phòng

➢20/9/1961, thành lập trường đại học Dược Khoa Hà Nội

➢ Khoảng 2500-3000 dược phẩm sản xuất trong nước

➢ 19/7/1963, thành lập Hội Đồng Dược Điển Việt Nam

➢ Năm 1961, thành lập Dược Khoa Đại Học Đường với 3
chuyên ngành
www.trungtamtinhoc.edu.vn

65

www.trungtamtinhoc.edu.vn

66

2.6. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1975 - 1990
Đặc điểm thời kỳ bao cấp (1975-1990)

2.6. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1975 - 1990
Ở miền Bắc

Có một hệ thống khá hồn chỉnh với 4 xí
nghiệp dược phẩm TW (xí nghiệp 1,2,3 và
xí nghiệp hóa dược), 18 cơng ty, xí nghiệp
dược phẩm địa phương, 2 công ty dược
phẩm TW. Ngành dược vẫn là ngành do
Nhà Nước độc quyền về sản xuất, kinh
doanh và xuất nhập khẩu.

➢Hoạt động SXKD thuốc do nhà nước độc quyền
➢Hoạt động sản xuất kinh doanh được thực hiện theo
kế hoạch của nhà nước
➢Giá thuốc do Nhà nước quy định

www.trungtamtinhoc.edu.vn

67

Kỹ nghệ dược khoa, Kỹ thuật- Thí nghiệm
và Dược khoa cơng cộng.

www.trungtamtinhoc.edu.vn

68

17


2.6. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1975 - 1990

2.6. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1975 - 1990

Miền Nam: có 7 XN dược
phẩm.
Từ tháng 7-1979 đến 1989,
thống nhất hoạt động theo cơ
chế kế hoạch hóa tập trung.
Các hoạt động SXKD thuốc do

nhà nước độc quyền.
- Các hoạt động SXKD được
thực hiện theo KH của nhà
nước từ TW đến các ĐP
- Giá thuốc do Nhà nước quy
định, không theo quy luật
cung- cầu và quy luật giá trị

Đặc điểm của ngành dược thời bao cấp
Cơ chế kế hoạch hóa tập trung trong ngành dược có
những ưu điểm sau:
1. Giá thuốc do nhà nước quy định phù hợp
2. Bảo đảm thuốc tới được tay người sử dụng theo kế
hoạch
3. Đồng bào các dân tộc vùng sâu, vùng xa, đối tượng
hưởng chính sách xã hội...) được Nhà nước hỗ trợ, bao
cấp
4. Tạo điều kiện thuận lợi cho hệ thống quản lý Nhà nước
về Dược và hệ thống kiểm soát, quản lý chất lượng

www.trungtamtinhoc.edu.vn

69

www.trungtamtinhoc.edu.vn

70

2.6. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ 1975 - 1990

II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM
2.7. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ đổi mới

Đặc điểm của ngành dược thời bao cấp
•
-

Nhược điểm:
Trì trệ, kém hiệu quả, chậm phát triển
Thiếu thuốc trở nên rất trầm trọng
TB tiền thuốc chỉ đạt 0,5 USD/người/năm
Các thuốc ngoại nhập ln ln trong tình trạng
khan hiếm, tác động đến chất lượng điều trị.
- Khơng có nguồn vốn đầu tư phát triển
- Thuốc nhập lậu
www.trungtamtinhoc.edu.vn

71

www.trungtamtinhoc.edu.vn

72

18


II. LỊCH SỬ DƯỢC HỌC VIỆT NAM

III. THÀNH TỰU SAU 25 NĂM CỦA NGÀNH DƯỢC

2.7. Ngành dược Việt Nam Thời kỳ đổi mới
Đặc điểm thời kỳ “ Đổi mới” (1990 đến nay)

1. Đã đưa mức bình quân tiêu thụ thuốc của người
dân tăng gần 50 lần (năm 2013 đạt 25 USD/người
/năm chi tiêu dành cho thuốc theo đầu người tại
Việt Nam được dự báo tăng gấp đôi lên 85 USD
vào năm 2020 và 163 USD trong năm 2025.). Sản
xuất thuốc trong nước đáp ứng được 50% nhu cầu
sử dụng thuốc hàng năm.

1. Bỏ độc quyền trong SXKD DP. Cổ phần hóa
2. DN quyết định giá thuốc trên cơ sở hạch tốn kinh
doanh, Nhà nước chỉ kiểm sốt
3. Khuyến khích đầu tư TN và chuyển giao công nghệ
4. Tổ chức lại cơ quan quản lý nhà nước về Dược. Không
can thiệp trực tiếp vào SXKD mà thông qua luật, Thông tư
…

www.trungtamtinhoc.edu.vn

73

www.trungtamtinhoc.edu.vn

74

III. THÀNH TỰU SAU 25 NĂM CỦA NGÀNH DƯỢC

III. THÀNH TỰU SAU 25 NĂM CỦA NGÀNH DƯỢC

2. Xây dựng được nền công nghiệp dược trong
nước với hơn 130 nhà máy sản xuất dược phẩm
đạt tiêu chuẩn Thực Hành Sản xuất Thuốc tốt
(WHO-GMP), trong đó một số nhà máy đạt tiêu
chuẩn GMP của Cộng đồng châu Âu, Nhật Bản...
3. Đã áp dụng thành công hệ thống Thực hành tốt
trong tất tả cả các khâu của quá trình sản xuất kinh
doanh dược phẩm

4. Chất lượng thuốc được nâng
lên rõ rệt, tiếp cận với tiêu chuẩn
quốc tế
5. Chuyển đổi thành công cơ chế
quản lý kinh tế trong ngành dược.
Cổ phần hóa thành cơng các
doanh nghiệp dược quốc doanh
6. Hoàn thiện hệ thống luật pháp
và hệ thống văn bản pháp quy
quản lý ngành. Năm 2005, lần đầu
tiên QH ban hành Luật Dược.
Năm 2016 ban hành luật Dược
105/2016/QH13, ngày 6/4/2016

www.trungtamtinhoc.edu.vn

75

www.trungtamtinhoc.edu.vn

76

19


III. THÀNH TỰU SAU 25 NĂM CỦA NGÀNH DƯỢC

GS.TS Đỗ Tất Lợi
(1919-2008)

7. Sự ra đời của Cục Quản Lý Dược
8. Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân
lực dược. Năm 1996, Thủ Tướng
Chính Phủ ban hành “ Chính sách
quốc gia về thuốc” của Việt Nam.
Năm 2014, Thủ Tướng Chính Phủ
tiếp tục ban hành “ Chiến lược phát
triển Ngành Dược đến 2020, tầm
nhìn 2030”. Đây là những văn kiện
quan trọng về đường lối, chính sách
của Nhà Nước định hướng phát
triển ngành trong thời gian qua và
những thập niên sắp tới.

“Cây đại thụ" của nền
y học cổ truyền Việt Nam

➢ Cuốn sách được đánh giá: "vừa mang tính
khoa học hiện đại, vừa nêu được những
giá trị của y học cổ truyền phương Đơng,

vừa có tính chất bác học, vừa có tính phổ
cập bình dân"
➢ Đó là một cuốn sách đã được bình chọn là
một trong bảy đầu sách hay nhất trong một
hội chợ sách ở Liên Xô cũ (Moskva 1983).
➢ Cuốn sách này được coi là cẩm nang tra
cứu cho hầu hết các Dược sĩ Đại học và
Bác sĩ Đông y ở Việt Nam.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

77

www.trungtamtinhoc.edu.vn

78

➢ Công ty Cổ phần Dược Hậu

TS. Nguyễn Thị Ngọc Trâm:

Giang (DHG) là doanh

 Người bào chế thành công viên

nghiệp dược nội địa dẫn đầu

thuốc Crila từ cây Trinh nữ hoàng

ngành của Việt Nam.

cung  loại thuốc tốt trong điều trị

➢ Danh mục sản phẩm của

bệnh phì đại lành tính tuyến tiền

DHG rất đa dạng và phong

liệt và u xơ tử cung.

phú với 220 số đăng ký
dược phẩm và 67 số đăng
ký thực phẩm chức năng,
dược mỹ phẩm.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

79

www.trungtamtinhoc.edu.vn

80

20


➢ Domesco là một trong những
công ty dược phẩm hàng đầu tại
Việt Nam
➢ Lĩnh vực kinh doanh: chuyên
kinh doanh, sản xuất, xuất nhập

khẩu các sản phẩm thuốc,
nguyên liệu, phụ liệu dùng làm
thuốc cho người, vắcxin, hoá
chất xét nghiệm, sinh phẩm
dùng cho người, động vật và
thực vật.
➢ DOMESCO đã có hệ thống
phân phối trên khắp cả nước với
với 12 chi nhánh và hơn 13
nghìn đại lý phân phối, có hợp
tác với nhiều doanh nghiệp
trong và ngồi nước.

 Traphaco là cơng ty dược theo mơ
hình liên kết dọc (vertically integrated)
chun sản xuất, tiếp thị và phân phối
đông dược của Việt Nam. Công ty hiện
giữ vị trí dẫn đầu trong lĩnh vực này và là
công ty dược lớn thứ 2 tại Việt Nam xét
về doanh thu và lợi nhuận.
Traphaco sở hữu một thương hiệu lớn
trên thị trường, hai nhà máy sản xuất đạt
chuẩn GMP-WHO và một mạng lưới
phân phối với 23 chi nhánh phân phối

Công ty Cổ phần xuất nhập
khẩu Y tế DOMESCO

trên toàn quốc.
www.trungtamtinhoc.edu.vn

81

www.trungtamtinhoc.edu.vn

82

TÀI LIỆU THAM KHẢO

CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ

1.

Bộ Y Tế, Ngành Dược cách mạng Việt Nam- Xây dựng và trưởng thành
1945-2005, Nhà xuất bản Y học, Hà Nội (2005)

1. Hãy trình bày lược sử ngành Dược thế giới ?
2. Hãy trình bày sự phát triển ngành Dược VN?
3. Hãy kể tên một số danh nhân ngành Dược
Việt Nam thời phong kiến?

2.

Cục Quản Lý Dược Việt Nam, Bước đi của ngành Dược Việt Nam trong
những năm đổi mới, Bộ Y Tế (2002)

3.

Đại Học Dược Hà Nội, 50 năm xây dựng và phát triển (1961-2011), 97 năm
đào tạo dược sỹ (1914-2011), Hà Nội (2011)

4.

Viên Nghiên Cứu Đơng Y, Tuệ Tĩnh tồn tập, Nhà xuất bản Y học Hà Nội
(1998)

5.

Patrice Boussel, Henri Bonnemain, Frank Bove, History of Pharmacy and
the Pharmaceutical Industry, Asklepios Press, Paris Lausanne (1982)

www.trungtamtinhoc.edu.vn

83

www.trungtamtinhoc.edu.vn

84

21


Thank You!
L/O/G/O

www.trungtamtinhoc.edu.vn

85

22