Khám phá những điều phi thường

Khámphánhữngđiềuphithường
RosamundStoneZander&BenjaminZander





















TableofContents
ĐƠINÉTVỀTÁCGIẢ
KHÁMPHÁNHỮNGĐIỀUPHITHƯỜNG
KHỞIHÀNH
BÀITẬPTHỨNHẤT:MỌIVIỆCĐỀUCĨTHỂ
BÀITẬPTHỨHAI:BƯỚCVÀOTHẾGIỚICỦANHỮNGĐIỀUPHITHƯỜNG
BÀITẬPTHỨBA:ĐIỂMACHOMỌINGƯỜI

BÀITẬPTHỨTƯ:GĨPSỨC
BÀITẬPTHỨNĂM:CHỈHUYỞBẤTCỨĐÂU
BÀITẬPTHỨSÁU:Quytắcsố6
BÀITẬPTHỨBẢY:LẼTỰNHIÊN
BÀITẬPTHỨTÁM:KHƠIDẬYĐAMMÊ
BÀITẬPTHỨCHÍN:THẮPLỬA
BÀITẬPTHỨMƯỜI:NHẬNTRÁCHNHIỆM
BÀITẬPTHỨMƯỜIMỘT:KIẾNTẠOKHNTHỨCCHONHỮNGĐIỀUPHITHƯỜNG
BÀITẬPTHỨMƯỜIHAI:“MÌNHVÌMỌINGƯỜI”
KHÚCVĨTHANH


ĐƠINÉTVỀTÁCGIẢ
RosamundStoneZander:Chungiatưvấngiảiquyếtcáckhúcmắctronggiađình,đồng
thờilàngườivạchrađườnglốimớitrongphươngpháplãnhđạo,cáchduytrìvàpháttriểncác
mốiquanhệcũngnhưnhữnghoạtđộngtíchcực.Bàđãđềxuấtmộtlýthuyếtmớivềlĩnhvực
pháttriểnconngườinhằmkhơinguồnnhữngtiềmnăngsángtạotrongmỗingười,từđótạo
rađàtiếnchocộngđồngvàcảthếgiới.Bêncạnhđó,RosamundStoneZandercịnlàmộthọasĩ
tàihoa,bàđãtổchứctriểnlãmnhữngtácphẩmcủamìnhlầnđầutiênvớitưcáchlàmộtnữ
họasĩchunvềtranhphongcảnhvàonăm1981.
BenzaminZander:SinhtrưởngtạiAnh,bắtđầusángtácnhạctừnămlênchín.Ơngtừnglà
nghệsĩchơicellodướisựdẫndắtcủabậcthầylừngdanhGasparCassadó.Ơngđảmnhậnvai
KhámphánhữngđiềuphithườngtrịnhạctrưởngchỉhuydànnhạcgiaohưởngBoston
Philharmonictừnhữngngàyđầuthànhlập(1979).Bencùngcácnghệsĩtrongdànnhạcđã
trìnhdiễntạirấtnhiềunơitrênthếgiớivớitưcáchlàkháchmờidanhdự.DànnhạcBoston
PhilharmonicthườngphốihợptrìnhdiễnvớidànnhạcgiaohưởngcủaLnĐơntheođịnhkỳ
hằngnăm.Trongnhữngdịpnày,tồnbộnhữngtuyệttácgiaohưởngcủaBeethoven,Mahler
đềuđượchãngTelarcghiâmlại.Ngồira,ơngcịnthamgiagiảngdạytạiHọcviệnâmnhạc
củaAnhởBostonhơn30nămvàtổchứcnhiềukhóađàotạochocácnghệsĩtrẻtạitrường
WalnutHill.Trongvịng10nămtrởlạiđâyơnglàmộtdiễngiảnổitiếngtronglĩnhvựcnghệ

thuậtlãnhđạo,phươngthứckhơidậykhảnăngsángtạocủaconngười.Năm1999,ơngnhận
đượcgiảithưởngCrystalAwarddoDiễnđànKinhtếthếgiớitổchứctạiDavos,ThụySĩvì
nhữngđónggópnổibậtcủaơngtrongviệctạonênsựkếtnốivàthấuhiểugiữacácnềnvăn
hóa.


KHÁMPHÁNHỮNGĐIỀUPHITHƯỜNG
-Nàyanhphụcvụ,tơiđangthưởngthứcbữaănrấttuyệtvời,thếmàtựnhiênlạithiếumất
condaoởđây!-Tơidùngnhữnglờihoamỹđểnóivớingườiphụcvụkhiđangngồidùngbữa
vớimộtngườibạntrongchuyếntháptùngđồnnhạcPhilharmonialưudiễntạiLnĐơn.
Nghethấytiếngcườikhúckhíchsaulưng,tơiquaylạivàbắtgặpánhmắtcủamộtbégáitóc
ngắnxinhxắn.Chúngtơimỉmcườivớinhau,rồitơitiếptụccuộcchuyệntrịvớianhbạncùng
bữasángdangdởcủamình.
Ngàyhơmsau,tơilạigặpcơbéởphịngđiểmtâmtrongkháchsạnvàdừnglạitrịchuyện:
-Chàobécưng!Hơmnaycháuthếnào?
Cơbéđứngthẳng,khẽnghiêngđầuvàtrảlờitơivớiđơimắtlấplánh:
-Rấttuyệtạ!
Nóirồicơbélontonchạytheobốmẹ.Tơinóivớitheo:
-Chúccháucómộtngàytuyệtvời!
-Chắcchắnrồiạ!–Cơbéđáp,nhưthểtrênđờinàyđểcómộtngàytuyệtvờilàđiềuhiển
nhiênvàvơcùngdễdàngvậy.
Điềuđócónghĩalàcơbéđãbắtđầukhámpháthếgiớicủanhữngđiềuphithườngrồi.


KHỞIHÀNH
Khámphánhữngđiềuphithườngkhơnggiốngbấtkỳquyểnsáchvềnghệthuậtsốngnào
bạnđãđọc.Thườngthìnhữngquyểnsáchvềnghệthuậtsốngsẽđưaragiảiphápgiúpbạn
vượtquacácchướngngạitrongcuộcsốngđểtiếptụctiếnlênphíatrước,cịnmụctiêucủa
quyểnsáchnàylàhướngdẫnngườiđọccáchthứcvượtquathựctạiđầyrẫyđuachenđểbước
vàokhámpháthếgiớicủanhữngnănglựctiềmtàng.Giảsửphầnlớntrởngạimàchúngtagặp

phảilàdochínhbảnthânmìnhtạonênthìgiờđây,hãyđặtnóvàomộtbốicảnhkhácđểcócái
nhìntồndiệntừmộtgócđộmớimẻ.Hãykiêntrìtìmkiếmnguntắcsốngmớicùngvới
nhữngýtưởngphithườngmỗingày.Mỗimộtchươngtrongquyểnsáchnàysẽđềcậpđến
nhiềukhnthứckhácnhaucùngvớinhữngcâuchuyệnthựctếsinhđộng,từđógiúpbạn
khámphánhữngkhảnăngtiềmẩncủachínhmình.
Đồngsự
Chúngtơi-BenvàRoz-đãpháttriểnnhữngluậnđiểmtrongtậpsáchnàydựatrênhai
hướngtiếpcậnđộclậpsongvẫncósựtươnghỗ.BenlànhạctrưởngdànnhạcPhilharmonic
Boston,giảngviênvàlàmộttrongsốhiếmnhữngngườitạodựngđượcsựgắnkếthịaquyện
sâusắcgiữadànnhạc,khánthínhgiảvàđơngđảoquầnchúnguâmnhạc.Dườngnhưtrong
anhcómộtnguồnnănglượngvơtậnlơikéomọingườidấnthânvàosựmạohiểmvàkhám
phánhữngđiềuphithường.Khibảnnhạcđếnhồibiếnchuyểngiaiđiệu,anhsẽkhuyếnkhích
cácnhạccơngchơinhữngnhịpđiệuấyrộnrãhơnnữa.Trongsuốtthờigianthựchiệnquyển
sách,Benlàtrụcộttinhthầncủanhóm.Nhữngcâuchuyệnkể,trịtiếulâmvànhữngbảnnhạc
củaanhkhiếnmọingườigầngũi,thânthiếtvớinhauhơn.Anhchínhlànhịpcầukếtnốicủacả
nhóm.
Rozlạihoạtđộngtrongmộtmơitrườngmàởđócácthànhviênthamgiađềucómốiquan
hệrấtthânthiết.Cơấytưvấntâmlýriêngchocácgiađình,tiếpxúcvớinhữngngườihoạt
độngtrongnhiềulĩnhvựckhácnhauđểgiúphọgiảiquyếtcáckhókhănvàxungđột.Rozđặc
biệtquantâmđếnnhữnglờibộcbạchcủamọingườivềbảnthâncùngnhữngcâuchuyệnvề
mơitrườngnơihọsốngvàlàmviệcđểtừđócóthểđưaranhữnglờikhunhữuíchgiúphọ
nhìnnhậnvấnđềtheomộtcáchhồntồnmới.Dướigócnhìncủamộtnhàvănvàmộthọasĩ,
Rozđãđưaranhữngphươngthứccótácdụngthơithúcmỗicánhânbộclộnănglựctiềmẩn
tronghọ.
Chúngtơigắnkếtvớinhauthànhmộtnhóm.SựnổitiếngcủaBenkhiếnanhphảiđốimặt
vớinhữngtìnhhuốngđầytháchthức,địihỏiphảicókhảnănglãnhđạovàkiếnthứchọcthuật
vữngchắc.TrướcnhữngcâuhỏicủaBen,Rozsẽbắtđầuvẽranhữnggiảthuyếtđểđịnhhình
phươngphápgiảiquyết.RồiBenvậndụngkhảnăngsángtạođộcđáocủariênganhđểminh
họanhữngkhnthứcnàychođộcgiả.Đâychínhlànềntảngduytrìsựhợptácchặtchẽvà
cũngkhơngkémphầnsơinổigiữachúngtơi.

Sơlượcnộidung
Đốivớinhữngngườihoạtđộngtronglĩnhvựcnghệthuậtvốnchỉlàmviệcdựatrênquyluật
củacảmxúcnhưchúngtơi,thìviệcnhậnđượclờiđềnghịviếtmộtquyểnsáchdànhchonhững
ngườihoạtđộngtronglĩnhvựckinhtếnóiriêngvàtồnbộđộcgiảnóichungcủaTạpchíKinh
tếĐạihọcHarvardquảlàmộtcơhộihiếmcó.Từxưađếnnay,hiếmtổchứcnàocóthểđặtra
nhữnggiátrịvàđườnghướngchosốđơngnoitheo,vậymàchínhthịtrườngkinhtếđượchình
thànhkhơngdựatrênbấtkỳgiátrịnàolạinhanhchóngđóngvaitrịlànhântốchiphốixãhội.
Tuyvậy,nghệthuậtvẫnkhẳngđịnhvịthếcủanótrongtrậttựthếgiớimới.Nghệthuậtgiúp
conngườinhậnthứcvaitrịcủamìnhtrongdịngchảycủanềnkinhtếtưbảnhànghóa,tiếp
sinhlựcchosựnốikếtgiữacáccáthểtrongcộngđồngvàmởramộtcánhcửamớichonhững
phátminhvàhoạtđộngthựctiễn.


Cứmỗisựkiệnmangtínhcáchmạnglạimangđếnnhữngđịnhnghĩamớivềviệcchúngta
làaivàchúngtatồntạiđểlàmgì.MộtcuộcbầucửdiễnratạichâuÂu,mộtnghịđịnhkinhtế
mớiởTokyohoặcmộtdịngnhiệtlưubấtthườngởNamTháiBìnhDươngđềucóthểlà
ngunnhântrựctiếpảnhhưởngđếnđờisốngcủathếgiới,đặtrachochúngtatháchthức
mớivềnhữngvấnđềđịihỏiphảicósựứngbiếnnhanhnhạy.Trướcnhữngthayđổisốngcịn
này,lốitưduythơngthườngchỉlàmxóimịnkhảnăngphánđốnvàgiảiquyếtvấnđềcủacon
ngườichứkhơngmanglạihiệuquảnàođặcbiệt.Khámphánhữngđiềuphithườngđưara
nhữnglờikhungiúpbạnnhậnthứcrõvềbảnthânmình,vềmọingườivàvềnhữnggìđang
diễnraxungquanhtheomộtcáchnhìnmới.Bạncóthểxemquyểnsáchnàynhưngườibạn
đồnghànhtrênhànhtrìnhvượtquanhữngthửtháchtrongcuộcsốnghiệnđại.Xunsuốttập
sách,chúngtơisửdụngnhữngcâuchuyệntronglĩnhvựcâmnhạccũngnhưcácloạihìnhnghệ
thuậtkhácnhằmđưaranhữngdẫnchứngxácthựcdiễngiảichotừngluậnđiểmcụthể.Suy
chocùng,nghệthuậtlàloạihìnhduynhấtcókhảnăngkiếntạolạiconngười,sảnsinhranhiều
điềukỳdiệu,thựchiệnnhữnggắnkếtđầybấtngờvàgópphầnmởrộnglốiđihướngđến
nhữnggiátrịvĩnhcửu.
Mụctiêuhướngđến
Khámphánhữngđiềuphithườngcũnggiốngnhưmộtbảntrườngca,trongđómỗi

chươnglàmộtgiaiđiệukhácnhau.Đâylàbảnnhạcmiêutảmộtthếgiớimànơiđó,những
mâuthuẫngiữacáthểvàhộiđồnsẽđượcgiảiquyếttừcốtlõicủavấnđề.Khigiảiquyếtmột
vấnđềnàođó,ýtưởngcánhânlàphầnquantrọngkhơngthểthiếutrongviệcđịnhhướnglối
đicủamộttậpthểvàxahơnlàcủaxãhộilồingười.Nhữngnộidungtrongtậpsáchnàysẽ
giúpbạnnhìnnhậnmộtcáchsâusắctừngtìnhhuốngmàconngườiđốimặttrongcuộcsống
thơngquanhữngvídụminhhọacụthể.Mỗikhnthứctrongtừngchươngmangđếncơhội
khaihóaconngười,hứahẹnsựlộtxácvàpháttriểnlênmộttầmmớikhơngnhữngchomộtcá
nhânnàođómàcịnchocảtậpthểhaytổchứccủahọ.Nhữngphươngphápnàycóthểđượcáp
dụngtrongnhiềulĩnhvựckhácnhaucủađờisốngxãhội–từviệcxửlýcácvấnđềtrongđời
sốnggiađìnhđếncơngtácgiáodục,quảnlývàcảnhữngchínhsáchđốingoại.
Thựctiễn
Cácchuẩnmựcxãhộivàtậpqntrongkinhdoanhđượchìnhthànhdựatrênnhữngđiều
kiệnsinhsống,quanniệmtínngưỡngxaxưacủatổtiênlồingườichúngta.Vàmặcdùnhân
loạiđãcónhữngbướctiếndàitrênhànhtrìnhnhậnthức,nhiềukhíacạnhtrongcuộcsốngcủa
conngườihiệnđạivẫnkhơngthốtkhỏiảnhhưởngtừnhữngquanniệmlâuđời.Chínhvìlýdo
nàymànhữngthóiquentrongnếpnghĩ,trongcáchhànhxửhằngngàycủachúngtavẫnđược
chấpnhậndùrằngđãđếnlúcchúngcầnđượcthayđổiđểtheokịpthờiđại.Trongđócầnphải
kểđếnmộtsốloạihìnhvănhóakinhdoanhđượchìnhthànhvàtồntạimãiđếntậnngàynay
mặcdùrõràngtầmảnhhưởngcủanóđangngàycàngbịthuhẹp.
Khámphánhữngđiềuphithườngmangđếnchobạnnộidungmớimẻ,nhữngđiều
“dườngnhư”bấthợplývàtráingượcvớinhậnthứcthơngthườngcủachúngtavềthếgiới.
Mụcđíchcủachúngtơilàđưaracáchgiảiquyếtmớichonhữngtìnhhuốnghiệntại,dựatrên
nhữngnhậnthứchồntồnkhácbiệtvềbảnchấtcủathếgiới.TacóthểlấyInternetlàmvídụ
vềhiệntượngbiếnđổinày,hoặcbảngTuầnhồnHóahọc,hoặcsựbànhtrướngcủamộttơn
giáomới.Nhữngđiềunàylàminhchứngchosựbiếnđổixảyrathơngquanhữnghànhđộng
thựctếphátsinhmộtcáchchủđộngvàtiếpdiễntrongtiếntrìnhlịchsửchứkhơngphảichỉcó
đấutranhtrênlýthuyết.Chínhnhữnghànhđộngthựctiễnđãmanglạisựthayđổichonềnvăn
hóanhânloại.
Vìvậy,cácphươngphápđượcđềcậpđếntrongquyểnsáchnàykhơngphảiđểtạoranhững
thayđổitolớntrongcáchxửlýmộtvấnđềdựatrênlốitưduycũ,haynóicáchkháclàtạora

nhữngthayđổibằngsựcáchtânmàchúngtơithậtsựmuốnhướngđếnmộtsựthayđổitồn
diệntrongcáchnhìn,nhậnthức,niềmtinvàqtrìnhsuynghiệm.Chínhphươngthứcnàysẽ


thayđổihồntồncuộcsốngcủabạn.
Nhậpmơn
BEN:Mặcdùnhữngtìnhhuốngchúngtơiđưaranghecóvẻvơcùngđơngiản,songtrên
thựctế,đâylàkếtquảcủamộtchặngđườngdài.Tơinhớcólầnmìnhđãvơcùngchánnảnkhi
tậpcellovớithầyHerbertWithers.Thầyđã83tuổicịntơikhiấychỉmớilênbảy.Tơiđãthử
chơiđoạnnhạcđónhiềulầnnhưnglầnnàocũngthấtbại.Lúcấytơiđãgụcđầuxuống,vẻmặt
thảmhại.ThầyWitherslaynhẹvaitơivàbảo:“Saothếcontrai?Mớichỉtậptrong3phútmà
đãnghĩlàkhơngthểchơiđượcđoạnnàyà?”.
Chắcchắnphảimấtgấphàngnghìnlầnconsốbaphút,bạnmớicóthểluyệntậpnhuần
nhuyễncáckhnthứcđượcchúngtơitrìnhbàytrongtậpsáchnày.Cóthểnhữnggìtrướcnay
bạnvẫnnghĩvàcảmnhậnsẽtráingượchồntồnvớinộidungchúngtơiđềcập,chínhvìvậy,
bạncầnphảicóniềmtinvàsựbềnbỉluyệntậpđểbiếnchúngthànhvốnsốngchomình.
ROZ:Mộtmùahènọcáchđâykhálâu,tơiđăngkýthamdựmộtchuyếnđibèvượttháctrên
sơngKennebec,Maine.Trênchuyếnxebtcàrịchcàtàngđưahànhkháchđếnđịađiểmtập
trung,tơiđặcbiệtchúýđếncơhướngdẫnđangchỉdẫnmọingườilàmquenvớimơnthểthao
này.
Cơnói:
-Nếuchẳngmaybịrơikhỏibè,cácanhchịnhớphảicochânlạihếtmứcnếukhơngsẽbị
kẹtvàođámđálởmchởmphíadưới.Làmsaođểchâncóthểchạmmũithếnày,–vừanóicơ
vừaloạngchoạngminhhọachochúngtơixem,–rồicốgắngtìmlạibè,vớilấymáichèohoặc
sợidâythừngcũngđược!
Suốtđoạnđườngcơhướngdẫncứliêntụcnhắcnhởchúngtơinhưvậy.Hầuhếtmọingười
đềuphảithứcdậytừ4giờsáng,cộngthêmtiếngrùrùnhưthơimiêncủachiếcxebtkhiến
chúngtơicảmthấyrấtbuồnngủ.“Chânchạmmũi”,tiếptheolà“tìmchiếcbè”-tơicứphải
ngheđinghelạilờidặndịnàynhiềuđếnmứckhicảđồnđếnđượcbờsơngthìtơibắtđầu
thấyhơikhóchịu.Chúngtơimặcáophaovào,chuẩnbịcácdụngcụcầnthiếtvàqythành

vịngtrịn,đợisựchỉdẫncuốicùng.
-Nếuchẳngmaybịrơikhỏibèthìmọingườisẽphảilàmgìnào?
-Chânchạmmũivàtìmchiếcbè!-Chúngtơiđápnhưcáimáy.
“Chưagìmàđãbịthửtháchtinhthầnnhưthếrồi!”-Tơinghĩbụngkhicảđồnbắtđầutrèo
lênchiếcbèvàkhởihành.
Mớiquađượcnămcáighềnh,chúngtơibấtngờbịnuốtchửngbởimộtbứctườngnước
khổnglồvàrồitấtcảnhưđangrơitõmvàomộtcáilỗđenkhơngđáykhủngkhiếp.Mọingười
ngụplặngiữadịngnước,cảmgiácgiốngđangởtrongmộtmơitrườngchânkhơng,khơng
thấyđâulànước,đâulàđất,đếncảkhơngkhíchúngtơicũngkhơngcảmnhậnđược.
Chânchạmmũi…Nhữnglờiấyvangvọngtrongđầutơi.Thếlàtơicốcocụmngườilạinhư
mộtquảbanh.Rồitơibắtđầucảmnhậnđượckhơngkhí,tiếpđếnlàâmthanhTìmcáibèmau…
Quảtìnhtơicũngkhơngbiếttiếngnóiấyphátratừtrongđầumìnhhaylàcóaiđóđanghétlên
nữa.Chiếcbèkiarồi,vàgầnđólàcáimáichèo.Bámlấycáimáichèongay…Tơilàmtheoynhư
vậy,vàrồikhơnghiểulàmcáchnàomàtơiđãxoayxởtrèođượcvàobêntrongcáibè,tiếptục
xitheodịngKennebecđangsơibọttrắngxóa.
Từsauchuyếnđiđó,tơibắtđầudùnghìnhảnhẩndụ“rớtkhỏichiếcbè”chonhiềungười


trongnhiềutìnhhuốngkhácnhau.Đólànhữngtìnhhuốngmàbạnkhơngchỉđơngiảnlàlạc
đườngmàthậmchílàkhơngbiếtmìnhcócịncơhộitìmlạihướngđúnghaykhơng.Khi“rớt
khỏichiếcbè”,bạnsẽkhơngcóthờigianđểsuynghĩxemsẽquaylạibằngcáchnào,cũng
khơngthểthamkhảoýkiếncủabấtkỳaimàchỉcịncáchtựmìnhxoayxở.Lúcđó,bạnkhơng
thểnhớđượcnhữnggìđãchuẩnbịtrướcmàchínhnhữngđiềuđãđượcănsâuvàođầubạn
mớitrởthànhvịcứutinh,giốngnhưcâunói“chânchạmmũi”vậy.
Trongnhữngchươngsáchđượctrìnhbàysauđây,chúngtơisẽgiớithiệuvớibạnnhiều
cáchứngbiến,mỗicáchđikèmvớinhữngkhẩuhiệudễnhớnhư“Mọiviệcđềucóthể”,“Điểm
Achotấtcả”hoặc“Quytắcsố6”.Khibạnđọcđếnnhữngvídụminhhọatrongsáchgồm
nhữngcâuchuyệnkểhoặclờitườngthuậtcủanhânvật“tơi”thìtrongđầubạnsẽvẳnglại
nhữngkhẩuhiệuấy,giốngnhưkhitơitìmcáchleotrởlạichiếcbètheosựdẫndắtcủacâu
“Chânchạmmũi”vậy.Mộtkhibạnđãvậndụngchúngmộtcáchnhuầnnhuyễn,chúngsẽvơ

cùnghữuíchtrongviệcgiúpbạn“quaytrởlạichiếcbè”vàthayđổicáchnhìncủabạn.
Nào,hãybắtđầuvượtthác!


BÀITẬPTHỨNHẤT:MỌIVIỆCĐỀUCĨTHỂ
MộtcơngtysảnxuấtgiàydépcửhaichunviênmarketingđếnmộtvùngthuộcchâuPhi
thămdịtiềmlựcđểmởrộngđịabànkinhdoanh.Chunviênthứnhấtđánhmộtbứcđiệnvề
thơngbáo:
VƠVỌNG,ỞĐÂYKHƠNGNGƯỜINÀOMANGGIÀY.
Trongkhibứcđiệncủangườithứhailạivơcùnghoanhỉ:
CƠHỘIHIẾMTHẤY.NGƯỜIDÂNỞĐÂYCHƯACĨGIÀY!
***
KhithấycưdânchâuPhikhơngđigiày,nhânviênmarketingthứnhấtcảmthấythịtrường
nơiđâychẳngcóchútkhảquan.Ngượclại,cũngtrongcùngmộtđiềukiệnnhưvậy,ngườiđồng
nghiệpkialạithấyđượcnhữngtriểnvọngchongànhsảnxuấtgiàydép.Mỗingườitiếpcận
mụctiêuvớimộtcáchnhìnkhácnhau,vìvậykếtquảhọnhậnđượccũngsẽkhơnggiốngnhau.
Thựcchất,tấtcảthơngtintừcuộcsốngđếnvớichúngtacũngthơngquasựtườngthuậtmang
tínhchủquannhưthế.
Tuynhiên,điềucốtlõicủahiệntượngnàykhơngchỉđơnthuầnphụthuộcvàoquanđiểm,
tháiđộhaycátínhmỗingười.Nhữngthínghiệmvềthầnkinhhọcchothấyconngườihiểu
biếtvềthếgiớitheomộtqtrìnhnhưsau:Đầutiên,nhữnggiácquancủachúngtachọnlọc
thơngtinvềsựvậtsựviệc,tiếpđếnnãobộsẽhệthốnglạicácthơngtinđóvàcuốicùngđưara
nhữngnhậnthứcsơkhởi.Thếgiớitrongnhậnthứccủachúngtađượchìnhthànhdướidạng
khnmẫuđãđượchồntất,mộtcâuchuyệnđầyđủ,mộtgiảthuyết…đượcđịnhhìnhbởi
chínhtríóccủachúngta.
Mộtthínghiệmkinhđiểnvàonăm1953đãlàmchấnđộnggiớichunmơnkhicácnhà
nghiêncứucơngbốrằngmắtcủamộtconếchchỉcókhảnăngnhậnbiếtđượcbốnhiệntượng
sau:
-Nhữngđườngtươngphảnrõrệt
-Chùmánhsángbấtngờ

-Sựchuyểnđộngnóichung
-Nhữngđườngcongcủacácvậtthểnhỏvàsẫmmàu
Mộtconếchkhơngthểnhìnthấyđượcmặtcủamẹnó,cũngkhơnghềbiếthồnghơnđẹp
nhưthếnàohoặccácmàusắcsặcsỡrasao.Nóchỉcóthểnhìnthấynhữnggìcầnthiếtchosự
sinhtồncủachínhnó,chẳnghạnnhưnhữngconcơntrùngnhỏhaysựxuấthiệnbấtngờcủa
mộtconcịnàođótrênđườngcóthểgâynguyhạichonó.Mắtếchchuyểntảinhữngthơngtin
đãquachọnlọckỹcàngđếnnão,vàếchchỉtiếpnhậnnhữnggìthíchhợpvớihệthốngphân
tíchthơngtintrongnãocủanómàthơi.
Mắtngườicũngchọnlọcthơngtin;tuynhiênởngười,quymơcủaqtrìnhnàyphứctạp
hơnlồiếchrấtnhiều.Chúngtacứngỡrằngmìnhnhìnthấyđượctấtcảmọithứ,nhưngthực
tếthìongmớilàlồicóthểnhậndiệnđượcnhữngtiacựctímngắn,vàcúlàlồicókhảnăng
nhìnrõmọivậttrongđêm.Mỗigiốnglồiđượcbantặngnhữnggiácquanchunbiệtđểtiếp
nhậnthơngtincầnthiếtchosựsinhtồncủariêngchúng,vínhưlồichócóthểnghethấy
nhữngâmthanhmàconngườikhơngthể,cịncơntrùngcóthểđánhhơiđượcdấuvếtcủabạn


tìnhcáchxađóhàngcâysố.
Conngườichỉhiểuđượcnhữnggìđượclậptrìnhphảitiếpnhận,vànhậnthứccủachúngta
lạikhơngýthứcđượcrằngchúngtachỉnhậnranhữngloạithơngtinđượctrínãolưugiữ,định
dạngvàphânloạitrướcđó.
ChungiatâmlýhọcthầnkinhngườiAnhRichardGregorytừngviết:“Cácgiácquan
khơngtrựctiếpmanglạichochúngtahìnhảnhvềthếgiớimộtcáchhồnchỉnh.Chúngchỉ
cungcấpnhữngthơngtingiúpconngườiđặtgiảđịnhvềnhữnggìxảyratrướcmắtchúngta”.
NhàkhoahọcDonaldO.Hebbcũngphátbiểu:“Thếgiớithựcchấtlàmộtmơhình,vớinhận
địnhnày,chúngtacóthểlýgiảiđượcmộtsốnhữngýtưởngkhoahọcnhấtđịnh…Vàonăm
1926,trongmộtlầntraođổivớiHeisenberg,Einsteintừngnóirằngchỉdựatrênsựquansát
nhữngsựkiệnđơnlẻmàđưaramộtlýthuyếtnàođólàđiềuhếtsứcsailầmvì“Thựctếcóthể
tráingượchồntồn.Chínhlýthuyếtmớiquyếtđịnhviệcchúngtanhìnnhậnthếgiớinhưthế
nào”.
Conngườichỉnhìnthấykhnmẫucủathếgiớichứkhơngphảibảnchấtthậtsựcủanó.

Nếuvậythìnãongườicóxuhướngvẽramộtthếgiớinhưthếnàotrongđầu?Câutrảlờiliên
quanđếnmộtkháiniệmthuộcvềsinhhọc,đólàdựatrênqtrìnhchọnlọctựnhiên.Vềcơ
bản,mơhìnhtồncảnhvềthếgiớitrongnãongườiđượcthiếtkếsaochonócóthểcungcấp
thơngtinvềnhữngsựvật,hiệntượnggâynguyhạiđếnsựsinhtồncủaconngười,khảnăng
phânbiệtgiữabạnvàthù,nhucầutìmkiếmthựcphẩm,nguồnnănglượngcũngnhưcơhộiđể
duytrìnịigiống.Trậttựcơbảntrongnhậnthứccủamộtngườiđượchìnhthànhtheocách
này;vàthựcchấtnóđượcbồiđắpbởinềnvănhóa,kiếnthứcvànhữngkinhnghiệmsốngcủa
riênghọ.
Bạncómuốnbiếtnhữngkhnmẫusẵncóảnhhưởngđếnnhậnthứccủachúngtathếnào
khơng?TrongmộtthínghiệmnổitiếngkhinhữngngườithuộcbộlạcMe’enởEthiopialầnđầu
tiênđượcthấynhữngbứcảnhchụpconngườivàmộtsốđộngvật,họkhơngbiếtnhữngmiếng
mỏngdẹpấylàgì.“Họsờmấymiếnggiấy,đưalênmũingửi,vịlạivàlắngngheâmthanhphát
ra,sauđóhọnhấmnhápnhữngbứcảnhrồinhailnxemchúngcóvịgì.”Chúngta-những
ngườithuộcthếgiớihiệnđạihơn-hiểnnhiênđềuhiểurằngnhữngbứcảnhđóchínhlàhình
ảnhcácvậtthểđượcsaochụplại,trongkhiđiềunàylạicóvẻvơcùngtrừutượngđốivớingười
dânthuộcbộlạcMe’en.Hiệntượngtrêncũnggiốngnhưviệcmộtthanhniênngồicùngtoaxe
lửavớiPabloPicassođãhỏidanhhọarằng:“Saongàikhơngvẽmọivậtmộtcáchchínhxác?”.
Picassohỏilạianhta“mộtcáchchínhxác”cónghĩalàgì.Chàngtraimởvílấyrabứcảnh
ngườivợvànói:“Đâylàvợtơi”.Danhhọađáplại:“Khơngphảicơấycũngnhỏvàdẹpđósao?”.
NhữngngườiMe’enhồntồnkhơngcóýniệmgìvềvậtđượcgọilà“bứcảnh”cả,mặcdù
chúngđangnằmgọntrongtayhọ.Vớihọ,đóchỉlànhữngmảnhgiấybóngmàthơi.Nhờhiểu
biếtnhữngphátminhcủathếgiớihiệnđạimàchúngtamớinhậnthứcđượcrằngđólànhững
bứcảnh.CịnđốivớiPicasso,nhàdanhhọalạinhìnbứcảnhnhưmộtvậtthểnhântạocótính
chấtnhỏvàdẹp,khơngcầnbiếtnóđangmơphỏngcáigì.
Bộnãocủachúngtađượcthiếtkếđểkếtnốicácsựkiệnthànhchuỗithơngtinliềnmạch,
bấtkểgiữacácyếutốthànhphầnấycóthựcsựtồntạimộtsựliênkếtnàohaykhơng.Trong
giấcmơ,giácquancủaconngườithườngtậphợpnhữngphầnhồntồnriêngbiệtxảyra
trongcuộcsốnghằngngàythànhmộtcâuchuyện;lúcchúngtahồntồntỉnhtáothìnhững
hoạtđộngcủachúngtađềucólýdorõràngvàhợplý,đượcdẫndắtbởiquyluật“nhân-quả”và
những“lýlẽ”nàyphảnánhđộngcơcủahànhđộng.Nghiêncứutrênnhữngngườibịthương

tổnmộttronghaibáncầunãochothấykhibáncầunãophảiđượcchỉthị(vídụnhư“đóngcửa
lại”)thìbáncầunãotráilạikhơngýthứcđượcthơngtinmàbáncầunãophảivừađưara,cho
nênngườitasẽhànhđộnggiốngnhưvơthứcvậy.
Nóitómlại,trênđâylànhữnghiệntượngchúngtơiđưaralàmvídụkhiđềcậpđếnkhẩu


hiệu“Mọiviệcđềucóthể”.“Chínhvìmọiviệcđềucóthể,vậysaotalạikhơngnghĩramộtcách
nhìnmớinhằmnângcaođờisốngbảnthânvàthếgiớiquanhta?”.
Phầnlớnchúngtađềubiếtrằngchínhsựkhácbiệtvềvănhóađãtạonênsựkhácnhau
trongcáchnhìnnhậngiữacánhânnàyvớicánhânkia,giữanhómngườinàyvớinhómngười
khác.Ngườitathườngchorằngnếuphântíchrànhmạchnhữngnhântốthamgiavàoq
trìnhnhậnthứcthìchúngtasẽhiểurõbảnchấtthựcsựcủavấnđề.Tuynhiên,khiđềcậpđến
thuậtngữ“mọiviệcđềucóthể”,chúngtơimuốnhướngđếnmộtquanniệmrằngchínhcấu
trúccủanãomớixácđịnhnhậnthứccủachúngta.Mọihìnhthứcthunạpkiếnthứcđềuphải
thơngquacơchếxửlýcủanãobộ.Nóicáchkhác,chínhtríóctaquyếtđịnhviệcnhậnthức.
Mặcdùnhữnggìtríócquyếtđịnhcóýnghĩarấtquantrọngchosựsinhtồncủachúngta,
nhưngtựthânchúngvẫnchưacótácđộnglớnlaođốivớithếgiớixungquanh.Vảlại,làmthế
nàomàchúngtanhậnbiếtchúngđây?
Ngaycảkhoahọc-lĩnhvựcmàmọithànhquảcủanóđượcđúckếttừnhữngquytrìnhtích
lũykiếnthứclâunămvớiucầukhắtkhevềtínhchínhxác-cũngcólúcphảithayđổitậngốc
nhữngnềntảnglýthuyếtmàtrướckiaconngườivẫncholàđúng.Khisốngtrongthếgiớicủa
Newton,chúngtabiếtđếnnhữngđườngthẳngvànhiềuloạilựckhácnhau;sốngtrongthếgiới
củaEinstein,chúngtabiếtđếnkháiniệmđộcongcủakhơngthờigian,thuyếttươngđốivà
ngunlýbấtđịnh.QuanđiểmcủaNewtonvẫncịnngungiátrị,cókhácchănglàhiệntại
ngườitanhìnnhậnhọcthuyếtcủaơnglàmộttrườnghợpđặcbiệt,nghĩalànóchỉcógiátrị
dựatrênmộtsốđiềukiệnnhấtđịnh.Mỗimộthệtưtưởngmớichoconngườicơhộiđể“nhìn”
ranhữngsựviệcmàtrướcđâyhọchưabiết.
Đểhiểuthấuđáohơnvềsựđịnhhình,về“khnmẫu”,haynóicáchkháclàvềmơhình
mặcđịnhmàchúngtơiđangđềcậpđến,bạnhãyxemquatrịchơi9điểmnày.Nhiềungười
chắchẳnđãrấtquenthuộcvớinó.Trịchơiucầuchúngtakẻ4đườngthẳngliêntiếpnối9

điểmnàylạivớinhausaochokhơngđượcnhấcbútchìlênkhỏimặtgiấy.Nếubạnchưabao
giờbiếtđếntrịchơinàythìhãythửgiảinótrướckhixemđápán.
Banđầu,hầuhếtmọingườisẽtậptrunggiảiquyếtbàitốntrongphạmvi9chấmtrịnkia
màthơi,cứnhưthể9chấmtrịnấycũngchínhlàgiớihạnmàcâuđốđặtravậy.Trịchơinày
chứngminhchokhảnăngtựđộngsắpxếpvàphânloạithơngtincủanãonhằmtạomọiđiều
kiệnthuậnlợichoviệctiếpnhận.Nãobạnsắpxếp9chấmtrịnthànhmộtchiếchộphình
vngvới4dấuchấmở4góc,mặcdùthựctếtrêntranggiấychẳngcómộtchiếchộpnàotồn
tạicả.Chíndấuchấmgiốngnhư9câyđinhđóngvàomộtchiếcquantài,chơnchặtmọilờigiải
khảthikhác.

Chínhchúngtađãtựthêmvàođiềukiệnmớichobàitốn,tatựmặcđịnhrằng:“Dùngbút
chìnốinhữngdấuchấmbằng4đườngthẳngliêntiếp(khơngđượcnhấcbútlên)saocho4
đườngthẳngấykhơngđượcvượtrakhỏiphạmvihìnhvngđượcgiớihạnbởi9dấuchấmbên
ngồi”.Vớimộtcáikhungđịnhsẵnnhưvậythìchắcchắnkhơngthểtìmralờigiảichocâuđố
này.Nhưngnếuthêmvàomộtmệnhđềnhonhỏtrongbàitốnrằng“cóthểvẽ4đườngthẳng
ởbấtkỳchỗnàotrêntờgiấy”thìcólẽmộtýtưởngmớiđãlóelêntrongđầubạnrồiphải
khơng?


Lúcnày,dườngnhưkhoảngtrốngbênngồinhữngdấuchấmđanglêntiếng:“Này,thửkẻ
mộtđườngthẳngrangồiđâyxem!”.

Khnmẫumàtríóctatạoravừaxácđịnh,vừagiớihạnnhữnggìchúngtatiếpthu.Những
khókhăn,tìnhthếnangiảihoặcthậmchílàcảnhữngngõcụtmàtađốidiệntrongcuộcsống
thựcchấtchỉkhơngthểgiảiquyếtđượckhichúngnằmbêntrongmộtcáikhungnhấtđịnh,
hoặcbịgóigọnbởimộtquanniệmnàođó.Mởrộngchiếchộpra,hoặclàtạomộtcáikhung
hồntồnmớibaoquanhnhữngdữliệumàchúngtacóthìcácvấnđềsẽbiếnmất,nhường
chỗchonhiềucơhộimớimẻhơn.
“Mọiviệcđềucóthể”làđiềucốtlõicủatấtcảcácphươngphápluyệntậpkháctrongquyển
sáchnày.Khibạnnghĩ“mọiviệcđềucóthể”nghĩalàbạncóquyềnnghĩvàlàmbấtcứđiềugì.

Vàbởivìmỗivấnđềcủabạnđềuđượchìnhthànhdựatrênnhậnthứctiềmẩn,nếuchịukhó
chútâmphântíchchúng,bạncóthểsẽphábỏđượcnhữngràochắnvốncó-nhữngràochắn
chứađựngcácđiềukiệnkhơngmongmuốnđểtạoracácđiềukiệnkhảquanhơn,hoặctạora
nhữngnhậnthứcmớicóíchchocuộcsốngcủabạnvànhữngngườixungquanh.Nóinhưvậy
khơngcónghĩalàbạnchỉviệcngồitưởngtượngrồimọithứsẽbấtthìnhlìnhxuấthiệnnhư
phépmầutrongtruyệncổtích,màhãysángtạokhnthứcmớichobảnthânvànhữngđối
tượngbạnđanghướngđến.Hãythửpháthuytrítưởngtượngvàhànhđộngdựatrênkhn
thứcmớiđượctạolậprồichờđợikếtquả.
Luyệntập
Cáchđơngiảnnhấtđểluyệntậpphươngpháp“Mọithứđềucóthể”làtựhỏimình:
Phảichăngchínhnhữngđiềumặcđịnhtheolốimịnsẵncóđãkhiếnmìnhnhìnnhậnmọi
thứnhưthếnày?
Saukhicócâutrảlời,hãytiếptụctựhỏi:
Nếuthửthựchiệnnhữngviệctrướcđâymìnhchưatừnglàmthìliệumìnhsẽcónhiềusự
lựachọnhơnkhơng?
Vàrồisauđóbạncóthểtạorađượcnhữngkhoảngkhơnggianmới,giốngnhưmộtkhiđã
nhìnthấynhữngkhoảngtrốngcủatờgiấybaoquanh9chấmtrịnphíatrên,tachỉcần4đường
thẳnglàcóthểnốichúnglạithayvì5đường.
Giờthìchúngtahãylàmquenvớiphươngphápthứhai,phươngphápdẫndắtbạnvàomột
thếgiớimới-thếgiớicủanhữngđiềuphithường.


BÀITẬPTHỨHAI:BƯỚCVÀOTHẾGIỚICỦA
NHỮNGĐIỀUPHITHƯỜNG
Mộtkhiđãnhậnra“Mọithứđềucóthể”,bạnsẽtựtạorathếgiớicủanhữngýtưởngtáo
bạo,bấtngờ.Chúngtơigọiđólà“thếgiớicủanhữngđiềuphithường”.Thếgiớinày-cũng
giốngnhưmộttranggiấychứachínchấmtrịnkia-sẽphávỡnhữngkhnkhổgóigọnchúng
tatrongthựctạiquenthuộc.
Vậythìnhữngkhnkhổđólàgì?Vàthếnàolàthựctạiquenthuộc?
Thếgiớicủanhữngkhnkhổ

Chúngtơinghĩnêngọithếgiớiquenthuộccủachúngtalà“Thếgiớicủanhữngkhnkhổ”
-mộtthếgiớibịđặcbiệtcoitrọngvaitrịcủanhữngthướcđo,nhữngchuẩnmựcđánhgiá,
bằngcấp,tàisảnvàbiếtbaotiêuchísosánhkhác.Trongthếgiớiđó,aicũngcốgắngđểthành
cơngvàhyvọngchiếmđượcvịtrícaohơnhiệntại.Vàđểđạtđượcnhữngmụctiêuđãđềra,
bấtkỳaicũngsẽđốimặtvớinhữngtrởngạikhơngthểtránhkhỏi.Mộttrongnhữngvấnđề
quenthuộcmàchúngtagặpphảichínhlàsựthiếuthốnvềthờigian,tiềnbạc,nănglượng,nội
lựcvàtìnhcảm.
Thếgiớicủanhữngkhnkhổđượcbiểuhiệnquacácmặtnhưthắngvàthua,nỗlựcđể
đượccơngnhậnvànỗilobịtừchối,hyvọngvàthấtvọng…Tấtcảđềudựatrênmộtlốimịn
trongnhậnthứccủaconngười,rằngcuộcsốnglàmộtchuỗinỗlựcsinhtồntrongmộtthếgiới
đầycạnhtranhvàcạmbẫy.Ngaycảkhicuộcsốngcủabạncósnsẻđinữathìquanniệmnày
vẫncứtồntạitươngtựcáihộpvngđượcgiớihạnbởi9dấuchấmkia;chínhđiềunàykhiến
ngườitakhơngnhìnthấynhữngkhảnăngkhácnữa.
Khisinhtồnlàbảnnăngcủaconngườithìnhữngphảnứngnhưýthứccảnhgiácvớinguy
hiểm,thóiquentínhtốnthiệthơn,sựphânbiệtgiữabạnvàthù,tâmlýphịngthủ,sựhồnghi
vànhữngâulothườngtrựclàlẽtấtyếu.Chínhvìlúcnàocũngmangsẵnbộáogiápvơhìnhđể
tựvệnhưvậymàvơtìnhchúngtađãtựđặtranhữngquanđiểmbảothủ.
Ngườitathườngcảmthấyantồnhơnnếubiếtchínhxácchướngngạilàgìvànótừđâu
đến.Vìvậy,nếubiếtrõvềconngười,vềnhữngýđồhoặctìnhhuốngkhókhănđốiphươnggây
ra,tasẽdễdàngtìmracáchgiảiquyếtvấnđề.
Conngườilớnlêntrongthếgiớicủanhữngkhnkhổ,nênchúngtatìmhiểusựvậtvàmọi
ngườixungquanhbằngcáchđịnhlượng,sosánhhoặcđốichiếu.Chúngtađánhgiámộtđứa
trẻbằngcáchsosánhnóvớinhữngđứatrẻkhác,nhậnxétvềbảnnhạccủaPuccinidomộtca
sĩgiọngnamcaobìnhthườnghátbằngcáchđốichiếuvớiphầntrìnhdiễncủaPavarotti,hoặc
bàntánvềbáocáotổngkếtcủacơngtynămnaysovớinămngối…Đểđặtmìnhvàovịtrícó
quyềnđượcđánhgiávàphánxét,mộtcánhânphảitáchbiệtbảnthânvớinhữngngườixung
quanh.Cuộcsốngtrongthếgiớicủanhữngkhnkhổnàyđượcsắpxếptheocấpbậc:mộtvài
tậpthể,nhómngười,vùngđấtnàyhoặcýtưởngkiadườngnhưtốthơnhoặccótiềmnănghơn
nhữngnhómngười,vùngđấthoặcýtưởngkhác.Nhữngranhgiớibắtđầuxuấthiện.Làthành
viêntrongtậpthể,chủngtộchoặctổchứcnàythìcóvẻantồnvàđượchưởngnhiềulợiích

hơnchỗkhác…Vàthếgiớicứthếchiathànhnhiềumảnhnhỏhỗnđộn.
Giốngnhưviệchầuhếtchúngtađềutựthêmvàomệnhđề“4đườngkẻliêntiếpbuộcphải
nằmtronghìnhvngđượcgiớihạnbởi9dấuchấmtrịn”,đaphầnmọingười–dùsốngtrong
cảnhxahoahaynghèokhó–đềuthứcdậymỗisángvớimộtquanniệmvơhìnhrằngsốnglà
phảiđấutranhđểsinhtồn,vàconngườicứthếmàngụplặntrongcáigiớihạnđó.


“Này,tạisaokhơngthửkéodàinhữngđườngthẳngấyrathửxem?”
Thếgiớicủanhữngđiềuphithường
Bâygiờ,hãyhìnhdungthếgiớiphithườngđanggóigọnthếgiớikhnkhổcủachúngta
bêntrongnó,baogồmcảsựvĩnhcửu,cáivơhạnvàsựsinhsơinảynở.Khikhơngbịbóbuộc
bởiýnghĩsinhtồnhằngngày,cũngkhơngảnhhưởngbởinỗilosợthiếuthốn,mộtngườiđứng
trênmảnhđấtcủasựphithườngsẽcómộtvịthếtựdovàmặcsứcsángtạo.
Trongthếgiớicủasựphithường,conngườihọchỏibằngnhữngkhámphá.Chúngtabiết
rằngbảnchấtcủamộtđứatrẻlàsựhồnnhiên.Bướcvàothếgiớicủanhữngđiềuphithường
cũnggiốngnhưtagắnmộtchiếcnhãnnhỏcóghi“Nơimọichuyệnđềucóthểxảyra”lên
chuyếnphiêulưucủamình.Chínhnhữngcuộchànhtrìnhthúvịlúcnàocũngmờigọivàthơi
thúctalênđườngđãlàmnênsắcmàuphongphúcủacuộcsống.
Đặctrưngcủathếgiớicủanhữngđiềuphithườnglàsựsinhsơi,biếnđổikhơngngừngtrên
tấtcảmọilĩnhvực:chúngtatạoramộtcuộcsốngmớivàkiếntạonhữngýtưởng.Ởđó,mối
quanhệgiữaconngườivàmơitrườngsốngxungquanhđượcđềcaochứkhơngphảigiữacon
ngườivàvậtchất.Vềmặtcảmxúc,thếgiớicủanhữngđiềuphithườngthơithúcconngười
hướngđếnniềmvui,sựthanhtao,niềmđammêvàlịngtrắcẩn.
Trongđờingười,cónhữngkhoảnhkhắccịnýnghĩahơnsựsinhtồnrấtnhiều.Đólàkhi
bạnchứngkiếngiâyphútconcháumìnhchàođờivàtrưởngthành,chứngkiếnmộtvậnđộng
viênthểthaothếgiớilậpkỷlụchoặcsựdũngcảmbấtngờcủamộtngườinàođóliềumìnhvì
ngườikhác…Đốivớinhiềungười,giâyphútchứngkiếnbứctườngBerlinsụpđổhoặcsựxuất
hiệncủatổngthốngNamPhiNelsonMandelasauhaimươibảynămbịgiamcầmlànhững
khoảnhkhắckhơngthểnàoqnđược.Nhiềungườinhậnrathếgiớicủanhữngđiềuphi
thườngthơngquacácnghilễtơngiáo,mộtsốnhờsuyngẫmmànghiệmra,hoặccũngcó

nhiềungườichỉđơngiảnlànhờnghenhữngtuyệtphẩmâmnhạc.Khingắmnhìnvẻđẹpcủa
thiênnhiên,sựvơhạn,mênhmơngcủađạidươngvàbầutrời...làkhibạnđangbướcchânvào
thếgiớicủasựphithường.Đólànhữnggiâyphútmàbạnqnđibảnthânvàhịamìnhvớivũ
trụ.
Tiếpcậnthếgiớicủanhữngđiềuphithường
Cólẽcácbạnchorằngchúngtơiđangđơngiảnhóamộtcáchtháiqvềsựthànhcơng
cũngnhưvềmộtcuộcsốngthưtháitốtđẹp,nhưngsựthậtlàvậy.Chúngtơimuốnnóirằngbạn
hồntồncóthểmởrộngcơngviệckinhdoanhvàcómộtcuộcsốngnhưýnếubạnhiểurằng
cịncórấtnhiềukháchhàngđangđợibạntiếpcậnngồilượngkháchhàng,tiềnbạcvàcácý
tưởngkinhdoanhmàbạnđãsắpxếpsẵn.Nóitómlại,cơhộithànhcơngsẽcaohơnnếubạn
thamdựvàonhữngdựánvàmụctiêumộtcáchvuivẻmàkhơngđặtnặngviệcbằngmọigiá
phảiđạtđượcnó,bởidùkếtquảcónhưthếnàođinữa,bạnđãcócơhộitiếpxúcvớimọi
ngườixungquanhrồi.Nhữngcơhộisẽđếnmộtkhibạnbiếthàophóngvàtíchcựcmờigọi
mọingườicùngthamgiachiasẻsựnhiệttìnhvớibạn.Tuynhiênkhơngphảimọichuyệnlúc
nàocũngdễdàng.Bởikhisốngthiênvềcảmxúcnhưvậy,bạnsẽkhơngđểýđềphịng,dođó
bạncũngdễgặprủirohơn.Đơikhibạnphảichịumấtđimộtsốlợiíchnhấtthờiđểtheođuổi
nhữngướcmơlớnhơn,đơikhiphảimạohiểmđầutưlâudàidùkhơngphánđốnđượcmột
cáchchínhxácmọithứsẽdiễnrathếnào.Trongthếgiớicủanhữngkhnkhổ,bạnđặtramột
mụctiêuvànhắmthẳngđếnmụctiêu.Trongthếgiớicủasựphithường,bạnđặtranhữngtình
huốngvàđểmọisựtựnópháttriển.
Sinhtồnvàýthứcsinhtồn
Rấtnhiềungườiđangsốngtrongcảnhhiểmnghèovàhọphảinỗlựchếtsứcđểsinhtồn.
Cũngnhưkhichúngtalạctrongrừngsâuhaygiữađạidươngbaola,tacũngsẽnỗlựchếtsức


đểtìmvềnơichốnantồn.Đóchínhlàsựsinhtồn.Tuynhiênýthứcsinhtồnlạikhác.Nótồn
tạitrongvơthức,nólnnhắcnhởtarằngcuộcsốngvốnnhiềutrắctrởnênchúngtaphảicố
tìmmọicáchđểgiànhđượcVịTríSốMột.
Tươngtựnhưvậy,thiếuthốnthậtsựvàcảmgiácthiếuthốncũnglàhaiphạmtrùkhác
nhau.Nhiềunơitrênthếgiớicóđiềukiệnsốngvơcùngkhókhăn,nguồntàingunnghèonàn,

khanhiếmvàconngườithậmchíkhơngđượcđápứngnhữngnhucầuthiếtyếunhất.Tuy
nhiên,bấtkểbạnsốngtronghồncảnhnào,thuộctầnglớpxãhộinào,địavịcaothấprasao,
thìcảmgiácthiếuthốndườngnhưlntồntạitrongmỗingười.Đólàsựlosợvềtươnglai,
nhưnhàkinhtếhọcngườiAnhThomasMalthusđãdựđốntrong“Nhữngluậnđiểmvàvấnđề
dânsố”năm1978rằngcácnguồntàingunlàhữuhạn,nhânloạibuộcphảiđốimặtvớitrình
trạngkhanhiếmtàinguntrongtươnglai.Điềunàykhiếnchúngtacốgắngtíchcóptàisản
bằngmọicáchdùchúngtađãcóqnhiều,vàtranhgiànhvớingườikhácngaycảkhibiết
rằnghọthậmchícịnkhơngđủăn.Cảmgiácthiếuthốnvàsựthiếuthốnthậtsựtươngtáclẫn
nhau,khiếnngườitacứđiêncuồnglaovàovơvétvàtậndiệtnhữngthứcólợichobảnthân
mình,bấtchấpnhữnghậuquảmàthiênnhiên,mơitrường,độngvậthaynhữngngườikhác
phảigánhchịu.Điềunàydẫnđếnphongtràokhaitháctậntriệtcácnguồntàinguntrêntrái
đấtvớimộttốcđộchóngmặtđếnnỗichúngkhơngkịphồiphục;vàvơhìnhtrung,chúngtađã
đẩythếhệsauvàotìnhcảnhnghèotúngvềtàingunvàkhắcnghiệtvềđiềukiệnsống.
Tìmlờigiảiđáp
Bâygiờchúngtahãyđivàophầncốtlõicủavấnđề.Làmcáchnàođểcóthểbướcvàothế
giớicủanhữngđiềuphithường?Chúngtơimuốnbạnnhậndiệnđượcnhữngkhnmẫuvơ
hìnhvẫntồntạitừtrướcđếnnaytrongthếgiớiđượcthốngtrịbởinhữngkhnkhổ.Khiđã
nhậnrakhnmẫunày,hãysắpxếplạicuộcsốngcủabạn,đặtbảnthânvàomộtkhơnggian
khácchứkhơngbóbuộctrongkhnkhổđó.Đầutiênhãyđặtcâuhỏi:
Hiệntạinhữngsuynghĩvàhànhđộngcủatơibịthếgiớikhnkhổảnhhưởngnhưthếnào?
Sauđó,hãyngẫmxemnhữngquanniệmtruyềnthốngănsâutrongđầuócbạnbấylâunay
đãảnhhưởngđếnquyếtđịnhvàlựachọncủabạnnhiềuthếnào.Rồibạnsẽbậtcườivìsựvơlý
củachínhmìnhtrướcđây.Nhưvậylàbạnđangbắtđầubướcvàothếgiớicủasựphithường.


BÀITẬPTHỨBA:ĐIỂMACHOMỌINGƯỜI
TạitrườngĐạihọcNamCalifornia,nămmươisinhviênưutúnhấttrongsốhaimươibảy
ngànsinhviêncủatrườngdocáckhoabầuchọnhằngnămsẽđượcthamdựmộtkhóahọcđào
tạolãnhđạo.Vàocuốihọckỳ,giámkhảocủakhóahọcnàyđượcchỉthịphảichấmmộtphầnba
họcviênđiểmA,mộtphầnbađiểmBvàmộtphầnbađiểmC-dùkếtquảhọctậpcủanhững

sinhviênnàyhầunhưtrộihơnhẳnsovớinhữngsinhviênkháccủatrường.Bạnhãythửhình
dungcúsốctinhthầndànhchonhữngsinhviênphảinhậnlấyđiểmCnhưthếnào,trongkhi
họđãhọctậprấtchămchỉvànhiệttình.
Khơngchỉvídụnàymàtronghầuhếttấtcảcáctrườnghợp,điểmsốchỉphảnánhmột
phầnnhỏnhữngthànhquảđạtđược.Khibạnchỉrachosinhviêncủamìnhbiếtrằnganhta
đanghiểusaimộtkháiniệm,haylàmsaimộtbướcgiảitrongbàitốnthìnghĩalàbạnđang
giúpanhtanhậnthứcrõthiếusótcủamình.NhưngkhibạnchoanhấyđiểmB+,điểmsốđó
khơngnóilênđượcbấtkỳđiềugìvềnănglựccủasinhviênđó,màbạnchỉđơngiảnlàđangso
sánhanhtavớinhữngsinhviênkhác.Gầnnhưtấtcảchúngtađềunhậnthấymụcđíchcốtlõi
củaviệcchođiểmchínhlàsosánhmộtsinhviênvớinhữngsinhviêncịnlại.Vàchúngtacũng
biếtrằngsựthithốtạoramộtáplựccăngthẳngđốivớimốiquanhệgiữacácsinhviên,đồng
thờiđẩyhọvàocuộchànhtrìnhđơnđộc.
MộtcâunóicủaMichelangelovẫnđượcngườiđờitruyềntụnglàbêntrongmỗikhốiđáhay
khốithạchanhđềuchứađựngmộtbứctượngđẹp,điềungườitacầnlàmlàbỏđilớpvỏthừa
đểlộratácphẩmnghệthuậtbêntrong.Ápdụngýnghĩasâuxacủacâunóinàyvàogiáodục,
thìviệcsosánhđứatrẻnàyvớiđứatrẻkháclàđiềuhồntồnvơnghĩa.Thayvìvậy,hãytập
trungmàigiũanhữngđứatrẻvốnnhưhịnđáấynhằmloạibỏnhữngràocảntrongqtrình
pháttriểnvàthểhiệnbảnthânchúngtrướcthếgiới.
ChúngtagọiphươngphápnàylàĐiểmAchomọingười.Đâylàphươngchâmsốngcủa
nhữngngườitiếnbộvàchắcchắnnócũngsẽgiúpbạnthayđổithànhmẫungườinhưvậy.
“ĐiểmA”cóthểđượctraochobấtcứngườinàotrênmọichặngđườngcủacuộcđời–từngười
phụcvụnhàhàngđếnsếpcủabạn,từmẹvợ,mẹchồngđếnnhữngthànhviêncủapheđốilập,
hoặcnhữngtàixếđangthamgiagiaothơng.KhibạnchođiểmA,bạnsẽnhậnramìnhkhơng
cịnởvịthếđolườngxemngườikhácphùhợpnhữngtiêuchuẩncủabạnđếnđâu,màbạnsẽ
tơntrọnghọ,tạochohọcơhộiđểnhìnnhậnbảnthân,đồngthờigiúpđỡhọtrởthànhmẫu
ngườihọmongước.Bạnsẽnhìnthấybứctượngnghệthuậtbêntrongkhốiđáxùxìchưađược
giũagọtkia.Phươngphápnàysẽbiếnchuyểncácmốiquanhệcủabạntừthếgiớicủanhững
khnkhổsangmộtvũtrụcủacáctiềmnăng.
“ĐiểmA”khơngphảilàđiềuđểtamongđợi,màchínhlàtiềmnăngtrongchínhbảnthân
đangchờtakhámphá.

Tươnglaitươisáng
BEN:BamươisinhviênđạihọcđãtậptrungtạiNhạcviệnNewEnglandđểthamdựbuổi
khaigiảngnămhọcvàomộtchiềuthứSáucủathángChín.Cácsinhviêngồmnhữngnhạccơng
vàcasĩsẽthamdựmộtkhóahọcdựbịkéodàihaihọckỳvềnghệthuậttrìnhdiễnâmnhạc,
baogồmcảnhữngyếutốvềtâmlývàcảmxúcgópphầntạonênsựthănghoakhitrìnhdiễn.
Tơiđảmbảovớicácsinhviênrằngnếuhọlnchútâmvàobàigiảngvàthườngxunáp
dụngnóđểnhậnranhữngđiềuđặcbiệtđượcnhấnmạnhtrongkhóahọcthìhọcóthểtạora
nhữngbướcđộtphátrongviệctrìnhdiễncũngnhưtrongcuộcsốngcủamình.
Tuynhiên,dùđãcókinhnghiệmgiảngdạyhơnhaimươinăm,tơivẫnphảitiếptụcđốimặt
vớimộttrởngại:Hếtkhóanàyđếnkhóakhác,cácsinhviênthườngbịrơivàotrạngtháilo
lắngqmứcvìđiểmsốcủahọđếnnỗihọkhơngdámmạohiểmkhichơinhạc.Mộtbuổitối,


tơingồilạicùngRozxemcóthểnghĩrađượccáchgìđểxuatannỗilosợthấtbạicủacácsinh
viênkhơng.
NếuchosinhviênđạtđiểmAngaytừđầuthìsao?
Rozvàtơiđốnrằngnếuhủybỏviệcchấmđiểmthìsẽchỉlàmmọiviệcrắcrốithêm,ngay
cảkhithuyếtphụcđượcNhạcviệnđồngýđềxuấtđó.Sinhviênsẽcócảmgiácbịmấtđicơhội
tỏasángvàkhơngcóđộnglựcđểphấnđấu.Vìvậychúngtơiđiđếnmộtýtưởnglàdànhtặng
mỗihọcviêncủamìnhmộtđiểmA.Đâykhơngphảilàmộtthangđiểmđánhgiá,màlàmột
phươngthứcthơithúchọkhámphánhữngtiềmnăng.
“Trongkhóahọcnày,mỗisinhviêntronglớpđềusẽnhậnđượcmộtđiểmA.”–Tơithơng
báo.-“Tuynhiên,đểđạtđượcđiểmsốnày,cácbạnphảiđápứngđượcmộtucầu.Đólà
tronghaituầntới,cácbạnsẽphảiviếtchotơimộtláthư.Trongláthưnàybạnsẽkểlạinhững
sựkiệndiễnraquanhbạntừbâygiờchođếnhếtthángNăm,nhữngviệcđãgiúpbạncóđược
điểmsốđặcbiệtnày.Tơilnđánhgiácaonhữngbàiviếtchânthực,cụthể”.
Tơiucầucácsinhviênkhiviếtthưphảiđặtmìnhvàothờiđiểmtươnglaivànhìnlạiq
khứđểthuậtlạitấtcảnhữngtrảinghiệmvàcộtmốcquantrọngđãxảyđếntrongsuốttháng
Năm,nhưthểchúngđãxảyra.Ngườiviếtphảisửdụngthìqkhứtrongtồnbộbàiviết.
Nhữngcụmtừnhư“Tơihyvọngrằng”,“Tơidựđịnhlà”hay“Tơisẽ”khơngđượcphépxuất

hiện.Sinhviêncóthểđềcậpđếnnhữngmụctiêuhọđãđạtđượchaynhữngcuộcthihọđã
giànhchiếnthắng.Nhưngtơinóivớihọ:“Tơiđặcbiệthứngthúvớiconngườimàbạnsẽtrở
thànhtrongthángNămtới.Tơirấtmongmuốnbiếtđượcquanđiểm,tháiđộ,cảmxúc,vàthế
giớiquancủaconngườiđó,conngườiđãhồnthànhnhữngđiềuanhtamongướchoặctrở
thànhbấtcứaimàhọmuốn”.Tơimuốnngườiviếtphảicócảmxúcthiếtthađốivớiconngười
màhọmiêutảtrongthư.
Sauđâylàđoạntríchtừláthưcủamộtsinhviênchơikèntrombone(1)gửiđếntơi:
ĐêmthứNăm,ngày15thángNăm
ThầyZanderkínhmến!
Hơmnaycảthếgiớiđãbiếtđếnem.Khơngthểdùngngơntừnàođểdiễntảcảmgiácnàynguồnnănglượngvàcảmxúcmãnhliệtlâunayẩntrongemđãbừngthức.Trongchươngtrình
hịanhạctốiqua,dườngnhưnhữngbảnnhạcđượcbiênsoạndànhriêngchoem,vàemđãthực
sựchìmđắmtrongnhữngcungbậcấy…Khiđêmnhạckếtthúc,khơngmộtaicửđộng.Bầu
khơngkhíimlặngbaotrùmkhánphịng.Chỉcótiếnghơithởvàrồisauđólàtiếngvỗtayvang
dội,átcảnhịpđậpthìnhthịchcủatráitimem.
Cólẽlúcđóemđãcúiđầuchào–emkhơngchắcnữa,vìgiờđâyemkhơngthểnhớrõviệcgì
đãxảyra.Nhữngtràngvỗtaykéodàikhiếnembiếtmìnhđãcómộtkhởiđầutốtđẹpvàemthật
sựvuimừngvìsựlộtxáccủamình.
TuckerDulin
CịnđâylàmộtláthưdomộtsinhviênchơisáongườiHànQuốcviết:
ThángNăm
ThầyZanderkínhmến,
EmnhậnđượcđiểmAbởivìemđãlàmviệcnghiêmtúckhithamgialớphọccủathầyvàkết
quảđạtđượcthậtxứngđáng.Emđãtrởthànhmộtconngườimới.Emđãtừnglàngườibiquan


trướctấtcảmọiviệcngaycảkhichưahềthửbắttaythựchiệnchúng.Bâygiờemthấymình
hạnhphúchơntrướcđâyrấtnhiều.Khoảngmộtnămtrước,emkhơngthểchấpnhậnđượcviệc
mìnhđãphạmsailầm,vàsaumỗilầnnhưvậy,emlntựtráchmắngbảnthân.Nhưngbâygiờ
emđãsẵnsàngchấpnhậnnhữngsaisótvàrútrabàihọcchomình.Trongcácbuổihịanhạc,
emđãchơicóchiềusâuhơntrước.Emtừngchơinhữngnốtnhạcrờirạc,nhưnggiờđâysaukhi

đãnhậnraýnghĩathựcsựcủatừngbảnnhạc,emđãđểtâmhồnmìnhhịaquyệncùngđiệusáo.
Đồngthờiemcũngđãnhậnrađượcgiátrịcủabảnthân.Emlàmộtngườiđặcbiệt,khiemhiểu
đượcngườitahồntồncóthểlàmđượcmọiđiềunếubiếttinvàobảnthânmình.Xincảmơn
tấtcảnhữngbàihọcvàlờigiảngcủathầy,bởivìchúngkhiếnemnhậnraemlàngườiquan
trọngnhưthếnào,vàemđãhiểuđượclýdovìsaoemchơinhạc.
Trântrọngbiếtơnthầy,
EstherLee
Trongláthưkhác,mộtnữnghệsĩtrẻđãtậptrungthểhiệnconngườimàcơấymuốntrở
thành,buộcnhữngámảnhvềnỗisợthấtbạitrongcơbiếnmất.Conngườinàyhiệnranhư
mộtbứctượngtuyệtđẹptrongkhốiđáhoacươngmàMichelangelotừngnói.Họcviênmàtơi
dạymỗichiềuthứSáuđãđểlộrađượcconngườithậtcủamìnhvàxácđịnhđượcnhiềuthứ
vốnbaobọcquanhcơbấylâuchínhlànhữnglớpđáxùxì.Nhiệmvụcủachúngtơilàgọtgiũa
nhữnglớpđálàmràocảngiữacơấyvàkhảnăngthểhiệnbảnthântrướcthếgiới.
ThángNăm,…
ThầyZanderkínhmến,
EmđượcđiểmAvìemđãcanđảmphântíchnỗisợcủamình,nhờvậymàemnhậnrachúng
khơnghềtồntạitrongcuộcsốngcủaem.Emđãthayđổitừmộtngườisợphạmphảisailầmdo
sợnhữngngườixungquanhchúýđếnsailầmđóđểtrởthànhmộtngườibiếthịahợpvớingười
kháctrongcảphươngdiệnâmnhạclẫnđờisốngcánhân…Vìthếmànhữngmặccảmvàtựti
trongemđãbiếnmất.Hơnnữa,sựngộnhậnrằngemchỉnhưmộtbảnthểcủanhữngkỳvọng
trongmắtmọingườicuốicùngcũngtanbiến…Emhiểurằngnhữngnỗlựcsẽdẫnđếnthành
cơngchỉkhinàotabiếtlàmchủbảnthân–vàemđãlàmđượcđiềuđó.
Emcũngnhậnthấykhátvọngđượctruyềntảiâmnhạcđếnmọingườilàcảmxúcmạnhmẽ
hơnrấtnhiềusovớisựloâucủabảnthân.Emđãthayđổitừviệcchỉmuốnẩndanhvớinhững
chuyệntầmthườngsangmongmuốnđượctậnhưởngniềmvuisướngkhiâmnhạccủaemđang
làmthayđổithếgiới.
GiselleHillyer
Mỗibứcthưđềumanglạimộtđiềungạcnhiênnhonhỏ.Đócũnglàngọnnguồncủaniềm
hứngkhởituyệtvờimàtơicóđượcởmỗilớpdạy.Vàtơitựhỏisựthểsẽnhưthếnàonếutất
cảcáclớphọcdotơiphụtráchcũngđượcápdụngphươngphápchođiểmAnày.Cịngìvui

hơnkhiđượctrảiquanhữngbuổichiềusaysưacùngcáctuyệtphẩmâmnhạcvớicácngơisao
tươnglai?Hầunhưtấtcảthànhviêncủalớpđềuhàohứngvớibàitậpnày,mộtsốcịnbàntán
rơmrảkhihọđidọchànhlangvềphíalớphọcmỗichiềuthứSáu.Nhữngđámmâylolắng,thất
vọngtừngvầnvũlàmlumờnhữngtiềmnăngâmnhạccủaNhạcviệnMỹrõràngđãtanbiến.
ThưathầyBen,khiemđếnlớphọccủathầy,emcảmthấyánhhàoquangùađếnlúcemđi
dọcxuốnghànhlangvàlúcembướcvàolớp.Emđãtìmđếnđượcvớiniềmhạnhphúc,cảmxúc
hàohứngvàsẵnsàngbướctiếp.
Carina


Trongsựnghiệpâmnhạc,chúngtađãđặcbiệtchútrọngviệcươmmầmchonhữngtài
năngtrẻngaytừthuởcịnthơấu,rènchohọthóiquenluyệntập,cáchduytrìngọnlửađam
mê,thơithúchọđạtđượckỹthuậtbiểudiễntinhthơngtuyệtvời.Chúngtakhuyếnkhíchhọ
thamgianhữngchươngtrìnhhoạtđộnghèbổíchvàđidulịchnướcngồiđểhọđượctrải
nghiệmbằngmắtthấytainghecácnềnvănhóakhácnhau;rồisauđóchúngtalạinémhọvào
mộttamgiácxốycủanhữngđấutranh,sinhtồn,tịnạnhhoặcquylụyđểkiếmtìmđịavị.Rồi
từđấutrườngấy,chúngtalạihyvọngcácnghệsĩtrẻcóthểtrìnhdiễnxuấtsắccáctácphẩm
âmnhạcđịihỏisựnồngnàn,taonhã,ngẫuhứng,nhạycảmvàđammê!
Thậtnguyhạikhiđểlớpnghệsĩtrẻbịnhữngtranhđuaámảnhbởinhưthếhọsẽnhậnthấy
mìnhkhócóthểchấpnhậnnhữngthửnghiệmmangtínhrủironhưnglạirấtcầnthiếtđểtrở
thànhmộtnghệsĩvĩđại.Cáihồncủaâmnhạcchỉcóthểtruyềnsứcsốngquangườitrìnhdiễn
nếungườiấythậtsựcóxúccảm.Nhưngchỉkhingườitavấpphảinhữngsaiphạmtrongq
trìnhbiểudiễnthìhọmớithựcsựbắtđầuchúýđếnnhữngđiềulẽracầnđượcquantâmtừ
trước.Tơiđãchủđộngrènluyệnnhữngsinhviêncủamìnhthóiquenmỗikhiphạmlỗi,họsẽ
tựgiácgiơcaotaylên,mỉmcườivànói“Thậttuyệt!”.Tơinghĩmọingườinênthửthựchiện
theocáchnày.Vídụnhưcólầnmộtnamsinhviêntrẻđangbịhoảngloạntinhthầnucầu
đượcnóichuyệnvớitơisaugiờhọc.Cậuấynóimìnhvừamấtđingườibạngáivàđangsống
trongcảmgiáctuyệtvọng,hầunhưkhơngthểlàmđượcgì.Tơiđãthậtlịnganủicậu,tuyvậy
ngườithầytrongtơilạithầmvuimừngmộtphần.Bởivìgiờđâycậutacóthểbiểuđạttrọnvẹn
niềmxúccảmmạnhmẽcủatráitimtrongvởhátDieWinterreisecủaSchubertkểvềtâmsự

củachàngtraikhimấtđingườicongáimìnhuthương.Bảnnhạcấyhồntồnvượtqsức
cảmnhậncủacậutrướcđóvàituần,bởivìkhiấysứcảnhhưởngcủasựbuồnđautrongtác
phẩmđốivớicậucũngchỉgiốngnhưviệcmấtđimộtconcávàngmàthơi.
Thầygiáocủatơi,GasparCassadó,làmộtnghệsĩcello(2)xuấtsắc.Cólầnthầyđãtừngnói
vớisinhviênchúngtơirằng:“Tơilấylàmtiếcchocácem,vìcuộcđờicácemqsnsẻ.Các
emsẽkhơngthểchơiđượcnhữnggiaiđiệutuyệtvờikhitráitimcácemchưamộtlầntanvỡ”.
ThầyZanderkínhmến,
EmnhậnđiểmAvìemlàmộtngườilàmvườngiỏiđãdựngnênkhuvườncủachínhcuộcđời
mình.Mớinămngốithơiemvẫncịnlàngườinhútnhátdèdặt,biquan,cơđơnlạclồivà
khơngcóchútnănglượngđểlàmbấtcứviệcgì,khơngđượcuthươnglạithấtchí,vơvọngvà
vơcảm…mọiviệccứmãinhưthế.Nhưngnhữngđiềukhốnkhổđólạithậtsựgiúpemtrởthành
emcủahơmnay.Emđãbiếtuqbảnthânvàvìthếmàemcũngđãbiếtuqâmnhạc,con
người,cơngviệc,cuộcsốngcủamìnhvàulncảnhữngnỗikhốnkhổấy.Emunhữngcây
cỏdạitrongkhuvườncuộcđờiemcũngnhiềunhưnhữngđóahồngđanghénở.Emkhơngthể
đợiđếnngàymaimớivuihưởngbởivìemđãbiếtuqngàyhơmnay,unhữnggiờphútlao
độngvấtvảvàthànhquảcủachúng…Cịnđiềugìtốtđẹphơnthếnữachứ?
Chânthànhcámơnthầy,
SoyanKim
Bímậtcủacuộcsống
Mộtvàituầnsaungàykhaigiảngnămhọc,tơihỏicảlớpxemhọđãnghĩthếnàovềviệc
mỗihọcviênđãkhởiđầuhọckỳbằngmộtđiểmA.TơirấtngạcnhiênkhimộtsinhviênĐài
Loanđãgiơtayphátbiểu.Ngồisựkémtựtinthườngthấykhiphảigiaotiếpbằngngơnngữ
nướcngồithìviệcmộtsinhviênchâuÁtrongsốnhữngnghệsĩtàinăngcủatơixungphong
trìnhbàyýkiếnlàrấthiếm.MộtvàisinhviênchâuÁđãcốgiảithíchchotơilýdotạisao.
TrongmộtvàinềnvănhóaÁĐơng,thườngngườitađặcbiệtquantrọngđếnthứbậc.Giáoviên
lnlnđúngvàtốtnhấtlàsinhviênkhơngnênnóigìcả.Chínhvìlẽđómàtơimờisinhviên
nàyphátbiểungaykhithấycậuấyhăngháigiơcaotay.


“ỞĐàiLoan,emđãxếpthứ68trêntổngsố70sinhviên.NhưngkhiemđếnBoston,thầy

ZanderlạibảorằngemlàmộtsinhviênhạngA.Thậtsựemrấtbốirối.Emđãsuynghĩvềđiều
nàytrongbatuần.Emxếphạng68,nhưngthầyZanderlạinóiemxứngđánghạngA.Rồiđến
mộtngàyemnhậnrarằngmộtsinhviênhạngAsẽtốthơnnhiềusovớihạngthứ68.Vìvậyem
quyếtđịnhsẽtrởthànhmộtsinhviênhạngA.”
Cậusinhviênnàyđãtìmrađược“bímậtcủacuộcsống”mộtcáchtìnhcờ.Cậuđãnhậnthấy
rằngnhữngnhãnmácmàcậumangtrênmìnhsuychocùngcũngdochínhconngườitạora.
Tấtcảchỉlàmộttrịchơi.Consố68đượcngườitanghĩravàđiểmAcũngvậy,vìthếmàchúng
tacũngcóthểlựachọntạoranhữngđiềuthậtsựcóýnghĩanhằmlàmchocuộcsốngcủabản
thânvànhữngngườixungquanhngàymộttươiđẹphơn.
Đươngnhiênmọingườisẽcảmthấykhơngthoảimáivớiviệctựnhiênlạikiếmđượcmột
điểmAnhưvậy,bởivìđiềuđódườngnhưphủnhậnsựcốgắnggiữangườinàysovớingười
khác.Chúngtơikhơngcóýđềnghịmọingườibỏquatráchnhiệmcủamình.Khơngaimuốn
nghemộtnghệsĩviolonkhơngđọcđượcnốtnhạcbiểudiễn,cũngchẳngaimuốnđếnkhám
bệnhởmộtbácsĩkhơngbằngcấp.Hệthốngtiêuchuẩncũngcóýnghĩariêngcủanó;chúng
giúptađịnhrõphạmvihiểubiếtmàmộtsinhviêncầnphảinắmvữngđểthậtsựđượcthừa
nhậntronglĩnhvựccủahọ.
ChúngtơichođiểmAkhơngphảiđểđolườngkhảnăngcủaconngườibằngnhữngtiêu
chuẩn,dùthậtrađiểmAcóliênquanítnhiềuđếnsựđolường.ChúngtơidùngđiểmAđểnới
lỏngquanđiểmbóbuộccủachúngtakhiđểđiểmsốtácđộngqmứcđếnnhậnthứccủamỗi
ngườingaytừnhữngnămthángđầuđời.“ĐiểmA”chínhlàmộtcáchtácđộngđểmanglại
nhữngkếtquảkhảquanchocảgiáoviênhướngdẫnlẫnsinhviên,quảnlývàcơngnhân…hoặc
bấtkỳmốiquanhệtươngtácnàocủaconngười.
Sựápđặtcủagiáoviênđốivớisinhviêncóthểtạoranhữngứcchếvàxáođộngtâmlý,làm
haohụtnănglượngsángtạovàpháttriểncủahọcviên.PhươngphápchođiểmAsẽgiúpgiáo
viêncùngnỗlựcvớisinhviênđểhồnthànhmụcđíchchung.
Mộttrongnhữngvấnđềthườngthấykhilàmviệcdựatrênnhữngtiêuchuẩnchínhlà
nhữngngườichịutráchnhiệm–nhưlàgiáoviên,nhàtrường,CEO,hayđộingũquảnlý–
thườngngộnhậnrằngcáchthứclàmviệccủahọchínhlàchuẩnmực.Chínhvìvậy,nhiềugiám
đốcđãnổigiậnkhipháthiệnnhânviênxửlýcơngviệckhơngtheocáchcủamìnhtrướcgiờ.
Nhữngsựápđặtvàépbuộctrênkhơngchỉkhiếnsinhviên,nhânviênphảinghĩranhững

“chiêuthức”đểlàmhàilịnggiáoviênhaysếpcủahọmàcịndậptắtsựcanhtân,sángtạo
cũngnhưlửanhiệttìnhtronghọ.Nếugiáoviêncảmthấykhơnghàilịngvềmộtsinhviênnào
đó,cảmxúcđósẽảnhhưởngrấtlớnđếnviệcchođiểm.Nhưngnếunhưthếthìrõràngđiểmsố
đókhơngphảnánhđúngnănglựccủasinhviêntrongqtrìnhhọctậpcủahọmàchỉchocác
sinhviênấybiếtrằngcácgiáoviênđangkhơnghàilịngvềhọmàthơi.
Bàitiểuluậncuốikhóa
ROZ:Khicịnlàhọcsinhtrunghọc,tơitừngbấtđồngquanđiểmvớivịgiáoviêndạymơn
VănhọcAnh.Mâuthuẫnliênquanđếnbàitiểuluậncuốikỳthuộcphânmơnnghiêncứutồn
diệncáctácphẩmcủamộttácgiả.Tơicótiếnglàhọctheokiểulãngtử,tứcsẽkhơngđụngđến
nhữngbàiluậnvàcácnhiệmvụđượcgiaochođếnnhữngphútcuốicùng,vàbàitiểuluậnnày
cũngkhơngphảitrườnghợpngoạilệ.TơiđịnhviếtvềNathanielHawthorne(3);nhưngsaukhi
đọctồnbộtácphẩmcủaơngấythìtơilạithayđổiýđịnh.TơiquyếttâmchọnThomas
Hardy(4)khichỉcịnhai,batuầnnữalàđếnhạnnộpbài.Tơiđãlàmviệcsuốtđêmcuốicùng
trongáplựccăngthẳngxenlẫnvớiniềmsaymê.Ngàyhơmsauởtrườngtơidànhhếtgiờrảnh
rỗiđểđánhmáymiệtmàitrongphịngdànhchocácsinhviêncuốikhóa.Đúngnhưdựđốn,
lúcnămgiờkémmườitơiđãcóthểnộpchogiáoviêndànbàiđầyđủvànhậnmộtbàidiễn


thuyếtdằngdặcvềsựkhơnghợplýtrongphươngpháptrìnhbàycủatơi.Sauđó,xấptiểuluận
củacảlớpđượcđưachogiáoviêntrườngkhácchấm.
Suốthaituần,cảlớpháohứcmongnhậnđượckếtquảchonhữngcốgắngcủamình.Cuối
cùngthìnhữngbàiluậncũngđượcgửivề.Giáoviêntrảbàichotừngngười,mỉmcườikhíchlệ
mỗihọcsinh.Nhưngkhiđếnchỗtơi,cơgiáolạitỏracăngthẳngvàkhơngvui.Tơivơcùnghồi
hộp.Tơihồihộplậtquyểntiểuluậnxemlờiphêphíasau,nhưngởđólạilàmộtchữAinhoa
viếtbằngbútchìxámmềm.Ngườichấmđãchấpnhậnýtưởng,cáchtổchức,lốihànhvăncũng
nhưvănphạmcủabàiviết.
Khnmẫuchocáctiểuluậnmàgiáoviênlớptơiđặtrahồntồnkhác–nghĩalàtấtcả
họcsinhđềuphảithựchiệnbàiluậntheomộtkhnmẫucósẵn,vớinhữngtàiliệucụthể.Sau
đó,cơgiáođãnóivớitơi:“Tơirấtkhơngvuikhiemđượcđiểmcaonhưvậy.Thậtsựtơiđã
mongemsẽnhậnđượcđiểmkémđểembiếtemnênchuẩnbịkỹcàngbàivở”.Bạnbiếtkhơng,

lúcấytơicảmthấynhưmìnhbịđuổikhỏimộtsântrườngngậpnắngnơitơiđangmảimêvui
chơi.Tơibắtđầulêntiếngbảovệchocáchlàmviệc“nướcđếnchânmớinhảy”củamình,đồng
thờitựcảmthấyhàilịngvớithóiquenmàtơinghĩlàphongcáchcánhâncủariêngtơi.
Saunàynghĩlại,tơichắcchắnrằngcơgiáodạyvănđãlnquantâmđếntơi.Cólẽcơlo
rằngsaunàyrađờitơisẽthiếunhữngkỹnăngđểthànhcơng.VàcơấysợđiểmAsẽvơtình
khuyếnkhíchphongcáchthíchlàmviệcdướiáplựccủatơi,ngăncảntơithửnhữngphương
phápmới.Nhưng,hãythửtưởngtượngnếucơấyphảnứnglạiđiểmAcủatơibằngcáchcho
tơimộtđiểm“nămcộng”,vàsauđómờitơithamgiamộttrịchơi,vídụnhưlầntớithửthực
hiệnmộtđềcươnghồnchỉnhtrướcthờihạnthìsao?Chắcchắnlàtơisẽnhậnlờithamgia.
Vớithiệnchímuốnkhơigợitiềmnăngsángtạotrongtơi,cơấycóthểđãtrởthànhngườidẫn
dắttơitrênconđườnghọcvấn.Nóicáchkhác,lẽracơgiáocủatơinênchotơimộtđiểmAđể
từđócơấycũngđượcnhậnmộtđiểmAnhưvậy.
Trongthếgiớicủanhữngtiềmnăng,việcchođiểmAbằngchữsốhoặcquacácbiểuhiệnsẽ
xếpgiáoviênvớihọcsinh,quảnlývớinhânviênnganghàng.Tấtcảcùngphấnđấuchomục
đíchchunggiốngnhưkhicùngthamgiamộttrịchơithúvị.Nhiệmvụcủangườigiáoviênlà
giúphọcsinhcủamìnhloạibỏnhữnglớpràocảnngăncáchkhảnăngvàsựthểhiệncủahọ.
Giáoviênnênđứngcùngphíavớinhữnghọcsinh,chohọđiểmAvàbỏquanhữngtiêuchuẩn
đánhgiácứngnhắc.
ĐiểmAnốimọingườigầnnhautrongmộtmụcđíchchung
Ngaycảtrongmộtdànnhạcgiaohưởng,khinhạctrưởngchỉhuyhàngtrămnhạccơngcùng
tấulênnhữngđoạncaotràothìnhữngtiêuchuẩnđơikhicóthểlàmhỏngcảbuổidiễn.Khơng
phảinhạctrưởngnàocũngcókhảnăngvượtlênkhỏisựápđặtcủanhữngnguntắccánhân
đểnhậnramìnhđãhỗtrợhoặccảntrởsựtrìnhdiễncủacácnhạccơngđếnđâu.Trướckhi
ngườithổikènơ-boa(5)thổikhúcđộctấu,cơấyphảiquansátnhạctrưởngđểnắmnhững
thơngtinvềnhịpđộ,sựdiễnđạt,giaiđiệu,sắctháicũngnhưđặctínhâmnhạc…vàđiềunàysẽ
quyếtđịnhcáchchơicủacơấy.
Dotầmnhìnhạnhẹp,mỗichúngtađềucóxuhướngđềcaocáchlàmviệccủachínhmình,
từđóchỉtìmkiếmnhữngngườicùngquanđiểmmàlàmlơhaythậmchílàxemnhưđốilập
vớinhữngngườiítcóđiểmtươngđồng.Chúngtađánhgiámộtcáchvơthứcnhữngnhạccơng,
nhânviên,vànhữngngườimìnhuthươngbằngcáchápđặtnhữngtiêuchuẩncủatalênhọ,

vơtìnhtắtđingọngióđẩycánhbuồmchohọpháttriển.Nhưngvớiphươngphápthựchành
mới-chonhaumộtđiểmAtrongtấtcảcácmốiquanhệ,chúngtacóthểđứngcùnghàngngũ
vớinhữngngườicấptiến,bởivìđiểmAđóthểhiệnvàduytrìmốiquanhệxãhộiđangtrênđà
tăngtrưởng.
CungnhạccủaTanya


BEN:TrongsuốtqtrìnhdiễntậpBảngiaohưởngsố9củaMahlervớidànnhạcgiao
hưởngPhilharmoniaởLnĐơn,tơinhậnthấymộtnghệsĩvĩcầmcótưthếngồithảlỏng
hồntồn,gầnnhưlàbngthõng.Lúctổngduyệt,tưthếcủacơấyvẫnkhơngthayđổi,tạo
nênsựtráingượcđángkểsovớinhữngngườikhácđangchơimộtcáchhàohứng.Cơấychơi
rấtchunnghiệp,nhưngdángvẻthờơ,chánnảntrongmọiphânđoạnkiadườngnhưkhơng
thíchhợpvớinhữngxúccảmmãnhliệt,quặnthắtcủabảnnhạcđượcxemnhưdichúccuối
cùngcủaMahlernày.
Cuốibuổitập,tơilạichỗcơấyvàhỏithăm.Câutrảlờikhiếntơivơcùngngạcnhiên.Cơấy
hỏivặnlạitơi:“Đâylàcáchphốinhạccủathầysao?”.Khitơinóivớicơđâyđúnglàbảnphối
chúngtơiđãdùngtrongbuổibiểudiễntrướcđâyởBoston,cơấynhậnxétrằng“Âmnhạcđi
qnhanhvànhữngcungđànchưakịpthayđổi.Emthậtkhơngthểhịanhậpđượcvớicả
dàn”.Khibiếtkhólịngvừachỉnhdâyđểchơimộtđoạnnhanhvừakhơngbịáplựctinhthầnđể
tạoraâmthanhtuyệthảo,tơiquyếtđịnhchonhịpchậmhơnchútnữa.Nhưngngườinghệsĩ
trẻlạiphảnđối.Cơấynói:“Thầynênthểhiệntheocáchthầycảmnhận.Chínhthầyđãnóinhư
vậy”.
Đâyquảlàmộtpháthiệnmớiđốivớitơi.Tháiđộ,tácphongvàtâmtrạngcủamộtnghệsĩ
đềuảnhhưởngtrựctiếpđếnsựtrìnhdiễn!Bạnnênnhớrằngnhạctrưởngcủamộtdànnhạc
khơngthậtsựchơinhạc,dùvậy,họphảihịamìnhvàotácphẩm.Làngườidẫndắt,tơitựcho
rằngchínhmìnhđặcbiệtnhạycảmvớinhữngthayđổivậtlýcủacungđàn.Tuynhiên,dosự
tìmkiếmkhơngngừngđểcácnhịpđiệuhồnhảo,dokhaokhátmuốntruyềntảinhữngnỗi
đautriềnmiênvàsựđiêncuồngđếnhỗnloạntrongbảnnhạccủaMahler,tơiđãdẫnnhịp
nhanhhơnmộtchút,vìthếmàđánhmấtsựtươngquangiữacảmnhậnvậtlýcủangườichơi
đốivớidâyđàn.Việcnàydẫnđếncảmgiácgịbóchongườichơi,vàhậuquảlàcâyvĩcầmsáng

giácủamộttrongnhữngdànhịatấuhaynhấtthếgiớiphảibỏcuộc.Đólàmộtcáigiáqđắt.
Thóiquenthơngthườngcủatơivàonhữngngàycóbuổihịanhạclàvàophịngriêngsau
buổitậpbuổisáng,đánhmộtgiấcngonlànhrồiđitắm,ănhaicáibánhnướngkiểuAnhvà
uốngmộtlytrứngđánhvớimộtíttràngonđậmmùiAnhQuốc,sauđóquaylạisảnhchobuổi
nóichuyệnthườnglệtrướcbuổidiễn.Tuynhiênlầnnàylạikhác.Tơiquayvềphịngởkhách
sạnvàdànhhếtbuổichiềuvớibảnhịaâmcủaMahler,hìnhdungxemcảmnhậncủamìnhsẽ
thếnàokhikéomỗinhịptrênvĩcầm.Rõràngkhơngphảicảbảnnhạcđềucótiếttấunhanh.Có
thểlàđoạnnàychăng?Hayđoạnnày?Vàobuổidiễntốihơmđó,tơiđãngầmchokéodài
nhữngđoạnmàtơicholàcóthểảnhhưởngđếnTanya.
Trongsuốtbuổibiểudiễn,tơithườngđưamắtnhìnvềphíacơgáitrẻvàthấyrằngnơicơ
đangngồilàmộtnghệsĩrấtsaysưa,cáchthểhiệndứtkhốt,khơngdodựvàhồntồnchìm
đắmtrongâmnhạc.Mặcdùchúngtơicóthểchơikhátốtmàkhơngcầnsựthamgiatrọnvẹn
củaTanya,nhưngsựcamkếtvànỗlựccủamộtphầntrămđặcbiệtđósẽtạorasựđộtphá
đángkể,bởivìmộtkhicơấyvàtơihợptácvớinhau,tơicũngsẽthểhiệntrọnvẹnđượckhả
năngcủamình.Ngượclại,nếutơichỉnhìncơấynhưmộtkẻmấttíchkhơngđángbậntâm,tơi
sẽphảivờnhưmọichuyệnchẳngbịảnhhưởnggìkhicơtakhơngthamgia.Nghĩalàtơiđang
haophísứclựcđểvừatrơngchừnglạivừaphớtlờcơấy.
Saubuổihịanhạc,chẳngaibiếtTanyađãđiđâu,nhưngvàituầnsautơiquyếtđịnhtìmcơ
ấyđểcảmơnnhữngphúthịatấucuốicùngđãgiúpchúngtơihồnthànhmộtbuổidiễnlay
độngcảthínhphịngvàlàmhàilịngkhángiả.Mộtbuổisángnọ,tơinhờvănphịng
PhilharmoniatìmđượcsốđiệnthoạicủacơvàgọitừBostonđếnvùngngoạiơLnĐơnlànơi
cơđangsống.
Tanyacóvẻrấtxúcđộngkhitơigiớithiệudanhtínhcủamình.Cơấybảorằngtrướcđây
chưatừngcómộtnhạctrưởngnàogọichocơcả.Giọngcơấylộrõsựvuimừngkhitơibàytỏ
sựbiếtơnchânthànhcủamìnhđốivớiđónggópcủacơtrongbuổidiễnBảngiaohưởngsố9
củaMahler.KhiấytơimớihayrằngMahlercũngchínhlànhàsoạnnhạcuthíchnhấtcủacơ,


rằngcơcóniềmđammêthathiếtđốivớitấtcảnhữngtácphẩmâmnhạccủaơng,vàrằngbuổi
biểudiễnmàchúngtơicùngnhauthựchiệnlàmộttrongnhữngđiểmnhấnquantrọngtrong

sựnghiệpâmnhạccủaTanya.
Tơiđãnhậnramộtbàihọclàngườinhạccơngtrơngcóvẻnhưíthợptácnhấtlạichínhlà
thànhviênthamgiađónggóptíchcựcnhấttrongnhóm.Mộtngườihaychỉtríchthậtrachínhlà
ngườiđầynhiệthuyết.Tanya-tàinăngâmnhạcthểhiệnxuấtsắcnhữngnhạcphẩmcủa
Mahler-đãquyếtđịnhkhơng“thamgia”buổihịanhạcbởivìnócóthểkhiếncơphảithất
vọng.TơiđãhọctừTanyamộtđiềurằngtakhơngnênnóivớimộtngườivềtínhkhóchịucủa
ngườiđómàcầnnóivềlịngnhiệtthànhcủahọ.
TơiđãbướcđầuhiểuđượcTanya–khơngphảitừgócđộcủamộtngườithầykhiểntrách,
phêbìnhmộtthànhviêntrongnhómvìtháiđộlàmviệcthiếutráchnhiệm.Ngượclại,tơibị
thuyếtphụcbởitháiđộthẳngthắn,sựvữngvàngtrongchunmơn,tìnhuâmnhạcvàkhát
khaomuốnchuyểntảiđượccáihồncủaâmnhạcquacungđàncủangườinghệsĩtrẻ.Tơiđã
choTanyađiểmA.
KhitơitrởlạiPhilharmoniamùabiểudiễnsau,Tanyađãđónchàotơirấtnồnghậu.Sau
chuyệncủaTanya,mốiquanhệgiữatơivớitấtcảcácnghệsĩkháctrongdànnhạccũngtrở
nênthânthiếthơntrước.Mộtlầnnọ,trongbuổidiễntậpBảnhịatấuthứhaicủaMahler,
nhữnghịaâmthậtnhịpnhàngvàtinhtếmàcácnghệsĩđãthểhiệnkhiếntơihàilịng.Trong
giờnghỉ,tơingảngườitrênchiếcghếcủamình,bêncạnhngườibạnmớibằngmộtđộngtác
nhưđiệuvanViennacổđiển.Tanyathìthầm:“Thầycónghĩlàvừarồichúngtachơihơichậm
khơng?”.
PhươngphápchođiểmAkhơidậyướcmuốnmạnhmẽđượccốnghiếncủamỗingười,bất
kểnhữngtiềmnăngcủahọhiệnđangbịvâybọcbởibaonhiêuràocản.Chúngtacóthểchấp
nhậnsựthờơcủangườiquảnlý,nhạccơng,họcsinh…vàtừbỏchínhmình,hoặcchúngta
cũngcóthểchọncáchkhơidậylịngkhátkhaotronghọđểtạonênsựkhácbiệt.Chúngtacần
hiểurằngnhữngngườitrẻtuổicóqítcơhộiđượcđảmđươngnhữngtrọngtráchcóthểtạo
ranhữngđónggópthiếtthựcchogiađìnhvàcộngđồng,vìthếnếuchúngtakhơngkhơigợivà
hướnglớptrẻđếnnhữngmụcđíchvĩđạithìhọsẽrútluirabênlề,nhưthểsựtồntạicủahọ
chẳngcóýnghĩagìđángkể.
Câyvĩcầmthứcấp:Thóiquennghĩrằngmìnhkhơngtạonênsựkhácbiệt
BEN:SaubuổithảoluậnbanđầuvàkhisựhàohứngđốivớiđiểmAlắngxuống,tơidựđốn
rằngkhơnglâunữanhữngsinhviêntronglớpcủatơisẽnghĩ:

Tạisaohơmnaymìnhphảiđếnlớp?MìnhđãđạtđiểmArồimà.
Mìnhcónhiềuviệcđểlàmlắm;mìnhkhơngcầnphảiluyệntậpchămchỉnữa.
Dùsaothìlớpcũngđơng,thầysẽkhơngđểýđâu.
Tơinóivớihọcviêncủamìnhrằngđâylàdấuhiệuđầutiêncủamộtchứngbệnhcókhả
nănglanrộngcótênlà“câyvĩcầmthứcấp”,haytêngọiphổbiếnhơnlà“ngườiởvịtrídựbị”
hay“ngườiđóngvaiphụ”.Nhữngcánhânchấpnhậnđóngvaitrịthứyếutrongmộttậpthể
(chẳnghạnnhưngườichơicâyvĩcầmthứhaitrongdànnhạc)sẽđặcbiệtbịtổnthươngbởi
điềuđó.Nhữngnhạccơngđàndây(6)trongmộtdànnhạcgiaohưởngthườngtựthấymình
giốngnhữngngườilínhbộbinhdưthừa,làtấmbiathựcsựcholốithểhiệncaongạocủanhạc
trưởng.Họthườngphảinhậnsaisótvềmìnhnếubuổidiễnkhơngthànhcơngnhưmongđợi.
Trongkhiđó,nhữngnhạccơnggiữvaitrịđộctấutrongdànnhạcnhưngườichơitrumpet
hoặcsáosẽđượcđánhgiákhác.


Mộtngườichơiđàndâyvừađượcvàomộtvịtrímớitrongdàngiaohưởngthườngsẽbắt
đầuchơivớiniềmhứngkhởitộtcùng.Anhtranhthủmọithờigianrỗirãiđểluyệnđàn,thậm
chíkhơngngủđểkhổluyện.Thếnhưngđếnmộtlúcnàođókhianhtanhậnrarằngnhữngđồng
nghiệpcùngvịtrícủamìnhđãngưngluyệntậptừvàinămtrước,vàrằngnhạctrưởngdường
nhưchẳngmàngđểýđếnhoặcthậmchíkhơngnghethấyanhtachơilạcđiệu,thìđólàlúcanh
ấybắtđầucónhữngbiểuhiệnsơkhởicủachứngbệnhnóitrên.
Tuyvậy,ngườithổikènơ-boathìkhác.Dườngnhưlúcnàohọcũnguchiếckèncủamình
vàhầunhưkhơngbỏlỡmộtbuổidiễntậpnào.Đơngiảnlàvìhọrấtđượcchúý.Trongsuốt
thờigianlàmnhạctrưởng,tơicóthểchắcmìnhchưatừnggặpmộttayơ-boanàotrễnãitrong
việctậpdượt.Phảichăngvìhọphảicómặtngaytừđầubuổitậpđểlênnhịpchomọingười
cùngđạtđiểmA?
Tơinóivớicảlớp:“Bấtkỳlúcnàocácbạnnghethấy‘âmthanhcủachiếcvĩcầmthứhai’rù
rìtrongđầunhư:‘Tơisẽkhơngđihọcđâuvìtơithấymệtq’,hoặc‘Mìnhcónhiềuchuyện
phảilàmlắm,vàmìnhbiếtlàdùmìnhvắngmặthaykhơngcũngchẳngkhácbiệtgì’-lúcđóhãy
nhớrằngbạnlàmộtsinhviênhạngA.MộtsinhviênhạngAsẽlnlàngườilĩnhxướngcủabất
kỳlớphọcnào,vàcảlớpkhơngthểchơinhạckhithiếungườiấyđược”.

Tuynhiên,khimaymắncócơhộiđượcchơitứtấuđàndâyvớiRobertKoff-câyvĩcầm
sánglậpcủanhómtứtấuJulliard,tơiđãbịthuyếtphụcrằngchínhtaychơivĩcầmthứhaimới
thậtsựlàngườilãnhđạocủanhóm.KhơngphảivìKofftrộihơnhẳnnhữngngườicịnlạitrong
chúngtơi,màbởivìphầntrìnhdiễncủaanhthểhiệnrấtrõphầnhịaâmvànhịpđiệusâulắng
củabảnnhạc.Anhchơinhậptâmvàđammêđếnnỗitấtcảchúngtơiđềubịảnhhưởnghồn
tồntheonhịpchơicủaanh.Koffđãlãnhđạocảnhómtừvịtrí“thứhai”.Trongmộtnhómtứ
tấuđàndâysiêuđẳngthựcthụthìcảbốnngườichơiđềucóthểlàngườilĩnhxướng.
ROZ:Mộtvàiđộcgiảcóthểkếtluậnrằngphươngphápcủachúngtơichỉđơnthuầnlàmột
cáchluyệntậpkiểunhư“hãylàmmọithứtrởnêntốtđẹp”trướcnhữngvấnđềtiêucực,hoặc
“hãynghĩvềnhữngmặttốtcủaconngười”và“hãyđểqkhứchỉcịnlàqkhứ”.Thựcchất
khơngphảivậy.KhibạnchomộtngườiđiểmA,khơngnhấtthiếthọphảixóađinhữnghànhvi
khơnghaytrướcđó,vàbạnsẽnhậnrarằngkhơngaihànhđộngxấuxađếnnỗikhơngxứng
đángvớisựtửtếcủabạn.
Nhiềukhíacạnhtrongcuộcsốngthườngngàycủachúngtathườngdựatrênnhữngphạm
viđolường.Nhữngđánhgiámàchúngtađưarathườngthayđổidựavàotâmtrạngvàýkiến
chủquancủamình.Chúngtacóthểkhơngđồngývớiaiđóvềmộtvấnđềvàđánhgiáthấphọ
đểrồisauđóchẳngbaogiờđểtâmnghehọnóivềchuyệngìkhácnữa.Khibạntraochomọi
ngườiđiểmAlàlúcbạnmớithựcsựlắngnghehọnói,vàtrongchínhgiâyphútđángqấy
bạnmớithựcsựđánhgiáđúnggiátrịcủanhữngquanđiểmmới.Dođó,mỗilầntabiếttrao
chongườikhácnhữngđiểmsốtốtđẹp,nhữngkhảnăngcịntiềmẩncủachúngtacàngđược
pháttriển,đồngthờitacũngtraochongườikhácchìakhóamởracánhcửadẫnđếnthếgiới
củanhữngtiềmnăng.
MahlervàbéKatrine
BEN:Mộtthànhviêntrongdànnhạcgiaohưởngcủatơiđãchứngminhrằngđiềukỳdiệu
cóthểxảyđếnnếucácbậcphụhuynhthơiápđặtqnhiềukỳvọngvàotrẻcũngnhưhướng
cácemtheonhữngkhnmẫugiớihạntrongnhậnthứccủahọ.
DànnhạcBostonPhilharmonicđãlênkếhoạchtổchứcbuổitrìnhdiễnmùathuvớiBản
giaohưởngsố9củaMahler,vàdotơibiếtbảnnhạcnàycóđộkhóđặcbiệtnênđãquyếtđịnh
gửichomỗithànhviêndànnhạcmộtcuốnbăngghiâmbảntấuđểhọcóthểtựtìmhiểuvềnó
trongmùahè.ThếlàtrongchuyếnđinghỉmátcùnggiađìnhrahịnđảogầnbờbiểnMaine,cây

vĩcầmAnneHoopertrongdànnhạccủachúngtơiđãmangtheocuộnbăngvàchiếcmáynghe