luyen tu va cau

Từ ghép
1. Khái niệm: Từ ghép là sản phẩm của phương thức ghép, là phương thức cấu
tạo từ bằng cách ghép hai hoặc hơn hai hình vị với nhau
Ví dụ:
- Nhà + cửa = nhà cửa
- Làng + xóm = làng xóm
2. Phân loại từ ghép
- Từ ghép hư: do hai hình vị hư (hình vị khơng có ý nghĩa từ vựng, chỉ có ý
nghĩa ngữ pháp) ghép lại với nhau
Ví dụ: cho dù, vì vậy, tóm lại,…
- Từ ghép thực do hai hoặc hơn hai hình vị thực (hình vị có ý nghĩa từ vựng) kết
hợp với nhau theo phương thức ghép:
Ví dụ: bàn ghế, q nhà, cây xồi,…
Từ ghép hư chia thành hai loại
+ Từ ghép phân nghĩa (phân loại, chính phụ) gồm:
 Hình vị chính đứng trước: chỉ loại lớn (sự vật, hoạt động, tính chất…)
 Hình vị phụ đứng sau, phân nghĩa cho hình vị chính
Ví dụ một số mơ hình cấu tạo:
 Máy + x: Máy tính, máy giặt, máy sấy, máy hút bụi,…
 Gỗ + x: gỗ lim, gỗ gụ, gỗ xoan,…
 Chuồn chuồn + x: chuồn chuồn nước, chuồn chuồn ớt, chuồn chuồn ngơ,
…
Chú ý: Mơ hình cấu tạo của những từ ghép hình vị gốc Hán
 Phi + x: phi pháp, phi lí, phi nghĩa,…
 X + viên: nhân viên, giảng viên, đồn viên,…
Mơ hình cấu tạo những từ ghép hình vị thuần Việt
 Sự + x: sự dịu dàng, sự tiên tiến, sự cao cả,…
 Niềm + x: niềm vui, niềm hạnh phúc, …
 Nghĩa của từ ghép phân nghĩa có tác dụng sắc thái hóa, cụ thể hóa nghĩa của
hình vị chính chỉ loại lớn, mang tính loại biệt.

Ví dụ: máy giặt khác máy sấy, khác máy tính, khác máy lạnh,…
+ Từ ghép hợp nghĩa (tổng hợp, đẳng lập) là những từ ghép có hai hình vị tạo
nên, trong đó khơng có hình vị nào chính, cũng khơng có hình vị nào phụ mà
chúng có quan hệ ngang hàng.
Ví dụ: đồng ruộng, cỏ cây, màu sắc, bàn ghế, sách vở,…
* Các hình vị phải cùng phạm trù ngữ nghĩa (đen trắng, tươi sáng…), cùng từ
loại (quần áo, mua bán…)
 Nghĩa của từ ghép hợp nghĩa chỉ những loại lớn hơn, chung hơn, bao trùm
hơn so với loại của hình vị tạo thành và có tính tổng hợp, khái qt.
Ví dụ: quần áo có nghĩa rộng hơn so với quần, rộng hơn so với áo.
Chú ý phân biệt từ ghép và cụm từ tự do
Cấu tạo
Kết cấu
Ý nghĩa

Từ ghép
Do hai hình vị tạo thành
Chặt chẽ, ổn định, khơng chêm
xen yếu tố khác.
Mang tính chất khái quát, tính
chất mới.

Cụm từ tự do
Do hai từ trở lên tạo thành
Kết cấu lỏng, có thể chêm xen
yếu tố khác.
Bằng tổng ý nghĩa của các
thành tố tạo nên

Ví dụ: từ ghép trường học và cụm từ trường đẹp
Cấu tạo
Kết cấu
Ý nghĩa

Trường học
Hình vị “trường” + “học”
Không thể thêm: trường đang
học
Nơi giảng dạy và đào tạo, rèn
luyện và bồi dưỡng con người.

Bài tập: SGK lớp 4 tập 1

Trường đẹp
Từ “trường” + “đẹp”
Có thể thêm: trường rất đẹp
Trường có đặc điểm rộng.


Giải: a) Bánh trái

b) Bánh rán

Giải:
- tổng hợp: ruộng đồng, làng xóm, núi non, gị đống, bãi bờ, hình dạng, màu
sắc.
- phân loại: xe điện, xe đạp, tàu hỏa, đường ray, máy bay.